2. 1GO ABANGOARDIAK
XX. MENDE HASIERATIK MUNDUAK ALDAKETA SAKONA IZAN ZUEN POLITIKAN,
EKONOMIAN, GIZARTEAN ETA TEKNOLOGIAN.
FILOSOFIAREN ETA ZIENTZIAREN ALDAKETEK ARTISTENGAN ERAGINDAKO
ERANTZUNA KONTRAESANKORRA IZAN ZEN, ZENBAIT KASUTAN.
ARKITEKTURAK BERRIKUNTZA TEKNIKOAK ERABILI ZITUEN ETA ARTE
FIGURATIBOETAN, BERRIZ, ERREALITATEAREN IMITAZIO HUTSA BAZTERTU ETA
ARTISTAK ADIERAZPIDE BIHURTU ZUEN BERE LANA, ESPERIMENTAZIOARI ETA
ASKATASUNARI NAGUSITASUNA EMANEZ.
3. Artearen eta abangoardien ezaugarri
nagusiak
Abangoardia hitzak jatorri militarra dauka eta
borrokaren lehenengo lerroan doazen indarrak
adierazten ditu.
XX. mendeko lehenengo erdian sorturiko arte
mugimenduek aldaketa artistikoaren aurrekaldean
kokatu ziren.
4. Arte-abangoardiak
Abangoardiak XX. mendeko lehenengo erdian
sortu ziren
Garaiko aukera politikoen eragina izan zuten,
baita zientziak eta teknikak izandako
garapenaren, hiri-kultura orokortzearen eta
merkatuen masifikazioaren (artearen
merkatuarena ere barne) eragina ere.
Ordura arteko artearekiko lotura apurtzea eta
artistak askatasun handigoa izatea proposatu
zuten.
Ikuslea artelanaren zati bihurtuta gelditu zen
Paul Klee
5. XX. mendeko pintura
Pintura abangoardia guztiak garatu
zituen arte-adierazpena izan zen.
Muga figuratiboak zabaldu eta
pintura abstraktura bete-betean
sartu zen.
Mugimendu nagusiak honako hauek izan
ziren:
fauvismoa, kolore bortitzen bitartez,
sentimenduak adierazi, formak sinplifikatu
eta sakontasuna ezabatu
espresionismoa, errealitatearen deformazio
zorrotza, larritasun existentziala adierazteko
kubismoa, forma geometrikoen zatiketa
futurismoa, modernotasunaren eta makinen
gorapena
dadaismoa, abangoardiaren muturreko
kasua. Arte-lanen ukapen zirikatzaileak,
adierazpenerako bide berriak zabalduz
surrealismoa joera abstraktua (André Mason)
eta, arte figuratiboari uko egin
gabe,irudimenezko nahiz ametsetako mundua
adierazteko joera (Dalí) nabarmendu ziren.
abstrakzioa objektua desagertu eta artelana
errealitate autonomo bihurtu
6. Fauvismoa eta espresionismoa
Errealitatearen deformazioa
Larritasun existentziala
Kolorearen aplikazio bortitza,
trazu lodia eta dinamikoa.
Artista eta talde nagusiak:
HenryMatisse; Maurice Vlaminck
Talde espresionistak: Zubia (E. L.
Kirchner), Zaldizko Urdina (V.
Kandinsky) eta Objektibotasun
Berria (0. Dix).
E. Kirchner
H. Matisse
7. Kubismoa
Konposizioaren zatiketa bilatu
zuen (fazetatua).
Sakontasuna desagertu. Argia eta
kolorea 2. mailan (analitikoa)
Estatikorako joera.
Oihalaren bidimentsionaltasuna
sustatu zen. Collagea sartu zen
(sintetikoa)
Artista nagusiak: Pablo Picasso eta
George Braque
Pablo Picasso
George Braque
8. Futurismoa
Modernotasuna, makinismoa eta
abiadura goratu zituen.
Teorialari nagusia: Tomasso
Marinetti.
Artista nagusiak: Humberto
Boccioni, Giacomo Balla
Giacomo Balla
H. Boccioni
9. Dadaismoa
Arte-tradizioa baztertu eta jolasa
sartu zuen sormen ekintzatzat.
Ez zuen bere burua
abangoardiatzat hartu nahi izan.
Izaera inkonformista eta polemikoa
izan zuen.
Artistek ez zuten planteamendu
formalik
Ordezkariak: Francis Picabea.
Marcel Duchamp eta Max Ernst
Man Ray
Marcel Duchamp
10. Surrealismoa
Arte tradizionalarekiko lotura hautsi
eta elementu kubistak eta futuristak
erabili zituen.
Irudimenezko nahiz ametsetako
mundua adierazteko joera (Salvador
Dali)
Surrealismo figuratiboa (elementuak
gainjarrita, ageriko logika barik) eta
abstraktua.
Surrealismo figuratiboko artistak:
Dali eta Magritte.
Surrealismo ez-figuratiboko artistak:
Joan Miró, Andre Masson eta Ives
Tanguy.
Yves Tanguy
Rene Magritte
11. Abstrakzioa
Objektua desagertzea eragin zuen,
arte-adierazpenaren iturritzat.
Emozioen eta sentimenduen
iturritzat hartu zen.
Artelana, errealitatetik
banandutako gauza autonomoa.
Abstrakzio lirikoa (Vassily
Kandinsky eta Paul Klee) eta
geometrikoa (Piet Mondrian eta
Kazimir Malevich).
V.Kandinsky
Piet Mondrian
12. ARKITEKTURA
ABANGOARDIEN ERAGINA
Abangoardien eragina
Paul Scheebart-ek eta Bruno Taut-ek kristala sustatu zuten. Erich Mendelsohn-
ek forma bigunak eta xaflagarriak proposatu zituen.
Antonio Sant'Elia, arkitektura zaharraren iraungipena aldarrikatu zuen.
Futurismoaren ordezkaria izan zen.
Erich Mendelsohn
13. XX. mendeko arkitektura
Arkitektura arrazazionalista:
Forma funtziora egokitzen zuen .
Forma geometrikoen
nagusitasunarekin eta apaindurarik
gabea.
Arkitektura organikoak:
Eraikinak paisaia naturalak
integratzeko proposamena egin
zuen.
Gaur egun, arkitekturak oraindik bi
joera horien eragina dauka, baina
batez ere originaltasuna eta
funtzionaltasuna baloratzen dira,
kasuan kasuko inguruan integratu
beharra ahaztu barik.
Peter Beherens
Frank Lloyd Wright
14. Bauhaus-aren arrazionalismoa
Altzairu eta hormigoizko eskeleto geometrikoak
proposatu zituzten.
Espazio irekiko oinplano askea garatu zuten.
Leihoak eta argiztapen naturala handitu
zituzten.
Fatxadetako apaindura ezabatu zuten.
Ordezkari nagusiak: Le Corbusier, Adolf Loos.
Peter Behrens, Auguste Pret, Toni Garnier eta
Mies Van der Rohe.
Adolf Loos
Le Corbusier
15. Arkitektura organikoa
Eraikina inguruan eta paisaia
naturalean integratu nahi izan
zuen. Biztanlearen
erosotasunera bideraturiko
eraikuntza.
Material naturalen erabilera
sustatu zuen.
Askatasuna solairuetan eta
altxaeran eta lerro kurboen
agerpena
Ordezkari nagusiak: Frank Lloyd
Wright eta Alvar Aalto.
Frank Lloyd Wright
Alvar Aalto.
16. XX. mendeko eskultura
ALDAKETA NAGUSIAK
Ohikoak ez ziren materialen erabilera,
adibidez, beira, beruna, burdina edo
altzairu herdoildua;
Eskultura abstraktuaren sorrera;
Hutsunearen eta espazio hutsaren
sarrera; Forma geometrikoen erabilera
eta Mugimenduaren sarrera, eskultura
mugikorren bitartez.
Dadaismoak eta surrealismoak, gauza
arruntak (ia aldatu gabeak) eskultura
bihurtzea proposatu zuten, eskultura
artelantzat hartzen zuen kontzeptu
tradizionala azpizkozgora jarriz. Beste
kasu batzuetan, collagearen teknika
sustatu zen, lanetan aurretiaz egindako
edo erabilitako gauzak sartuta. Eduardo Chillida
Alexander Calder
Cristina Iglesias
17. XX. mende erdialdetik , Ameriketako Estatu Batuetan
AEBetan, nolanahi ere, ez zen
Europakoen moduko
abangoardiako mugimendurik
egon, eta artista isolatuak
baino ez ziren nabarmendu.
Europak postmodernismoaren
printzipioak eskaini zituen
Gaur egun ez dago ikuspegi
historiko nahikorik joera
zehatzei buruz hitz egiteko,
baina artea bide berriak
jorratzen ari da oraindik ere,
sarritan XX. mendeko
mugimenduetako elementuak
erabiliz, oraingo balioekin eta
ideologia berriekin batera.
II. Mundu Gerraren ostean,
aldaketa historiko garrantzitsuak
egon ziren:
Mundua bloketan bananduta
geratu zen eta Ameriketako
Estatu Batuek protagonismoa
hatu zuten. Gizartearen balio
berriek eta ideologia aldakorrek
bide pentsaezinak ireki zituzten
artearen munduan
18. 2. ABANGOARDIAK
Sortu ziren mugimendu berriak:
Informalismoa, espresionismo
abstraktua
Pop arta;
Arte zinetikoa eta optical art
Kontzeptu- eta ekintza-artea,
(happening izenekoak, hau da, artelana
sortzeko baino gehiago kontzeptu-
ideiarako pentsaturiko gertaerak).
Barbara Kruger
Cesar Baldaccini
19. Informalismoa eta
espresionismo
abstraktua
Arte-joera baino gehiago,
esperimentazioaren aldeko jarrera.
Teknikak: keinu-pintzelkada eta drippinga
(tantakaketa) formatu handiko lanetan eta
material berrietan.
Automatismoa eta bat-batekotasuna, sormen-
prozesuan.
Joera espazialistak eta materikoak.
Ordezkariak: VVillen de Kooning, Jackson
Pollock, Marc Rothko, Jean Fautrier, Jean
Dubuffet eta Antoni Tapies.
Jackson Pollock
Antoni Tapies
20. Pop art-a
Abstrakzioari erantzuna.
Kontsumo-gizartea adierazten
du.
Eguneroko bizitzako materialak.
Ordezkariak: Roy Lichtenstein,
Jasper Johns eta Andy Warhol.
Jasper Johns
Andy Warhol
21. Arte zinetikoa eta optical
art-a
Mugimendu errealaren edo
birtualaren pintura, Europan
1960ko hamarkadan garatu zena.
Optical art-a edo op art-a
korronteak mugimendua ilusio
optikoen bidez sartu zuen.
Ordezkariak: Victor Vasarely,
J. R, Soto eta Alexander Calder
V.Vassarely
J. R. Soto
22. Kontzeptu- eta ekintza-
artea
Happening-ak
Artearen materia ekintza bera zen.
Arte iragankorra da.
Ikuslearen partaidetza behar da.
Egitea bera edo kontzeptua ondorengo
emaitza baino garrantzitsuagoa da.
Land- art
Espazioak eta materialak naturakoak
Ordezkari nagusiak: A. Kaprow, Spencer
Tunick, Christo eta Robert Smithson.
Christo
Spencer Tunick
23. Arte postmodernoa (1980tik aurrera)
Abangoardien geldialdiaren
aurkako erreakzioa.
Ez dauka mugimendurik, berezko
estiloa duten irudiak baizik.
Ordezkariak: Francesco Clemente,
Sandro Chia, Georg Baselitz,
Francesco Clemente
Georg Baselitz
24. XX. mendeko azken joerak
XXI. mendeko arkitektura
Azken urteotako arkitekturak lehenagoko joeretan
oinarrituriko bi korronte nagusi izan ditu:
arkitektura postmodernoa, modernotasunaren
sinplifikazio arkitektonikoa kritikatzen duena,
eta moderno berantiarra, sinplifikazio horren
aldekoa, ia eskulturak diren eraikinak egiten dituena.
Bi joera ditu: dekonstrukzioa eta high tech-a
Jendearen onarpenaz kezkaturiko arkitektura.
Historizismoak, errebibalismoak eta eskualdeko
alderdiak
Arkitekto nagusiak; Frank O. Geliry, Daniel
Libeskind, Renzo Piano, Richard Rogers eta Jean
Nouvel.
Norman Foster
Frank Ghery
Zaha Hadid
25. XX. mendeko azken joerak eta XXI. Mendeko Arte Plastikoak:
Korronte eta artista nagusiak
Plastikaren arloan globalizazioaren
berezko kultura-nahastea nagusitu
da eta horrek arreta berezia jartzen
die garapen bidean dagoen munduko
kultura-formei.
Teknologia berrien aplikazioa eta
artisten aktibismoa. Azken joeretan,
oraingo kezka ideologikoak ikusten
dira; adibidez, generoko nozioen
planteamendu berria.
Giza gorputza artearen protagonista.
Eskulturako joerak: body art-a
(Robert Gober eta Charles Ray).
Pintura: Julian Schnabel. David Salle
eta Barbara Kruger.
Barbara Kruger
Robert Gober
