Studeren met Wikipedia, een inleiding

1. Studeren met Wikipedia
Chantal maakt een werkstuk over vulkanisme voor de vakken aardrijkskunde en economie voor haar
Havo-opleiding. Verschillende boeken in de mediatheek gaan over vulkanisme, maar Chantal kijkt in
andere bronnen -waarvan de meeste online- voor actuele informatie over recente vulkaanuitbarstingen en
hun economische gevolgen. Google geeft 122.000 hits op het trefwoord 'vulkanisme'. Waar te beginnen?
Eén van de bronnen is Wikipedia, een online encyclopedie die gebruikers niet alleen artikelen laat lezen
maar ook toevoegingen en bewerkingen toelaat.
Het Wikipedia artikel over vulkanisme is redelijk gedetailleerd en heeft bovendien een handige lijst van
geciteerde bronnen en links naar andere bronnen, waaronder tal van andere Wikipedia artikelen over
oorzaken van vulkanisme, soorten erupties en verschillende voorbeelden uit het verleden.
Omdat ze ook graag actuele voorbeelden van uitbarstingen in een economisch kader wil plaatsen,
zoekt Chantal binnen Wikipedia naar informatie over de erupties van de Eyjafjoll-vulkaan op IJsland en
de Merapi op Java, Indonesië.
Bij alle artikelen noteert Chantal zorgvuldig de primaire bronnen, die onderaan de lemma's staan, om de
op Wikipedia gevonden informatie te controleren en om een breder beeld te ontwikkelen bij de relevante
punten. Bij het artikel over de Merapi leest ze de waarschuwing dat 'in het artikel een recente gebeurtenis
wordt beschreven, waardoor de informatie op de betreffende bladzijde snel kan veranderen of inmiddels
verouderd kan zijn'.
Terwijl haar verslag vordert, ontdekt Chantal dat zij blijft terugkeren op Wikipedia. In sommige gevallen
treft zij informatie aan die nog niet eerder op Wikipedia stond. Het valt haar ook op dat er veel
illustratiemateriaal te vinden is, die zij vrij van auteursrechten mag kopiëren en in haar scriptie mag
gebruiken. Zo verzamelt zij foto's en grafische weergaven, die zij in haar werkstuk kan gebruiken.
Tijdens haar onderzoek ontdekt Chantal enkele feitelijke fouten in het artikel
over de IJslandse vulkaan, die zij kan corrigeren door het artikel te
bewerken. Chantal bekijkt ook de toevoegingen in de 'Overleg tab'
waar zij commentaar vind van de auteurs. Daar vermeldt zij waarom
zij aanpassingen heeft gemaakt en onder het artikel voegt zij de
door haar benutte bron toe. Onder de 'Overleg tab' ziet zij open
vragen, die aan de community van gebruikers gesteld worden
over voorgestelde aanpassingen of waarin uitleg gevraagd wordt
over bewerkingen. Tegen het eind van het schooljaar gaat
Chantal weer naar Wikipedia en maakt een aantal aanpassingen
in het artikel over de Eyjafjoll-vulkaan. Zij ziet nu de naamgeving van
de vulkaan problematisch is voor lezers die niets weten over het
onderwerp. Daarom voegt ze hierover de nodige informatie toe.
Het lezen van het gebruikerscommentaar geeft Chantal inzicht in de vooroordelen van bepaalde auteurs.
Sommigen geven dat toe, anderen niet. Zo ontwikkelt Chantal een genuanceerd beeld over de manier
waarop door samenwerking kennis gecreëerd wordt.

2. 1. Wat is Wikipedia? 4. Waarom is het belangrijk?
Wikipedia is een gratis online encyclopedie waaraan iedereen een bijdrage kan leveren. De website werd begin 2001 Wikipedia geeft de controle aan de gebruikers, die zelf beslissen welke
gelanceerd en is sindsdien uitgegroeid tot miljoenen artikelen in tal van talen. onderwerpen worden behandeld en met welke diepte er op wordt ingegaan.
Hoewel er twijfels zijn geweest over de kwaliteit van open bewerkbare informatie, heeft Wikipedia zich ontwikkeld tot een Een nieuwe term of een obscuur idee kunnen wellicht niet gevonden worden in een woordenboek of traditionele
van de meest populaire en meest bezochte online bronnen. Wikipedia neemt de achtste plaats in op het lijstje van meest encyclopedie, maar kunnen makkelijk in Wikipedia aangetroffen worden. De lengte van het artikel geeft daarbij de interesse
bezochte pagina's in Nederland, achter sites als Google, YouTube, Hyves, Live, Bol, Marktplaats en Buienradar. van de community aan.
Onderwerpen van artikelen lopen uiteen van heel breed tot zeer specifiek. De encyclopedie biedt een hulpmiddel om
informatie te organiseren op verschillende gebieden, zoals 'academische disciplines' en 'verklarende woordenlijsten'. Essentieel bij de ontwikkeling van een succesvolle wiki is dat de gebruikers werken op basis van vertrouwen en openheid.
Binnen een artikel kunnen deelonderwerpen eenvoudig gerubriceerd worden. Elk artikel bevat veel verwijzingen (links) Wikipedia is een voorbeeld van wat er kan worden bereikt met een bepaald niet homogene groep individuen met een
naar andere Wikipedia artikelen of naar externe bronnen. gedeelde belangstelling voor een onderwerp, die werken vanuit een dergelijke basis. Wikipedia biedt ook extreem actueel en
altijd veranderende informatie. De site kan de huidige kennis over een onderwerp tonen, maar ook zoals met
de Tsunami in 2004, de aanslag op Koninginnedag 2009 of de aswolk uit de Eyjafjoll-vulkaan in 2010 een uiterst actuele bron,
2. Wie werken ermee? die op de betreffende momenten met het uur veranderde.
Het gebruik van de site is aantrekkelijk, zowel voor de academische gemeenschap als voor leken. Wikipedia is voor veel
studenten de eerste, oriënterende bron, omdat dit hoog scoort op Google. Tegelijkertijd gebruiken steeds meer academici
5. Wat zijn de nadelen?
de site, weliswaar met een kritisch oog op de kwaliteit. Sommige scholen proberen het gebruik van Wikipedia te beperken
of zelfs te verbieden, omdat ze zien dat nogal wat studenten informatie kritiekloos kopiëren. Traditionele encyclopedieën worden streng gecontroleerd. Wikipedia laat deze controle achterwege om zo actueel en
Ondertussen hebben veel academici de site verwelkomt als een leermiddel. Steeds meer docenten geven aan hun openbaar bewerkbaar te kunnen zijn. Resultaat hiervan is dat een artikel slechts zo goed is als degene die de tijd heeft
studenten opdracht een Wikipedia artikel aan te maken of te bewerken. Zo ervaren ze het proces van revisie en controle genomen het artikel te schrijven of te bewerken. Daardoor is de kwaliteit over de gehele site ongelijk. Onderwerpskeuze
door gelijken en leren ze neutraal en verklarend te schrijven. en gegeven aandacht geven vaker eerder een beeld van publieke interesse, dan van academische waarden.
3. Hoe werkt Wikipedia?
Door zoekopdrachten met trefwoorden kunnen gebruikers artikelen vinden en lezen, toegang krijgen tot
foto's en ander grafisch materiaal of links volgen naar gerelateerde bronnen. Op bepaalde wikipedia
In sommige gevallen zijn hele artikelen gewijd aan een enkele aflevering van een populaire sitcom en het artikel over
pagina's worden vlaggen gebruikt om bijvoorbeeld aan te geven dat een artikel niet meer actueel is of
J.R.R Tolkien's fictieve Midden-Aarde is langer dan de artikelen over verschillende echte landen.
om gebruikers op de hoogte te stellen van mogelijk onbetrouwbare informatie vergeleken met de Hoewel Wikipedia de mogelijkheid heeft zich continue met de informatie mee te ontwikkelen, brengt dit ook het
informatie op niet 'gevlagde' pagina's. probleem mee dat het moeilijk te citeren is, aangezien de informatie op ieder moment kan veranderen.
De site nodigt ook iedereen uit om als auteur informatie toe te voegen. Hoewel registratie niet verplicht 6. Waar gaat het naar toe?
is, stimuleert Wikipedia het registreren van gebruikers. Gebruikers kunnen hele artikelen bewerken of
Anders dan elk ander voortgaand medium faciliteert het internet door gebruikers gegenereerde content. Wikipedia
aanmaken, aanpassingen maken aan afzonderlijke delen van artikelen, de structuur van artikelen demonstreert dat dit materiaal de potentie heeft om onafhankelijk en waardevol kan zijn voor de hele gemeenschap,
aanpassen, afbeeldingen of links toevoegen, allemaal met het idee dat alles in Wikipedia kan worden die van Wikipedia gebruik maakt.
aangepast door andere gebruikers. Deels geleid door het succes van Wikipedia ontstaan steeds meer op wiki gebaseerde projecten Dit geeft aan dat er
behoefte blijkt te bestaan aan platforms om dergelijke content te kunnen aanmaken.
Ondertussen werkt de organisatie achter Wikipedia aan de vragen rond neutraliteit en toegang. Vraagtekens bij de
kwaliteit van het materiaal zette Larry Sanger, één van Wikipedia's oprichters, aan tot het opzetten van 'Citizendium'.
Dit initiatief is ontwikkeld, zo meldt de website, om 'het wikipedia model' verder te verbeteren, door een 'lichte' controle
door experts, die onder hun echte naam correcties aanbrengen aan de site.
De uitzonderingen vormen artikelen die 'beschermd' zijn: een status
7. Wat zijn de implicaties voor leren en lesgeven?
die wordt toegekend aan artikelen die bedreigd worden met vandalisme, het met opzet plaatsen van
foutieve of beledigende informatie, of waar zich vaak meningsverschillen tussen auteurs voordoen. Wikipedia doet de grens tussen consumptie en creatie van kennis vervagen. Dat geeft gemotiveerde studenten de kans
om niet alleen kennis te gebruiken, maar deze ook te genereren. Zo maken zij actief deel uit van de community van
Zo is bijvoorbeeld het artikel over de buurtschap Blauwe Keet (bij Den Helder) beschermd geweest,
lerende mensen.Wikipedia biedt studenten een mogelijkheid om hun onderzoeksvaardigheden te verbeteren, door de
omdat er voortdurend onenigheid bleef bestaan over de vraag of Blauwe Keet al dan niet een inhoud van artikelen te vergelijken met andere informatiebronnen. Studenten kunnen zien hoe kennis wordt gemaakt,
'voormalig' buurtschap is. Een groep moderators, met administratieve rechten, hebben de mogelijkheid kunnen meewerken met dit proces en begrijpen wanneer zij voldoende kennis bezitten over een onderwerp om een
pagina's de beschermde status toe te kennen of af te nemen, pagina's te verwijderen en individuele waardevolle toevoeging te kunnen doen.
gebruikers de bewerk-rechten af te nemen voor de betreffende artikelen. Beschermde en Sommige onderwijskundigen stellen dat het aanmaken van materiaal en analyse daarvan een belangrijke schakel is
semi-beschermde pagina's stellen een aantal voorwaarden aan de gebruiker, om een binnen het leerproces. Wikipedia kan studenten aanmoedigen om dat wat zij lezen te analyseren, daarover vragen te
stellen, en actief deel te nemen aan reflectief en creatief leren.
semi-beschermde pagina te bewerken moet een gebruiker bijvoorbeeld tenminste vier dagen
geregistreerd zijn.