2. Διαδικασίες
Συνήθης διαδικασία
Η συνήθης διαδικασία για μια αγωγή ή ποινική δίωξη
ξεκινούσε με την υποβολή στον αρμόδιο άρχοντα
αναφοράς ή καταγγελίας για κάποιο
δημόσιο (γραφή) ή για κάποιο ιδιωτικό αδίκημα
(δίκη). Επειδή ο κίνδυνος για κακόβουλη ποινική
δίωξη ήταν μεγάλος σε ένα τέτοιο σύστημα,ορίστηκε
ότι, εαν ο κατήγορος σε μια γραφή δεν έπαιρνε το
20% των ψήφων, θα έπρεπε να πληρώσει πρόστιμο
1000 δραχμών. Μετά την υποβολή για παραπομπή σε
δίκη και την κλήτευση του αντιδίκου, υπήρχε το
στάδιο της δημόσιας διαιτησίας. Αν και αυτό
αποτύγχανε, η υπόθεση οδηγούνταν στο δικαστήριο.
Η απόφαση των ενόρκων ήταν αμετάκλητη.
3. Ειδικές διαδικασίες
Εκτός από τη συνήθη διαδικασία υπήρχαν και μια
σειρά από ειδικές διαδικασίες. Η ιδιομορφία τους
βρίσκεται στη διαφορετική μεταχείριση που ο νόμος
επέβαλλε είτε σε κατηγορίες ανθρώπων είτε στο
αντικείμενο της διαφοράς.
Η διαδικασία της φάσης είναι ασαφής. Ήταν ένα
είδος καταγγελίας σε υποθέσεις αδικημάτων που
σχετίζονταν με το εμπόριο και τα μεταλλεία, την
καταπάτηση δημόσιας περιουσίας, ασεβείς πράξεις
και την κακομεταχείριση των ορφανών. Ο μηνυτής
υπέβαλλε γραπτή καταγγελία στον αρμόδιο άρχοντα.
4. Η ημέρα του δικαστηρίου
(ακροαματική διαδικασία)
Την ημέρα της ακροαματικής διαδικασίας, οι
διάδικοι, οι μάρτυρές τους και οι υποστηρικτές τους
προσέρχονταν στο δικαστήριο ενώπιον του αρμόδιου
άρχοντα. Το ευρύ κοινό ήταν δυνατόν να
παρακολουθήσει την ακροαματική διαδικασία
στεκόμενο έξω από τον περίβολο του δικαστηρίου. Ο
αρμόδιος άρχοντας προέδρευε και διόριζε έναν
ένορκο υπεύθυνο για την κλεψύδρα και πέντε για
την καταμέτρηση των ψήφων. Κατόπιν ο δικαστής
καλούσε τον κήρυκα να αναγγείλει την υπόθεση και
να κλητεύσει τους αντιδίκους. Ο υπάλληλος διάβαζε
την κατηγορία και ο κατηγορούμενος καλούνταν να
απαντήσει.
5. Απόφαση
Όταν οι διάδικοι τελείωναν τους λόγους τους,
ο κήρυκας καλούσε τους ενόρκους να
ψηφίσουν, μυστικά, για την ενοχή ή όχι του
κατηγορουμένου. Οι τρύπιες ψήφοι ήταν υπέρ
του ενάγοντα και οι συμπαγείς υπέρ του
εναγόμενου.
6. Ποινές
Οι ποινές επηρέαζαν κυρίως τη ζωή, την περιουσία,
την κοινωνική θέση, αλλά, περιέργως, σπάνια την
προσωπική ελευθερία του κατηγορουμένου. Οι
ποινές κυμαίνονταν από το θάνατο (όπως στην
περίπτωση ανθρωποκτονίας εκ προμελέτης), την
εξορία (για ανθρωποκτονία εξ αμελείας), την
κατάσχεση της περιουσίας, τη στέρηση του
δικαιώματος ψήφου (για επιβολή τυραννίας) έως ένα
απλό πρόστιμο (για βιασμό) και μερικές φορές
ταπεινωτική τιμωρία, όπως η ποινή του εγκλεισμού
στην ποδοκάκη (για κλοπή).
7. Παρωδία δίκης
ΔΙΚΗ ΣΩΚΡΑΤΗ
Το 399 π.Χ. διατυπώθηκε εναντίον του κατηγορία για
ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων.
Ο φιλόσοφος καταδικάστηκε, με βάση την
κατηγορία, σε θάνατο. Ως σκοπιμότητα της
κατηγορίας θεωρήθηκε η διδασκαλία του, η οποία
επιδρούσε στους νέους, και με τον φιλελευθερισμό
που τον διέκρινε, θεωρήθηκε ανατρεπτικός.
Ουσιαστικό κίνητρο, όμως, υπήρξε η αντιζηλία του
με σημαντικούς άνδρες της εποχής. Ενώ ένας από
τους βασικούς λόγους για κατηγορία του, στην
πραγματικότητα ήταν ότι ένας από τους μαθητές του,
και μάλιστα από πιο τους σημαντικούς, είχε πάρει
μέρος στην εξουσία των τυράννων.
