overgenomen uit een onderwijsmagazine

1. 4
Is Nederland klaar voor het
Finse onderwijssysteem?
Op YouTube geeft de documentaire
The Finland Phenomenon een
goed beeld van het Finse onderwijs.

2. h
UITGELICHT 5
Geen land ter wereld heeft zulke Het Finse onderwijs trekt al decennia veel belangstel-
ling. Hordes onderzoekers, docenten en journalisten
hoge scores als Finland. En dat al
uit andere landen mogen achterin de klas zitten om te
jarenlang. Toch gaan de Finnen begrijpen waar de prachtige resultaten vandaan ko-
pas op hun zevende naar school, men. Wat ze aantreffen is op het eerste gezicht weinig
opzienbarend: kleine scholen met vrij kleine klassen,
krijgen ze minder uren les en waar in een ontspannen sfeer wordt lesgegeven. De
geeft de overheid minder geld leerlingen gaan van hun zevende tot hun zestiende
naar een basisschool, de peruskoulou. Daar zitten
aan onderwijs uit dan veel andere kinderen van alle niveaus door elkaar en werkt ieder
Westerse landen. Wat is het geheim in zijn eigen tempo. Ze krijgen weinig les: zo’n 750 uur
per jaar. Maar de tijd die leerlingen op school door-
van het Finse succes?
brengen, besteden ze effectief; ze hebben nauwelijks
tekst mirjam janssen | beeld istockphoto huiswerk. De gemiddelde leraar staat 600 uur per jaar
voor de klas. De leerlingen worden weinig getest met
gestandaardiseerde toetsen en minder onder druk
gezet om te presteren. De docenten wijzen hen er
vooral op dat ze er voor zichzelf zitten en niet voor
iemand anders.
En daar begint het cruciale verschil met veel andere
landen. De meeste landen werken volgens een Angel-
saksisch onderwijsmodel, wat neerkomt op het con-
stant toetsen en vergelijken van testresultaten. Niet
alleen de prestaties van leerlingen worden voortdu-
rend gemeten, maar ook die van leraren en scholen.
Dat lijkt heel wetenschappelijk, maar eigenlijk is het
een vorm van georganiseerd wantrouwen. De Finnen
moeten daar niets van hebben. Zoals de leraren de
leerlingen vertrouwen, zo vertrouwen de Finse ouders
de leraren en zo vertrouwt ook de overheid de school.
LAKS: We kunnen een voorbeeld
nemen aan de onderwijstijd en de
docentkwaliteit van de Finnen
‘Geen ophokuren’
‘Nederlandse scholieren geven aan dat docenten hen niet
weten te inspireren en te motiveren’, zegt Lotte Savelberg,
voorzitter van het Landelijk Actie Komitee Scholieren. ‘De
Finnen hebben dat beter opgelost. Daar worden de beste
en meest gemotiveerde studenten leraar. Ik denk dat ze
hun enthousiasme beter op leerlingen weten over te bren-
gen. Dat doen ze bovendien in minder tijd, want leerlingen
foto arjan bronkhorst
gaan daar maar 700 uur per jaar naar school. Hier is dat
1040 uur in de onderbouw en 1000 uur in de bovenbouw.
Ze hebben daar geen ophokuren, maar vullen de beperkte
lessen nuttig in. We kunnen een voorbeeld nemen aan de
onderwijstijd en de docentkwaliteit van de Finnen.’

3. 6
Er bestaat geen onderwijsinspectie: opbrengsten om de les van een collega bij te wonen en achteraf
worden vooral gemeten door de leraren, scholen en te evalueren. Zo blijven docenten leren en ontwik-
lokale overheden zelf. Leerlingen krijgen rustig de tijd kelen teams gezamenlijke opvattingen over de beste
zich te ontwikkelen. De Finnen huldigen de opvatting manier van lesgeven. Goede lessen betekenen er
dat mensen beter werken als ze worden vertrouwd. overigens niet dat docenten de hele les aan het
woord zijn: als het goed is, werken de leerlingen
Kenniseconomie zeker de helft van de tijd voor zichzelf en worden ze
Ze bedachten dit onderwijssysteem nadat ze hun begeleid door docenten. Na de peruskoulou kunnen
economische situatie grondig hadden geanalyseerd. de leerlingen kiezen voor een algemeen vormende
Het land heeft geen natuurlijke hulpbronnen of gro-
te culturele verworvenheden waaraan het veel kan
verdienen. Het besloot daarom vol ‘Verhoog het
in te zetten op de ontwikkeling van niveau van de
een kenniseconomie. Daarvoor lerarenopleiding’
is heel goed onderwijs nodig dat ‘Het is een interessant model,
breed toegankelijk is en iedereen maar je moet altijd uitkijken
eenzelfde start biedt in het leven. met internationale vergelij-
Dat leidde tot een systeem van kingen’, zegt Patrick Banis,
kleine scholen, verspreid over het voormalig vicevoorzitter van
hele land die onderwijs van een- CNV Onderwijs. ‘De situatie is
zelfde, hoog niveau bieden. Ou- nergens hetzelfde. Elementen
uit het Finse systeem zouden
Patrick Banis: het Nederlandse onderwijs
Elementen uit het een boost kunnen geven. Het
spreekt me aan dat ze topstu-
Finse systeem denten willen in het onderwijs.
zouden het Het zou goed zijn ook in ons
land het niveau van de leraren-
Nederlandse opleiding te verhogen. En we
onderwijs een boost zouden zeker geen onbevoeg-
den voor de klas moeten zetten.’
kunnen geven Ook de nadruk die de Finnen
ders hoeven geen schoolgeld te betalen, schoolboe- op vertrouwen leggen, vindt Banis waardevol.
ken zijn gratis, net als schoolmaaltijden. De docenten ‘Er is nu in Nederland heel weinig professionele
zijn allemaal universitair geschoold en alleen de beste ruimte. Alles moet worden verantwoord. Het ma-
studenten mogen leraar worden. Ieder jaar melden nagement moet leren loslaten. Bij andere hoog-
zich duizenden belangstellenden aan, gemiddeld opgeleiden zie je juist dat ze steeds meer eigen
wordt maar tien procent toegelaten tot de lerarenop- verantwoordelijkheid krijgen. Die houding zou in
leiding. Leraren hebben daardoor status, al verdienen het onderwijs ook meer het geval moeten zijn.’
ze zelfs iets minder dan in Nederland. De leraren in Banis is enthousiast over de specialisatie van
opleiding kunnen zich specialiseren als klassen- Finse leerkrachten. ‘Hier moeten leerkrachten
docent – een soort pedagogisch werker – of vak- alles kunnen. Dat is vaak niet haalbaar. Je kunt
docent. Tijdens hun opleiding observeren deze ook zeggen: de een maakt extra werk van de
studenten veel lessen van docenten en praten ze over rekenlessen en de ander organiseert de Sinter-
wat ze zien. Als ze eenmaal zelf voor de klas mo- klaasviering. Waarom zou iedereen een schaap
gen staan, werken ze vanuit een strikt lesplan. Hun met vijf poten moeten zijn?’ In het Finse onder-
lessen worden geobserveerd door andere stagiaires wijs wordt veel van ouders verwacht. ‘Ze zijn
en docenten die uitgebreid feedback geven. geen klanten van het onderwijs, maar partici-
panten en worden geacht hun kinderen te helpen
Aanzien bij het leren. Het zou het onderwijs hier ten goe-
Ook als docenten eenmaal een aanstelling hebben, de komen als iedereen ervan doordrongen zou
blijven collega’s achterin de klas aanschuiven om raken dat kinderen ook buiten schooltijd leren.’
adviezen te geven. Het is in Finland heel gebruikelijk

4. UITGELICHT 7
vervolgopleiding of een beroepsopleiding. Ongeveer
45 procent van de leerlingen kiest voor een beroeps- Meer informatie Finnish lessons
opleiding, die vaak direct aansluit op een (techni- van de Finse onderwijsdeskundige
sche) functie. In Finland hebben ook dit soort beroe- Pasi Sahlberg is vanaf half januari
pen aanzien. Leerlingen die liever met hun handen te koop in een Nederlandse
werken hebben daardoor niet het gevoel dat ze bewerking. Meer informatie over het
een negatieve keuze maken. En mochten ze na hun boek en over workshops die hij in
praktische opleiding toch liever verder studeren, dan Nederland gaat houden, is te vinden
kan dat alsnog. via: www.finnishlessons.nl.
Andere boeg
Het is dus niet verwonderlijk dat de onderwijskundige
wereld inspiratie zoekt in Finland. Frank Cuppers, se-
nior adviseur bij Onderwijs Maak Je Samen, is betrok-
ken bij de Nederlandse bewerking van het boek Finnish
Lessons van Pasi Sahlberg, een Finse onderwijsspeci-
alist. Volgens Cuppers is Nederland klaar om lessen te
trekken uit het Finse systeem: ‘De komende tien jaar
gaat 35 à 40 procent van alle leraren en leidinggeven-
den in het onderwijs met pensioen. Er komt een nieuwe
onderwijsgeneratie aan. Nu kun je een aantal onder-
wijszaken vernieuwen en veranderen. We hoeven het Onderwijs Maak Je Samen:
Finse systeem niet te kopiëren, maar we kunnen er wel
veel van leren. Het Nederlandse onderwijs is beslist
Er komt een nieuwe
niet slecht: nergens zijn kinderen gelukkiger dan hier. onderwijsgeneratie aan
‘Geef scholen meer zelfsturing’
‘De Nederlandse mindset is tegengesteld aan die in Finland’, zegt
Walter Dresscher, voorzitter van de AOb. ‘Als wij iets ongewenst vinden
– bijvoorbeeld pesten, roken of lage Citoscores – dan gaan we meer
controle uitoefenen en meer toezicht organiseren. Het kan juist beter
werken als je een probleem op een niet-directieve manier aanpakt en
de beroepsgroep het zelf laat afhandelen. In Finland vertrouwen ze
op de professionaliteit van de leraar, dat werkt motiverend. Leraren
durven elkaar daar aan te spreken op de kwaliteit van hun lessen – die
verantwoordelijkheid laten wij over aan de Onderwijsinspectie.
Het systeem daar werkt zonder dat iedereen tot in de puntjes wordt
gecontroleerd.’ Dresscher erkent wel dat het Finse systeem andere
wortels heeft dan het Nederlandse. ‘In Finland heb je geen bijzonder
onderwijs, alle scholen zijn openbaar. In Nederland hebben we vrijheid
van onderwijs: iedereen mag een school oprichten en de overheid mag
zich daar beperkt mee bemoeien. Daardoor heb je meer behoefte aan
een kwaliteitssysteem en controle door een onderwijsinspectie.’
De regering zou scholen wat Dresscher betreft toch meer zelfsturing moeten geven. ‘Nu zie je vaak een
soort gelatenheid als het over de kwaliteit van het onderwijs gaat. Daarover voeren de onderwijskundigen
en de inspectie het hoogste woord, maar de leraren staan aan de zijlijn. Het zou beter zijn als zij daar zelf
invloed op kunnen uitoefenen.’

5. UITGELICHT 9
Het pedagogisch klimaat op de Nederlandse scholen moeten geven. Nu krijgen ze voortdurend nieuwe plan-
is goed. Tegelijk is het zo dat leerlingen tegenwoordig nen op zich afgevuurd. Ze kunnen zelf geen richting
andere leerbehoeftes hebben dan vroeger. Ze willen geven aan het onderwijs en dat zou wel moeten.’
niet meer in rijtjes zitten en stampen. De Finnen laten Critici zeggen dat de Finnen het makkelijk hebben om-
zien hoe het anders kan.’ dat ze een vrij homogene cultuur hebben: het overgrote
Jan Heijmans, voorzitter van het College van Bestuur deel van de bevolking is van Finse origine. Die kritiek
van de Katholieke Pabo in Zwolle en bewerker van is niet helemaal terecht, vindt Cuppers: ‘Ook Finland
het boek van Sahlberg, vindt dat Pabostudenten ervan heeft te maken met immigratie. De grote steden tellen
kunnen leren. ‘Het is goed om te zien hoe leraren in veel allochtone leerlingen en die draaien met vrijwel
Finland samen elkaars lessen bespreken. Hier in dezelfde resultaten gewoon mee in dit systeem.’
Nederland heeft dat nog een hoog praatje-met-een-
maatje-gehalte, daar is het geprofessionaliseerd. Het Praat mee! Wat vind jij van het Finse onderwijs?
is ook goed om te zien dat het leraarschap daar in hoog Praat mee via Twitter #primaonderwijs of stuur een
aanzien staat. Nederlandse leraren zouden trotser op mail naar redactie@primaonderwijs.nl
zichzelf mogen zijn. De overheid zou hen meer ruimte
‘Samen een oplossing vinden’
Ton Duif, voorzitter van AVS, vindt
dat Nederland zich ten onrechte
AVS: De leerkrachten
focust op het halen van hoge PISA- hebben bewust voor
scores. ‘In Finland kijken ze breder
en richten ze zich op talentontwik-
het onderwijs gekozen
keling van alle leerlingen. Ze laten
kinderen tot 16 jaar bij elkaar zit-
ten. Hier beginnen we leerlingen
aan het eind van groep 7 al te se-
lecteren en zijn we steeds aan het
testen. In Finland toetsen ze indi-
viduele leerlingen alleen om na te
gaan of ze iets beheersen. Ze zijn
niet voortdurend aan het vergelij-
ken. De ontwikkeling van kinderen
wordt niet in cijfers uitgedrukt,
maar beschreven en met de kin-
deren besproken. Als het niet goed
gaat, proberen leerkracht en leer-
ling samen een oplossing te vinden. Ik ben twee
keer in Finland geweest en wat me opviel tijdens
de gesprekken met leerkrachten was hun profes-
sionele houding. Ze zijn hoog opgeleid en hebben
bewust voor het onderwijs gekozen. In Nederland is
het vaker een negatieve beroepskeuze.’
Duif wil niet horen dat het Finse onderwijs aan het
Nieuwe Leren doet denken. ‘Dat is maar een label.
Het is hier alweer afgezworen. Waar het om gaat is
dat het onderwijs zich aanpast aan de behoeften van
de leerlingen en inspeelt op een veranderende sa-
menleving. En daarin lopen de Finnen op ons voor.’