1.
Prof. dr. ir. Michiel Haas
Duurzaamheid
beoordelen op
gebouwniveau
is nogal oneerlijk
‘Veel partijen in de bouwkolom
wekken de indruk dat ze
duurzaam bezig zijn. In
de praktijk valt het tegen.’
Prikkelende uitspraken zijn
prof. dr. ir. Michiel Haas (63),
directeur van het Nederlands
Instituut voor Bouwbiologie en
Ecologie (NIBE) en hoogleraar
Materials & Sustainability aan
de faculteit Civiele Techniek
en Geowetenschappen van
de TU Delft, niet vreemd. Net
zomin als bevlogenheid en de
oprechte wil iets voor de wereld
te betekenen.
A
ctua
1
1

2.
Het NIBE wil ‘een bijdrage leveren aan een
vreedzame, gezonde, veilige, duurzame en ethische
samenleving, waarin gelijke rechten gelden voor al
wat leeft’. Een Idealistische missie. Waarom?
Met de milieuclassificatie van
NIBE wordt ook in België rekening
gehouden.
Meer en meer bewuste architecten
baseren hun materiaalkeuze hierop,
aangezien in België nog geen
gelijkaardige classificatie bestaat.
Dat Ytong en Silka bovenaan staan,
valt te verklaren doordat er voor de
productie weinig of geen vervuilende
grondstoffen worden gebruikt,
de blokken op lage temperatuur
worden verhard, en de materialen
volledig recycleerbaar zijn.
‘Hij is ontstaan vanuit mijn werk als architect. Toen het Nationaal
Milieubeleidsplan in Nederland uitkwam, waarin voor het eerst
milieu in de bouw aan de orde kwam, was er behoefte aan
mensen met kennis op dat terrein. Ik was uit interesse al met het
onderwerp bezig. Als architect kon ik honderd duurzame woningen
bouwen, maar ook honderd architecten léren dat te doen.
Stel, van alle bouwproducten is de milieubelasting
bekend. Is het mogelijk een gebouw neer te zeten dat
het milieu op geen enkele manier belast?
‘In de huidige bouwpraktijk niet. We zijn technisch in staat een
gebouw zodanig energiezuinig te maken dat de restbehoefte
volledig duurzaam kan worden opgewekt – nul-energie dus.
Daarmee hebben we 80 procent van de milieubelasting te pakken.
De overige 20 procent is materiaal- en een fractie waterverbruik.
Omdat je simpelweg voor elk gebouw materialen nodig hebt, is het
daar nog niet gelukt de nul te benaderen of te overschrijden. Wil je
Vanuit die gedachte heb ik in 1990 het NIBE opgericht. NIBE wil
die grens over, dan zou je kunnen denken aan het toepassen van
nationaal en international koploper zijn in techniek, wetenschap
nagroeibare materialen zoals leem en stro, maar daarmee lopen
en haalbaarheid inzake milieubewust en gezond bouwen.
we voorlopig nog vast bij de praktische uitvoering. Ik denk dat we
We kunnen deze wereld nog heel veel mooier maken
het daarom ook moeten zoeken in compensatie. Bijvoorbeeld door
en daarin wil ik, samen met anderen, iets betekenen.’
ecologisch verantwoorde bouwmaterialen te gebruiken en daarbij
te zoeken naar mogelijkheden om gewassen tegen de gevel te laten
Krijgt milieubewust en gezond bouwen voldoende
aandacht ?
Veel producenten wekken wel de indruk dat ze
duurzaam bezig zijn. Een farce?
Waarschijnlijk ís die discussie er ook.
groeien die als basis kunnen dienen voor nieuwe bouwmaterialen.
‘Inderdaad. De metaalindustrie bijvoorbeeld oefent momenteel stevige
Zover zijn we nog lang niet; dat vraagt inzet en onderzoek.
‘We staan pas aan het begin van de ontwikkeling van een
‘Het is maar hoe je het bekijkt. Er zijn instrumenten op de markt
druk uit rond het vraagstuk van hergebruik van staal in de bouw.
Voorlopig ben ik al blij met het feit dat in de bouwkolom het besef
vakgebied waarvan nog niet iedereen zich het belang realiseert.
die duurzaamheid meten, zowel op gebouw- als op productniveau.
Van het in Nederland toegepaste staal wordt 95% hergebruikt – een
groeit van verantwoordelijkheid jegens de samenleving.’
Ik hoop van harte er in mijn periode aan de TU Delft een echte
Daarnaast groeit de behoefte aan een certificaat dat gebouwen
prachtig percentage. De metaalindustrie gebruikt dat getal ook als
stoel van te kunnen maken. Ook in de bouw, de sector waar het in
classificeert als al dan niet duurzaam. Voor een producent is het in
zodanig om aan te geven dat het met de milieubelasting zo’n vaart
mijn onderzoek om draait, gebeurt nog heel weinig, terwijl partijen
de regel aangenaam op gebouwniveau te kijken, maar dat is nogal
niet loopt. Maar: we hebben in Nederland veel meer staal nodig
zich er terdege van bewust zijn dat ze zich in duurzame richting
oneerlijk. Neem schilderwerk: dat maakt een fractie uit van de totale
dan er uit recycling komt. Uiteindelijk is zodoende maar 12 procent
moeten ontwikkelen. De vraag die producent en afnemer zich
milieubelasting van een gebouw, dus het soort verf dat je gebruikt
hergebruikt staal; de rest komt overal vandaan, ook uit gebieden waar
moeten stellen, is wat prevaleert: economie of ecologie.’
maakt eigenlijk niet uit; niet bepaald een stimulans tot innovatie. In mijn
duurzaamheid geen enkele rol speelt.’
optiek moet je ook altijd kijken naar elk toegepast product afzonderlijk.’
En andere gangbare bouwproducten ?
Dan moet van elk bouwproduct dat op de markt is,
de milieubelasting op een objectieve manier worden
vastgelegd. Is dat haalbaar?
‘In gebouwen worden vaak kalkzandsteen en cellenbeton toegepast.
‘Sterker: het aanleggen van een database is in volle gang. Deze
ook een heel stuk slechter. In het algemeen geldt: hoe lichter het
‘nationale database bouwproducten’ (Nederland) moet de basis
product, des te minder de milieubelasting. Desondanks heeft met
worden voor alle duurzaamheidinstrumenten. Per product wordt een
name cellenbeton een recycleprobleem gehad – een probleem
breed scala milieueffecten in cijfers vastgelegd. De vraag is daarbij wel
dat in de industrie is onderkend. Inmiddels wordt het afval uit het
weer hoe ver je gaat. We hebben bijvoorbeeld besloten het gebruik
productieproces hergebruikt. Een in duurzaam opzicht aantrekkelijke,
en de ecologische aantasting van land niet mee te nemen, maar die
maar economisch minder interessante vervolgstap is het inzamelen en
kunnen in bepaalde gevallen wél invloed hebben op de milieubelasting
recycleren van in het bouwproces gebruikt cellenbeton. Ook hier zijn
die een product teweeg brengt. Ook kapitaalgoederen laten we buiten
reeds de eerste stappen gezet. De vraag die producent en afnemer
beschouwing. Dat leidt tot de vreemde situatie dat we bijvoorbeeld
Zowel Silka (kalkzandsteen) als Ytong (cellenbeton) behoren
tot de de best scorende steenachtige materialen in de Nibe milieuclassificatie. Deze ranglijst van het Nederlands
Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie schikt producten op
basis van hun milieubelasting, levensduur,... Hierbij wordt
rekening gehouden met de volledige levenscyclus van het
product, van ontginning tot recyclage.
zich moeten stellen, is wat prevaleert: economie of ecologie.’
Beide behoren in de milieuclassificatie die we bij NIBE hanteren tot
de betere steenachtige bouwproducten. Het kan duurzamer, maar
wel het effect van de dieselolie meewegen die nodig is voor transport,
maar niet het produceren van de vrachtwagen of de aanleg van de
weg. Er is dus altijd basis voor discussie.’
NIBE
Prof. dr. ir. Michiel Haas.
Op dit moment worden gebouwen in hun geheel bekeken
inzake hun milieubelasting, en dan nog hoofdzakelijk op gebied
van energiegebruik. Eerlijker en correcter zou zijn om elk
toegepast product afzonderlijk te bekijken, en dit voor zijn hele
levenscyclus. Het NIBE classificeert alle bouwmaterialen.
Nederlands Instituut voor
Bouwbiologie en Ecologie bv
www.nibe.org
info@nibe.org
T. +031 35 694 82 33
F. +031 35 695 00 42
2
3