Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Counselen in de
huisartsenpraktijk
Het begeleiden van een beslissingproces
bij patiënten
Docent: Birgit de Cnodder, gz-psycholoog, systeemtherapeut
B. de Cnodder, 2007

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Officiële definitie
Counseling is an interaction process
which:
- facilitates understanding of self
and environment and
- results in the establishment and/or
clarification of goals and values for
future behavior

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
In de praktijk….
Begeleiden van patiënten bij het nemen
van (vaak cruciale en lastige)
beslissingen t.a.v.
behandeling
en/of
(achterwege laten van) ingrepen die
invloed hebben op de verdere
levensloop

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Basiselementen beslissingsproces
=
KEUZE
op basis van
- door de arts te verstrekken medische
informatie
- persoonlijke overwegingen van de
patiënt

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Met andere woorden….
Counselen
=
Helpen bij het ontwarren van een
DILEMMA

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Mate van betrokkenheid /
verantwoordelijkheid: continuüm
• Paternalistisch 0
• Shared decision
• Informed decision 100
• ALTERNATIEF: Agency relationship

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
De mate waarin patiënten betrokken willen
worden in het beslissingsproces hangt af
van…
• … opleidingsniveau
• … ervaring in het nemen van medische
beslissingen/ fase van ziekteproces
• … mate van afhankelijkheidstrekken
• … leeftijd
• … type beslissing
• ... relatie met de dokter

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Counselen: Wat doe je dan?
1. zo objectief mogelijke informatie
geven
2. emotie helpen hanteren
3. keuzeproces begeleiden
gebaseerd op: zorgvuldig beslissen; een model

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
emotie helpen hanteren
• Mensen die een emotioneel moeilijke
boodschap krijgen, kunnen doorgaans maar
een beperkte hoeveelheid informatie opnemen
en verwerken
• Ruimte laten voor emotie-ventilatie
Heftige emoties duren doorgaans maximaal
20 tot 30 minuten en zakken daarna weer af.
• Erkenning geven voor de ernst / moeilijkheid
van de boodschap
• Vervolg gesprek agenderen

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
keuzeproces begeleiden door…
Verduidelijken en Stimuleren
Alle aspecten van de boodschap moeten
glashelder zijn voor de patiënt om actief
en bewust gebruikt te kunnen worden in
de beslissing.
Uitnodigen om de inspanning te leveren
om de best passende keuze te kunnen
maken

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
keuzeproces begeleiden door…
Beperkt toelichten
• Ingaand op vragen die bij de patiënt
leven
• Correctie van eventuele foutieve
informatie bij de patiënt
• Geen concreet advies
• Vaak in een vervolggesprek

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
keuzeproces begeleiden door…
self disclosure
• Zeer gedoseerd
• Alleen met ervaringen die je zelf verwerkt hebt
• BELANG VAN PATIENT
• Eventueel gebruik maken van de derde
persoon
• LET OP: een soortgelijke situatie kan er heel
anders uitzien voor iemand anders!

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Twee-kolommen techniek
• Boekhoudkundig opmaken van de voor-
en nadelen
• Wegingsfactor meenemen
• In loop van gesprek overzicht voor
patiënt maken (papier of whitebord)

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
De beslissing: definitie van counseling
hernomen…
• Heeft de patiënt een helder beeld gekregen
van zijn situatie, wat dat voor hem en
eventueel zijn omgeving betekent en wat de
gevolgen (kunnen) zijn voor hemzelf en zijn
omgeving?
• Heeft hij op basis daarvan doelen helder
kunnen formuleren en (ethische)
overwegingen kunnen maken voor zijn
toekomstig gedrag?

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Tot slot….
De beslissing van de
patiënt…
blijft de beslissing van de
patiënt

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Literatuurreferenties
• Say R., Murtagh M. en Thomson R. (2006)
Patients’ preference for involvement in medical
decision making: A narrative review. Patient
Education and Counseling 60, 102-114
• Bleiker E. en Hahn D. (2008) Beslissen bij
erfelijkheidsonderzoek voor kanker; keuzen en
kansen. De psycholoog. p 12-19
• Zwieten, van M. (2008) Het belang van een
weloverwogen keuze-maar wat behelst de
keuze; de complexe besluitvorming bij
prenataal onderzoek. De psycholoog. p 20-25
• Mol, A. (2006) De logica van het zorgen.
Actieve patiënten en de logica van het kiezen.
Van Gennep Amsterdam. (ISBN: 9055156523)

Huisartsopleiding Universitair Medisch Centrum Groningen
Auteursrechten /
naamsvermelding
Tenzij anders vermeld is alles in dit werk gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationaal - licentie.
Wanneer je gebruik wilt maken van dit werk, moet je gepaste credits geven, een link voorzien naar de licentie en kenbaar maken
welke veranderingen je hebt aangebracht. Dat moet je doen op een wijze die niet suggereert dat de licentiehouder jou of je
veranderingen per definitie onderschrijft.
Hanteer voor dit werk de volgende methode van naamsvermelding: B. de Cnodder, Counselen in de huisartspraktijk (2007), CC-
BY 4.0 gelicenseerd.
Except where otherwise noted, this work is licensed under a Creative Commons BY 4.0 International Licence. You must give
appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not
in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
De volledige licentie-tekst is te lezen op / read complete licence text on
https://creativecommons.nl/4-0-licenties/
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
In de loop van mijn carrière tot nu toe heb ik van velen mogen leren. Deze mensen wil ik recht
doen in de bijdrage die zij aan mijn kennis en kunde hebben geleverd. Ik heb getracht om zo
zorgvuldig mogelijk aan bronvermelding te doen. Mocht iemand desondanks vinden dat ik hem of
haar tekort heb gedaan in genoemde vermelding, nodig ik diegene uit om contact met mij op te
nemen en dat bespreekbaar te maken.