Diagnoza WADOWICE 2018.pdf

Diagnoza WADOWICE 2018.pdf
2018 Centrum Działań Profilaktycznych Ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Diagnoza lokalnych zagrożeń społecznych dla gminy Wadowice
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Spis treści 1. Wprowadzenie do badania ......................................................................................................3 2. Metryczka Wadowic.................................................................................................................5 A. Opis miasta...........................................................................................................................5 B. Dane Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej...................................................................11 3. Metodologia badania dorosłych.............................................................................................20 4. Diagnoza dorosłych ................................................................................................................21 A. Opis badanej próby ............................................................................................................21 B. Problemy społeczne występujące na terenie gminy Wadowice........................................24 C. Problem bezrobocia i wykluczenia społecznego ................................................................26 D. Problem alkoholowy...........................................................................................................35 E. Problem narkotykowy ........................................................................................................49 F. Zjawisko przemocy .............................................................................................................57 G. Cyberprzemoc.....................................................................................................................65 H. Ryzyko hazardu...................................................................................................................69 I. Podsumowanie i wnioski....................................................................................................73 5. Punkty sprzedaży....................................................................................................................76 A. Opis badanej próby ............................................................................................................76 B. Wyniki badania...................................................................................................................76 C. Podsumowanie i wnioski....................................................................................................91 6. Dzieci i młodzież .....................................................................................................................94 A. Opis badanej próby ............................................................................................................94 B. Problem przemocy z perspektywy młodych mieszkańców gminy .....................................97 C. Przemoc a relacje w rodzinie............................................................................................103 D. Alkohol a młodzi mieszkańcy Wadowic............................................................................108 E. Problem nikotynowy z perspektywy młodych mieszkańców gminy ................................113 F. Problem narkotykowy ......................................................................................................119 G. Dostępność używek oraz udział w działaniach profilaktycznych......................................126 H. Podsumowanie i wnioski..................................................................................................127 7. Nauczyciele...........................................................................................................................132 A. Opis badanej próby ..........................................................................................................132 B. Wyniki badania.................................................................................................................133 C. Podsumowanie i wnioski..................................................................................................145
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka 8. Rodzice................................................................................................................................. 147 A. Opis badanej próby.......................................................................................................... 147 B. Wyniki badań ................................................................................................................... 148 C. Podsumowanie i wnioski.................................................................................................. 157 9. Podsumowanie wyników badań na terenie gminy Wadowice................................................ 159
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 1. Wprowadzenie do badania Współczesne społeczeństwo zmienia się bardzo gwałtownie w wielu sferach. Przemiany obyczajowe, demograficzne, ekonomiczne i ekologiczne są wyzwaniem dla samorządów i wymuszają konieczność dynamicznego rozwiązywania coraz to innych problemów społecznych. W tak szybko zmieniającym się świecie polityka społeczna musi być rozumiana jako dostosowane do warunków działania wpisane w samo funkcjonowanie społeczeństwa, co oznacza budowanie demokratycznego, aktywnego społeczeństwa lokalnego. Szczególnie istotna okazuje sie w tym kontekście profilaktyka marginalizacji i wykluczenia społecznego oraz z reintegracja społeczna i zawodowa osób, rodzin i grup. Osoby realizujące politykę społeczną muszą dostosowywać swoje struktury, narzędzia i zasady działania do wszystkich aktualnych i przewidywanych uwarunkowań gospodarczo-społecznych występujących w ich mieście. By miały możliwość realizacji tak wymagających działań konieczne jest właściwe diagnozowanie problemów społecznych występujących w zasięgu oddziaływania instytucji i organizacji pomocowych oraz prognozowanie i praktyczne wykorzystanie tych badań. Punktem wyjścia dla każde interwencji socjalnej jest diagnoza, stanowiąca niezbędny element dobrze zaplanowanego procesu zmian. Diagnoza społeczna jest badaniem odpowiadającym na pytanie „jak jest?” i „dlaczego tak jest?”, podejmowanym z przesłanek społecznych i służącym praktycznym celom. Przeprowadzając diagnozę pragniemy dowiedzieć się, jaki jest stan rzeczy, który zastaliśmy, i dlaczego jest on właśnie taki. Identyfikujemy problemy, negatywne zjawiska czy niezaspokojone potrzeby i na tej podstawie planujemy konieczną interwencję socjalną. Przedmiotem badania są zdarzenia i sytuacje społecznie dotkliwe, celem – zmiana społeczna, efektem zaś – przede wszystkim wnioski i zalecenia dla praktyki. Dodatkowo możemy zapytać badane osoby czy grupy osób o opinię na temat tego, jakie są ich oczekiwania względem badanej sytuacji. Wiedza, której dostarcza diagnoza, pozwala na adekwatne planowanie i realizację działań oraz optymalne i efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów. Dlatego też jakość diagnozy jest tak istotna dla projektowania trafnych i adekwatnych do rzeczywistości działań.
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 4 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Opracowanie diagnozy społeczne najczęściej przeprowadzane jest w trakcie przygotowania przez instytucje publiczne różnego rodzaju programów czy strategii i ma stać się punktem wyjścia do dalszych prac. W pomocy społecznej konieczność ich przeprowadzania uzasadniona jest również obowiązkiem ustawowym, wynikającym z Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, która nałożyła na samorządy gmin i powiatów obowiązek opracowania strategii rozwiązywania problemów społecznych, a na samorząd województwa tworzenie strategii w zakresie polityki społecznej, których częścią musi być diagnoza sytuacji społecznej. Diagnoza społeczna wykorzystywana jest także w innych długofalowych planach działań, jak na przykład w programach przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Niniejsze opracowanie ma na celu prezentację wyników badań socjalnych przeprowadzonych na terenie Gminy Wadowice. Poniższa diagnoza opisuje zarówno rodzaj, jak i skalę występowania określonych problemów społecznych. Jej analiza może pozwolić na określenie kierunków działań związanych z rozwiązywaniem problemów społecznych oraz tych, związanych z wykluczeniem społecznym na terenie miasta. Jako najistotniejsze kwestie, które powinny zostać poddane szczegółowym badaniom i analizom uznane zostały między innymi: • Spożycie substancji psychoaktywnych • Poglądy dotyczące spożycia alkoholu • Skala problemów alkoholowych • Problemy związane z narkotykami • Skala bezrobocia • Przemoc fizyczna oraz psychiczna • Przemoc w rodzinie • Zagrożenia związane z użytkowaniem Internetu • Hazard
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 2. Metryczka Wadowic A. Opis miasta Gmina Wadowice położona jest na rzeką Skawą, na Pogórzu Śląskim. Na terenie gminy znajduje się 16 sołectw, a siedzibą Gminy są Wadowice. Gmina Wadowice to gmina miejsko-wiejska, która liczy 38 041 mieszkańców, czyli zamieszkuje ją 23,8% ludności powiatu. Powierzchnia gminy wynosi 113 km2. Gmina składa się z miasta Wadowice i 16 sołectw we wsiach: Babica, Barwałd Dolny, Chobot,Chocznia, Gorzeń Dolny, Gorzeń Górny, Jaroszowice, Kaczyna, Klecza Dolna, Klecza Górna, Ponikiew, Roków, Stanisław Górny, Wysoka, Zawadka.
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 6 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Rys.1 Położenie Gminy Wadowice Cechą Gminy Wadowice, która jest ważna dla zrozumienia jej specyfiki jest połączenie w ramach jednego organizmu samorządowego dwóch obszarów - miejskiego (miasto Wadowice) i wiejskiego (szesnaście sołectw). Wyraźne na jej terenie jest zrastania obszarów wiejskiego i miejskiego. Wieś przejmuje rolę siedliskową, przyjmuje funkcję suburbium tracąc funkcję rolniczą, natomiast miasto zmniejsza liczbę mieszkańców. Oznacza to zwiększenie ruchu samochodowego na drogach a co za tym idzie problemy logistyczne i ekologiczne. Wadowice pełnią istotną rolę w tej części regionu, są centrum wielu inicjatyw lokalnych oraz o zasięgu ponad regionalnym, ośrodkiem administracji, kultury i edukacji, siedzibą władz gminnych, jak również powiatowych. Przez obszar Gminy biegną dwa ważne szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym, krzyżujące się w Wadowicach, trasa Kraków – Bielsko-Biała jako droga krajowa K-52 oraz Oświęcim – Sucha Beskidzka, biegnąca przez teren gminy jako fragment drogi krajowej K-28 Zator – Medyka (granica państwa). Odległość z Wadowic do stolicy województwa, Krakowa, wynosi 52 km Gmina Wadowice ma 37 933 mieszkańców, z czego 51,5% stanowią kobiety, a 48,5% mężczyźni. W latach 2002-2017 liczba mieszkańców wzrosła o 1,9%. Średni wiek mieszkańców wynosi 40,4 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa małopolskiego oraz porównywalny do średniego wieku mieszkańców całej Polski. Mieszkańcy gminy Wadowice zawarli w 2017 roku 192 małżeństw, co odpowiada 5,1 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to nieznacznie mniej od wartości dla województwa małopolskiego oraz wartość porównywalna do wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 1,0 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców. 30,0% mieszkańców gminy Wadowice jest stanu wolnego, 57,9% żyje w małżeństwie, 2,6% mieszkańców jest po rozwodzie, a 9,4% to wdowy/wdowcy.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Rys.2 Polska w liczbach Gmina Wadowice ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -19. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu -0,50 na 1000 mieszkańców gminy Wadowice. W 2017 roku urodziło się 397 dzieci, w tym 47,9% dziewczynek i 52,1% chłopców. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 1,18 i jest porównywalny do średniej dla województwa oraz znacznie większy od współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. Rys.3 Polska w liczbach 61,1% mieszkańców gminy Wadowice jest w wieku produkcyjnym, 18,7% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,2% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym.
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 8 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Rys. 4 Polska w liczbach Historia Wadowic jest długa i zawiła. Książę oświęcimski Jan I Scholastyk wydał w Bytomiu, 27 lutego 1327 roku, akt zhołdowania swego księstwa królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. Wśród wymienionych na pergaminowym dokumencie miast, obok Zatora, Żywca i Kęt, znalazło się także miasto „Wadowicz”. Jest to pierwsza, historycznie potwierdzona wzmianka o Wadowicach, które już wówczas posiadały prawa miejskie. Dopiero w 1564 roku Sejm Rzeczpospolitej zakończył długi proces wcielania księstwa zatorskiego, a wraz z nim Wadowic, do Królestwa Polskiego. „Królewskie Wolne Miasto Wadowice” zyskiwało kolejne przywileje a na przestrzeni XVI – XVIII wieku rozwijał się miejski samorząd, z własną władzą policyjną, podatkową i sądowniczą. Pod koniec XIX wieku do Wadowic przybyli Ojcowe Karmelici z o. Rafałem Kalinowskim, późniejszym świętym, i wybudowali „na Górce” neoromański kościół oraz klasztor. Z drugiej strony miasta, na Kopcu, w 1909 roku wznieśli swoje „Colegium Marianum” księża Pallotyni. Oba zgromadzenia obok działalności duszpasterskiej zaczęły prowadzić
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 szkoły – Karmelici prywatne gimnazjum, a Pallotyni niższe seminarium. Pod koniec XIX wieku w Wadowicach rozpoczęły także działalność siostry Nazaretanki, które założyły w mieście ochronkę dla sierot oraz internat dla dziewcząt. W listopadzie 1918 roku Wadowice wracają do odrodzonego państwa polskiego, po 146 latach niewoli, jako miasto powiatowe. Okres dwudziestolecia międzywojennego to dla miasta przede wszystkim rozwój oświaty i kultury. W 1975 roku, w związku z reformą administracyjną, Wadowice przestały pełnić funkcję stolicy powiatu. Ważkim wydarzeniem, które sprawiło, że miasto stało się rozpoznawalne, był wybór Karola Wojtyły na papieża. Kolejna reforma administracyjna w 1999 roku przywróciła Wadowicom rolę miasta powiatowego. Rys. 5 Plac Jana Pawła II w Wadowicach W gminie Wadowice na 1000 mieszkańców pracuje 341 osób . 54,5% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 45,5% mężczyźni. Bezrobocie rejestrowane w gminie Wadowice wynosiło w 2017 roku 5,4% (6,2% wśród kobiet i 4,7% wśród mężczyzn). Dużym zasobem gminy jest duża aktywność społeczna jej mieszkanek. W 2017 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Wadowice wynosiło 3 495,69 PLN, co odpowiada 77.20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce.
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 10 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Wadowice 4 355 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 6 844 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi 2 489. 27,6% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Wadowice pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 34,0% w przemyśle i budownictwie, a 14,7% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 1,5% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). Rys.6 Polska w liczbach Cele polityki gminnej zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Wadowice to realizacja działań na rzecz: • poprawy bezpieczeństwa socjalnego obywateli • ograniczenia zjawiska bezrobocia poprzez wzmocnienie kompetencji i potencjału osób, które ubiegają się o zatrudnienie • wspierania i rozwijania działań na rzecz rodzin, rozwój systemu pieczy zastępczej oraz wsparcie osób znajdujących się w sytuacji kryzysowej.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 • rozwoju systemu wspierania osób starszych, długotrwale lub ciężko chorych • wzmocnienia współpracy służb społecznych • zmniejszenie zjawiska przemocy w rodzinie • zmniejszenie rozmiaru problemu uzależnień B. Dane Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej mającą na celu umożliwianie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie byłyby one w stanie pokonać samodzielnie. W niniejszym rozdziale zostaną przedstawione dane, które zostały nam dostarczone przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach. Dane te to przede wszystkim źródła wtórne, czyli kartoteki rodzin oraz sprawozdania Ośrodka. Ich przegląd pozwala na zapoznanie się z sytuacją wadowiczan, którzy potrzebowali w ostatnich latach pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Niebieska Karta to dokument i związana z nim procedura, która ma na celu wspieranie osób i rodzin doświadczających przemocy. W skład grupy osób pracujących z takimi rodzinami zawsze wchodzi pracownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie. W związku z procedurą „Niebieskiej Karty” w ostatnich trzech latach w Wadowicach sporządzono następującą liczbę wniosków: • 2015 rok – 83 wniosków • 2016 rok – 78 wniosków • 2017 rok – 74 wniosków
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 12 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka 3.B.1 Wnioski „Niebieskiej Karty” sporządzone przez poszczególne instytucje Ośrodek Pomocy Społecznej Instytucją odpowiedzialną za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie Miasta Wadowic jest Ośrodek Pomocy Społecznej. Z jego pomocy korzysta znacząca liczba rodzin będących w trudnych sytuacjach życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Zadania w zakresie pomocy społecznej, rodzaje świadczeń, zasady i tryb ich udzielania oraz organizację pomocy społecznej określa ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz akty wykonawcze do ww. ustawy. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej. 6 5 9 0 0 1 1 0 0 2 1 3 74 72 61 2015 2016 2017 Instytucje zakładające "Niebieską Kartę" MOPS KRPA Służba Zdrowia Oświata POLICJA
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Z pomocy społecznej korzystają przede wszystkim te osoby, których dotyczą problemy takie jak: • Ubóstwo • Bezrobocie • Niepełnosprawność • Długotrwałe lub ciężkie choroby • Przemoc w rodzinie • Alkoholizm lub narkomania • Bezradność w kwestiach opiekuńczo wychowawczych oraz związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego • Zdarzenia losowe i sytuacje kryzysowe • Klęski żywiołowe. Rodzaje pomocy udzielanej przez OPS a) 2015 ( ogółem 921) • Świadczenia niepieniężne - 440 • Świadczenia pieniężne - 442 • Praca socjalna - 403 • Kontrakty socjalne - 109 b) 2016 ( ogółem 881) • Świadczenia niepieniężne - 415 • Świadczenia pieniężne - 327 • Praca socjalna - 435 • Kontrakty socjalne - 45 c) 2017 ( ogółem 864) • Świadczenia niepieniężne - 298 • Świadczenia pieniężne - 272 • Praca socjalna - 469 • Kontrakty socjalne – 28
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 14 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.B.2 Powody przyznawania pomocy społecznej Ze względu na strukturę obiorców pomocy społecznej w Wadowicach można wyróżnić następujące grupy: 2015 2016 2017 Niepełnosprawność 228 211 180 Bezrobocie 215 183 145 Zdarzenia lsowoe 2 1 1 Ubóstwo 245 226 198 Bezradność opiekunów 131 104 73 Osoby dotknięte długotrwałą chorobą 320 299 273 Alkoholizm 71 81 82 Inne 19 17 10 0 50 100 150 200 250 300 350 Powody przyznawania pomocy społecznej
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.B.3 Struktura odbiorców pomocy społecznej W ramach realizacji zadań nałożonych na Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych działa również Podkomisja Interwencyjno-Motywująca, która przede wszystkim zajmuje się otrzymanymi wnioskami o nałożenie obowiązku leczenia odwykowego. Głównym założeniem prac Komisji jest uświadomienie problemu oraz integracja działań w zakresie terapii osoby uzależnionej i terapii członków rodziny osób uzależnionych. Działalność Komisji związana jest z analizą i oceną zebranych informacji oraz rozmowami motywującymi do leczenia odwykowego. Ponadto działania Komisji mają na celu podejmowanie takich działań, które sięgają do przyczyn złej, a nawet tragicznej sytuacji wielu rodzin, a mogą spowodować jej poprawę. W skład Komisji wchodzą osoby zatrudnione w instytucjach lub organizacjach działających w zakresie profilaktyki problemów alkoholowych, terapii uzależnień, pomocy społecznej, i porządku publicznego. Komisja może zlecić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego oraz badanie biegłego do spraw uzależnień, który wyda opinię w przedmiocie uzależnienia. Jeżeli biegły nie znajdzie objawów uzależnienia, Komisja na tym kończy swoją pracę. Jeżeli biegły stwierdzi, że występuje problem uzależnienia, Komisja ma obowiązek przekazać sprawę 156 112 80 43 38 39 54 67 58 260 256 241 9 7 6 13 13 11 214 204 181 0 50 100 150 200 250 300 2015 2016 2017 Struktura odbiorców pomocy społecznej Pracujący Pracujący dorywczo Niepracujący Na rencie /emeryturze Użytkownik gospodarstwa rolnego Własna działalność gospodarcza Pozostali
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 16 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka do Sądu Rodzinnego – może zapaść wyrok o zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego. Działania Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych reguluje "Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi". Na jej podstawie działa powołana przez Burmistrza Wadowic Komisja. W skład Komisji wchodzą osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Komisja regularnie zbiera się na posiedzeniach, związanych z rozpatrywaniem spraw dotyczących realizacji programu. Na program działania składa się: • motywowanie do terapii osób uzależnionych i współuzależnionych prowadzonej przez terapeutów w Klubie Abstynenta oraz poradni odwykowej; • diagnozowanie problemu alkoholowego poprzez kierowanie do biegłych z dziedziny uzależnień w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia. • udzielanie informacji o chorobie alkoholowej i możliwościach jej leczenia • udzielanie podstawowej opieki psychologicznej i prawnej Członkowie komisji wzięli również udział w szkoleniach z zakresu: 1. 2015 • Zapobieganiu przemocy w rodzinie • Wolontariatu • Problemu niepełnosprawności • Współpracy miedzy instytucjami pomocy społecznej • Leczenia uzależnień • Ustawy o pomocy społecznej 2. 2016 • Leczenia uzależnień • Zapobieganiu przemocy w rodzinie (szkolenia obejmowały: procedurę NK, pracę ze sprawcą, pracę z ofiarą, zagadnienie krzywdzonego dziecka, pracę Zespołu Integracyjnego) • Ustawy o pomocy społecznej
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 • Oprogramowania Sygnity do obsługi pomocy społecznej 3. 2017 • Zapobieganiu przemocy w rodzinie • Zagadnienia Domów Pomocy Społecznej • Stosowania wywiadu środowiskowego • Interwencji kryzysowej • Znajomości Ustawy o pomocy społecznej • Rola pracownika socjalnego i asystenta rodziny • Zagadnień stresu i wypalenia zawodowego pracowników socjalnych • Oprogramowania Sygnity do obsługi pomocy społecznej Realizacja Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na rok 2017 oraz zadań własnych gminy w obszarze przeciwdziałania narkomanii była koordynowana przez Pełnomocnika Burmistrza ds. Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Zadania Programu realizowane były poprzez: • Gminną Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Wadowicach • Poszczególne wydziały Urzędu Miejskiego w Wadowicach • Pełnomocnika ds. Realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii • Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach • Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie • Policję • Straż Miejską w Wadowicach • Szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze • Świetlice środowiskowe/ socjoterapeutyczne • Kuratorów sądowych i rodzinnych • Ośrodki zdrowia oraz poradnie psychologiczno-pedagogiczne
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 18 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka • Partnerów zewnętrznych, w tym organizacje pozarządowe i biznesowe, indywidualni realizatorzy W roku 2017 w Wadowicach zrealizowano liczne pogramy pomocy psychologicznej, antyalkoholowej, antyprzemocowej, antynarkotykowej oraz innych programów profilaktycznych. Zajęcia te organizowano dla wszystkich grup wiekowych począwszy od dzieci, a skończywszy na dorosłych. Nie zapomniano również o rodzinach osób uzależnionych, narażonych na przemoc oraz o innych osobach wymagających wsparcia. Poniżej kilka z programów zrealizowanych w 2017 roku w Wadowicach: • Programów pomocy psychologicznej i psychoterapii dla osób uzależnionych od alkoholu oraz osób współuzależnionych i DDA; Podmiot realizujący: Wadowickie Stowarzyszenie Integracji Społecznej Klub Abstynentów „Victoria”; uczestnicy: 1333 osoby • Prowadzenie działalności służącej podtrzymaniu abstynencji osób uzależnionych od alkoholu, zapewniających tym osobom rozwój osobisty i reintegrację społeczną oraz działań pomocowych na rzecz członków rodzin osób uzależnionych oraz osób uwikłanych w przemoc w rodzinie; Podmiot realizujący: Wadowickie Stowarzyszenie Integracji Społecznej Klub Abstynentów „Victoria”; uczestnicy: ok. 2614 osób • Realizacja programów pomocy psychologicznej i psychoterapii dla osób doświadczających przemocy i osób stosujących przemoc; Podmiot realizujący: Wadowickie Stowarzyszenie Integracji Społecznej Klub Abstynentów „Victoria”; uczestnicy: ok. 435 osób • Realizacja programów pomocy psychologicznej i terapii dla osób uzależnionych od narkotyków i dopalaczy; Podmiot realizujący: Stowarzyszenie „Agrado”; uczestnicy: ok. 150 osób • Systematyczne prowadzenie zajęć i programów socjoterapeutycznych lub opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych z możliwością organizowania obozów socjoterapeutycznych (obozy te powinny być integralnym elementem i stanowić uzupełnienie całorocznej pracy z dziećmi i
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 młodzieżą); Podmiot realizujący: TPD -Środowiskowe Ognisko Wychowawcze; przeprowadzono 236 godzin zajęć i terapii dla 20 osób Gmina i miasto Wadowice nie tylko w ostatnim roku czynnie prowadziły działania mające na celu wyeliminowanie lub zmniejszenie ryzykownych zachowań wśród mieszkańców. Od lat wspierane są licznie programy terapeutyczne, psychologiczne oraz profilaktyczne, które mają za zadanie wspierać oraz edukować mieszkańców. Wśród licznych zajęć organizowane były m.in.: • Zapewnienie dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych, zwłaszcza z rodzin z problemem uzaIeżnień (alkohol, narkotyki) pomocy opiekuńczo-wychowawczej; zadanie realizowane przez 4 świetlice w 2014 roku • Prowadzenie działalności służącej podtrzymaniu abstynencji osób uzależnionych od alkoholu, zapewniających tym osobom rozwój osobisty i reintegrację społeczną oraz działań pomocowych na rzecz członków rodzin osób uzależnionych oraz osób uwikłanych w przemoc w rodzinie; zadanie realizowane w 2014, w którym udział wzięło 462 osoby • Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjno - edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych wśród dzieci i młodzieży oraz nauczycieli i rodziców; zadanie realizowane w 2015 roku • Zorganizowanie i przeprowadzenie kampanii medialnej dotyczącej problematyki alkoholowej i narkotykowej dla członków społeczności lokalnej w 2015 roku; stworzono stronę, konkurs oraz liczne materiały informacyjne
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 20 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka 3. Metodologia badania dorosłych Badania zostały przeprowadzone z udziałem mieszkańców Gminy Wadowice z podziałem na poszczególne grupy respondentów: a) Dorośli mieszkańcy Wadowic b) Sprzedawcy (w punktach sprzedaży alkoholu) c) Nauczyciele uczący w lokalnych szkołach d) Rodzice uczącej się młodzieży e) Dzieci i młodzież wadowickich szkół Badanie zostało przeprowadzone w 2018 roku. Wyniki przedstawione w raporcie mają charakter procentowy, a ewentualne dysproporcje (maksymalnie +/- 2%) związane są z zaokrągleniem do liczb całkowitych.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 4. Diagnoza dorosłych A. Opis badanej próby Na terenie gminy przeprowadzone zostało wśród jej dorosłych mieszkańców anonimowe badanie ankietowe (w formie elektronicznej oraz papierowej), w wyniku którego otrzymano 302 prawidłowo wypełnionych kwestionariuszy. Wśród nich znalazło się 67% kobiet i 33% mężczyzn. Grupa osób, które odpowiedziały na zadane w kwestionariuszu pytania w dwóch trzecich złożona była z kobiet, które chętniej niż mężczyźni, czego dowodzą badania, biorą udział w badaniach społecznych. Taki rozkład płci przekłada się na wynik badania, uzyskujemy obraz rzeczywistości z punktu widzenia bardziej kobiet niż mężczyzn. Jest to ważne ze względu na oczekiwane różnice poglądów między kobietami a mężczyznami, wyraźne zwłaszcza w przypadku zagadnień społecznych. Postawy społeczne kształtują się pod wpływem różnych czynników społeczno- kulturowych, jednym z nich jest właśnie płeć. Społeczeństwo stosuje bowiem odrębne metody wychowania zgodne z panującymi wzorcami kulturowymi ról płciowych. Wyk. 3.A.1. Podział respondentów ze względu na płeć Ankietowani zostali poproszeni również o odpowiedzi na pytania dotyczące ich wieku, miejsca zamieszkania oraz wykształcenia. Kobieta 67% Mężczyzna 33% PŁEĆ
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 22 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.A.2. Respondenci według wieku Większość badanych osób to osoby młode w wieku do 45 lat – takiej odpowiedzi udzieliło 80% respondentów. Trzech na pięciu ankietowanych to osoby w mające od 26 lat do 35 (30% odpowiedzi), a 38% to osoby powyżej 36 roku życia, ale nie starsze niż 45 lat. Te wyniki są również znaczące dla wyników ankiety. Nie przedstawiają one wcale poglądów osób starszych, których to gminie Wadowice, jak i w całej Polsce, jest coraz więcej1 i które są przedmiotem szczególnej troski polityki społecznej w gminie. Należy zapytać, skąd bierze się ta dysproporcja w grupach wiekowych wypełniających ankietę i jak można by ją bądź sposób jej przeprowadzania uczynić atrakcyjniejszym dla najstarszych mieszkańców gminy, tak by również ich opinia stała się zauważalną i znaczącą częścią kolejnej diagnozy. Zgodnie z badaniami CBOS z 2016 roku osoby w wieku powyżej 65 lat rzadziej od innych należą do organizacji pozarządowych, rzadziej angażują się w działania na rzecz innych. Jedynie 10,9% osób powyżej 65 roku życia i 16,7% w wieku 60-64 lat (przy średniej dla mieszkańców Polski 15,6%) zadeklarowało, że w ciągu ostatnich dwóch lat zdarzyło się im zaangażować się w działania na rzecz społeczności lokalnej (gminy, osiedla, miejscowości, w najbliższym sąsiedztwie). Wyniki te są niepokojące i wymagają głębszej analizy. 1 Zgodnie z prognozą demograficzną dla Polski na lata 2008-2035 (GUS 2009) liczba Polaków zmniejszy się o dwa miliony (z 38.107.000 do 35.993.000). W tym samym czasie gwałtownie wzrośnie (z 5.137.000 do 8.358.000) liczba osób starszych powyżej 65 roku życia. Oznacza to, że w przeciągu niecałych trzydziestu lat, czyli jednego pokolenia Polaków odsetek osób starszych w populacji wzrośnie z 13,9% do 23,2%. 12% 30% 38% 18% 2% 18-25 lat 26-35 lat 36-45 lat 46-60 lat Ponad 60 lat Wiek
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.A.3. Podział badanych osób według miejsca zamieszkania Wśród ankietowanych, ponad połowa to osoby mieszkające w mieście – 59% odpowiedzi. Pozostałe 41% to osoby zamieszkujące wieś. Wyk. 3.A.4. Ankietowani według wykształcenia Osoby, które zgodziły się wziąć udział w badaniu to w większości osoby z wykształceniem wyższym magisterskim (44%). 32% osób posiada wykształcenie średnie, a blisko co piąta wyższe licencjackie bądź inżynierskie (17%). 5% respondentów wybrało odpowiedź „zawodowe”, a 2% „podstawowe” jako stopień posiadanego wykształcenia. Wśród badanych nie znalazła się osoba ze stopniem naukowym. Wieś Miasto 41% 59% Miejsce zamieszkania 2% 5% 32% 17% 44% 0% Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe licencjackie/inzynierskie Wyższe magisterskie Wyższe - stopień naukow Wykształcenie
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 24 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka B. Problemy społeczne występujące na terenie gminy Wadowice W dalszej części kwestionariusza respondenci poproszeni zostali o wyrażenie swojej opinii dotyczącej stopnia występowania poszczególnych zagrożeń społecznych, które są lub mogą być obecne na terenie gminy. Problem społeczny – taki stan społeczny, który znaczna część społeczeństwa definiuje jako łamanie norm społecznych, będących dla nich szczególnie cennymi. Normą społeczną może być w tym rozumieniu i zjawisko pochodzące wyłącznie ze świata społecznego (jak np. bezrobocie) i takie, które powstaje na styku działalności człowieka i świata przyrody (jak zatrucie środowiska naturalnego)2. 2 P. Matczak, PROBLEMY EKOLOGICZNE JAKO PROBLEMY SPOŁECZNE, Poznań 2000. 7% 7% 43% 20% 13% 9% 14% 11% 10% 16% 8% 17% 14% 38% 27% 17% 13% 24% 22% 14% 28% 13% 52% 50% 17% 39% 38% 43% 32% 45% 46% 40% 27% 23% 27% 3% 13% 30% 32% 28% 22% 29% 15% 44% 1% 2% 0% 1% 2% 4% 3% 1% 2% 1% 9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ubóstwo Bezrobocie Zanieczyszczenie środowiska Nadużywanie alkoholu Narkotyki i/lub dopalacze Wzrost przestępczości Brak tolerancji Kryzys rodzinny Niewłaściwa opieka rodzicielska Problemy mieszkaniowe Hazard Ważność problemów społecznych Bardzo poważny Poważny Umiarkowany Znikomy Nie występuje
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.B.1. Postrzeganie wybranych problemów społecznych Z tabeli wyraźnie wynika, iż za największe problemy mieszkańcy Wadowic wskazują te, związane z zanieczyszczeniem środowiska, alkoholizmem oraz problemami mieszkaniowymi. Za nieco mniej poważne uznane zostały brak tolerancji, problemy kryzys rodzinny oraz narkotyki/dopalacze. Alkoholizm oraz zanieczyszczenie środowiska zostały wskazane jako problem bardzo poważny przez kolejno 20% i 43% badanych. Jako poważny problem uznane one zostały przez 27% i 38% mieszkańców. Z kolei problemy mieszkaniowe to bardzo poważny problem dla 16%, a poważny dla 28% mieszkańców gminy. Kolejnym bardzo ważnym problemem z punktu widzenia osób biorących udział w badaniu jest brak tolerancji, odpowiedzi takiej udzieliło 14% badanych, a 24% uważa, że jest to problem poważny. Jednak 3% respondentów jest zdania, że problem ten w ogóle nie występuje. Z powyższego wykresu wynika również, że mieszkańcy miasta zauważają występujące na jego terenie problemy związane z kryzysem rodzinnym. 11% z nich odpowiedziało, iż problem ten jest według nich bardzo poważny, a 22% uważa go za poważny problem społeczny. Jednak 1% respondentów twierdzi, że w ogóle on nie występuje. Badani wskazywali również często na narkomanię, która dla wielu mieszkańców może być poważnym problemem. Takiej odpowiedzi udzieliło kolejno 13% mieszkańców. Przez 17% ankietowanych problem ten jest postrzegany jako poważne. W porównaniu do wyników diagnozy przeprowadzonej przez nas w 2015 roku3 bezrobocie jako znaczący problem było wymieniane przez respondentów dużo rzadziej. (wymieniło je aż 68% badanych w 2015 roku i tylko 21% w 2018). Rok 2015 był tym, w którym zgodnie z danymi GUS bezrobocie rejestrowane wyraźnie spadało po czterech latach wzrostu i dwuletnim okresie stagnacji lub lekkiego spadku. Rok 2018 to czas bardzo niskiego bezrobocia, kolejne lata po 2015 przynosiły bowiem jego stały spadek. W tej sytuacji oczywistym jest optymizm mieszkańców gminy Wadowice w myśleniu o sytuacji możliwości zatrudnienia i zdecydowanie mniejsza waga problemów z nim 3 Centrum Działań Profilaktycznych –Diagnoza Wadowic, 2015 rok
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 26 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka związanych. Natomiast problemy mieszkaniowe oraz zanieczyszczenie środowiska wciąż pozostają poważnym zagadnieniem dla wadowickiej społeczności. W 2015 roku ankietowani określali problemy mieszkaniowe jako co najmniej poważne w 51%, a zanieczyszczenie środowiska w 62%. Obecnie odnotowane w wynikach ankiety 81% mieszkańców zaniepokojonych stanem środowiska naturalnego wskazuje na rosnącą świadomość w tematyce ekologicznej. Najważniejszym tematem ekologicznym w Wadowicach jest obecnie jakość powietrza w mieście. Na konferencji "Wadowice w smogu. Edycja 2018” w Urzędzie Miejskim w Wadowicach zwrócono uwagę na fakt, że w okresie grzewczym powietrze w mieście jest zdecydowanie gorsze niż w znanym z zalegającego smogu Krakowie czy na górniczym Śląsku. Wyniki pomiarów wskazują na stale utrzymujące się w mieście przekroczenia dopuszczalnych norm stężenia rakotwórczego benzo(a)pirenu i pyłu zawieszonego PM10. Niewiele lepsza sytuacja jest na terenach podmiejskich, gdzie wiele domów ogrzewanych jest złej jakości paliwem. Wadowiczanie wyraźnie dostrzegają ten problem. Kwestia alkoholizmu, narkomanii oraz braku tolerancji utrzymały się natomiast na podobnym poziomie. Zjawiska alkoholizmu, kryzysu rodzinnego oraz narkomanii są często ze sobą powiązane a nawet wynikają jedno z drugiego – np. konsekwencją alkoholizmu są trudne relacje rodzinne oraz odwrotnie. Często także ludzie w ciężkich sytuacjach rodzinnych, z poczucia bezsilności, bezradności, obniżonej samooceny sięgają po alkohol lub narkotyki. Na uwagę zasługuje pozycja narkomanii wśród problemów społecznych – jest czwartym najczęściej wskazywanym problemem uznawanym jako poważny lub bardzo poważny. Samorząd powinien rozważyć kwestie podjęcia działań w tym zakresie. C. Problem bezrobocia i wykluczenia społecznego Kolejne pytania, jakie zadane zostały mieszkańcom w anonimowej ankiecie dotyczyły problemu, jakim jest bezrobocie. Jest to jeden z największych problemów społecznych, który jeszcze kilka lat temu był szczególnie dotkliwy na terenie Polski. Od roku 2014 rejestrowane bezrobocie w Polsce systematycznie spada i obecnie jest najniższe od 1990
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 roku. W powiecie wadowickim stopa bezrobocia jest niższa niż średnia w Polsce, wynosi około 5%. Utrzymujące się bezrobocie bardzo często jest powodem występowania również innych problemów, a w szczególności mieszkaniowych, rodzinnych oraz związanych z nadużywaniem alkoholu. Niestety rzeczywista skala występowania bezrobocia jest bardzo trudna do zmierzenia, a to z uwagi na fakt, iż nie każda osoba bezrobotna jest zarejestrowana w Urzędzie Pracy. Bardzo często wśród osób, które przez długi czas pozostają bez zatrudnienia występuje niechęć do dalszych poszukiwań pracy. Poważnym skutkiem bezrobocia, szczególnie jeżeli występuje ono przez dłuższy czas, jest ubożenie rodziny, a to z kolei może doprowadzić do narastania konfliktów oraz napięć między członkami rodziny, a także powoduje powstawanie patologii społecznych. Kolejnym następstwem długotrwałego bezrobocia jest degradacja społeczna osób borykających się z tym problemem. Powoduje także powstawanie poważnych obaw o własny los i o możliwości przetrwania całej rodziny, jak również odbija się negatywnie na samopoczuciu i stanie zdrowia bezrobotnego. Mimo że z badań wynika, iż stopa bezrobocia w gospodarstwach domowych w Polsce w ciągu ostatnich lat systematycznie maleje, jednak nadal w co piątej rodzinie (21%) znajduje się przynajmniej jedna osoba bezrobotna. Około 30% dorosłych Polaków przyznaje, że w przeszłości mieli oni przez dłuższy lub krótszy czas problemy ze znalezieniem pracy. Badania przeprowadzone w marcu oraz kwietniu 2016 roku przez CBOS wykazały, że 9% respondentów to osoby bezrobotne, z czego tylko co drugi jest zarejestrowany w urzędzie pracy4. Mieszkańcom zostały zadane pytania dotyczące występowania negatywnych następstw występowania zjawiska bezrobocia. Pierwsze pytanie pozwoliło stwierdzić, wśród jak wielu rodzin występuje ten problem. 4 http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_070_16.PDF
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 28 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.C.1. Doświadczenie bezrobocia przez mieszkańców 23% badanych osób przyznaje, że wśród ich najbliższej rodziny, a dokładnie w prowadzonym wspólnie gospodarstwie domowym znajduje się przynajmniej jedna osoba bezrobotna. Należy zauważyć natomiast, że trzy lata wcześniej w 2015 roku mieszkańcy Wadowic wskazywali w naszych badaniach, że w 40% rodzin jest osoba szukająca bezskutecznie zatrudnienia. Obecnie 73% respondentów odpowiedziało, że w ich rodzinach nie ma takich osób. 4% respondentów nie potrafiło udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Można więc uznać, że w rodzinach takich są osoby uczące się, pracujące dorywczo lub z różnych przyczyn będące chwilowo bez zatrudnienia, na przykład z powodu zmiany miejsca pracy. W dalszej części ankiety mieszkańcy miasta odpowiadali na pytanie dotyczące tego, jaka według nich jest szansa na znalezienie pracy przez osoby bezrobotne. 14% respondentów uważa, że szanse na podjęcie pracy są niewielkie, a 2% stwierdziło, że jest to trudno określić. Natomiast 32% ankietowanych uważa, że szanse na pracę są „umiarkowane”, a więc nie można stwierdzić, aby były one duże lub małe. Taka odpowiedź wynika zapewne z lokalnego zapotrzebowania rynku pracy oraz profilu osób bezrobotnych. 52% osób określa szansę na znalezienie pracy jako duże lub bardzo duże. 23% 73% 4% Tak Nie Trudno powiedzieć Czy w Pani/Pana rodzinie (gospodarstwie domowym) znajduje się osoba bezrobotna?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.C.2. Szansa na znalezienie pracy przez bezrobotnych W przypadku analizowania sytuacji osób niepracujących ważne jest nie tylko uwzględnienie ilości zarejestrowanych w Urzędach Pracy osób bezrobotnych, które to szukają zatrudnienia, ale także osób, które nie pracują i pracy z różnych przyczyn nie szukają. Są to na przykład matki małych dzieci, które nie mają możliwości zapewnienia im opieki, gdyby zdecydowały się podjąć pracę. Takich osób jest w Polsce więcej niż w większości krajów Unii Europejskiej. Eurostat podaje, że stosunek biernych zawodowo do populacji w przedziale 25-64 lata wynosi w Polsce 24,5% i jest to piąty najgorszy wynik w Unii Europejskiej5. W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o scharakteryzowanie sposobu zarządzania dochodem w swoim gospodarstwie domowym. 12% respondentów przyznaje, że dochody, którymi dysponuje ich gospodarstwo domowe są niewystarczające i nie pozwalają nawet na zaspokojenie bieżących potrzeb. 41% badanych mieszkańców zmuszonych jest do życia bardzo oszczędnie i między innymi dzięki kupowaniu najtańszych produktów wystarcza im na wszystko. 25% mieszkańców miasta biorących udział w badaniu uznało, iż dochody, które uzyskują 5 Dane za: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Employment_statistics/pl (24.11.2018) 14% 38% 32% 14% 2% Bardzo duża Duża Umiarkowana Niewielka Trudno powiedzieć Jaka jest, Pani/Pana zdaniem, szansa znalezienia pracy przez bezrobotnych?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 30 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka wystarczają na zaspokojenie wszystkich potrzeb, jednak w dalszym ciągu nie pozwalają na oszczędzanie, pozostałe 22% respondentów może sobie pozwolić na zaoszczędzenie pewnej części dochodów. 2015 2018 Wystarcza na wszystko i pozwala na oszczędzanie 9% 22% Wystarcza na wszystko, ale nie pozwala na oszczędzanie 16% 25% Żyjemy oszczędnie i dzięki temu wystarcza na wszystko 53% 41% Pieniędzy nie wystarcza na zaspokajanie potrzeb 22% 12% Tabela 3.C.1 Zmiany zamożności przez lata Na podstawie zamieszczonej tabeli można zauważyć, że sytuacja materialna mieszkańców Wadowic według ich własnej oceny poprawiła się w ciągu ostatnich trzech lat. Z przeprowadzonych w 2015 roku badaniach aż 53% badanych potwierdzało, że zmuszeni są do oszczędnego życia, ponieważ tylko dzięki takiemu pieniędzy wystarcza na wszystko. Natomiast tylko 9% ankietowanych mogło oszczędzać, a 16% respondentów wystarczało na wszystko, ale wciąż nie mogli oszczędzać.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.C.3. Charakterystyka zarządzania dochodem w gospodarstwie domowym Poprawiająca się sytuacja materialna wadowiczan powinna cieszyć ale wymaga także namysłu, jak wykorzystać poprawę warunków materialnych tak, by skorzystały z niej również osoby zagrożone wykluczeniem społecznym i te, które zmagają się z tak poważnymi problemami jak uzależnienia czy przemoc. Dane Głównego Urzędu Statystycznego pokazują, że poprawa warunków ekonomicznych skłania osoby decydujące o wydatkach w gospodarstwach domowych do przeznaczania większej ilości pieniędzy na "towary luksusowe", na które brakuje pieniędzy w okresach trudności finansowych6. W przypadku rozsądnie prowadzonej polityki społecznej należy oczekiwać raczej wsparcia najsłabszych i bardziej aktywnej walki z problemami społecznymi, które to ułatwia dobra sytuacja gospodarcza regionu. Działania władz powinny zmierzać w kierunku uczynienia obserwowanego wzrostu gospodarczego tzw. wzrostem inkluzywnym, czyli takim, z którego korzystają wszystkie grupy społeczne. Podsumowując wszystkie odpowiedzi udzielone przez ankietowanych należy jednak zauważyć, że nadal stosunkowo niewielka część mieszkańców gminy ma możliwość poczucia bezpieczeństwa w sferze ekonomicznej. Są to te rodziny, które mogą pozwolić sobie na odkładanie pewnej części swoich stałych dochodów. Dla wielu mieszkańców 6 GUS, Dynamika sprzedaży detalicznej w październiku 2018 r, w: Informacje Sygnalne, 22.11.2018 r. 22% 25% 41% 12% Proszę zaznaczyć określenie, które najlepiej charakteryzuje sposób zarządzania dochodem w Pani/ Pana gospodarstwie domowym Wystarcza na wszystko i pozwala na oszczędzanie Wystarcza na wszystko, ale nie pozwala na oszczędzanie Żyjemy oszczędnie i dzięki temu wystarcza na wszystko Pieniędzy nie wystarcza na zaspokajanie potrzeb
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 32 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wadowic zarządzanie budżetem domowym, mimo opisanej tu sprzyjającej sytuacji ekonomicznej w kraju, jest źródłem wielu stresów i nie pozwala na zgromadzenie stosownego zabezpieczenia na wypadek niespodziewanych ale koniecznych wydatków. Osoby najmniej zamożne zmuszone są do rezygnacji z często nawet podstawowych artykułów, w związku z czym mogą odczuwać frustrację oraz bezsilność. Niestety zdarza się, że w takich rodzinach pojawiają się, oprócz biedy, również inne negatywne zjawiska społeczne, takie jak przemoc w rodzinie, czy alkoholizm. Bardzo częstym, obok ubóstwa, problemem społecznym jest wykluczenie społeczne. Z definicji jest to niezdolność do uczestnictwa w ważnych aspektach życia społecznego, a także zerwanie więzi między jednostką a społeczeństwem. Nieuczestniczenie w życiu społecznym nie jest jednak wyborem jednostki, a skutkiem przeszkód jakie stają jej na drodze. W następnej kolejności mieszkańcom zadano pytania dotyczące wykluczenia społecznego, dzięki czemu poznano ich opinie dotyczące tego właśnie zjawiska. Pierwsze pytanie odnosiło się do tego, które osoby według respondentów są najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym. Jak wynika z ankiety zdaniem badanych najbardziej narażone na wykluczenie społeczne są osoby uzależnione oraz niepełnosprawne, uważa tak 38% i 35% ankietowanych. Na kolejnym miejscu są to osoby starsze, taką odpowiedź wskazało 18% respondentów. Po 5% respondentów wskazało na osoby samotnie wychowujące dzieci oraz rodziny wielodzietne jako najbardziej narażone na wykluczenie społeczne.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.C.4. Osoby najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym Wykluczenie społeczne jest złożonym pojęciem, którego zrozumienie wymaga przynajmniej podstawowej wiedzy z zakresu nauk społecznych. W jednej z najbardziej popularnych interpretacji, stworzonej przez Freda Mahlera za osobę wykluczoną społecznie uważać należy tę, którą od większości obywateli odróżnia posiadanie większości cech z poniższej listy: 1. Mniejszy udział we władzy i ograniczony dostęp do podejmowania decyzji. 2. Mniej praw a więcej obowiązków. 3. Mniej możliwości wyboru a więcej ograniczeń. 4. Niższa pozycja ekonomiczna. 5. Mniejsze możliwości edukacyjne, zawodowe, wypoczynku itp. 6. Większe narażenie na skutki społecznych nacisków i kryzysów. 7. Dyskryminacja prawna. 8. Społeczne naznaczanie (napiętnowanie) i bycie obiektem dyskryminacji. Osoby niepełnosprawne Osoby uzależnione Osoby starsze Rodziny wielodzietne Osoby samotnie wychowujące dzieci 35% 38% 17% 5% 5% Które osoby, według Pani/ Pana, są najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 34 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Osoba taka znajduje się w niekorzystnym położeniu społecznym i jest stale marginalizowana przez otoczenie społeczne7. Z całą pewnością można stwierdzić, że osoby uzależnione od substancji psychoaktywnych zgodnie z tą definicją należy uznać za wykluczone społecznie. Potocznie wykluczenie najczęściej kojarzy się z odizolowaniem, czy też unikaniem kogoś przez resztę danej grupy społecznej. Zdaniem badanych mieszkańców to osoby uzależnione są najbardziej zagrożone wykluczeniem społecznym. Często ze względu na stan upojenia alkoholowego, chwiejny chód, bełkotliwą mowę, ogólne zaniedbanie higieny fizycznej i nieracjonalne zachowanie osoby będącej pod wpływem środków odurzających, może ona być izolowana od pozostałych, unika się jej towarzystwa, nie wpuszcza np. do lokali gastronomicznych, a w środkach komunikacji publicznej często odsuwa się od takiej osoby. Uzależnienia bardzo często niszczą rodziny, doprowadzają do ich rozpadu, a w skrajnych przypadkach mogą nawet być przyczyną bezdomności. Bardzo często zdarza się, że osoba uzależniona zostaje sama ze swoim problemem i dotyka ją wykluczenie społeczne. Problem uzależnienia od alkoholu jednej osoby w rodzinie może stanowić również podwalinę dla wykluczenia z życia społecznego, nie tylko osoby uzależnionej, ale też wszystkich pozostałych osób w niej żyjących. Stopień wykluczenia społecznego i jego powszechność w odniesieniu do osób niepełnosprawnych są problemami życia codziennego i w mniejszym lub większym stopniu różnicują się w zależności od kraju. Obecnie pojawia się coraz więcej badań na temat wykluczenia, w tym wykluczenia osób niepełnosprawnych. Najbardziej widoczne są trzy obszary wykluczenia osób niepełnosprawnych z życia społecznego, a mianowicie wykluczenie z systemu edukacji, dostępu do pracy oraz kultury. Zazwyczaj ludzie, którzy znajdują się w trudnej sytuacji starają się szukać pomocy. Dlatego też kolejne pytanie, które zostało zadane mieszkańcom Wadowic dotyczyło tego, do kogo ich zdaniem mogą zwrócić się osoby dotknięte między innymi wykluczeniem oraz innymi problemami społecznymi. 7 R. Szarfenberg, Pojęcie wykluczenia społecznego, za: http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/pojecie_ws.pdf (25.11.2018).
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.C.5. Do kogo zwracają się osoby w trudnej sytuacji życiowej Zdaniem zdecydowanej większości osób biorących udział w badaniu osoby będące w trudnej sytuacji życiowej mogą przede wszystkim zgłaszać się do Ośrodka Pomocy Społecznej (56%) lub rodziny (32%). Na trzecim miejscu znajdują się inne ośrodki i placówki prowadzone przez organizacje pozarządowe, tą odpowiedź wskazało 5% respondentów. Mniejszym zaufaniem mieszkańcy Wadowic darzą również fundacje kościelne i Caritas, które wskazało 5% ankietowanych. Osoby biorące udział w badaniu najrzadziej wskazywały na sąsiadów (2%) oraz inne ośrodki (2%). D. Problem alkoholowy Definicja uzależnienia od alkoholu zaproponowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) nazywa nią zespół objawów somatycznych behawioralnych i poznawczych, w których picie alkoholu staje się priorytetem w stosunku do poprzednio ważnych zachowań. Rozwinięty w pełni zespół uzależnienia od alkoholu cechują określone zmiany nie tylko w sferze psychicznej czy fizycznej chorego, ale także, co jest szczególnie istotne 56% 32% 5% 3% 2% 2% Do kogo mogą się, Pani/ Pana zdaniem, zwrócić osoby w trudnej sytuacji życiowej?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 36 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka w przypadku tej analizy, w dziedzinie jego zachowań społecznych8. Alkoholizm jest jednym z najczęściej występujących problemów społecznych w naszym kraju. Na podstawie przeprowadzonej ankiety należy uznać, iż również w Wadowicach zajmuje on wysoką pozycję wśród występujących tu problemów. Nadużywanie alkoholu wywiera negatywny wpływ na wiele dziedzin życia osoby uzależnionej, jak również jej otoczenia. Dotyka członków rodziny, wpływa na funkcjonowanie lokalnej społeczności i często jest przyczyną przemocy i cierpienia. Coraz częściej zdarza się, że po alkohol sięgają nastolatkowie, a nawet dzieci. W przeprowadzonym badaniu największa uwaga poświęcona została takim kwestiom, jak: • stopień wiedzy na temat alkoholu i stosunek do niego mieszkańców Miasta, • czy w środowisku lokalnym występują zagrożenia (bójki, wandalizm) związane z nadmiernym spożywaniem alkoholu, • czy respondenci widzą jakieś zmiany dotyczące alkoholu na przestrzeni ostatnich 10 lat oraz czy posiadają wiedzę o działaniach władz związanych z tym zagadnieniem. Pierwsze pytanie w części ankiety dotyczącej alkoholu pozwoliło uzyskać odpowiedź na pytanie w jakim wieku powinno się mieć możliwość zakupu napojów alkoholowych. 44% respondentów uznało, że prawo zakupu alkoholu od 18 roku życia powinno zostać utrzymane . Potrzebę podniesienia wieku możliwości legalnego kupna alkoholu do 21 roku życia widzi aż 52% osób biorących udział w badaniu. Pozostałe 4% ankietowanych uznało, że nawet osoby mające skończone zaledwie 16 lat powinni mieć legalny i swobodny dostęp do alkoholu. Potrzebę podniesienia wieku, w jakim można legalnie kupić alkohol, widzą zapewne ci respondenci, którzy są szczególnie zaniepokojeni popularnością tej używki wśród młodych wadowiczan. Należy zauważyć jednak, że podniesienie granicy wieku nie jest tożsame z uniemożliwieniem dostępu do alkoholu dzieciom i młodzieży, obecne przepisy wyznaczają granicę 18 lat, a mimo to większość młodych Polaków uważa, że samodzielny zakup alkoholu jest dla nich dostępny a nawet łatwy. Zmiana możliwa byłaby tylko wtedy, gdyby przestrzeganie zakazu sprzedaży
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 alkoholu osobom niepełnoletnim stało się powszechne i traktowane przez sprzedawców z pełną powagą i zrozumieniem problemu. Obecnie zakaz ten nie jest respektowany w wielu miejscach. Podniesienie wieku, w jakim młody człowiek mógłby kupić legalnie alkohol to idea w ostatnim czasie upowszechniana w Polsce przez Kościół Katolicki i być może z tego powodu zdobywa coraz większą popularność. Wyk. 3.D.1. Od jakiego wieku powinno się mieć prawo zakupu alkoholu Mieszkańcy mieli również za zadanie wskazanie, czy ich zdaniem alkohol jest towarem szczególnym i jego dostępność wymaga regulacji, czy też jest zwykłym produktem, którego sprzedaż nie powinna być w jakiś specjalny sposób kontrolowana. W tym celu ankietowani zostali poproszeni o odniesienie się do sześciu zadań, które Wadowice powinno przeprowadzać na swoim terenie. Od 16 roku życia 4% Od 18 roku życia 44% Od 21 roku życia 52% Od jakiego wieku, według Pana/ Pani, powinno się mieć prawo zakupu alkoholu?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 38 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.D.2. Stosunek do działań władz Mieszkańcy nie wyrażają się w sposób jednoznaczny o wydawaniu mniejszej ilości zezwoleń na sprzedaż alkoholu – głosy „za” i „przeciw” rozkładają się stosunkowo równomiernie. 38% mieszkańców chciałoby wydawania mniejszej ilości „koncesji”, natomiast 33% jest temu przeciwna. 29% nie potrafiło opowiedzieć się za żadną stroną. Polska jest krajem, w którym ilość punktów sprzedaży alkoholu jest wyjątkowo duża. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych powinno przypadać co najmniej 1000 osób. Dziś średnia dla całej Polski to 273 osoby. Wieloletnie doświadczenie dotyczące tego zagadnienia na terenie Polski i dane z wielu krajów pokazują, że tego typu kontrola jest nieskuteczna. Najlepszym sposobem ograniczenia spożycia alkoholu jest ograniczenie liczby koncesji na jego sprzedaż, co jest prawem gmin. Trzeba pamiętać, że ograniczenie ilości punktów sprzedaży alkoholu to według badań naukowych jedna z najskuteczniejszych metod 19% 25% 54% 44% 41% 54% 19% 22% 28% 31% 23% 31% 29% 14% 10% 16% 12% 11% 24% 21% 4% 7% 8% 4% 9% 17% 4% 2% 15% 1% Wydawać mniej zezwoleń na sprzedaż alkoholu Ograniczyć dostępność alkoholu w godzinach nocnych (22-6) Cofać więcej ,,koncesji" na sprzedaż alkoholu osobom, które łamią prawo Prowadzić więcej kontroli punktów sprzedaży alkoholu Wydzielić obszar, na którym będzie można spożywać alkohol ,,pod chmurką" Realizować więcej programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży Czy uważa Pani, że Gminy Wadowice powinna: Zdecydowanie tak Raczej tak Nie mam zdania Raczej nie Zdecydowanie nie
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 redukcji różnych problemów społecznych, generujących ogromne koszty w ochronie zdrowia, pomocy społecznej czy wymiarze sprawiedliwości. Blisko połowa badanych chciałaby ograniczenia dostępności alkoholu godzinach nocnych lecz odmienne zdanie ma 38% ankietowanych. Zdecydowana większość pytanych oczekuje od gminy cofania większej ilość pozwoleń na handel alkoholem – tak stwierdziło 82% respondentów. Jedynie blisko co dziesiąty mieszkaniec Wadowic jest odmiennego zdania. Podobna sytuacja została zanotowana przy pytaniu o kontrolę punktów handlujących alkoholem. Trzech na czterech ankietowanych chciałoby częstszych kontroli takich miejsc. Nieco mniej respondentów opowiedziało się za wydzieleniem specjalnych miejsc do spożywania alkoholu „pod chmurką” – 64%. Przeciwnych takiemu postępowaniu jest 23% badanych. 85% mieszkańców oczekuje prowadzenia większej ilości zajęć profilaktycznych dla dzieci i młodzieży. Nieliczni (5%) nie zgadza się z takim stwierdzeniem. Odpowiedzi badanych na powyższe dwa pytania wskazują na fakt, że dorośli mieszkańcy gminy chętnie widzieliby profilaktykę, jako działania, którym powinna być poddawana młodzież i to jej, powinny dotyczyć ograniczenia. Możliwość ograniczenia dostępu do alkoholu wszystkim mieszkańcom (czyli ograniczenie liczby pozwoleń na sprzedaż alkoholu) cieszy się znacznie mniejszą popularnością, popiera je 38% badanych niż podniesienie wieku potrzebnego do legalnego zakupu alkoholu do lat 21, które wspiera 54% respondentów. Należy dążyć do zmiany tego sposobu myślenia o profilaktyce, która musi dotyczyć całej społeczności a nie być "pogadanką" kierowaną do dzieci i młodzieży, by stała się działaniem przynoszącym pozytywne rezultaty. Mieszkańcy gminy zostali zapytani również o to, czy ich zdaniem alkohol zawarty w winie lub piwie jest mniej szkodliwy niż ten w wódce.
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 40 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.D.3. Szkodliwość alkoholu Oczywiście alkohol jest tą samą substancją, bez znaczenia w jakim napoju się znajduje. Różnice polegają tylko i wyłącznie na jego stężeniu w poszczególnych napojach. Opinie stwierdzające, że alkohol znajdujący się w wódce jest bardziej groźny od tego zawartego w piwie lub winie, wskazują na brak świadomości istniejących zagrożeń wynikających ze spożywania napojów alkoholowych w jakiejkolwiek formie. Wśród mieszkańców Wadowic objętych badaniem 84% posiada realną świadomość zagrożeń. Mimo przeprowadzania na terenie gminy licznych zajęć profilaktycznych pozostaje grupa ok. 16% osób, która nie potrafi poprawnie odpowiedzieć na pytanie czy alkohol w wódce jest groźniejszy od tego w winie. Następne pytanie, jakie zostało zadane w ankiecie dotyczyło tego, czy mieszkańcy gminy widzą zmiany w obyczajowości spożywania alkoholu w swoim środowisku. Respondenci zostali zapytani, czy ich zdaniem jego spożycie w ciągu ostatnich 10 lat wzrosło, zmalało, czy też pozostało bez zmian. Z udzielonych odpowiedzi wynika, iż na terenie Wadowic spożycie alkoholu w ostatnim czasie według 45% jej mieszkańców wzrosło. Jednak niewiele mniej, ponieważ 42% ankietowanych uznało, że spożycie alkoholu nie zmieniło się i tylko według 14% zmalało. Tak 16% Nie 84% Czy uważa Pan/ Pani, że alkohol zawarty w winie/piwie jest mniej szkodliwy niż ten w wódce?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.D.4. Spożycie alkoholu na przestrzeni ostatnich 10 lat Zgodnie ze statystykami zamieszczonymi na stronach PARPA spożycie alkoholu w Polsce na przestrzeni ostatnich 20 lat rzeczywiście rośnie, chociaż w tym czasie zdarzały się też okresy, kiedy spożycie alkoholu zmniejszało się. W 1998 roku było to 7,02 litra alkoholu na osobę, w 2017 aż 9,45 litra9. Ostatnie dane GUS pokazują także, że poprawiająca się w ostatnich kilku latach sytuacja ekonomiczna skłania Polaków do częstszego zakupu mocnych alkoholi, na popularności tracą natomiast wina10. Jeszcze ciekawsze są dane uzyskane w międzynarodowym badaniu Institute for Health Metrics and Evaluation i opublikowane w czasopiśmie "Lancet", które wskazują, że spożycie alkoholu w Polsce nie jest szczególnie wysokie na tle innych krajów (Polska zajęła 30 pozycję na świecie), ale zwraca uwagę powszechność jego spożywania. W Polsce zgodnie z wynikami badania pije alkohol 94% osób w wieku 15-70 lat, co jest drugim wynikiem na świecie. Wśród osób w wieku 15-19 lat (w ten sposób badacze zakreślili kategorie wiekowe), a więc w grupie, której część nie ma prawa w Polsce kupić legalnie alkoholu, spożywa go aż 89%11. Ta popularność alkoholu sprawia, że jest on bardzo widoczny w przestrzeni publicznej, a jego spożywanie staje się często częścią kulturowej identyfikacji i jedynym sposobem funkcjonowania w wielu sytuacjach społecznych. 9 http://www.parpa.pl/index.php/badania-i-informacje-statystyczne/statystyki (25.11.2018). 10 https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/spozycie-alkoholu-w-polsce-dane-gus/zkndw0z 11 E. Gakidou, Ch. J. L. Murray, M. Naghavi, Alcohol use and burden for 195 countries and territories, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016, w: The Lancet. 23 Aug 2018 45% 14% 42% Wzrosło Zmalało Nie zmieniło się Czy Pani/ Pana zdaniem spożycie alkoholu w środowisku lokalnym w ciągu 10 ostatnich lat:
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 42 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Dalsza część ankiety dotyczyła częstotliwości spożywania alkoholu przez respondentów. Wyniki, jakie zostały otrzymane w odpowiedzi na to pytanie przedstawione zostały na poniższym wykresie. Wyk. 3.D.5. Częstotliwość spożywania alkoholu Prawie co trzeci ankietowany zgodnie z deklaracjami spożywa alkohol rzadziej niż raz w miesiącu, a więc można przypuszczać, że jest to okazjonalna sytuacja. 21% mieszkańców Wadowic pije alkohol kilka razy w miesiącu. 17% ankietowanych pije alkohol raz w miesiącu, a 11% raz w tygodniu. 9% robi to co najmniej kilka razy w tygodniu, jeśli nie codziennie. W Wadowicach 12% badanych dorosłych osób deklaruje abstynencję, a jest to dwukrotnie więcej niż w cytowanym powyżej badaniu Institute for Health Metrics and Evaluation . Przyczyny takiego wyniku można szukać w nieproporcjonalnie dużej grupie kobiet wśród badanych przez nas osób. Polki zgodnie z wynikami badań ponad dwukrotnie częściej zachowują abstynencję niż Polacy12. Warto zauważyć, iż pomimo tego, że mieszkańcy gminy uznają alkoholizm jako jeden z ważniejszych lokalnych problemów, to do jego częstego spożywania przyznała się bardzo niewielka liczba osób biorących udział w badaniu. 12 http://www.parpa.pl/download/JAK_PIJA_POLACY_INFO.pdf (25.11.2018). W ogóle nie spożywam alkoholu Rzadziej niż raz w miesiącu Raz w miesiącu Kilka razy w miesiący Raz w tygodniu Codziennie Kilka razy w tygodniu 12% 30% 17% 21% 11% 4% 5% Jak często spożywa Pan/ Pani alkohol?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyniki mieszkańców Wadowic w porównaniu z wynikami ogólnopolskich badań przeprowadzonych przez CBOS13 różnią się w zakresie częstości picia. Badania ogólnopolskie wskazały, że Polacy o wiele częściej spożywają alkohol – aż 27% przyznało się do picia alkoholu 1-2 razy w tygodniu, a 21% kilka razy w miesiącu. W dalszej części badania poznano opinie respondentów dotyczące tego, jaki alkohol jest przez nich wybierany najczęściej. Okazało się, że najczęściej spożywanym alkoholem jest wino. 43% badanych deklaruje jego spożycie. Na drugim miejscu wśród preferencji ankietowanych znalazło się piwo, po które sięga 31% respondentów. 18% stwierdziło, że najczęściej wybiera likiery/whisky/gin itd., natomiast 8% - wódkę. Wyk. 3.D.6. Rodzaj spożywanego alkoholu Powyższe wyniki mieszkańców Wadowic odbiegają nieco od wyników ogólnopolskich, w których to CBOS wskazywał, że najczęściej spożywanym alkoholem jest piwo (52%), a następnie wino (21%) i wódka (17%). Spożywanie alkoholu może być powiązane z agresywnym zachowaniem, które ujawnia się w życiu społecznym w postaci bójek, awantur, pobić i stosowania wulgaryzm. Dlatego 13 CBOS – Postawy wobec alkoholu – sierpień 2010 31% 43% 8% 18% Jaki alkohol Pan/Pani spożywa najczęściej? piwo wino wódka likiery/whisky/gin i
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 44 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka właśnie w następnej kolejności badanych poproszono o określenie, jak osoby pijące alkohol wpływają na poczucie bezpieczeństwa mieszkańców Wadowic. Wyk. 3.D.7. Alkohol a bezpieczeństwo 55% ankietowanych stwierdziło, że osoby pijące alkohol w ich miejscu zamieszkania nie stanowią zagrożenia dla ich bezpieczeństwa. 24% badanych uznało, że osoby nadużywające alkoholu mogą stanowić zagrożenie dla innych i wpływają na zmniejszenie się poczucia bezpieczeństwa mieszkańców gminy. 21% nie ma zdania na ten temat. Ponieważ część mieszkańców miasta uznała, że czuje pewne zagrożenie ze strony osób nadużywających alkoholu, dlatego też w kolejnym pytaniu zostali oni poproszeni o wskazanie negatywnych zjawisk związanych w tym problemem, których byli oni świadkami w ostatnim czasie. W tym pytaniu respondenci mogli zaznaczyć kilka odpowiedzi. Okazało się, że najczęściej wybierano głośne zachowanie młodzieży, tego problemu doświadczyło 51% ankietowanych. Często wskazywano na awantury (34%) oraz wandalizm (25%). 19% ankietowanych oświadczyło, że byli świadkami bójek, a 6% doznało bezpośredniej krzywdy. 2015 2018 Tak 24% Nie 55% Nie mam zdania 21% Czy osoby pijące alkohol w miejscu Pani/ Pana zamieszkania stanowią szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Awantura 37% 34% Wandalizm 34% 25% Bójka 23% 19% Głośne zachowanie młodzieży 65% 51% Doznanie bezpośredniej krzywdy 3% 6% Żadne z wymienionych 17% 26% Tabela 3.D.1 Wydarzenia związane z piciem alkoholu Niekorzystne wydarzenia związane z piciem alkoholu na przestrzeni lat zdają się zmniejszać szczególnie w przypadki aktów wandalizmu oraz głośnego zachowania młodzieży. Różnica wynosi tu kolejno 9 punktów procentowych oraz 14 punktów procentowych. Również awantury i bójki zmniejszają swą częstotliwość. Natomiast o 3 punkty procentowe więcej badanych doznało bezpośredniej krzywdy w 2018 roku. Wyk. 3.D.8. Alkohol a negatywne zachowania Badacze są dziś zgodni ze sobą, że istnieje zależność między agresywnym zachowaniem a używaniem alkoholu. Wiele osób traktuje związek między piciem alkoholu a agresją jako Awantura Wandalizm Bójka Głóśne zachowanie młodzieży Doznanie bezpośredniej krzywdy Żadne z wymienionych 34% 25% 19% 51% 6% 26% Którego z poniższych wydarzeń związanych ze spożywanie alkoholu był/a Pan/i świadkiem w ostatnim półroczu?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 46 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka związek przyczynowy - to alkohol wywołuje agresję i zachowania problemowe. Zachowania agresywne są dla nich bezpośrednim następstwem spożycia alkoholu. Takie myślenie zakłada pogląd, że pijąc alkohol, wzmocnią własną agresywność. Naukowcy natomiast do dziś nie rozstrzygnęli, jaki jest dokładnie charakter opisanego związku przyczynowego. Alkohol u niektórych osób obniża próg wystąpienia zachowań agresywnych, więc taka osoba pod wpływem alkoholu potrzebuje mniej powodów, by stać się agresywną i gdy taki powód pojawi się reaguje gwałtowniej, ale wydaje się, że nie jest to uniwersalna własność alkoholu14. Co znaczące badania pokazują, że alkohol agresję zwiększa głównie u mężczyzn, którzy kulturowo mają przyzwolenie na większe i częstsze okazywanie agresji. Opisane zjawiska sugerują, że spożywanie alkohol nasila istniejące problemy osobowościowe jednostki i to ich rozwiązanie powinno być podstawowym celem działań profilaktycznych. Badając stosunek wadowiczan do tematu uzależnień i samych osób uzależnionych zapytaliśmy ankietowanych również o to, jakie według nich są najlepsze sposoby na wyleczenie alkoholika z uzależnienia. W tym pytaniu można było zaznaczyć jedną lub więcej odpowiedzi. Wśród mieszkańców miasta panuje przekonanie, że do wyjścia z alkoholizmu najbardziej pomocna jest psychoterapia – takiej odpowiedzi udzieliło 55% respondentów. 50% ankietowanych uważa, że do wyjścia z uzależnienia wystarczy silna wola, a 30% opowiedziało się za przymusowym leczeniem zaleconym przez sąd lub zastosowaniem tzw. ‘wszywki” (14% odpowiedzi). Jest to tabletka implantowana podskórnie, zawierająca substancję czynną, która po połączeniu się z alkoholem wywołuje bardzo wiele negatywnych, a także groźnych dla zdrowia i życia człowieka reakcji organizmu. Tym samym poprzez obawę przed nieprzyjemnymi dolegliwościami zmusza ona do zachowania abstynencji. 14 L. Cierpiałkowska, M. Ziarko, Psychologia Uzależnień - Alkoholizm, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2010.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.D.9. Sposoby wyleczenia z uzależnienia 41% ankietowanych uważa, że skutecznym sposobem na wyleczenie z nałogu jest motywowanie przez najbliższych, a 8% wybrało odpowiedź związaną z wyrzuceniem alkoholika z domu. 7% odpowiedzi skupiał się na szantażu partnera rozwodem. Ankietowani zostali następnie poproszeni o odpowiedź na pytania o ogólny stosunek do ilości punktów sprzedaży w Wadowicach oraz ocenę dostępności alkoholu przez nieletnich. Psychoterapia Zastosowanie wszywki Silna wola Motywowanie przez najbliższych Szantaż rozwodem Groźba wyrzucenia z domu Zmuszenie do leczenia przez sąd 55% 14% 50% 41% 7% 8% 30% Jakie są Pani/ Pana zdaniem, sposoby na wyleczenie alkoholika z uzależnienia? 3% 57% 40% Czy Pana/Pani zdaniem liczba punktów sprzedaży alkoholu w Gminie Wadowice (w przeliczeniu na mieszkańc jest… Niewystarczająca Odpowiednia Zbyt duża
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 48 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.D.10. Ocena ilości punktów sprzedaży alkoholu Według ponad połowy badanych liczba punktów sprzedaży alkoholu w Wadowicach jest odpowiednia. 3% ankietowanych uważa, że takich punktów jest za mało, natomiast dla 40% respondentów jest to zbyt duża ilość. Polska jest krajem, w którym ilość punktów sprzedaży alkoholu jest wyjątkowo duża. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych powinno przypadać co najmniej 1000 osób. Dziś średnia dla całej Polski to 273 osoby. Wieloletnie doświadczenie dotyczące tego zagadnienia na terenie Polski i dane z wielu krajów pokazują, że tego typu kontrola jest nieskuteczna. Najlepszym sposobem ograniczenia spożycia alkoholu jest ograniczenie liczby koncesji na jego sprzedaż, co jest prawem gmin. Trzeba pamiętać, że ograniczenie ilości punktów sprzedaży alkoholu to według badań naukowych jedna z najskuteczniejszych metod redukcji różnych problemów społecznych, generujących ogromne koszty w ochronie zdrowia, pomocy społecznej czy wymiarze sprawiedliwości. Wyk. 3.D.11. Ocena dostępności alkoholu dla nieletnich Mieszkańcy Wadowic w olbrzymiej większości (aż 84% respondentów udzieliło takiej odpowiedzi) uważają, że dostępność alkoholu dla młodzieży poniżej 18 roku życia jest bardzo duża raczej duża ograniczona niemal żadna 36% 48% 11% 5% Jaka jest Pani zdaniem dostępność alkoholu na terenie Gminy Wadowice dla młodzieży poniżej 18 roku życia?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 duża. 48% badanych uważa, że jest to dostępność raczej duża, a 36%, że jest bardzo duża. 5% badanych stwierdziło, że nieletni nie mają prawie żadnej możliwości zakupu alkoholu, jednak aż 11% uważa, że młodzi mieszkańcy Wadowic mają ograniczony dostęp do zakupu alkoholu. Dorośli wadowiczanie wydają się mieć dobry ogląd sytuacji nielegalnej sprzedaży alkoholu nieletnim w swojej gminie. Ilość osób, które zdają sobie sprawę, że dzieciom i młodzieży jest łatwo kupić alkohol mimo zakazu jego sprzedaży osobom poniżej osiemnastego roku życia, jest duża. Problemem jest przekonanie tych osób, że odpowiedzialność za profilaktykę uzależnień spoczywa na wyznaczonych osobach, a nie całej społeczności. E. Problem narkotykowy Kolejna część badania, jakie zostało przeprowadzone wśród dorosłych mieszkańców Wadowic dotyczyła problemu narkotykowego. Pomimo tego, iż nie ma jednoznacznej definicji słowa „narkotyk”, jednak powszechnie przyjęło się, iż są to środki odurzające oraz substancje psychoaktywne inne niż alkohol i tytoń, które wpływają na ośrodkowy układ nerwowy zmniejszając jego wrażliwość. Zażywanie narkotyków ma na celu wywołanie w organizmie odmiennych stanów świadomości, uzyskania określonego nastroju, czy przeżycia euforycznych doznań. Głównym przedmiotem naszego zainteresowania będą substancje nielegalne, których produkcja, sprzedaż, czy posiadanie są zakazane przez prawo. Pierwszym pytaniem w części ankiety dotyczącej narkotyków było pytanie o to, czy w najbliższym otoczeniu mieszkańców miasta są osoby, które zażywają narkotyki. 9% osób biorących udział w badaniu odpowiedziało, że zna powyżej 10 osób zażywających narkotyki. 13% stwierdziło, że w ich najbliższym otoczeniu znajduje się około 10 takich osób, natomiast 17% badanych zna maksymalnie 5 takich osób. 12%
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 50 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka uznało, że zna jedną osobę zażywającą tego rodzaju substancje, natomiast 59% nie zna nikogo, kogo dotyczyłby ten problem. Wyk. 3.E.1. Powszechność zażywania narkotyków Następnie interesowało nas, jak mieszkańcy postrzegają dostęp do narkotyków na terenie Wadowic. 32% respondentów uważa, że nabycie środków odurzających jest raczej łatwe i nie wymaga to dużego wysiłku, a 8% stwierdza, że jest oto łatwe i właściwie każdy może je nabyć. 7% odpowiedziało, że według nich jest to raczej trudne lub bardzo trudne. Według 3% ankietowanych nabycie tego rodzaju substancji na terenie Wadowic jest trudne i wymaga wysiłku. Pozostałe 58% ankietowanych nie posiada żadnej wiedzy dotyczącej dostępności narkotyków. W 2015 roku 52% respondentów uznało, że nie zna ani jednej osoby zażywającej narkotyki. 13% znało jedną taką osobę, a 23% do 5 osób spożywających narkotyki. 59% 12% 17% 3% 9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Nikogo Jedną osobę Do 5 osób Do 10 osób Powyżej 10 osób Ile zna Pan / Pani osób, które zażywają narkotyki (w tym marihuanę i dopalacz)?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.E.2. Powszechność zażywania narkotyków Z powyższych danych wynika, że dostęp do narkotyków na terenie Wadowic nie jest zbyt trudny, a wśród najbliższego otoczenia osób biorących udział w badaniu jest dość duża liczba osób, które zażywają tego rodzaju środki. Pomimo tego aż 38% respondentów uznało, że nie zna takich osób. Nie można tutaj wykluczyć tego, że wśród nich są też tacy, którzy znają osoby zażywające narkotyki, ale nie wiedzą, że ten problem ich dotyczy. Wydatki publiczne to tylko część kosztów ponoszonych przez społeczeństwo W związku z niedozwolonymi środkami odurzającym społeczeństwo ponosi stałe koszty, których ważną częścią są wydatki publiczne na rozwiązywanie problemów narkotykowych. Oprócz nich, dużo bardziej widoczne dla poszczególnych obywateli są koszty ponoszone przez poszczególne jednostki, przez rodzinę, znajomych czy sąsiadów takie jak prywatne płatności za opiekę medyczną. Społeczeństwo jako całość również ponosi te koszty, kiedy wielu jego członków odnotowuje spadek produktywności lub musi opłacać koszty finansowe wynikające z przedwczesnych zgonów i chorób wiążących się z zażywaniem narkotyków. Ocena tych dodatkowych kosztów społecznych może umożliwić skuteczniejsze przydzielanie zasobów na poszczególne działania. W krajach europejskich, dla których istnieją dostępne dane, koszt społeczny związany z niedozwolonymi środkami odurzającymi szacowane są zgodnie z Europejskim raportem narkotykowym 2017 na 0,1%-2% PKB. Bardzo trudno Raczej trudno Trudno, wymaga to wysiłku Raczej łatwo, nie wymaga to dużego wysiłku Łatwo, właściwie każdy może nabyć Nie wiem 1% 6% 3% 24% 8% 58% Czy uważa Pan/Pani, że w Gminie Wadowice nabyć narkotyki jest...
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 52 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Kolejne pytanie miało na celu sprawdzenie, czy badani mają wiedzę dotyczącą tego, gdzie mogą nabyć środki odurzające. Analizując odpowiedzi dotyczące dostępności narkotyków okazuje się, że 14% badanych wie gdzie można je nabyć, natomiast wiedzy na ten temat nie ma 86% ankietowanych. Wyk. 3.E.3. Dostępność narkotyków Według CBOS15 9% Polaków zna osoby rozprowadzające narkotyki, więc na tym tle Wadowice wypadają jedynie nieznacznie gorzej. Natomiast w przypadku badań przeprowadzonych w 2015 roku na terenie gminy Wadowice odsetek osób zażywających narkotyki przynajmniej raz nieznacznie spadała – z 15% do 14%. Biorąc pod uwagę powyższe dane można uznać, że odpowiedzi na pytanie dotyczące możliwości nabywania narkotyków są nieco niższe niż w rzeczywistości. Może to wynikać z faktu, iż dla większości osób, pomimo tego że jest to ankieta anonimowa, jednak pytanie to jest krępujące i dlatego odpowiedzi na nie, nie we wszystkich przypadkach były zgodne z prawdą. 15 CBOS – Postawy wobec narkotyków – styczeń 2011 14% 86% Czy wie Pan/i, gdzie można kupić narkotyki? Tak Nie
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.E.4. Zażywanie narkotyków Na pytanie dotyczące tego, czy osoby biorące udział w badaniu kiedykolwiek zażywały środki odurzające powszechnie uznawane za narkotyki 18% udzieliło odpowiedzi twierdzącej. 82% dorosłych mieszkańców utrzymuje, iż nigdy nie zdarzyło im się zażywać narkotyków. W 2015 roku do zażycia kiedykolwiek substancji uznawanej za narkotyk przyznało się nieco mniej, bo 15% badanych. Jest to niewiele w kontekście danych europejskich (Zestawienie w oparciu o dane z 23 państw członkowskich UE oraz z Norwegii, które uczestniczyły w edycji badania ESPAD z 2015 r.)16, które dowodzą, że około 27% mieszkańców Unii Europejskiej w wieku od 15 do 64 lat, a więc ponad 93 mln osób, przynajmniej raz w życiu spróbowała narkotyków. Przy czym należy koniecznie pamiętać, o tym że monitorowanie prawidłowości i tendencji w odniesieniu do ukrytego oraz piętnowanego zachowania, jakim jest zażywanie narkotyków, stanowi wyzwanie zarówno praktyczne, jak i metodologiczne, więc świadome deklaracje, nawet w anonimowej ankiecie, niewiele mówią o rzeczywistej skali zjawiska. Respondenci zostali następnie poproszeni o odpowiedź na pytania dotyczące tego czy znają i wiedzą o programach zapobiegania uzależnieniom od alkoholu i narkotyków prowadzonych przez lokalne władze. 16 http://www.parpa.pl/images/file/Raport%20ESPAD%202015.pdf (27.11.2018). 18% 82% Czy kiedykolwiek zażył/ a Pan/ii środek uznawany za narkotyk? Tak Nie
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 54 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.E.5. Wiedza mieszkańców o programach profilaktycznych w Wadowicach Przeważająca większość mieszkańców nie kojarzy programów i działań w Wadowicach, które mają zapobiegać i przeciwdziałać uzależnieniom od alkoholu i narkotyków – takiej odpowiedzi udzieliło 80% badanych. Natomiast 20% zna i wie o takich działaniach. Wyniki te pokazują, że w gminie Wadowice zawodzi komunikacja między samorządem a zwykłymi mieszkańcami. Albo nie otrzymują oni wiadomości na temat programów profilaktycznych, albo - co bardziej prawdopodobne - nie interesują się tym tematem i nie czytają wiadomości zamieszczanych na stronach gminy lub ukazujących się w lokalnej prasie. Bardzo istotne jest, by poprawić komunikację między Urzędem Gminy a jej mieszkańcami. Mieszkańcy, którzy wiedzą o akcjach władz lokalnych jako przykłady przytaczają głównie zajęcia profilaktyczne prowadzone w szkołach oraz kluby AA i zajęcia z terapeutą. 20% 80% 1 Czy wie Pan/Pani jakie działania są prowadzone na terenie gminy Wadowice, by przeciwdziałać i zapobiegać uzależnieniom od alkoholu i narkotyków? Tak Nie
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.E.6. Oczekiwania mieszkańców wobec akcji profilaktycznych Jednocześnie blisko połowa mieszkańców Wadowic oczekuje od lokalnych władz przeprowadzania działań służących profilaktyce uzależnień. Przeciwnego zdania jest 10% respondentów, natomiast 42% nie potrafiło jednoznacznie określić swojego zdania. Ten wynik pokazuje dużą grupę mieszkańców (42%), którzy nie mają stanowiska w sprawie zakresu działań gminy. Należałoby zapytać ją, co jest przyczyną ich wahania bądź obojętności w tym zakresie. Czy odnoszą się krytycznie do prowadzonych programów, czy też nie przywiązują wagi do projektów z zakresu profilaktyki uzależnień prowadzonych na terenie Wadowic przez samorząd. Osoby, które wyraziły zainteresowanie profilaktyką uzależnień od alkoholu i narkotyków prowadzoną przez lokalne władze jako najczęstsze przykłady takich działań podają częstsze patrole policyjne (szczególnie w godzinach nocnych), kontynuowanie akcji tematycznych w szkołach, częstsze kontrole punktów sprzedaży oraz pikniki i festyny poświęcone tematyce uzależnień. Mieszkańcy ci postrzegają profilaktykę jako metodę kontroli społecznej (podobne wnioski można wysnuć czytając odpowiedzi na pytanie o proponowane przez wadowiczan działania gminy dotyczące kontroli bądź ograniczenia ilości punktów sprzedaży alkoholu). Współczesna, uznawana za najskuteczniejszą, profilaktyka zachowań ryzykownych wśród młodych osób oparta jest natomiast nie o kontrolę lecz o troskę i opiekę. Jest też duża grupa osób, która uważa, że najlepszym sposobem radzenia sobie z zachowaniami ryzykownym jest budowanie poczucia Tak 48% Nie 10% Nie mam zdania 42% Czy oczekuje Pan/ Pani od władz lokalnych działań służących ograniczeniu problemów alkoholowych i narkotykowych?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 56 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka zagrożenia uzależnieniem i podkreślanie szkodliwych skutków stosowania używek. Tego typu profilaktykę profesjonaliści nazywają "informacyjną". Badania nad skutecznością profilaktyki pokazują, że decyduje o niej nie ilość przekazanych informacji, ale budowanie dobrej jakości relacji między ludźmi. Wbrew utartym opiniom profilaktyczne nie jest to, co zawiera treści związane z zachowaniami ryzykownymi. Profilaktyka to budowanie umiejętności samodzielnego myślenia, asertywności, umiejętności radzenia sobie ze stresem i wspieranie spójności i bezpieczeństwa wspólnot, z drugiej strony działania profilaktyczne to także budowanie środowiska, w którym ludzie mają wiele alternatyw spędzania wolnego czasu, tak by używki nie dominowały ich życia społecznego. Ankietowani w kolejnym pytaniu zostali poproszeni o ocenę lokalnych działań profilaktycznych. Wyk. 3.E.7. Ocena lokalnych działań profilaktycznych Co trzeci mieszkaniec Wadowic nie potrafił ocenić dotychczasowych działań profilaktycznych prowadzonych w jego mieście. Jest to najprawdopodobniej powiązane z 4% 9% 25% 15% 11% 36% Jak Pan/i ocenia dotychczasowe działania w tym obszarze?
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 niską wiedzą i znajomością mieszkańców właśnie tych działań. Natomiast blisko co piąty badany ocenił działania za niewystarczające. Według 13% respondentów akcje przeprowadzane przez lokalne władze są wystarczające, a dla 25% są umiarkowanie wystarczające. Z powyższych danych wynika, że mieszkańcy widzą jeszcze możliwość zwiększenia zasięgu i metod prowadzonych działań. F. Zjawisko przemocy Skala zjawiska przemocy, zwłaszcza tej w rodzinie, jest niezwykle trudna do oszacowania, ponieważ zachodzi w zamkniętym środowisku. Składa się na to wiele przyczyn, wśród których są: brak udziału osób trzecich, opór i obawy ofiar przed wyjawieniem sytuacji na zewnątrz, czy też obawy przed rozpadem rodziny. Problem ten jest niestety powszechny i występuje w każdym kraju, a prowadzone na ten temat badania potwierdzają, że nigdzie nie udało się zupełnie wyeliminować tego problemu. W tej części ankiety mieszkańcom zostały zadane pytania dotyczące zjawiska przemocy. Pierwsze z nich odnosiło się do występowania przemocy wśród osób, które ankietowani znają osobiście. Przemoc jest problemem, który dotyka wiele rodzin. Spośród ankietowanych 30% deklaruje, iż zna jedną lub dwie takie rodziny. Kilka takich rodzin zna 14% biorących udział w badaniu, również 8% zna dużo takich rodzin. 48% badanych uznała, że nie zna ani jednej rodziny, w której istniałby problem przemocy.
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 58 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.F.1. Ilość rodzin dotkniętych przemocą W 2015 roku 38% osób, stwierdziło, że zna jedną lub dwie rodziny, w których dochodzi do różnych form przemocy, a 41% nie zna ani jednego takiego przypadku. 14% znało kilka takich rodzin, a 7% wiele. Wydaje się, że w odczuciu badanych liczba rodzin, w których występuje przemoc zmniejszyła się na przestrzeni ostatnich trzech lat. W dalszej części badania okazuje się, że świadomość tego, jak powinno się postępować w stosunku do osób, które doświadczają przemocy jest umiarkowana. 70% badanych stwierdziło, że ma świadomość tego jak można takim osobom pomóc lub gdzie się udać w przypadku zaistnienia takiej sytuacji. 30% respondentów nie wie jednak co mogą zrobić. Oznacza to, że być może należy zastanowić się nad zwiększeniem liczby oraz zakresu działań przeciw przemocy na terenie gminy. 30% 14% 8% 48% Czy zna Pan/ Pani rodziny, w których dochodzi do różnych form przemocy? Tak, jedną lub dwie rodziny Tak, kilka takich rodzin Tak, znam wiele takich rodzin Nie
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.F.2. Świadomość postępowania z ofiarami przemocy Według dorosłych mieszkańców, to kobiety częściej wskazywane były jako ofiary przemocy w rodzinie. Takiej odpowiedzi udzieliło 69% respondentów. Według 16% płeć nie ma w tym przypadku znaczenia, ponieważ ofiarami przemocy są tak samo często kobiety, jak i mężczyźni. 2% badanych wskazał na mężczyzn, a pozostałe 13% nie potrafi powiązać płci z przemocą w rodzinie. Według policyjnych statystyk dla całej Polski największą grupę ofiar przemocy domowej stanowią kobiety. W 2016 roku przemocy w rodzinie doznało: 81 931 kobiet, 10 664 mężczyzn, 31 699 dzieci do lat 13 i 15 399 nastolatków od 13 do 18 roku życia (policja nie podaje ich płci). Wśród sprawców było natomiast 82 425 mężczyzn, 3942 kobiety i 201 nieletnich. W statystykach Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia z lat 2015-2016 czytamy, że „Większość spośród osób doznających przemocy stanowią kobiety – ok. 95% (ok. 5% osób doznających przemocy to mężczyźni). Sytuacja jest odwrotna, jeśli analizujemy płeć osób stosujących przemoc w rodzinie, które zgłosiły się do Stowarzyszenia – ok. 88% to mężczyźni, a 12% kobiety”17. 17 http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=50D26482&view=null (27.11.2018). 70% 30% 1 Czy wie Pan/Pani, jak powinno się postępować wobec osoby, która doświadcza przemocy? Tak Nie
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 60 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Wyk. 3.F.3. Ofiary przemocy w rodzinie wg płci Respondenci w 2015 roku o 2 punkty procentowe rzadziej odpowiadali, że kobiety padają częściej ofiarami przemocy. 18% twierdziło, że ofiara przemocy można zostać bez względu na płeć, a 1% uznało, że mężczyźni są bardziej narażeni na przemoc domową. W kolejnym pytaniu ankietowani mieli za zadanie wskazać, jaki ich zdaniem, jest rodzaj przemocy najczęściej występujący w rodzinie. Badani wskazali, że według nich jest to przede wszystkim przemoc psychiczna – w ten sposób odpowiedziało 67% z nich. Na przemoc fizyczną wskazało 29% ankietowanych, natomiast przemoc ekonomiczną wybrało 4% badanych. 69% 16% 2% 13% Kim według Pana/ Pani są ofiary przemocy w rodzinie? Trochę częściej kobiety Równie często kobiety co mężczyźni Trochę częściej mężczyźni Trudno powiedzieć
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.F.4. Rodzaje przemocy w rodzinie Niestety przemoc bardzo często jest wciąż kojarzona przede wszystkim z aspektem fizycznym. Nie należy jednak zapominać o tym, że przemoc w innych formach może być równie katastrofalna w skutkach. Mowa tutaj przede wszystkim o przemocy psychicznej, w której najczęściej wykorzystuje się takie aspekty, jak: • Wyśmiewanie • Poniżanie • Zawstydzanie • Krytykowanie • Kontrolowanie • Ograniczanie kontaktów z innymi • Stosowanie gróźb • Szantażowanie. 29% 67% 4% 0% Fizyczny Psychiczny Ekonomiczny Seksualny Jaki rodzaj przemocy jest wg Pana/Pani najczęściej stosowany w rodzinie?
2018 DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 62 Centrum Działań Profilaktycznych ul. Kościuszki 39A 32-020 Wieliczka Coraz częściej dostrzega się jednak przemoc na tle ekonomicznym. W Polsce istnieje duża grupa kobiet, które nie posiadają własnych dochodów i najczęściej są uzależnione od swoich partnerów, którzy stosują wobec nich różne formy przemocy ekonomicznej. Przemoc wobec dzieci to zjawisko bardzo dobrze znane we wszystkich kręgach kulturowych. Przez wieki było ono bagatelizowane, czasem nawet uważane za pewnego rodzaju „ochronę” dziecka przed demoralizacją, wykolejeniem i zejściem na złą drogę. Dopiero w XIX w. zajęto się badaniem wpływu stosowania przemocy wobec dzieci. Prawdziwa i zasadnicza zmiana stosunku rodziców do dzieci i w konsekwencji społeczeństwa dorosłych w stosunku do dzieci dokonała się głównie dzięki rozwojowi psychologii, a przede wszystkim dzięki odkryciom Z. Freuda. Dziś już wiemy doskonale, że przemoc może prowadzić do wewnętrznej destrukcji i może być przyczyną wielu groźnych następstw. Dlatego tak ważna jest edukacja w zakresie agresji i przemocy, zarówno wśród ludzi dorosłych, jak i młodzieży oraz dzieci, które kształtują nowe pokolenie. W części ankiety dotyczącej przemocy umieszczono kilka pytań dotyczących negatywnych zachowań wobec najmłodszych. Jeszcze do niedawno uważano, że strach przed rodzicami ułatwia wychowywanie dzieci. Obecnie pomimo ogólnej zmiany trendów, nadal można spotkać osoby, które myślą w ten sposób. Mieszkańcom Wadowic zadane zostało pytanie, które pozwoliło poznać ich poglądy dotyczące tej właśnie kwestii.
DIAGNOZA LOKALNYCH ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH DLA GMINY WADOWICE 2018 Wyk. 3.F.5. Strach jako metoda wychowawcza 11% ankietowanych podziela pogląd, jakoby strach dziecka przed rodzicami miał być pomocny, podczas jego wychowania. 89% badanych jest odmiennego zdania i uważa, że strach nie powinien być traktowany jako jedna z metod wychowawczych. W 2015 roku odpowiedź na to pytanie była zbliżona: 13% uważało, że strach dziecka przed rodzicami ułatwia wychowanie. W kolejnym pytaniu okazało się, że 77% badanych nie uważa, aby surowe wychowywanie dzieci pomogło im w ich późniejszym życiu. Pozostałe 23% jest odmiennego zdania. Tak 11% Nie 89% Czy, Pana/Pani zdaniem, strach dziecka przed rodzicami ułatwia jego wychowanie? 23% 77% 1 Czy, Pana/Pani zdaniem, surowe traktowanie hartuje dziecko i pozwala lepiej radzić sobie w życiu? Tak Nie

Diagnoza WADOWICE 2018.pdf

Diagnoza WADOWICE 2018.pdf

Recommended

More Related Content

Similar to Diagnoza WADOWICE 2018.pdf(20)

More from AGRADO1(15)

Recently uploaded(20)

Diagnoza WADOWICE 2018.pdf