Presentatie van Natasja Poot (productmanager Bodemgezondheid) tijdens de Expertdagen 2013 'Omdat de bodem de baas is'. Naast chemische en fysische bodemkwaliteit is bodemleven erg belangrijk. Bodemleven is essentieel voor de nutriëntenlevering, bodemstructuur en bodemweerbaarheid. Ondanks het vele onderzoek blijft het voor telers zoeken naar praktische maatregelen waar ze iets mee kunnen. Daarnaast dringt ook steeds meer het gevaar van schadelijk bodemleven, zoals aaltjes, door in de sector. Er is echter nog een wereld te winnen!

1. LEVENDE
BODEM
1
Natasja Poot

2. Introductie
● Biologische bodemkwaliteit wordt steeds
belangrijker
● Meer belangstelling en bewustzijn onder telers
● Wet- en regelgeving
● Minder gewasbeschermingsmiddelen toegelaten
● Beperkte aanvoer van nutriënten
● Bodem is de basis
● Opbouw en afbraak organische stof
● Nutriënten leveren / vasthouden
● Bodemstructuur
● Waterregulatie
● Ziekte- en plaagwering

3. Bodemvoedselweb
Trofischniveau

4. Bodemweerbaarheid
● Algemene ziektewering
● Divers en actief bodemleven
● Concurrentie om ruimte en voedsel
● Specifieke ziektewering
● Predatie / parasitisme
● Uitscheiden van giftige stoffen of
antibiotica
● Indirecte ziektewering
● Weerstandsverhoging plant door het
op scherp zetten van de
verdedigingsmechanismen

5. Bodemvoedselwebanalyse

6. Bodemvoedselwebanalyse

7. Bodemvoedselwebanalyse
Bacteriën
● Belangrijk voor het verteren en vasthouden van
simpele componenten
● Verhogen specifieke en algemene ziektewering
● Snel aanpassingsvermogen en vermenigvuldigen
snel onder goede omstandigheden
Lysobacter
bacteriën
remmen de
groei van
Pythium

8. Bodemvoedselwebanalyse
Schimmels
● Verteren complexe componenten
● Kunnen slecht tegen zuurstofloze condities en
intensieve grondbewerking
● Pathogenen: goede en slechte schimmels
● Mycorrhiza

9. Bodemvoedselwebanalyse
Protozoa
● Belangrijke rol in nutriëntencyclus
● Beheersen bacteriepopulaties
● Hoger C:N ratio dan bacteriën
● Indicator voor N-mineralisatie (ammonium)

10. Bodemvoedselwebanalyse

11. Bodemvoedselwebanalyse
● Belangrijk in nutriëntencyclus
● Waardevolle bio-indicator voor
bodemkwaliteit
● Aanwezig in alle niveaus van het
bodemvoedselweb
● Minder gevoelig voor vocht en temperatuur
fluctuaties

12. Bodemvoedselwebanalyse
● Proef bodemvoedselweb
● Relaties met fysische en chemische
kengetallen
● Verloop door het seizoen heen
● Neem monsters onder
soortgelijke omstandigheden
0
50
100
150
200
250
1 2 3 4
Schimmels
0
200
400
600
800
1 2 3 4
Bacteriën
bouwland 1
bouwland 2
mais 1
mais 2
0
500
1000
1500
2000
2500
1 2 3 4
Dauerlarven
Mrt Apr Mei Jun
Mrt Apr Mei JunMrt Apr Mei Jun

13. Bodemvoedselwebanalyse; wat kan ik ermee?
● Nog geen vertaling van bodemvoedselweb naar
praktisch advies
● Slechte plek of perceel analyseren en vergelijken
● Bodemvoedselweb monitoren
● Verschillende behandelingen vergelijken
● Niet-kerende grondbewerking
● Bodemverbeteraars

14. Bodemgezondheid verhogen
● Organische stof aanvoeren!
● Compost
● Stabiel organische stof
● Rijk aan divers bodemleven (algemene en specifieke
ziektewering)
● Kwaliteit varieert sterk
● Let o.a. op geur, pH en C/N ratio

15. Bodemgezondheid verhogen
● Vruchtwisseling
● Bodemstructuur en organische stof
● Onderdrukken ziekteverwekkers
● Groenbemesters
● Bodemstructuur, organische stof, nutriënten vasthouden
● Groenbemester als bestrijdingsmaatregel
● Effect verschilt per organisme
● Weten welke ziekten/plagen in je bodem zitten

16. Aaltjeschema.nl

17. Bodemgezondheid verhogen
● Chitine
● Hoofbestanddeel van de huid van ongewervelden
● Bepaalde aaltjes (bv. cystenaaltje) en schimmels (bv.
wratziekte)
● Stimuleert schimmels en bacteriën welke chitine
afbreken: specifieke ziektewerking
● Specifieke antagonisten
● Versnelling specifieke ziektewering
● Sterk afhankelijk van de fysisch-chemische toestand van
de bodem
● In vollegrond onvoorspelbaar door grote variatie in
bodems

18. Bodemgezondheid verhogen
● Kerende bodembewerking
● Gerelateerd aan afname schade door wortelrot (beter
ontwikkeld wortelstelsel)
● Schadelijk voor belangrijke bodemorganismen (o.a.
schimmels, pendelaars)
● Minimale grondbewerking
● Aanwijzingen voor hogere ziektewerendheid
● Meer antagonostische bacteriën en mycorrhiza
● Braak
● Bestrijding tegen bv. Meloidogyne en Pratylenchus
● Regelmatige bodembewerking

19. Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
● Meer-jarige veldproef sinds 2006
● Natuurlijke besmetting met o.a.
● Pratylenchus penetrans
● Trichodoriden
● Verticillium dahliae
● Vier verschillende gewasrotaties
● 10 verschillende technieken
om bodemgezondheid te
verbeteren

20. ● Behandelingen
● Braak
● Tagetes
● Gras/klaver
● Compost
● Chitine
● Biologische grondontsmetting
● Biofumigatie
● Chemische grondontsmetting
● Fysische grondontsmetting
● Combinatie (Tagetes + Chitine + Compost)
Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel

21. Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
def
a a
b
c
cd
cde
efg
fg
g
0
100
200
300
400
500
Pratylencidae
(n/100mlgrond)
G. Korthals PPO AGV
Effect op P. penetrans

22. Bodemgezondheidsproef PPO Vredepeel
a
a a a ab
bc c c
d
0
10
20
30
40
50
60
70
opbrengst(ton/ha)
d
G. Korthals PPO AGV
Netto aardappelopbrengst

23. Projecten bodemleven
● Landelijk Meetnet
Bodemkwaliteit (LMB)
● BOBI
● Verschillende
praktijknetwerken
● BASIS
● Sinds 2009
● Mais No-till/ ridge till
● Sinds 2009
● Bodemkwaliteit op
zandgrond
● Sinds 2011 (1988)
● Bodemgezondheid
● Sinds 2006
● Bodemkwaliteit
Veenkoloniën

24. Conclusie
● Ziektewering is een gevolg van goede chemische,
fysische en biologische bodemkwaliteit
● Zorg goed voor het bodemleven
● Aanvoer organisch materiaal
● Bodemstructuur op orde
● Minimale verstoring
● Praktisch advies onderweg
● Veel lopende onderzoeken
● Optimale verhoudingen verschilt per situatie
● Meettechnieken worden beter en betaalbaarder