Τα δευτερόκλιτα επίθετα και η δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὓτη, τοῦτο - Αρχαία Ελλην. Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, ενότητα 8

1. Τα δευτερόκλιτα επίθετα
Τα δευτερόκλιτα επίθετα
και η δεικτική αντωνυμία :
οὗτος, αὓτη, τοῦτο
Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής,
Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής,
σελ. 95 - 98 και 137
1
ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com

2. Τα επίθετα προσδίδουν μια ιδιότητα στο ουσιαστικό:
ὡραῖος κῆπος, καλή μαθήτρια
• Στα δευτερόκλιταεπίθετα
της αρχαίας ελληνικής
περιλαμβάνονται
επίθετατρικατάληκτα
• (δηλ. με τρεις καταλήξεις,
μία για κάθε γένος):
• ὁ καλός, ἡ καλή, τό καλόν
• ὁ ὡραῖος, ἡ ὡραία, τό
ὡραῖον
• ὁ λαμπρός, ἡ λαμπρά, τό
λαμπρόν
• και δικατάληκτα
• (δηλ. με δύο καταλήξεις,
μία κοινή για το αρσενικό
και το θηλυκό και μία για το
ουδέτερο) :
• ὁ, ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον
• ὁ, ἡ ἀξιόμαχος, τὸ
ἀξιόμαχον
• ὁ, ἡ εὔλογος, τό εὔλογον
ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
2

3. Το θηλυκό των τρικατάληκτων επιθέτων σε -ος:
• 1) λήγει σε -η,
• αν πριν από την κατάληξη -ος του
αρσενικού υπάρχει σύμφωνο
εκτός από το ρ:
• ἀγαθός, ἀγαθή — πιστός, πιστή·
• 2) λήγει σε -α μακρόχρονο, αν
πριναπό την κατάλ. -ος του
αρσενικού υπάρχει φωνήεν
ή ρ: ἅγιος, ἁγία — γενναῖος,
γενναία — φαιδρός, φαιδρὰ
• (εκτός από το ὄγδοος, ὀγδόη)·
• (ΓραμματικήΑρχαίας Ελληνικής,
σελ. 96)
• στην ονομαστική, γεν. και κλητ.
του πληθυντικού τονίζεται όπου
και όπως τονίζεται στις ίδιες
πτώσεις το αρσενικό: ἡ ἁγία —
αἱ ἅγιαι, τῶν ἁγίων, ὦ
ἅγιαι (όπως οἱ ἅγιοι, τῶν ἁγίων,
ὦ ἅγιοι)·
• ἡ γενναία — αἱ γενναῖαι, τῶν
γενναίων,ὦ γενναῖαι (όπως οἱ
γενναῖοι,τῶν γενναίων, ὦ
γενναῖοι)·
• ἡ φαιδρὰ — αἱ φαιδραί, τῶν
φαιδρῶν, ὦ φαιδραὶ (όπως οἱ
φαιδροί, τῶν φαιδρῶν, ὦ
φαιδροί).
ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
3

4. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
4
α) τα περισσότερα από τα σύνθετα σε -ος: ὁ, ἡ
ἄγονος, τὸ ἄγονον —ὁ, ἡ ἄκαιρος, τὸ ἄκαιρον - ὁ, ἡ
ἄκαρπος, τὸ ἄκαρπον - ὁ, ἡ ἀξιόμαχος, τὸ ἀξιόμαχον
- ὁ, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον κ.ά.
β)Τα απλά επίθετα: αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος,
βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος, γαμήλιος, δόκιμος,
ἕωλος(= παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος,
κίβδηλος, λάβρος, λάλος,χέρσος, τιθασὸς (=
εξημερωμένος)
γ) μερικά επίθετα σε –ος που χρησιμοποιούνται
(σε αρσεν. και θηλυκό) και ως ουσιαστικά: ὁ, ἡ
βοηθός, τὸ βοηθὸν, ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρὸν ,ὁ, ἡ
τύραννος, τὸ τύραννον (= τυραννικός)ὁ, ἡ ἀγωγός,
τὸ ἀγωγὸν (= αυτός που οδηγεί, που φέρνει).
Από τα δευτερόκλιταεπίθετα είναι
δικατάληκτα:
ΓραμματικήΑρχαίαςΕλληνικής, σελ. 97

5. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
5
Στα δικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα με 3 γένη το αρσενικό, το θηλυκό και
το ουδέτερο γένος κλίνονται σύμφωνα με τη β′ κλίση των ουσιαστικών (σελ. 97
Γραμματικής)
(θ. ἀφθονο-) (θ. τιμωρο-)
Ενικόςαριθμός
ον. ὁ, ἡ ἄφθονος τὸ ἄφθονον ὁ ,ἡ τιμωρὸς τὸ τιμωρὸν
γεν. τοῦ ,τῆς ἀφθόνου τοῦ ἀφθόνου τοῦ, τῆς τιμωροῦ τοῦ τιμωροῦ
δοτ. τῷ, τῇ ἀφθόνῳ τῷ ἀφθόνῳ τῷ,τῇ τιμωρῷ τῷ τιμωρῷ
αιτ. τὸν ,τήν ἄφθονον τὸ ἄφθονον τὸν ,τὴν τιμωρὸν τὸ τιμωρὸν
κλ. (ὦ) ἄφθονε (ὦ) ἄφθονον (ὦ) τιμωρὲ (ὦ) τιμωρὸν
Πληθυντικόςαριθμός
ον. οἱ, αἱ ἄφθονοι τὰ ἄφθονα οἱ ,αἱ τιμωροὶ τὰ τιμωρὰ
γεν. τῶν ἀφθόνων τῶν ἀφθόνων τῶν τιμωρῶν τῶν τιμωρῶν
δοτ. τοῖς, ταῖς ἀφθόνοις τοῖς ἀφθόνοις τοῖς ταῖς τιμωροῖς τοῖς τιμωροῖς
αιτ. τοὺς, τὰς ἀφθόνους τὰ ἄφθονα τοὺς, τὰς τιμωροὺς τὰ τιμωρὰ
κλ. (ὦ) ἄφθονοι (ὦ) ἄφθονα (ὦ) τιμωροὶ (ὦ) τιμωρὰ

6. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
6
Στα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα με 3 γένη το αρσενικό και
το ουδέτερο γένος κλίνονται σύμφωνα με τη β′ κλίση των ουσιαστικών
(Ενότητα 4 σχολ. βιβλίου), ενώ το θηλυκό κλίνεται σύμφωνα με την α′
κλίση τωνουσιαστικών (Ενότητα 6).
Ον. σοφὸς σοφή σοφόν σοφοί σοφαί σοφά
Γεν. σοφοῦ σοφῆς σοφοῦ σοφῶν σοφῶν σοφῶν
Δοτ. σοφῷ σοφῇ σοφῷ σοφοῖς σοφαῖς σοφοῖς
Αιτ. σοφὸν σοφήν σοφόν σοφούς σοφάς σοφά
Κλητ. σοφέ σοφή σοφόν σοφοί σοφαί σοφά
Ενικός Πληθυντικός
Ον. δίκαιος δικαία δίκαιον δίκαιοι δίκαιαι δίκαια
Γεν. δικαίου δικαίας δικαίου δικαίων δικαίων δικαίων
Δοτ. δικαίῳ δικαίᾳ δικαίῳ δικαίοις δικαίαις δικαίοις
Αιτ. δίκαιον δικαίαν δίκαιον δικαίους δικαίας δίκαια
Κλητ.δίκαιε δικαία δίκαιον δίκαιοι δίκαιαι δίκαια

7. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
7
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
ὁ ξηρός
ὁ κρυπτός
ὁ ἔκνομος
(ο παράνομος)
ὁ ἀποτρόπαιος
(αυτός που
αποτρέπει,
εμποδίζει)
ὁ ἄφθιτος
(άφθαρτος)
ὁ μύχιος
(εσωτερικός,
εσώτατος)
ὁ χρηστός (καλός,
έντιμος)
1. Να συμπληρώσετε τα 3 γένη των παρακάτω επιθέτων:

8. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
8
2. Να συμπληρώσετε τη στήλη Β με τον κατάλληλο τύπο του ονοματικού
συνόλουτης στήλης Α:
Α Β
ὁ φιλόστοργοςἄνθρωπος τούς
ἡμετρίαδίαιτα τῆς
τό κοινόν διδασκαλεῖον τοῖς
ὁ ἀνδρεῖοςνέος τῶν
ἡ σφοδρ... θύελλα τῇ
ἡ ξυλίν…σχεδία τάς
τό λευκόν σημεῖον (ὦ)(πληθ.)

9. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
9
3. Να μεταφέρετε τα επόμενα επίθεταστα υπόλοιπα γένη, διατηρώντας τον
ίδιο αριθμό και πτώση:
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
τουςφαύλους
τῆςαἰσχρᾶς
τῷ πονηρῷ
αἱφιλότιμοι
4. Να κλίνετε στο τετράδιό σας: ὁ γενναῖος στρατηγός, ἡ δεινή
συμφορά

10. ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
10
η δεικτική αντωνυμία : οὗτος, αὓτη, τοῦτο
σελ.66 σχολ. βιβλίου
αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
ενικόςαριθμός
πληθυντικός
αριθμός
ενικόςαριθμός
πληθυντικός
αριθμός
ενικόςαριθμός
πληθυντικός
αριθμός
ονομαστική
γενική
δοτική
αιτιατική
κλητική
οὗτος
τούτου
τούτῳ
τοῦτον
οὗτος
οὗτοι
τούτων
τούτοις
τούτους
----
αὕτη
ταύτης
ταύτῃ
ταύτην
αὕτη
αὗται
τούτων
ταύταις
ταύτας
----
τοῦτο
τούτου
τούτῳ
τοῦτο
----
ταῦτα
τούτων
τούτοις
ταῦτα
----
1. …………… οἱ μαθηταί ταραξί …. (ταραξίας) ……………(εἰμί,ενεστ.
γ΄πληθ.)
2. …………………τά μνημεῖα ἱδρύουσιν.
3. ………………….. τῶν ἀγρῶν τούςφραγμούς………………… (καταλύω,
αόριστος, γ΄ενικό).
4. Κροῖσος ………………τήν τελευτήν εἶχεν.
5. Τά παιδία ………………Λακεδαιμονίων ………………….. (εἰμί, παρατατ.
γ΄πληθ.)
Συμπληρώστε τα κενά με τη δεικτική αντωνυμία και τα υπόλοιπα ζητούμενα:

11. Να μεταφέρετετα παρακάτω ονοματικά σύνολα στην ίδια
πτώση του άλλου αριθμού:
• α. τοῦ τόπου τούτου
• β. τούτοις τοῖς
μαθηταῖς
• γ. τάς ἀνάγκας
ταύτας
• δ. τό ἔνδοξον τοῦτο
ἔργον
• ε. τῆς θυσίας ταύτης
ΣερδάκηΕυαγγελία - Συνοδοιπορεῖν,
www.synodoiporos.weebly.com
11