1. ดิเรก ป―ทมสิริวัฒน์
สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์
การประชุมเวทีนโยบายสาธารณะ ปฏิรูปประเทศไทย ปฏิรูปการศึกษาไทย
๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ ที่โรงแรมมิราเคิลแกรด์ หลักสี่
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 1

2.  ครอบคลุมหลายมิติ คือ ตัวผู้เรียน สถานศึกษา ครู/อาจารย์ สภาพแวดล้อม การ
นาเทคโนโลยีมาใช้ การอบรมควบคู่การเรียน สร้างวัฒนธรรมการอ่าน-การ
เรียนรู้-การวิจารณ์ในฐานะพลังป―ญญาทางสังคม การมีส่วนร่วมของภาค
ประชาชนในการจัดการศึกษา บทบาทการจัดการศึกษาโดยภาคเอกชน ความ
เป็นธรรมด้านการศึกษา ฯลฯ
 โครงการวิจัยนี้ เน้นมาตรลดความเหลื่อมล้าการศึกษา.เน้นระดับอุดมศึกษา
ทั้งนี้มีเหตุผลหลายประการ ก) มีความเหลื่อมล้ากันมากที่สุดในระดับอุดมศึกษา
-- สาหรับระดับประถม-มัธยมฯไม่มีความแตกต่างกันมากนักระหว่างคนจนคน
รวย ข) การศึกษาระดับอุดมศึกษา—มีผลกระทบต่อรายได้-การออม-ความมั่ง
คั่ง ตลอดชีวิตอย่างมีนัยสาคัญ ค) มาตรการการคลังของภาครัฐ สามารถลด
ความเหลื่อมล้าได้—ทั้งนี้ต้องปรับแนวคิดแนวเพิ่มพลังคนจน และ targeting for
the poor
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 2

3.  ความตั้งใจของผู้พูด (และทีมวิจัย) คือ การวิพากษ์นโยบายสาธารณะอย่าง
สร้างสรรค์ -- เราศึกษา “ป―ญหา” “ข้อบกพร่องของระบบตลาด” แต่ใน
ขณะเดียวกันพยายามจะชี้ทางออกหรือ “เส้นทางใหม่” ว่าด้วยบทบาทของ
ภาครัฐและท้องถิ่น และกองทุน กยศ. ในการส่งเสริมผู้เรียนยากจนให้มีโอกาส
เรียนระดับอุดมศึกษาเพิ่มขึ้น โดยใช้หลักการเพิ่มพลังคนจน
 วิธีการค้นคว้า อิงทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ และหลักฐานเชิงประจักษ์ (ข้อมูล
ครัวเรือน) เพื่อเข้าใจความเหลื่อมล้า เข้าใจระบบความสัมพันธ์ (การศึกษามีผล
ต่อระบบโครงสร้าง กล่าวคือ ความเหลื่อมล้าระหว่างคนจนคนรวย ใช้สมการ
โครงสร้างประกอบด้วย life-time earning, income, saving, asset
accumulation)
 ความแตกต่างของรายได้..ยังส่งผลลัพธ์ในระยะยาว (ข้ามรุ่น) หมายถึง
ครัวเรือนรวยลงทุนในเด็ก แต่ว่าครัวเรือนยากจนมีโอกาสน้อยหรือแทบจะไม่มี
โอกาส
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 3

4.  เสนอมาตรการการคลัง
 การทางานของ กยศ. แนวใหม่
 หนึ่ง โดยปกติ กยศ. จัดสรรวงเงิน และ จานวนผู้กู้ ส่งไปให้สถาบันการศึกษา
ต่างๆ (อุดมศึกษาเป็นส่วนใหญ่ โรงเรียนเพียงส่วนน้อย)
 สอง ข้อเสนอให้กันโควตา สมมติว่า 35% สาหรับแนวทางใหม่ targeting for
the poor ให้มีคณะกรรมการระดับพื้นที่ (จังหวัดหรืออาเภอ) ร่วมกับท้องถิ่น หา
ครัวเรือนยากจน และมีลูกในวัยเรียนระดับอุดมศึกษา หรือใกล้จะถึง
ระดับอุดมศึกษา (อายุ 15 ปีขึ้นไป)
 สาม เยาวชนในครัวเรือนยากจน ให้กู้สาหรับค่าเล่าเรียน
 สี่ เยาวชนในครัวเรือนยากจน ได้รับทุนให้เปล่าสาหรับค่ากินอยู่ประจาเดือน
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 4

5.  คานวณภาระทางการคลัง
 ประมาณการขั้นต้น
 หนึ่ง จานวนครัวเรือนคนจน ที่อยู่ในข่ายได้รับทุนให้เปล่า และมีบุตรในวัยเรียน
ระดับอุดมศึกษา (อายุ 18-22 ปี) .. ครัวเรือนคนจนหมายถึง quintile 1, 20%
 สอง แม้ว่ามีสิทธิ์ แต่ว่าบางคนอาจจะไม่เลือกเรียนในมหาวิทยาลัย
 สาม ข้อสันนิษฐานภาระการคลัง-ไม่สูงในระแยะแรก เพราะว่าเป็นมาตรการ
“ค่อยเป็นค่อยไป” เริ่มจากผู้เรียนคนจน—เข้ามหาวิทยาลัยปีที่หนึ่ง เพิ่มขึ้นในปี
ที่สอง สาม สี่
 สี่ โครงการนี้มิได้ให้ทุกคน – เฉพาะ quintile 1 เท่านั้น
 ห้า ทุนให้เปล่าสาหรับค่ากินอยู่ประจาเดือน ส่วนค่าเล่าเรียนใช้เงินกู้ กยศ.
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 5

6.  โครงการนี้จาเป็นต้องประเมินผลระหว่างดาเนินการ
 หมายถึง ติดตามว่า วิธีการคัดกรองครัวเรือนยากจน..เหมาะสมหรือไม่ มีอัตรา
คลาดเคลื่อนมากน้อยเพียงใด
 ติดตามว่า ผู้เรียนยากจนเมื่อเข้าศึกษาในมหาวิทยาลัย มีผลการเรียนอย่างไร
สันนิษฐานว่าไม่แตกต่างจากครัวเรือนทั่วไป
 ผู้เรียนยากจน เข้าศึกษาในสถาบันการศึกษาอะไร? สาขาวิชาที่เรียน?
 เมื่อจบการศึกษา..สามารถมีงานทามีอาชีพที่รายได้มั่นคง
 การมีงานทาที่ดี-มั่นคง สามารถหลุดพ้นจากความยากจนได้..เป็นส่วนหนึ่งของ
social mobility
 มีตัวอย่างในอดีตมากมายที่ลูกคนจนแต่เรียนเก่ง จบมหาวิทยาลัย ช่วยให้
ครอบครัวหลุดพ้นความยากจนได้
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 6

7.  ขออ้างอิง ทฤษฎีสามเหลี่ยมเขยื้อนภูเขา ศ.นพ.ประเวศ วะสี แม้ว่ายากแต่ก็เป็นไปได้
เช่นเดียวกับการเคลื่อนสังคมที่ผ่านมา เช่น กระจายอานาจท้องถิ่น (ยี่สิบก่อนหน้าเราคงไม่
คิดว่าจะเป็นไปได้ แต่ก็เป็นไปแล้ว)
 ด้านหนึ่ง คือ การสร้างองค์ความรู้ (เฉพาะเจาะจง) คือ การวิจัยเพื่อเข้าใจว่ามาตรการคลัง
เพื่อการศึกษา (เพิ่มพลังคนจน ลดความเหลื่อมล้าฯ) หมายถึงอะไร เกี่ยวข้องกับใคร รัฐบาล
และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีบทบาทสนับสนุนอย่างไร การค้นหาและคัดกรองคนจนที่
สมควรได้รับการช่วยเหลือ
 ด้านที่สอง การขยายองค์ความรู้เพื่อความเข้าใจในวงกว้าง
 ด้านที่สาม การได้รับความร่วมมือจากภาคการเมือง – รัฐสภาในฐานะผู้ออกกฎหมาย และ
หน่วยงานรัฐ/ท้องถิ่นที่เกี่ยวข้อง บทบาทของภาคประชาสังคมในการคัดกรองคนยากจนและ
สมควรได้รับการช่วยเหลือ
การคลังเพื่อการศึกษา ๒๕ พย ๒๕๕๓ 7