Informata të përgjithshme mbi Internetin dhe historiku i shkurtër i tij.

1. Tahir Hoxha
www.akademiavirtuale.com

2. Krijimi i ARPANET-it
 1957 – BRSS lanson
satelitin Sputnik I
 Shtetet e Bashkuara
ndiheshin të sfiduara
dhe të rrezikuara nga një
sulm i mundshëm
nuklear nga ana e
sovjetikëve

3.  Në frymën e paranojës së epokës së Luftës së Ftohtë, u
paraqit nevoja për zhvillimin e një sistemi të
komunikimit që do të ishte në gjendje ta përballojë një
sulm nuklear.
 Komunikimi duhej të ishte i mundshëm edhe në
kushte të dëmtimit të pjesërishëm të infrastrukturës
rrjetore.

4.  Paul Baran nga Rand Corporation konkludon se
sistemi më i fuqishëm komunikativ do të ishte i bazuar
në një sistem kompjuterik që do të ishte në gjendja ta
zbërthejë mesazhin në njësi më të vogla dhe pastaj
rrjeti t’i drejtonte këto mesazhe nëpër njëfarë shtegu
deri në destinacion, ku ata sërish do të bashkoheshin
në një tërësi koherente.

5. Krijimi i ARPANET-it
 1962 – programi hulumtues
 Leonard Kleinrock publikon artikullin e parë mbi
teorinë e transferimit të pakove (packet-switching
theory)
 Mesazhi të zbërthehet në pako të vogla
 Pakot të dërgohen veçmas në destinacion
 Pakot të ribashkohen sërish me të arritur në destinacion

6. Krijimi i ARPANET-it
 1965
 Lidhja e parë rrjetore në distancë ndërmjet
Berkley dhe MIT
 1967
 publikohet plani mbi themelimin e
ARPANET-it
 1969
 Lidhen 4 kompjuterë në distancë, në 4
universitete (UCLA, SRI, UCSB dhe UTAH)
 1971
 Rrjeti përbëhet nga 23 host kompjuterë
 1972 – ARPANET bëhet “publik”
 Krijohet programi i parë për postë
elektronike

7. Krijimi i ARPANET-it
 1973
 75% e gjithë trafikut të
ARPANET-it ësht e-mail
 Lidhja e parë ndërkombëtare
(University College of London)
 1974
 Paraqitja e TCP/IP
 1974/1982 – Lansohen rrjete të
shumta
 Telenet – versioni i parë komercial
i ARPANET-tit
 MFENet – hulumtuesit e energjisë
magnetike fuzionale
 HEPNet – hulumtuesit e fizikës së
energjive të larta
 SPAN – fizikantët hapësinorë
 Usenet – sistem i hapur, i fokusuar
në e-mail dhe newsgroups
 Bitnet – shkencëtarët universitarë
që përdorin kompjuterë IBM
 CSNet – shkencëtarët
kompjuterikë në universitete,
industri qeveri
 Eunet – Version europian i rrjetit
Unix
 EARN – Versioni europian i Bitnet

8. Harta logjike e ARPANET-it, 1977

9. Nga ARPANET-i në Internet
 1974/1982
 Sitatë kaotike
 Teknika dhe protokole të ndryshme konkurruese
 ARPANET është “shtylla kurrizore”
 1982 – Lind Interneti (Interconnected Networks),
duke e përdorur standardin TCP/IP
 Fillon zgjerimi i Internetit
 Në vitin 1984 ka 1000 kompjuterë host
 Vëllimi i madh i trafikut i shkaktuar nga e-maili

10.  1984 – 1,000 hosts
 1986 – 5,000 hosts
 1987 – 28,000 hosts
 1989 – 100,000 hosts
 1990 – 300,000 hosts
0
50000
100000
150000
200000
250000
300000
350000
1984 1986 1987 1989 1990
Series 1
Series 1

11. Një rrjet lokal

12. TCP/IP
Transmission Control Protocol/Internet Protocol
 TCP e zbërthen mesazhin që të mund të dërgohet në
Internet në trajtë të paketave
 IP i drejton këto paketa nëpër Internet prej burimit
deri te destinacioni i tyre
 Kur paketat arrijnë në kompjuterin për ku janë
destinuar, TCP i bashkon për ta rikrijuar mesazhin
origjinal

14. Paketa TCP/IP

15. Interneti
Link Layer Internet Layer
 Media Access Control
 Ethernet
 DSL
 ISDN
 FDDI
 PPP
 ARP/InARP
 NDP
 OSPF
 Tunnels (L2TP)
 IP (IPv4, IPv6)
 ICMP
 ICMPv6
 IGMP
 Ipsec

16. Interneti
Transport Layer Application Layer
 TCP
 UDP
 DCCP
 SCTP
 RSVP
 ECN
 HTTP
 FTP
 POP
 SMTP
 SSL
 SSH
 DHCP
 DNS
 IMAP
 IRC
 Telnet

17. Interneti
 Për dallim prej zbulimeve të tjera të njerëzimit, Interneti
është i vetmi i cili mund të konsiderohet si një resurs
mbarëbotëror, në dispozicion të të gjithëve, pa kufizime
gjeografike apo çfarëdo qoftë ndarjeje tjetër.
 Ofron sistem të përbashkët të komunikimit për ambientet e
ndryshme kompjuterike dhe rrjetore
 Është në proces të zgjerimit të vazhdueshëm
 Involvon teknologji të shumta

18. Ç’është Interneti
 Interneti është rrjeti global kompjuterik
 Është në dispozicion publik
 Mundëson lidhjen e qindra miliona përdoruesve, siç janë:
 Bizneset
 Qytetarët
 Qeveritë
 Institucionet akademike
 Qendrat hulumtuese
 Bibliotekat
 Etj.

21. Karakteristikat themelore
 Distribuimi gjeografik
 Global – arrin në çdo pikë të rruzullit tokësor
 Arkitekturë robuste
 Rezistent ndaj dëmtimeve dhe gabimeve
 I adaptueshëm
 Skalabil
 Shpejtësia
 Të dhënat udhëtojnë pothuajse me shpejtësi të dritës si
elektricitet nëpër kablla, rreze drite nëpër fibra optikë dhe si
valë elektromagnetike në ajër

22. Interneti
 Për dallim nga rrjetet e tjera të cilat janë të
centralizuara, Interneti është i dizajnuar që të jetë i
decentralizuar.
 Secili kompjuter, i quajtur host, është i pavarur dhe
mund të jetë klient, server apo të dyja.
 Vetë operatori determinon se cilin servis do ta
shfrytëzojë apo cilin serveris t’ua vë në dispozicion
komunitetit global të Internetit.

23. Rrjeti i rrjeteve
 Një numër i madh rrjetesh, të ndërlidhura fizikisht
 Kanë mundësi të komunikimit dhe shkëmbimit të të
dhënave me njëri-tjetrin
 Nga këndvështrimi i përdoruesit, Interneti që është një
tërësi e rrjeteve të ndërlidhura duket si një rrjet i vetëm
i unifikuar

24. Kyqja në Internet
 Ekzistojnë shumë mënyra për lidhjen e një kompjuteri
në rrjetin e Internetit:
 Modem
 lidhja telefonike
 lidhja kabllovike
 Access point
 lidhja wireless
 Satellite modem
 lidhja satelitore

25. Lidhja telefonike me modem

26. Lidhja wireless

27. Cable Modem Cable/wireless router/switch

28. Kartela e rrjetit (Ethernet) Kartela wireless

29. Pajisja satelitore

30. Network switch

31. Star topology LAN Server

32. Si punon Interneti
 Transport control protocol (TCP)
 Protokol që operon në shtresën transportuese dhe
përdoret në kombinim me Internet Protocol (IP) nga
ana e shumicës së Internet aplikacioneve
 Backbone (boshti kurrizor)
 Një lidhje komunikimi, e shpejtësisë së lartë, për
distanca të largëta, në të cilën kyqen rrjetat më të vogla
 Uniform resource locator (URL)
 Një adresë unike e një Web faqeje
 http://www.google.com/

33. Adresimi në Internet
 IP adresa
 Një identifikator unik për një kompjuter në një rrjet të
bazuar në TCP/IP
 Formati: 4 numra 8-bitësh, të ndarë me pika. Secili prej
numrave mund ta ketë vlerën prej 0 deri 255
 Shembull: 216.239.33.101
 Sipas konceptit fillestar të Internetit, çdo kompjuter
duhet ta posedojë një IP adresë unike të përbërë nga 4
numra, por ekspansioni i shpejtë i Internetit ka bërë që
numri i IP adresave në dispozicion të jetë i
pamjaftueshëm

34. Adresimi në Internet
 Zgjidhja u gjet në krijimin e rrjeteve private (rëndomë si:
192.168.0.1)
 Për ndërlidhjen e një rrjeti privat në Internet nevojitet
posedimi i IP adresës publike (public IP, real IP)
 Lidhja ndërmjet rrjeteve në Internet bëhet nëpërmes
pajisjeve të quajtura Router.
 Router-i është “polici i trafikut” që ua tregon drejtimin
paketave të të dhënave, duke siguruar që paketat e
dërguar ta arrijnë destinacionin

35. Domain Names
 IP adresat janë të kuptueshme nga kompjuterit, por
vështirë mbahen mend nga njerëzit
 Prandaj, janë futur në përdorim serverët DNS (Domain
Name System)
 Një emër domeni (domain name) është emër i
kuptueshëm dhe që lehtë mbahet në mend, që i
korrespondon një IP adrese
 Shembull:
 216.239.33.101 www.google.com

36. DNS: Domain Name System
 DNS pra siguron që një emër domaini të “përkthehet” në IP adresë, si
dhe të anasjelltën
 Vëllimi i “përkthimeve” brenda ditës është jashtëzakonisht i madh dhe
matet me miliarda
 Në vazhdimësi ka ndryshime në tabelat e DNS-it për shkak të vetë
natyrës dinamike të Internetit
 Prandaj, të dhënat mbi emrat dhe numrat përkatës nuk mund të ruhen
në një server të vetëm, por janë të distribuara në server të shumtë nëpër
gjithë botën
 DNS serverët janë të ndërlidhur ndërmjet vete dhe i “ndihmojnë” njëri-
tjetrit për gjetjen e informatave të munguara mbi emrat e domenave
dhe IP adresave korresponduese.

37. Top Level Domains
 Të përgjithshme
 .com (komerciale)
 .biz (biznes)
 .info (informata)
 .edu (edukative, universitetet)
 .mil (military, ushtarake)
 .net, (network, rrjetet), etj.
 Sipas vendeve
 .jp (Japoni), .de (Gjermani), .us (SHBA), .al (Shqipëri),
etj.

38. Shërbimet e Internetit
 Interneti ofron një tërësi të shërbimeve të ndryshme
 File Transfer Protocol (FTP)
 Telnet
 World Wide Web (WWW)
 Electronic Mail (e-mail)
 Instant messaging (IM)
 Voice-over-IP (VoIP)
 etj.

39. FTP: File Transfer Protocol
 Përdoret për transferimin e fajllave ndërmjet
kompjuterët në një rrjet të bazuar në TCP/IP
 Mundëson:
 Shfletimin, ndryshimin, krijimin e follderëve në një
kompjuter në distancë (remote computer, remote host)
 Shkarkimin (download) të fajllave
 Ngarkimin (upload) të fajllave
 Përdorimi tipik:
 Transferimi i përmbajtjes së një Web faqeje nga
kompjuteri i përdoruesit për në Web server

40. Protokoli Telnet
 Me përdorimin e Telnet-it, një përdorues mund të
lidhet me një kompjuer në distancë nëpërmjet
Internetit me ç’rast mund ta përdorë sikur ta kishte
kompjuterin pranë vetes
 Pra, mund të startohen programe, të kopjohen
dokumentet, etj.
 FTP lejonte vetëm operacione me fajlla
 Përdorimi tipik:
 Konfigurimi dhe testimi i Web serverit

41. World Wide Web
 Resursi më i madh i shpërndarë i informatave i krijuar
nga njerëzimi
 Përdoruesi i qaset informatës duke e përdorur URL-në
(Uniform Resource Locator), gjegjësisht adresën e
faqes së kërkuar
 http://www.kolegjifama.eu/info/prill2011.html

42. http:// www.kolegjifama.eu /info/prill2011.html
Identifikatori i
protokolit
Adresa e Web serverit
Folderi/fajlli ku ruhet
përmbajtja e faqes

43. World Wide Web
 Duke përdorur konceptet e sistemeve më të hershme
hipertekstuale, shkencëtari Tim Berners-Lee, e shkroi një
propozim në mars të vitit 1989 lidhur me atë që më vonë do
të shndërrohej në World Wide Web.
 World Wide Web (shkurt: WWW ose W3), më shpesh i
njohur thjesht si Web, është një sistem i dokumenteve
hipertekstuale të ndërlidhur nëpërmes Internetit.
 Me një Web shfletues mund të shfletohen faqet të cilat
përmbajnë tekst, fotografi, video dhe material tjetër
multimedia dhe të lëvizim ndërmjet faqeve nëpërmes
hiperlidhjeve.

44. NeXT kompjuteri i
përdorur nga Tim
Berners-Lee në CERN, i
cili ishte Web serveri i
parë në botë

45. World Wide Web
 Ofron qasje në informata, në mënyra të pamundshme
më parë
 Hiperlidhje / Hipertekst (Hyperlink / Hypertext)
 Ndërfaqe grafike e përdoruesit
 Informata tekstuale dhe jo tekstuale
 Informata që ndryshojnë në mënyrë rapide
 Qasje të menjëhershme në informatë
 Gjithkush mund të japë Web faqe
 Qasje e njëkohshme e shumë përdoruesve dokumentit të
njëjtë
 Informata që kërkohen lehtë

46. Web faqja e parë
http://info.cern.ch/hypertext/WWW/TheProject.html

47. Fotografia e parë në Web

48. Komponentet e WWW
 Komponentet strukturale
 Klientët/shfletuesit
 Serverët
 Cache
 Internet – infrastruktura globale që mundëson transferin e të
dhënave
 Komponentet semantike
 Hyper Text Transfer Protocol (HTTP)
 Hyper Text Markup Language (HTML)
 eXtensible Markup Language (XML)
 Uniform Resource Identifiers (URIs)

49. Standardet e Web-it
 Funksionaliteti i WWW bazohet në 3 standarde
kryesore:
 HTTP (Hypertext transfer Protocol)
 URL (Universal Resource Locator)
 HTML (Hypertext Markup Language)

50. Mosaic, shfletuesi i parë i Webit

51. Netscape Navigator

52. Internet Explorer

53. Brouserët sot (Sipas W3C)
0.00%
10.00%
20.00%
30.00%
40.00%
50.00%
60.00%
09/2008
10/2008
11/2008
12/2008
01/2009
02/2009
03/2009
04/2009
05/2009
06/2009
07/2009
08/2009
09/2009
10/2009
11/2009
12/2009
01/2010
02/2010
03/2010
04/2010
05/2010
06/2010
07/2010
08/2010
09/2010
10/2010
11/2010
12/2010
01/2011
02/2011
03/2011
Internet Explorer
Firefox
Chrome
Safari
Opera

54. Ç’është HTML?
 HTML është gjuhë për përshkrimin e Ueb faqeve.
 HTML është shkurtesë nga Hyper Text Markup
Language
 HTML nuk është gjuhë programore, është gjuhë
shënimi (markup language)
 Gjuha shënuese është një set i etiketave shënuese
 HTML përdor etiketat shënuese për t’i përshkruar Ueb
faqet

55. Etiketat HTML
 HTML etiketat shënuese rëndomë quhen HTML
etiketa
 HTML etiketat janë fjalë të rrethuara nga kllapat
këndore (angle brackets) si p.sh. <html>
 HTML etiketat rëndomë janë në çifte si p.sh. <p>
dhe </p>
 Etiketa e parë është etiketa hapëse, ndërsa etiketa e
dytë është etiketa mbyllëse.

56. Shembull i kodit HTML
<html>
<body>
<h1>Titulli i pare.</h1>
<p>Paragrafi im i pare.</p>
</body>
</html>

57. Posta elektronike (e-mail)
 Dërgim i mesazheve nga kompjuteri në kompjuter
 I lirë
 I shpejtë
 Shërbimi më i popullarizuar në Internet
 Miliarda e-maila dërgohen brenda ditës
 Komponentat:
 E-mail klienti (leximi/shkrimi, shembuj: Outlook,
Communicator, Hotmail, YahooMail)
 SMTP serveri (dërgimi)
 POP3 serveri (pranimi)

58. Voice over IP
 Zëri transmetohet nga një pajisje në tjetrën duke e
përdorur teknologjinë, gjegjësisht protokolet e
Internetit
 Zëri së pari konvertohet në formë digjitale, zbërthehet
në paketa dhe pastaj transmetohet nëpërmes rrjetit
TCP/IP, gjegjësisht Internetit
 Nuk ofron cilësi aq të mirë sa linjat telefonike, por
thirrjet kushtojnë shumë pak