SlideShare a Scribd company logo
1 of 13
Download to read offline
kristiana


                        Англи хэлний дүрэм

Ямар ч хэлний дүрмийг 3 зүйлээр судалдаг. Үүнд:

1.Авиан зүйн дүрэм

2.Үг зүйн дүрэм

3.Өгүүлбэр зүйн дүрэм

1. Авиан зүйн дүрэм

Авиан зүйн дүрэм гэдэг нь товчхондоо “Унших дүрэм” юм. Үүнд:

1.Унших дүрэм №1 буюу А арга

2.Унших дүрэм №2 буюу В арга

3.Унших дүрэм №3 буюу С арга

4.Унших дүрэм №4 буюу D арга

Унших дүрэм №1 буюу А арга

Англи үгийг уншихад үсэг, авиа, үе, өргөлтийн тухай мэдлэг
шаардлагатай.

1.Англи хэл 26 үсэгтэй. Үсгүүдийг жагсаавал:

Aa [ei]     Ff [ef]      Kk [kei]           Pp [pi:]    Uu [ju:]
Zz [zed]

Bb [bi:]    Gg [dзi:]     Ll [el]           Qq [kju:]    Vv [vi:]

Cc [si:]   Hh [eit∫]      Mm [em]           Rr [a:]      Ww [‘dablju:]

Dd [di:]    Ii [ai]       Nn [en]           Ss [es]     Xx [eks]

Ee [i:]    Jj [dзi:]      Oo [ou]           Tt [ti:]    Yy [wai]

Тодруулсан 6 нь эгшиг үсэг, үлдсэн 20 нь гийгүүлэгч үсэг юм.
Өөрөөр хэлбэл, 20 гийгүүлэгч, 6 эгшиг үсэгтэй.

                        Англи хэлний авиа

                                                                         1
kristiana


Англи хэлний авиаг гийгүүлэгч авиа, эгшиг авиа гэж 2 ангилдаг.

А. Дуутай гийгүүлэгч |15|

1. [b]- Б              6. [i]- Л                                      11. [n]-Н

2. [d]- Д             7. [m]-М                                       12. [δ]-хэлээ
хаздаг Д

3. [dз]- Ж              8. [η]- хамрын Н                             13. [j]-цочмог
И

4. [з]- Ж               9. [v]-В                                   14. [r] гүнзгий
Р | ээтэн Р|

5. [g]- Г              10. [z]- З                                  15. [w]-хуцдаг
В

Б. Дуугүй гийгүүлэгч |9|

1. [f]- үүдэн шүдний эф                    4. [p]-П                      7. [∫]-Ш

2. [h]-зөөлөн Х                            5. [s]-С                      8. [t∫]-Ч

3. [k ]- К                             6. [t]- Т                        9. [θ]-
хэлээ хаздаг Т

1. Эгшиг авиа

Англи хэлэнд 21 эгшиг авиа байдаг. Үүнд:

Богино эгшиг: 1. [e]-Э,        2. [i]-И,      3. [‫-]כ‬О,        4. [Λ]-А,       5. [u]-
Ү,

                  6. [ə]- Ө,        7. [æ]- майлдаг А

Урт эгшиг: 1. [i:]- ИЙ,        2. [a:]-АА, 3. [‫-]:כ‬ОО, 4. [u:]-ҮҮ, 5. [ə:]-ӨӨ

Хос эгшиг: 1. [ei]-Эй,         2. [ai]-АЙ,       3. [‫כ‬i]-ОЙ,       4. [ou]-ӨҮ, 5.
[au]-АУ, 6. [iə]-ИЭ,

             7. [εə]-ЭА,       8. [‫כ‬ə]-ОЭ,            9. [uə]-ҮЭ

                                                                                      2
kristiana


2.Гийгүүлэгч авиа

А. Дуутай гийгүүлэгч | 15|

1.[b]-монгол Б тэй адил дуудна. Ж: body [‘b ‫כ‬di], but [bΛt]

2.[d]-монгол Д тэй адил дуудна. Ж: door [d ‫ ,]:כ‬doctor [‘d ‫כ‬ktə]

3.[dз]-монгол хатуу Ж тэй адил дуудна. Хэлний хойгуур дуудна.
Ж: Jack [‘dзæk]

4.[з]- монгол зөөлөн ж тэй адил дуудна. Хэлний урдуур дуудна.
Ж: pleasure [p’ieзə]

5. [g]-монгол Г тэй адил дуудна. Ж: go [gou], golf [g ‫כ‬lf],

6. [i]- монгол Л тэй адил дуудна. Ж: leg [leg], long [l ‫כ‬η]

7. [m]-монгол М тэй адил дуудна. Ж: moon [mu:n], man [mæn]

8. [n]- монгол Н тэй адил дуудна. Ж: name [neim], neck [nek]

9. [v]-монгол В тэй адил дуудна. Гэхдээ дээд үүдэн шүдээ доод
уруултайгаа нийлүүлэх буюу шүргүүлж дуудна. Ж: view [vju:],
over [‘‫כ‬və]

10. [z]-монгол З тэй адил дуудна. Ж: zoo [zu:]

11. [η]-хамрын Н Ж: morning [‘m ‫:כ‬niη], doing [du:iη]

12. [δ]- хэлээ хаздаг Д гэж дуудна. Хэлээ дээд, доод үүдэн
шүднийхээ завсраар байрлуулж Д авиаг дуудна. Ж: there [δεə],
that [δæt]

13. [j]-цочмог И. Энэ авиаг цочоож байгаа юм шиг огцом хэл.
ЙА_г Я, ЙЭ_г Е, ЙО_г Ё, ЙҮ_г Ю гэж дууддаг. Ж: yes [jes], new
[nju:]

14. [r]-хэлээ хойш нь хотойлгож Р авиаг нэг удаа дуудна. Ж: red
[red], Mary [‘mεəri]



                                                                   3
kristiana


15. [w]-энэ авиаг дуудахдаа уруулаа Ү үсэг дуудахтай адил
цорвойлгон огцом татаж дуудна. Ж: what [w ‫כ‬t], when [wen]

Дуугүй гийгүүлэгч|9|

1.[f]- дээд үүдэн шүдийг доод уруултай нийлүүлж буюу
шүргүүлж дуудна. Ж: four [‘f ‫ ,]:כ‬five [faiv]

2.[h]- Х авиаг зөөлөн бараг амьсгал гаргах төдий дуудна. Ж:
Hong-Kong [‘hoη ‘koη]

Заримдаа Х бараг байхгүй юм шиг зөөлөн дуудагддаг боловч
заримдаа монгол Х шиг хатуу дуудагддаг. Ж: he [hi:], here [hiə]

3. [k]-монгол К тэй адил дуудна. Ж: keep [ki:p], cold [kould]

4. [p]-монгол П тэй адил дуудна. Ж: pen [pen], pencil [‘pensil]

5. [s]- монгол С тэй адил дуудна. Ж: sun [sΛn], sit [sit]

6. [t]-монгол Т тэй адил дуудна. Ж: toe [tou], tie [tai]

7. [∫]-монгол Ш тэй адил дуудна. Ж: show [∫ou], shirt [∫ə:t]

8. [t∫]-монгол Ч тэй адил дуудна. Ж:chalk [t∫‫:כ‬k], chin [t∫in]

9. [θ]- хэлээ дээд, доод үүдэн шүднийхээ хооронд байрлуулж Т
авиаг дуудна. Ж: this [θis], thin [θin]

                             1. Эгшиг авиа

А. Богино эгшиг |7|

1. [e]-Монгол Э тэй адил дуудна. Гэхдээ англи хэлний богино
эгшиг монгол хэлнийхээс арай урт байдаг. Ж: pen [pen], men
[men]

2. [i]-Монгол И тэй адил дуудна. Ж: sit [sit], pit [pit ]

3. [‫ -]כ‬Монгол О той адил дуудна. Ж: not [n ‫כ‬t], doctor [‘d ‫כ‬ktə]



                                                                    4
kristiana


4. [Λ]-Монгол А тай адил дуудна. Ер нь англи хэлний богино
эгшиг монгол хэлнийхээс арай урт дуудагддаг гэдгийг бид дээр
дурьдсан билээ. Ж: but [bΛt],

5. [u]- Монгол Ү тэй адил дуудна. Ж: bull [bul]

6. [ə]-Монгол Ө авиаг их сул ч юм шиг, өвчүүнийхээ тэрүүхэн
тэнд ч юм шиг огцом дуудна. Ж: doctor [‘d ‫כ‬ktə], sister [‘sistə]

В. Хос эгшиг

1. [ei]-Орос ЭЙ тэй адил дуудна. Монгол хэлэнд ийм авиа
байдаггүй. Э_г хэлээд Й_г их огцом, тод, гоё дуудна. Ж: name
[neim], game [geim], Монгол хэлэнд энэ нь ЭЙ гэж бичгийн
хэлбэрээр байдаг боловч ярианы хэлэнд ЭЭ гэж дууддаг.

2. [ai]- Монгол АЙ тай төстэй дуудна. Гэхдээ А_г хэлээд Й_г их
огцом, тод, гоё хэлнэ. Монгол хэлэнд АЙ гэсэн авиа бичгээр
байдаг боловч амаар байдаггүй. Айл гэдгийн АЙ нь майлдаг А
юм. Ж: time [taim], site [sait]

3. [‫כ‬i]- Монгол ОЙ той төстэй адил дуудагдана. Гэхдээ О_г
хэлээд Й_г их огцом, тод, гоё хэлнэ. Монгол хэлэнд ОЙ авиа
бичгээр байдаг боловч аман ярианд байдаггүй. ОЙ мод гэдгийн
ОЙ бол майлдаг О юм. Ж: oil [‫כ‬il], boy [b ‫כ‬i]

4. [ou]- Монгол ӨҮ тэй адил дуудна. Энэ авиаг оросууд ОУ гэж
галигладаг ба үүнийг монголчууд шууд уншиж буруу дууддаг. Ж:
note [nout], so [sou]

5. [au]- Монгол АУ тай адил дуудна. Ж: out [aut], now [nau]

6. [iə]- Монгол ИЭ тэй адил дуудна. И авиаг тод хэлээд Э_г сул
хэлнэ. Ж: here [hiə]

7. [εə]- Монгол ЭА тай адил дуудна. Энэ авиаг тод хэлээд А_г
сул хэлнэ. Ж:there [δεə], bear [bεə]

8. [‫כ‬ə]-Монгол ОЭ тэй адил дуудна. О авиаг тод хэлээд Э авиаг
сул хэлнэ.
                                                                   5
kristiana


9. [uə]- Монгол ҮЭ тэй адил дуудна. Ү авиаг тод хэлээд Э авиаг
сул шингээж хэлнэ. Ж: poor [puə]




                     Унших дүрэм №2 буюу В арга

Энэ нь хүснэгтийн арга юм. Хүснэгт №1, хүснэгт №2 ийг сайн
ажиглан 3 удаа унш.

Англи хэлний унших бүх дүрмийн нэгдсэн схем

Эгшиг үсгийг унших
Өргөлттэй дан эгшгийг унших                        Өргөлттэй Эг+Э+R
                                                   унших
Эгши   l        ll         lll            lV       үсэ   дууд Жиш
г үе                                               г

       [æ]      [ei]       A+r+[a:] A+re           Air   [εə]   Air [εə]
a      map      name       park     [εə]
                                                   Eir   [εə]   Their [δεə]
       [mæp     [neim]     [pa:k]   care
       ]                            [kεə]
e      [e]      [I:] me    E+r [ə:]       E+re     Eer   [iə]   Beer [biə]
       [pen]    [mi:]                     [iə]
                           Her                     ear   [εə]   Bear [bεə]
                                          here
                           [hə:]
                                          [hiə]
o      [‫]כ‬      [ou]       O+r [‫]:כ‬       O+re [   Oar   [‫]:כ‬   Board [b
       pot [p   mole                      ‫]:כ‬                   ‫:כ‬d]
                           Fork [f                 oor   [uə]
       ‫כ‬t]      [moul]                    more
                           ‫:כ‬k]                                 Poor [puə]
                                          [m ‫]:כ‬




                                                                             6
kristiana


i     [i] sit   [ai] time   I+r [ə]     I+re     our   [auə] Our [‘auə]
      [sit ]    [taim]      girl        [aiə]
                            [gə:l]               Өргөлтгүй эгшгийг
                                        Fire
                                        [faiə]   унших

u     [Λ]       [ju] use    U+r [ə:]  U+re       a     [ə]   Cinema
      but       [ju:z]                [juə]                  [‘sinimə]
                            Fur [fə:]
      [bΛt]                           pure
                                                             Ардаа е үл
                                      [pjuə]
                                                             авбал
y     [i]    [ai] type      U+r [ə:]    Y+re     a     [i]   Delegate
      gym    [taip]                     [aiə]                [‘deligit]
                            Myrtle
      [dзim]                            tyre                 ардаа е
                            [mə:tl]
                                        [taiə]               авбал
                                                 e     [i]   Pocket [‘p
                                                             ‫כ‬kit]

Өргөлттэй хос эгшгийг унших                      i     [i]   Edit [‘edit]
                                                 o     [ə]   Pilot
                                                             [‘pailət]
ai    [ei]      Man         Oa [ou]     Coat     u     [i]   Circus
                [mein]                  [kout]               [‘sə:kas]
au    [‫]:כ‬      Paul [p     Oe [ou]     Toe      y     [i]   Baby
                ‫:כ‬l]                    [tou]                [beibi]
ay    [ei]      Day [dei] Oi [‫כ‬i]       Oil [    ar    [i]   Calendar
                                        ‫כ‬il]                 [‘kælində]
ea    [i:]      Tea [ti:]   Oo [u:]     Too      er    [ə]   Sender
                                        [tu:]                [‘sendə]
ee    [i:]      Meet        Ou [au:] Out         or    [ə]   Doctor [‘d
                [mi:t]               [aut]                   ‫כ‬ktə]
Ei    [ei]      Vein        Oy [‫כ‬i]     Boy [b yr      [i]   Zephy

                                                                          7
kristiana


                       [vein]                   ‫כ‬i]                            [‘zefə]
eu         [ju:]       Neutral      Ue [ju:]    Due             Ai, au, ay, ea, ee, oo, ei,
                       [‘nju:trəl               [dju:]          eu,
                       ]
                                                                Ey, ie, oa, oi, oy, ue, ui,
ey         [ei]        They         Ui [ju]     Suit            ye,
                       [δei]                    [sju:t]
                                                                Зэргийг өргөлтгүй
ie         [ai]        Tie [tai]    Ye [ai]     Rye             үед [ə]
                                                [rai]
                                                                Эсвэл [i] гэж дуудна.

                                                                Ж: famous [‘feiməs]


                               Гийгүүлэгч үсгийг унших
Дан гийгүүлэгч унших                             Хам гийгүүлэгч унших
үсэ дууд жишээ                                   bt       [t]       Эцэст doubt [daut]
г
B    [b]          Boy [b ‫כ‬i]                     ck       [k]       Sick [sik]
D    [d]          Door [d ‫]:כ‬                    dh       [d]       Buddha [‘budə]
F    [f]          Floor [fl ‫]:כ‬                  kn       [n]       Эхэнд knee [ni:]
H    [h]          He [hi:]                       mb       [m]       Эцэст comb
                                                                    [koum]
J    [dз]         Jar [dзa:]                     ph       [f]       Phone [foun]
K    [k]          Keep [ki:p]                    sh       [∫]       Shake [∫eik]
L    [l]          Cold [kould]                   ss       [s]       Class [kla:s]
M    [m]          Mild [maild]                   tch      [t∫]      Watch [w ‫כ‬t∫]
N    [n]          Not [n ‫כ‬t]                     wh       [w]       When [wen]
P    [p]          Pen [pen]                      Wr       [r]       Write [rait]


                                                                                              8
kristiana


Q   [k]    Quick [kwik]                ch   [t∫]   Chalk [t∫‫:כ‬k]
R   [r]    Read [ri:d]                 ng   [η]    Эцэст sing [siη]
T   [t]    Tie [tai]                        [g]    Эхэнд ghost
                                       Gb          [goust]
V   [v]    View [vju:]
                                            [-]    Эцэст high [hai]
W   [w]    Way [wei]                   gn   [n]    Эхэнд ба адагт
                                                   gnome [noum]
Y   [j]    Эхэнд yes [jes]                  gn     Дунд signal
                                                   [‘signal]
Z   [z]    Zoo [zu:]                   Th   [δ]    They [δei]
                                            [θ]    Thin [θin]
C   [k]    Бусад бүх тохиолдолд cup [cΛp]
    [s]                   E,I,y,эгшгүүдийн өмнө sent [sent] city
           [siti]
G   [g]    Бусад бүх тохиолдолд go [gou]
    [dз]    E,I,y, эгшгүүдийн өмнө gin [dзin], gem [dзem]
X   [ks]   Бусад үед Exile [‘eksail]
           Өргөлттэй эгшгийн өмнө exist [ig’zist]
           Үгийн эхэнд sun [sΛn]
    [s]    Үгийн дунд гийгүүлэгчийн өмнө must [mΛst]
           Үгийн эцэст дуугүй гийгүүлэгчийн өмнө cups [kΛps]
S          Эгшгүүдийн дунд ингэж дуудна use [ju:z]
    [z]    Үгийн эцэст дуутай гийгүүлэгчийн дараа pens [penz]
           Үгийн эцэст эгшгийн дараа seas [si:z]




                                                                      9
kristiana


                         Англи хэлний үе

   Англи хэлний эгшиг авиа нь бие дааж үг бүтээнэ. Мөн m,n,
гийгүүлэгчид b, v, p-ийн дараа үгийн эцэст орвол үе бүтээнэ. Ж:
cable [‘kei|bl]. Үгэнд орсон эгшгийг харгалзан 1,2,3 ба олон үет
гэж ангилна. Ж: 1 үет but, 2 үет fa|ther 3 үет fa|mi|ly, олон үет e|
co|no|my гэх мэт. Үеийг өргөлттэй үе, өргөлтгүй үе гэж 2
хуваадаг. Өргөлттэй үеийн эгшгийн дараа ямар үсэг орсноос
хамаарч үеийн 4 хэлбэр байдаг. Үүнд:

1.Үеийн нэгдүгээр хэлбэр буюу битүү үе. Өргөлттэй эгшгийн
дараа нэг өуюу хэд хэдэн |R-ээс бусад гийгүүлэгч орсон байна.
Энэ хэлбэрийн томьёо нь Эг+Г нэг буюу хэд хэд байж болно. Ж:
man, men, sit, not, but, gym, little, risk гэх мэт.

2.Үеийн хоёрдугаар хэлбэр буюу задгай үе. Энэ нь дотроо хоёр
хуваагддаг.

А| Бүтэн задгай хэлбэр

Үүний томьёо нь Гч+Эг байна. Ж: me, so, do, гэх мэт. Мөн даг
эгшгийг ч энэ хэлбэрт тооцдог. Томьёо нь Эг.

Б| Хагас задгай хэлбэр

Үүний томьёо нь Эг+Гч | R-ээс бусад Е байна. Ж: name, eye, site,
tone, tune, type,

3.Үеийн гуравдугаар хэлбэр. Үүний томьёо нь Эг+R гэсэн
хэлбэртэй байна. Ж:park, her, sir, pork,

4. Үеийн дөрөвдүгээр хэлбэр. Үүний томьёо нь Эг+R+Е байна. Ж:
fare, here, fire, more, tyre,

Задгай үед буюу үеийн хоёрдугаар хэлбэрт байгаа эгшиг нь
цагаан толгойн дуудлагаар уншигдана. Ж: so [sou], me [mi:],
date, time гэх мэт хагас задгай үед байгаа бүх үгийг нэг үет гэж
үздэг. Англи хэлэнд үгийн төгсгөлийн гийгүүлэгчийн дараах
Е_г үед тооцдоггүй, уншдаггүй. Нэг үет бүх үг өргөлттэй. Нэг

                                                                   10
kristiana


үетэй үгийн эгшгийг үеийн дөрөвдүгээр хэлбэрийн дүрмээр
уншдаг. Ж: man [mæn], name [neim], far [fa:], fare [fεə]. Нэг үетэй
үгийн эгшиг нь үеийн аль хэлбэрт байна түүгээрээ уншигддаг.
Үеийн хэлбэрийг бичигт l, ll, lll, lV гэж ром тоогоор
тэмдэглэдэг. Хоёр үетэй үгийг уншихдаа үеэр таслах
хэрэгтэй. Хоёр үетэй үгийн өргөлттэй үеийн эгшгийг мөн
үеийн дөрвөн хэлбэрийн дүрмийг ашиглан уншина. Хоёр үет
үгийг үеэр таслахдаа:

А| өргөлтөт эгшгийн дараа нэг Гч |R-ээс бусад | байвал энэ
гийгүүлэгч нь дараагийн үедээ хамаарч өргөлттэй эгшиг нь
үеийн хоёрдугаар хэлбэрийн дагуу уншигдана. Ж: stu+dent
[‘stju:dənt], stu гэдэг нь өргөлтэй тул үеийн хоёрдугаар
хэлбэрээр уншигдана.

Б| өргөлттэй эгшгийн дараа 2 ба түүнээс дээш Гч орвол эхнийх
нь нэгдүгээр үедээ орж, өргөлттэй үеийн эгшиг нь үеийн
нэгдүгээр хэлбэрийн дагуу дуудагдана.

Ж: pis|ton [‘pistən], pis гэдэг нь үеийн нэгдүгээр хэлбэр учраас
тэр хэлбэрээрээ уншигдана.

В| өргөлтөт эгшгийн дараа R орвол энэ нь дараагийн үедээ
хамаарч өргөлтөт эгшиг нь үеийн дөрөвдүгээр хэлбэрээр
уншигдана. Ж: Ma|ry [‘mεəri], гэх мэт.

                      Англи хэлний өргөлт

Англи хэлний нэг үет үг өргөлттэй байдаг. Өргөлтийг галигт
[‘] гэж тэмдэглэнэ. Ж: [‘window]. Өргөлттэй үеийнхээ урдуур нь
тавина. Хоёр үет үгийн өргөлт нь нэгдүгээр үе дээрээ байдаг.
Ж: father [‘fa:δə]. Гурав ба түүнээс дээш үетэй үгийн өргөлт нь
ихэнхидээ сүүлээсээ 3 дахь үед тохиох ба өргөлтөт эгшиг нь
үеийн нэгдүгээр хэлбэрээр уншигдана. Ж: family [‘fæməli]. Хэрэв
сүүлээсээ 3 дахь үед үеийн хоёрдугаар хэлбэрт байгаа U
тохиолдвол өргөлтөт эгшиг нь үеийн хоёрдугаар хэлбэрээр
уншигдана. Ж: Uni|form [‘ju]:nif ‫:כ‬m]. Үгийн өргөлт нь ion-оос

                                                                   11
kristiana


nбусад дагавар нөхцөл залгахад өөрчлөгдөхгүй. Ж: invite [in’vait].
Хэрэв үгэнд ion дагавар залгавал өргөлт энэ дагаварт шилшиж
үгийн үндсэн өргөлт нь дэд өргөлт болно. Ж: demonstrate
[‘demənstreit]. Дөрөв ба түүнээс дээш үетэй үг нь ихэнхидээ гол
ба дэд өргөлттэй байдаг. Дэд өргөлтийг галигт [,] гэж
тэмдэглэнэ. Дэд өргөлт ихэвчилэн 1_р эсвэл 2_р үе дээр
байдаг. Ж: economy [,ik ‫כ‬nəmi]. хэрэв 2 ба 3 үет үг нь доорхи
угтваруудаар эхэлсэн бол дийлэнхи тохиолдолд нэгдүгээр үе
дээрээ өргөлтгүй дуудагдана.


Унших дүрэм №3 буюу С арга

Нэг үетэй үгийг унших

Нэг үетэй үгийг уншихдаа үеийн 4 дүрмээр уншина.
Гийгүүлэгчийг нь уншихдаа хүснэгт №1 ээс харж уншина. Ер нь
гийгүүлэгч байгаа, байгаараа л галигт бичигддэг. Эгшгийг
уншихдаа мөн хүснэгт №1 ийг ашиглан үеийн l,ll,lll,lV хэлбэрийн
аль хэлбэрт нь байна түүнийг олоод уншина.

Ж: man [mæn],     her [hə:]    sit [sit]    fur [fə:] гэх мэтээр
уншина.

Хос эгшгийг унших

Хос эгшгийг уншихдаа тусгай дүрмээр уншина. Хүснэгт №1 ийн
өргөлттэй хос эгшгийг унших гэдгээс харж уншина. Ж:

Main [mein]        neutral [‘nju:trəl]         too [tu:] гэх
мэтчилэн уншина. Хос эгшиг R-ийг унших

Хэрэв хос эгшгийн ард R орвол ондоо дүрмээр уншин. Хүснэгт
№1ийн “Өргөлттэй Эг+Эг+R-ийг унших” гэднээс харж уншина.
Ж: air [εə], beer [biə] гэх мэтчилэн уншина.

Хоёр үетэй үгийг унших

Хоёр үетэй үгийг уншихдаа:

                                                                   12
kristiana


1.Үеэр таслана.

2.Өргөлтийг тодорхойлно.

3.Өргөлттэй үеийг уншина.

4.Өргөлòгүй үеийн уншина.

5.Үеүдээ холбож үг болгоно.

Хоёр үетэй үгийн өргөлт нь 1_р үе дээрээ байх ба энэ
өргөлттэй эгшиг нь үеийн 4_р хэлбэрийн дүрмээр уншигдана.
Өргөлтгүй эгшгийг нь хүснэгт №1 ийн “Өргөлтгүй эгшгийг
унших” гэдгээс харж болно. Ж: Sys|tem [‘sistim]. Өргөлттэй
үеийн Sys гэдэг нь үеийн нэгдүгээр хэлбэр учир тухайн
хэлбэрээрээ уншигдана.

Гурван үетэй үгийг унших

3 үетэй үгийг унших дараалал дээрхитэй адил. 3 үетэй үгийн
өргөлт нь 1_р үе дээрээ байх ба энэ өргөлттэй үеийн эгшиг нь
үеийн 1_р хэлбэрээр уншигдана. Өргөлтгүй эгшиг нь өөрийн
дүрмээр уншигдана. Ж: fa|mi|ly [‘fæməli] Fa гэдэг өргөлттэй
эгшиг нь үеийн хоёрдугаар хэлбэрт байгаа ба энэ хэлбэрт [ei]
гэж уншигдах ёстой. Гэтэл [æ] гэж үеийн 1_р хэлбэрээр
уншигдаж байна.

Дөрөв ба түүнээс дээш үетэй үгийг унших

4 ба түүнээс дээш үетэй үгийг унших дараалал дээрхитэй
ижил. Гол өргөлт нь ихэвчилэн сүүлээсээ 3_р үе дээрээ байна.
Гол өргөлттэй үеийн эгшиг нь үеийн 1_р хэлбэрээр уншигдах
ба дэд өргөлттэй үеийн эгшиг нь янз бүрээр уншигдана. Ж: E|
co|no|my [,i:k ‫כ‬nəmi]. Энэ үгийн гол өргөлт нь сүүлээсээ 3_р үе
дээр байна. Гол өргөлттэй co гэдэг үеийн эгшиг нь үеийн 1_р
хэлбэрээр [‫ ]כ‬гэж уншигдаж байна. 1_р хэлбэрт байгаа мөртлөө
1_р хэлбэрээр уншигдаж байна. Дэд өргөлттэй үеийн эгшиг нь
янз бүрээр уншигддаг.


                                                              13

More Related Content

What's hot

Сурах арга барил
Сурах арга барилСурах арга барил
Сурах арга барилErdenebolor Baast
 
Эссэ хэрхэн бичих вэ?
Эссэ хэрхэн бичих вэ?Эссэ хэрхэн бичих вэ?
Эссэ хэрхэн бичих вэ?Dagva Donald
 
сургалтын аргууд
сургалтын аргуудсургалтын аргууд
сургалтын аргуудbayarmaa_mish
 
хэрэгсу1
хэрэгсу1хэрэгсу1
хэрэгсу1sumka79
 
тийн ялгал
тийн ялгалтийн ялгал
тийн ялгалulziimanlai
 
гадаргуугын талбай
гадаргуугын талбайгадаргуугын талбай
гадаргуугын талбайOyuOyu-Erdene
 
биологи 8, 7 р ангийн тест
биологи 8, 7 р ангийн тестбиологи 8, 7 р ангийн тест
биологи 8, 7 р ангийн тестChimeg Tsetseg
 
сургалтын арга гэж юу вэ
сургалтын арга гэж юу вэсургалтын арга гэж юу вэ
сургалтын арга гэж юу вэChimeg Tsetseg
 
монгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэммонгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэмguest00835cf3
 
гурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанаргурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанарKhishighuu Myanganbuu
 
бутархай
бутархайбутархай
бутархайmunguu213
 
сху
схусху
схуDejima
 
сэтгэлийн хөдөлгөөн ба зориг
сэтгэлийн хөдөлгөөн ба зоригсэтгэлийн хөдөлгөөн ба зориг
сэтгэлийн хөдөлгөөн ба зоригEnkhtuya Batchuluun
 
Багшийн эрх үүрэг
Багшийн эрх үүрэгБагшийн эрх үүрэг
Багшийн эрх үүрэгGuntulga
 
хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5
хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5
хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5azora14
 

What's hot (20)

хичээл 8
хичээл 8хичээл 8
хичээл 8
 
Сурах арга барил
Сурах арга барилСурах арга барил
Сурах арга барил
 
1000 үг
1000 үг1000 үг
1000 үг
 
Эссэ хэрхэн бичих вэ?
Эссэ хэрхэн бичих вэ?Эссэ хэрхэн бичих вэ?
Эссэ хэрхэн бичих вэ?
 
сургалтын аргууд
сургалтын аргуудсургалтын аргууд
сургалтын аргууд
 
хэрэгсу1
хэрэгсу1хэрэгсу1
хэрэгсу1
 
тийн ялгал
тийн ялгалтийн ялгал
тийн ялгал
 
гадаргуугын талбай
гадаргуугын талбайгадаргуугын талбай
гадаргуугын талбай
 
биологи 8, 7 р ангийн тест
биологи 8, 7 р ангийн тестбиологи 8, 7 р ангийн тест
биологи 8, 7 р ангийн тест
 
сургалтын арга гэж юу вэ
сургалтын арга гэж юу вэсургалтын арга гэж юу вэ
сургалтын арга гэж юу вэ
 
монгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэммонгол xэлний зөв бичиx дүрэм
монгол xэлний зөв бичиx дүрэм
 
өгүүлбэрийн гишүүд
өгүүлбэрийн гишүүдөгүүлбэрийн гишүүд
өгүүлбэрийн гишүүд
 
гурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанаргурвалжин ба түүний чанар
гурвалжин ба түүний чанар
 
бутархай
бутархайбутархай
бутархай
 
сху
схусху
сху
 
эсээ
эсэээсээ
эсээ
 
оксид
оксидоксид
оксид
 
сэтгэлийн хөдөлгөөн ба зориг
сэтгэлийн хөдөлгөөн ба зоригсэтгэлийн хөдөлгөөн ба зориг
сэтгэлийн хөдөлгөөн ба зориг
 
Багшийн эрх үүрэг
Багшийн эрх үүрэгБагшийн эрх үүрэг
Багшийн эрх үүрэг
 
хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5
хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5
хувийн зохион байгуулалт ба цагийн менежмент 1 5
 

Viewers also liked

авиа хувьсах ёс
авиа хувьсах ёсавиа хувьсах ёс
авиа хувьсах ёсsanjaamongol
 
Cubic Equation
Cubic EquationCubic Equation
Cubic Equationreynosje
 
Solar angli hel
Solar angli helSolar angli hel
Solar angli helAmaraaaa99
 
англи хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүд
англи хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүдангли хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүд
англи хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүдMunguuzb
 
Adjective powerpoint
Adjective powerpointAdjective powerpoint
Adjective powerpointpam_chastain
 
Adjectives (PPT)
Adjectives (PPT)Adjectives (PPT)
Adjectives (PPT)Ysa Garcera
 

Viewers also liked (9)

авиа хувьсах ёс
авиа хувьсах ёсавиа хувьсах ёс
авиа хувьсах ёс
 
Cubic Equation
Cubic EquationCubic Equation
Cubic Equation
 
Solar angli hel
Solar angli helSolar angli hel
Solar angli hel
 
Trigonometr 11
Trigonometr 11Trigonometr 11
Trigonometr 11
 
үг цээжлэх зөвлөгөө
үг цээжлэх зөвлөгөөүг цээжлэх зөвлөгөө
үг цээжлэх зөвлөгөө
 
англи хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүд
англи хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүдангли хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүд
англи хэлний өргөн хэрэглээний өгүүлбэрүүд
 
Adjectives 1
Adjectives  1Adjectives  1
Adjectives 1
 
Adjective powerpoint
Adjective powerpointAdjective powerpoint
Adjective powerpoint
 
Adjectives (PPT)
Adjectives (PPT)Adjectives (PPT)
Adjectives (PPT)
 

More from tsoogii25

ээгиий
ээгиийээгиий
ээгиийtsoogii25
 
7д бэлчээрийн ургамал
7д бэлчээрийн ургамал7д бэлчээрийн ургамал
7д бэлчээрийн ургамалtsoogii25
 
ээгиий
ээгиийээгиий
ээгиийtsoogii25
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест tsoogii25
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест tsoogii25
 
Eniig gargana
Eniig  garganaEniig  gargana
Eniig garganatsoogii25
 
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэмангли хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэмtsoogii25
 
монгол хэл 5
монгол хэл 5монгол хэл 5
монгол хэл 5tsoogii25
 
10 р анги асуултууд
10 р анги асуултууд10 р анги асуултууд
10 р анги асуултуудtsoogii25
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест tsoogii25
 
монгол хэл 4
монгол хэл 4монгол хэл 4
монгол хэл 4tsoogii25
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест tsoogii25
 
цахим судалгаа
цахим судалгаацахим судалгаа
цахим судалгааtsoogii25
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест tsoogii25
 
9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултууд9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултуудtsoogii25
 
9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултууд9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултуудtsoogii25
 
Geometr biet.tsogzolmaa
Geometr biet.tsogzolmaaGeometr biet.tsogzolmaa
Geometr biet.tsogzolmaatsoogii25
 

More from tsoogii25 (17)

ээгиий
ээгиийээгиий
ээгиий
 
7д бэлчээрийн ургамал
7д бэлчээрийн ургамал7д бэлчээрийн ургамал
7д бэлчээрийн ургамал
 
ээгиий
ээгиийээгиий
ээгиий
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест
 
Eniig gargana
Eniig  garganaEniig  gargana
Eniig gargana
 
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэмангли хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм
 
монгол хэл 5
монгол хэл 5монгол хэл 5
монгол хэл 5
 
10 р анги асуултууд
10 р анги асуултууд10 р анги асуултууд
10 р анги асуултууд
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест
 
монгол хэл 4
монгол хэл 4монгол хэл 4
монгол хэл 4
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест
 
цахим судалгаа
цахим судалгаацахим судалгаа
цахим судалгаа
 
цахим тест
цахим тест цахим тест
цахим тест
 
9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултууд9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултууд
 
9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултууд9 р ангийн асуултууд
9 р ангийн асуултууд
 
Geometr biet.tsogzolmaa
Geometr biet.tsogzolmaaGeometr biet.tsogzolmaa
Geometr biet.tsogzolmaa
 

англи хэлний авиа зүйн бүх дүрэм

  • 1. kristiana Англи хэлний дүрэм Ямар ч хэлний дүрмийг 3 зүйлээр судалдаг. Үүнд: 1.Авиан зүйн дүрэм 2.Үг зүйн дүрэм 3.Өгүүлбэр зүйн дүрэм 1. Авиан зүйн дүрэм Авиан зүйн дүрэм гэдэг нь товчхондоо “Унших дүрэм” юм. Үүнд: 1.Унших дүрэм №1 буюу А арга 2.Унших дүрэм №2 буюу В арга 3.Унших дүрэм №3 буюу С арга 4.Унших дүрэм №4 буюу D арга Унших дүрэм №1 буюу А арга Англи үгийг уншихад үсэг, авиа, үе, өргөлтийн тухай мэдлэг шаардлагатай. 1.Англи хэл 26 үсэгтэй. Үсгүүдийг жагсаавал: Aa [ei] Ff [ef] Kk [kei] Pp [pi:] Uu [ju:] Zz [zed] Bb [bi:] Gg [dзi:] Ll [el] Qq [kju:] Vv [vi:] Cc [si:] Hh [eit∫] Mm [em] Rr [a:] Ww [‘dablju:] Dd [di:] Ii [ai] Nn [en] Ss [es] Xx [eks] Ee [i:] Jj [dзi:] Oo [ou] Tt [ti:] Yy [wai] Тодруулсан 6 нь эгшиг үсэг, үлдсэн 20 нь гийгүүлэгч үсэг юм. Өөрөөр хэлбэл, 20 гийгүүлэгч, 6 эгшиг үсэгтэй. Англи хэлний авиа 1
  • 2. kristiana Англи хэлний авиаг гийгүүлэгч авиа, эгшиг авиа гэж 2 ангилдаг. А. Дуутай гийгүүлэгч |15| 1. [b]- Б 6. [i]- Л 11. [n]-Н 2. [d]- Д 7. [m]-М 12. [δ]-хэлээ хаздаг Д 3. [dз]- Ж 8. [η]- хамрын Н 13. [j]-цочмог И 4. [з]- Ж 9. [v]-В 14. [r] гүнзгий Р | ээтэн Р| 5. [g]- Г 10. [z]- З 15. [w]-хуцдаг В Б. Дуугүй гийгүүлэгч |9| 1. [f]- үүдэн шүдний эф 4. [p]-П 7. [∫]-Ш 2. [h]-зөөлөн Х 5. [s]-С 8. [t∫]-Ч 3. [k ]- К 6. [t]- Т 9. [θ]- хэлээ хаздаг Т 1. Эгшиг авиа Англи хэлэнд 21 эгшиг авиа байдаг. Үүнд: Богино эгшиг: 1. [e]-Э, 2. [i]-И, 3. [‫-]כ‬О, 4. [Λ]-А, 5. [u]- Ү, 6. [ə]- Ө, 7. [æ]- майлдаг А Урт эгшиг: 1. [i:]- ИЙ, 2. [a:]-АА, 3. [‫-]:כ‬ОО, 4. [u:]-ҮҮ, 5. [ə:]-ӨӨ Хос эгшиг: 1. [ei]-Эй, 2. [ai]-АЙ, 3. [‫כ‬i]-ОЙ, 4. [ou]-ӨҮ, 5. [au]-АУ, 6. [iə]-ИЭ, 7. [εə]-ЭА, 8. [‫כ‬ə]-ОЭ, 9. [uə]-ҮЭ 2
  • 3. kristiana 2.Гийгүүлэгч авиа А. Дуутай гийгүүлэгч | 15| 1.[b]-монгол Б тэй адил дуудна. Ж: body [‘b ‫כ‬di], but [bΛt] 2.[d]-монгол Д тэй адил дуудна. Ж: door [d ‫ ,]:כ‬doctor [‘d ‫כ‬ktə] 3.[dз]-монгол хатуу Ж тэй адил дуудна. Хэлний хойгуур дуудна. Ж: Jack [‘dзæk] 4.[з]- монгол зөөлөн ж тэй адил дуудна. Хэлний урдуур дуудна. Ж: pleasure [p’ieзə] 5. [g]-монгол Г тэй адил дуудна. Ж: go [gou], golf [g ‫כ‬lf], 6. [i]- монгол Л тэй адил дуудна. Ж: leg [leg], long [l ‫כ‬η] 7. [m]-монгол М тэй адил дуудна. Ж: moon [mu:n], man [mæn] 8. [n]- монгол Н тэй адил дуудна. Ж: name [neim], neck [nek] 9. [v]-монгол В тэй адил дуудна. Гэхдээ дээд үүдэн шүдээ доод уруултайгаа нийлүүлэх буюу шүргүүлж дуудна. Ж: view [vju:], over [‘‫כ‬və] 10. [z]-монгол З тэй адил дуудна. Ж: zoo [zu:] 11. [η]-хамрын Н Ж: morning [‘m ‫:כ‬niη], doing [du:iη] 12. [δ]- хэлээ хаздаг Д гэж дуудна. Хэлээ дээд, доод үүдэн шүднийхээ завсраар байрлуулж Д авиаг дуудна. Ж: there [δεə], that [δæt] 13. [j]-цочмог И. Энэ авиаг цочоож байгаа юм шиг огцом хэл. ЙА_г Я, ЙЭ_г Е, ЙО_г Ё, ЙҮ_г Ю гэж дууддаг. Ж: yes [jes], new [nju:] 14. [r]-хэлээ хойш нь хотойлгож Р авиаг нэг удаа дуудна. Ж: red [red], Mary [‘mεəri] 3
  • 4. kristiana 15. [w]-энэ авиаг дуудахдаа уруулаа Ү үсэг дуудахтай адил цорвойлгон огцом татаж дуудна. Ж: what [w ‫כ‬t], when [wen] Дуугүй гийгүүлэгч|9| 1.[f]- дээд үүдэн шүдийг доод уруултай нийлүүлж буюу шүргүүлж дуудна. Ж: four [‘f ‫ ,]:כ‬five [faiv] 2.[h]- Х авиаг зөөлөн бараг амьсгал гаргах төдий дуудна. Ж: Hong-Kong [‘hoη ‘koη] Заримдаа Х бараг байхгүй юм шиг зөөлөн дуудагддаг боловч заримдаа монгол Х шиг хатуу дуудагддаг. Ж: he [hi:], here [hiə] 3. [k]-монгол К тэй адил дуудна. Ж: keep [ki:p], cold [kould] 4. [p]-монгол П тэй адил дуудна. Ж: pen [pen], pencil [‘pensil] 5. [s]- монгол С тэй адил дуудна. Ж: sun [sΛn], sit [sit] 6. [t]-монгол Т тэй адил дуудна. Ж: toe [tou], tie [tai] 7. [∫]-монгол Ш тэй адил дуудна. Ж: show [∫ou], shirt [∫ə:t] 8. [t∫]-монгол Ч тэй адил дуудна. Ж:chalk [t∫‫:כ‬k], chin [t∫in] 9. [θ]- хэлээ дээд, доод үүдэн шүднийхээ хооронд байрлуулж Т авиаг дуудна. Ж: this [θis], thin [θin] 1. Эгшиг авиа А. Богино эгшиг |7| 1. [e]-Монгол Э тэй адил дуудна. Гэхдээ англи хэлний богино эгшиг монгол хэлнийхээс арай урт байдаг. Ж: pen [pen], men [men] 2. [i]-Монгол И тэй адил дуудна. Ж: sit [sit], pit [pit ] 3. [‫ -]כ‬Монгол О той адил дуудна. Ж: not [n ‫כ‬t], doctor [‘d ‫כ‬ktə] 4
  • 5. kristiana 4. [Λ]-Монгол А тай адил дуудна. Ер нь англи хэлний богино эгшиг монгол хэлнийхээс арай урт дуудагддаг гэдгийг бид дээр дурьдсан билээ. Ж: but [bΛt], 5. [u]- Монгол Ү тэй адил дуудна. Ж: bull [bul] 6. [ə]-Монгол Ө авиаг их сул ч юм шиг, өвчүүнийхээ тэрүүхэн тэнд ч юм шиг огцом дуудна. Ж: doctor [‘d ‫כ‬ktə], sister [‘sistə] В. Хос эгшиг 1. [ei]-Орос ЭЙ тэй адил дуудна. Монгол хэлэнд ийм авиа байдаггүй. Э_г хэлээд Й_г их огцом, тод, гоё дуудна. Ж: name [neim], game [geim], Монгол хэлэнд энэ нь ЭЙ гэж бичгийн хэлбэрээр байдаг боловч ярианы хэлэнд ЭЭ гэж дууддаг. 2. [ai]- Монгол АЙ тай төстэй дуудна. Гэхдээ А_г хэлээд Й_г их огцом, тод, гоё хэлнэ. Монгол хэлэнд АЙ гэсэн авиа бичгээр байдаг боловч амаар байдаггүй. Айл гэдгийн АЙ нь майлдаг А юм. Ж: time [taim], site [sait] 3. [‫כ‬i]- Монгол ОЙ той төстэй адил дуудагдана. Гэхдээ О_г хэлээд Й_г их огцом, тод, гоё хэлнэ. Монгол хэлэнд ОЙ авиа бичгээр байдаг боловч аман ярианд байдаггүй. ОЙ мод гэдгийн ОЙ бол майлдаг О юм. Ж: oil [‫כ‬il], boy [b ‫כ‬i] 4. [ou]- Монгол ӨҮ тэй адил дуудна. Энэ авиаг оросууд ОУ гэж галигладаг ба үүнийг монголчууд шууд уншиж буруу дууддаг. Ж: note [nout], so [sou] 5. [au]- Монгол АУ тай адил дуудна. Ж: out [aut], now [nau] 6. [iə]- Монгол ИЭ тэй адил дуудна. И авиаг тод хэлээд Э_г сул хэлнэ. Ж: here [hiə] 7. [εə]- Монгол ЭА тай адил дуудна. Энэ авиаг тод хэлээд А_г сул хэлнэ. Ж:there [δεə], bear [bεə] 8. [‫כ‬ə]-Монгол ОЭ тэй адил дуудна. О авиаг тод хэлээд Э авиаг сул хэлнэ. 5
  • 6. kristiana 9. [uə]- Монгол ҮЭ тэй адил дуудна. Ү авиаг тод хэлээд Э авиаг сул шингээж хэлнэ. Ж: poor [puə] Унших дүрэм №2 буюу В арга Энэ нь хүснэгтийн арга юм. Хүснэгт №1, хүснэгт №2 ийг сайн ажиглан 3 удаа унш. Англи хэлний унших бүх дүрмийн нэгдсэн схем Эгшиг үсгийг унших Өргөлттэй дан эгшгийг унших Өргөлттэй Эг+Э+R унших Эгши l ll lll lV үсэ дууд Жиш г үе г [æ] [ei] A+r+[a:] A+re Air [εə] Air [εə] a map name park [εə] Eir [εə] Their [δεə] [mæp [neim] [pa:k] care ] [kεə] e [e] [I:] me E+r [ə:] E+re Eer [iə] Beer [biə] [pen] [mi:] [iə] Her ear [εə] Bear [bεə] here [hə:] [hiə] o [‫]כ‬ [ou] O+r [‫]:כ‬ O+re [ Oar [‫]:כ‬ Board [b pot [p mole ‫]:כ‬ ‫:כ‬d] Fork [f oor [uə] ‫כ‬t] [moul] more ‫:כ‬k] Poor [puə] [m ‫]:כ‬ 6
  • 7. kristiana i [i] sit [ai] time I+r [ə] I+re our [auə] Our [‘auə] [sit ] [taim] girl [aiə] [gə:l] Өргөлтгүй эгшгийг Fire [faiə] унших u [Λ] [ju] use U+r [ə:] U+re a [ə] Cinema but [ju:z] [juə] [‘sinimə] Fur [fə:] [bΛt] pure Ардаа е үл [pjuə] авбал y [i] [ai] type U+r [ə:] Y+re a [i] Delegate gym [taip] [aiə] [‘deligit] Myrtle [dзim] tyre ардаа е [mə:tl] [taiə] авбал e [i] Pocket [‘p ‫כ‬kit] Өргөлттэй хос эгшгийг унших i [i] Edit [‘edit] o [ə] Pilot [‘pailət] ai [ei] Man Oa [ou] Coat u [i] Circus [mein] [kout] [‘sə:kas] au [‫]:כ‬ Paul [p Oe [ou] Toe y [i] Baby ‫:כ‬l] [tou] [beibi] ay [ei] Day [dei] Oi [‫כ‬i] Oil [ ar [i] Calendar ‫כ‬il] [‘kælində] ea [i:] Tea [ti:] Oo [u:] Too er [ə] Sender [tu:] [‘sendə] ee [i:] Meet Ou [au:] Out or [ə] Doctor [‘d [mi:t] [aut] ‫כ‬ktə] Ei [ei] Vein Oy [‫כ‬i] Boy [b yr [i] Zephy 7
  • 8. kristiana [vein] ‫כ‬i] [‘zefə] eu [ju:] Neutral Ue [ju:] Due Ai, au, ay, ea, ee, oo, ei, [‘nju:trəl [dju:] eu, ] Ey, ie, oa, oi, oy, ue, ui, ey [ei] They Ui [ju] Suit ye, [δei] [sju:t] Зэргийг өргөлтгүй ie [ai] Tie [tai] Ye [ai] Rye үед [ə] [rai] Эсвэл [i] гэж дуудна. Ж: famous [‘feiməs] Гийгүүлэгч үсгийг унших Дан гийгүүлэгч унших Хам гийгүүлэгч унших үсэ дууд жишээ bt [t] Эцэст doubt [daut] г B [b] Boy [b ‫כ‬i] ck [k] Sick [sik] D [d] Door [d ‫]:כ‬ dh [d] Buddha [‘budə] F [f] Floor [fl ‫]:כ‬ kn [n] Эхэнд knee [ni:] H [h] He [hi:] mb [m] Эцэст comb [koum] J [dз] Jar [dзa:] ph [f] Phone [foun] K [k] Keep [ki:p] sh [∫] Shake [∫eik] L [l] Cold [kould] ss [s] Class [kla:s] M [m] Mild [maild] tch [t∫] Watch [w ‫כ‬t∫] N [n] Not [n ‫כ‬t] wh [w] When [wen] P [p] Pen [pen] Wr [r] Write [rait] 8
  • 9. kristiana Q [k] Quick [kwik] ch [t∫] Chalk [t∫‫:כ‬k] R [r] Read [ri:d] ng [η] Эцэст sing [siη] T [t] Tie [tai] [g] Эхэнд ghost Gb [goust] V [v] View [vju:] [-] Эцэст high [hai] W [w] Way [wei] gn [n] Эхэнд ба адагт gnome [noum] Y [j] Эхэнд yes [jes] gn Дунд signal [‘signal] Z [z] Zoo [zu:] Th [δ] They [δei] [θ] Thin [θin] C [k] Бусад бүх тохиолдолд cup [cΛp] [s] E,I,y,эгшгүүдийн өмнө sent [sent] city [siti] G [g] Бусад бүх тохиолдолд go [gou] [dз] E,I,y, эгшгүүдийн өмнө gin [dзin], gem [dзem] X [ks] Бусад үед Exile [‘eksail] Өргөлттэй эгшгийн өмнө exist [ig’zist] Үгийн эхэнд sun [sΛn] [s] Үгийн дунд гийгүүлэгчийн өмнө must [mΛst] Үгийн эцэст дуугүй гийгүүлэгчийн өмнө cups [kΛps] S Эгшгүүдийн дунд ингэж дуудна use [ju:z] [z] Үгийн эцэст дуутай гийгүүлэгчийн дараа pens [penz] Үгийн эцэст эгшгийн дараа seas [si:z] 9
  • 10. kristiana Англи хэлний үе Англи хэлний эгшиг авиа нь бие дааж үг бүтээнэ. Мөн m,n, гийгүүлэгчид b, v, p-ийн дараа үгийн эцэст орвол үе бүтээнэ. Ж: cable [‘kei|bl]. Үгэнд орсон эгшгийг харгалзан 1,2,3 ба олон үет гэж ангилна. Ж: 1 үет but, 2 үет fa|ther 3 үет fa|mi|ly, олон үет e| co|no|my гэх мэт. Үеийг өргөлттэй үе, өргөлтгүй үе гэж 2 хуваадаг. Өргөлттэй үеийн эгшгийн дараа ямар үсэг орсноос хамаарч үеийн 4 хэлбэр байдаг. Үүнд: 1.Үеийн нэгдүгээр хэлбэр буюу битүү үе. Өргөлттэй эгшгийн дараа нэг өуюу хэд хэдэн |R-ээс бусад гийгүүлэгч орсон байна. Энэ хэлбэрийн томьёо нь Эг+Г нэг буюу хэд хэд байж болно. Ж: man, men, sit, not, but, gym, little, risk гэх мэт. 2.Үеийн хоёрдугаар хэлбэр буюу задгай үе. Энэ нь дотроо хоёр хуваагддаг. А| Бүтэн задгай хэлбэр Үүний томьёо нь Гч+Эг байна. Ж: me, so, do, гэх мэт. Мөн даг эгшгийг ч энэ хэлбэрт тооцдог. Томьёо нь Эг. Б| Хагас задгай хэлбэр Үүний томьёо нь Эг+Гч | R-ээс бусад Е байна. Ж: name, eye, site, tone, tune, type, 3.Үеийн гуравдугаар хэлбэр. Үүний томьёо нь Эг+R гэсэн хэлбэртэй байна. Ж:park, her, sir, pork, 4. Үеийн дөрөвдүгээр хэлбэр. Үүний томьёо нь Эг+R+Е байна. Ж: fare, here, fire, more, tyre, Задгай үед буюу үеийн хоёрдугаар хэлбэрт байгаа эгшиг нь цагаан толгойн дуудлагаар уншигдана. Ж: so [sou], me [mi:], date, time гэх мэт хагас задгай үед байгаа бүх үгийг нэг үет гэж үздэг. Англи хэлэнд үгийн төгсгөлийн гийгүүлэгчийн дараах Е_г үед тооцдоггүй, уншдаггүй. Нэг үет бүх үг өргөлттэй. Нэг 10
  • 11. kristiana үетэй үгийн эгшгийг үеийн дөрөвдүгээр хэлбэрийн дүрмээр уншдаг. Ж: man [mæn], name [neim], far [fa:], fare [fεə]. Нэг үетэй үгийн эгшиг нь үеийн аль хэлбэрт байна түүгээрээ уншигддаг. Үеийн хэлбэрийг бичигт l, ll, lll, lV гэж ром тоогоор тэмдэглэдэг. Хоёр үетэй үгийг уншихдаа үеэр таслах хэрэгтэй. Хоёр үетэй үгийн өргөлттэй үеийн эгшгийг мөн үеийн дөрвөн хэлбэрийн дүрмийг ашиглан уншина. Хоёр үет үгийг үеэр таслахдаа: А| өргөлтөт эгшгийн дараа нэг Гч |R-ээс бусад | байвал энэ гийгүүлэгч нь дараагийн үедээ хамаарч өргөлттэй эгшиг нь үеийн хоёрдугаар хэлбэрийн дагуу уншигдана. Ж: stu+dent [‘stju:dənt], stu гэдэг нь өргөлтэй тул үеийн хоёрдугаар хэлбэрээр уншигдана. Б| өргөлттэй эгшгийн дараа 2 ба түүнээс дээш Гч орвол эхнийх нь нэгдүгээр үедээ орж, өргөлттэй үеийн эгшиг нь үеийн нэгдүгээр хэлбэрийн дагуу дуудагдана. Ж: pis|ton [‘pistən], pis гэдэг нь үеийн нэгдүгээр хэлбэр учраас тэр хэлбэрээрээ уншигдана. В| өргөлтөт эгшгийн дараа R орвол энэ нь дараагийн үедээ хамаарч өргөлтөт эгшиг нь үеийн дөрөвдүгээр хэлбэрээр уншигдана. Ж: Ma|ry [‘mεəri], гэх мэт. Англи хэлний өргөлт Англи хэлний нэг үет үг өргөлттэй байдаг. Өргөлтийг галигт [‘] гэж тэмдэглэнэ. Ж: [‘window]. Өргөлттэй үеийнхээ урдуур нь тавина. Хоёр үет үгийн өргөлт нь нэгдүгээр үе дээрээ байдаг. Ж: father [‘fa:δə]. Гурав ба түүнээс дээш үетэй үгийн өргөлт нь ихэнхидээ сүүлээсээ 3 дахь үед тохиох ба өргөлтөт эгшиг нь үеийн нэгдүгээр хэлбэрээр уншигдана. Ж: family [‘fæməli]. Хэрэв сүүлээсээ 3 дахь үед үеийн хоёрдугаар хэлбэрт байгаа U тохиолдвол өргөлтөт эгшиг нь үеийн хоёрдугаар хэлбэрээр уншигдана. Ж: Uni|form [‘ju]:nif ‫:כ‬m]. Үгийн өргөлт нь ion-оос 11
  • 12. kristiana nбусад дагавар нөхцөл залгахад өөрчлөгдөхгүй. Ж: invite [in’vait]. Хэрэв үгэнд ion дагавар залгавал өргөлт энэ дагаварт шилшиж үгийн үндсэн өргөлт нь дэд өргөлт болно. Ж: demonstrate [‘demənstreit]. Дөрөв ба түүнээс дээш үетэй үг нь ихэнхидээ гол ба дэд өргөлттэй байдаг. Дэд өргөлтийг галигт [,] гэж тэмдэглэнэ. Дэд өргөлт ихэвчилэн 1_р эсвэл 2_р үе дээр байдаг. Ж: economy [,ik ‫כ‬nəmi]. хэрэв 2 ба 3 үет үг нь доорхи угтваруудаар эхэлсэн бол дийлэнхи тохиолдолд нэгдүгээр үе дээрээ өргөлтгүй дуудагдана. Унших дүрэм №3 буюу С арга Нэг үетэй үгийг унших Нэг үетэй үгийг уншихдаа үеийн 4 дүрмээр уншина. Гийгүүлэгчийг нь уншихдаа хүснэгт №1 ээс харж уншина. Ер нь гийгүүлэгч байгаа, байгаараа л галигт бичигддэг. Эгшгийг уншихдаа мөн хүснэгт №1 ийг ашиглан үеийн l,ll,lll,lV хэлбэрийн аль хэлбэрт нь байна түүнийг олоод уншина. Ж: man [mæn], her [hə:] sit [sit] fur [fə:] гэх мэтээр уншина. Хос эгшгийг унших Хос эгшгийг уншихдаа тусгай дүрмээр уншина. Хүснэгт №1 ийн өргөлттэй хос эгшгийг унших гэдгээс харж уншина. Ж: Main [mein] neutral [‘nju:trəl] too [tu:] гэх мэтчилэн уншина. Хос эгшиг R-ийг унших Хэрэв хос эгшгийн ард R орвол ондоо дүрмээр уншин. Хүснэгт №1ийн “Өргөлттэй Эг+Эг+R-ийг унших” гэднээс харж уншина. Ж: air [εə], beer [biə] гэх мэтчилэн уншина. Хоёр үетэй үгийг унших Хоёр үетэй үгийг уншихдаа: 12
  • 13. kristiana 1.Үеэр таслана. 2.Өргөлтийг тодорхойлно. 3.Өргөлттэй үеийг уншина. 4.Өргөлòгүй үеийн уншина. 5.Үеүдээ холбож үг болгоно. Хоёр үетэй үгийн өргөлт нь 1_р үе дээрээ байх ба энэ өргөлттэй эгшиг нь үеийн 4_р хэлбэрийн дүрмээр уншигдана. Өргөлтгүй эгшгийг нь хүснэгт №1 ийн “Өргөлтгүй эгшгийг унших” гэдгээс харж болно. Ж: Sys|tem [‘sistim]. Өргөлттэй үеийн Sys гэдэг нь үеийн нэгдүгээр хэлбэр учир тухайн хэлбэрээрээ уншигдана. Гурван үетэй үгийг унших 3 үетэй үгийг унших дараалал дээрхитэй адил. 3 үетэй үгийн өргөлт нь 1_р үе дээрээ байх ба энэ өргөлттэй үеийн эгшиг нь үеийн 1_р хэлбэрээр уншигдана. Өргөлтгүй эгшиг нь өөрийн дүрмээр уншигдана. Ж: fa|mi|ly [‘fæməli] Fa гэдэг өргөлттэй эгшиг нь үеийн хоёрдугаар хэлбэрт байгаа ба энэ хэлбэрт [ei] гэж уншигдах ёстой. Гэтэл [æ] гэж үеийн 1_р хэлбэрээр уншигдаж байна. Дөрөв ба түүнээс дээш үетэй үгийг унших 4 ба түүнээс дээш үетэй үгийг унших дараалал дээрхитэй ижил. Гол өргөлт нь ихэвчилэн сүүлээсээ 3_р үе дээрээ байна. Гол өргөлттэй үеийн эгшиг нь үеийн 1_р хэлбэрээр уншигдах ба дэд өргөлттэй үеийн эгшиг нь янз бүрээр уншигдана. Ж: E| co|no|my [,i:k ‫כ‬nəmi]. Энэ үгийн гол өргөлт нь сүүлээсээ 3_р үе дээр байна. Гол өргөлттэй co гэдэг үеийн эгшиг нь үеийн 1_р хэлбэрээр [‫ ]כ‬гэж уншигдаж байна. 1_р хэлбэрт байгаа мөртлөө 1_р хэлбэрээр уншигдаж байна. Дэд өргөлттэй үеийн эгшиг нь янз бүрээр уншигддаг. 13