05 dugaar angi

1. Àíãèéí ò¿¿õýí çàìíàë Õóðàíäàà Ó.Áàò-ýðäýíý

2. ÆÀÍÆÈÍ Ä.ѯÕÁÀÀÒÀÐÛÍ ÍÝÐÝÌÆÈÒ, ѯÕÁÀÀÒÀÐÛÍ ÁÀ ÁÀÉËÄÀÀÍÛ ÃÀÂÚßÀÍÛ ÓËÀÀÍ ÒÓÃ, ÁÀÉËÄÀÀÍÛ ÃÀÂÚßÀÍÛ ÎÄÎÍÒ, ÓËÀÀÍ ÒÓÃÒ, ÒÓÑÃÀÉ ÕÎÐÎÎ

3. Äîòîîäûí öýðãèéí 05-ð àíãè íü 1922 îíû 7-ð ñàðûí 16-íû ºäºð Äîòîîäûã Õàìãààëàõ Ãàçàð áàéãóóëàãäìàãö òóñ ãàçðûí á¿òýöýä òóñãàé òàñàã áàéãóóëæ öýðãèéã íü Æàíæèí Ä.Ñ¿õáààòàðûí ñàíàà÷ëàãààð àðäûí æóðàìò öýðã¿¿äýýñ ñîíãîí àâ÷ á¿ðä¿¿ëñýí íü òóñ àíãèéí òºäèéã¿é öýðãèéí íýã ÎÄÎÍÒ ÕÎÐÎÎÍÛ Ò¯¯ÕÝÍ ÇÀÌÍÀË òºðºë áîëîõ Äîòîîäûí öýðãèéí ò¿¿õýí çàìíàë ýõýëñýí. 1922-1929 îíûã õ¿ðòýë øèíý òºðèéã áýõæ¿¿ëýõ, óëñ îðíû äîòîîä àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõûí òóëä òóñãàé òàñãûã ñàëàà, ñóìàí, òóñãàé ñóìàí, òóñãàé äèâèçèîí áîëîí ºðãºòãºæ, òºð çàñãèéí çàðèì àëáàí áàéãóóëëàãûã ìàíàæ õàìãààëàõ, õºäºº îðîí íóòàãò ÷óõàë àëáàí áè÷èã õ¿ðãýõ, ãýìò ýòãýýä¿¿äèéã áàðèâ÷ëàõ, õîðèãäîë ÿëòíûã õóÿãëàí õ¿ðãýõ, õèë õÿçãààðò õàëäàã÷ çýâñýãò ýòãýýä¿¿äýä íÿöààëò ºãºõ, çºð÷èë áóäèëààíûã çîõèöóóëàõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõèéí çýðýãöýý óëñ îðíû äîòîîäîä ãàðñàí áîñëîãî õºäºë㺺í, ¿éìýýíèéã äàðàõàä ÄÕà áóñàä õ¿÷íèé áàéãóóëëàãóóäòàé õàâñðàí îðîëöîæ èðñýí.1930 îíä òóñãàé ìîðèí õîðîî, 1938 îíä òóñãàé ìîòîðæóóëñàí õîðîî, áîëòîëîî ºðãºæñºí

4. Áàéãóóëëàãàäñàí öàã ¿åýýñýý ¿íäñýí ¿¿ðýã íü: óëñ îðíû îíöãîé ÷óõàë îáúåêòóóäûã õàìãààëäàã õàðóóë õàìãààëàëòûí ìýðãýæëèéí öýðãèéí áàéãóóëëàãà áàéëàà 1940 îíîîñ òºð çàñãèéí òýðã¿¿í ãàäààäûí äýýä õýìæýýíèé çî÷èä òºëººëºã÷äèéã õàìãààëàõ, òºðèéí ¸ñëîë õ¿íäýòãýëèéí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ èðñýí. Òóñãàé õîðîî íü ò¿¿õýí çàìíàëûíõàà õóãàöààíä Äîòîîäûã Õàìãààëàõ Ãàçàð, Äîòîîä ßâäëûí ßàì, Öýðýã áà Íèéãìèéã Àþóëààñ Õàìãààëàõ Õýðýã Ýðõëýõ ßàì, Àðäûí Öýðãèéí Õýðýã Ýðõëýõ Ãàçàð, Íèéãìèéã Àþóëààñ Õàìãààëàõ ßàìíû Õèëèéí áà Äîòîîäûí Öýðãèéã Óäèðäàõ Åðºíõèé Ãàçàð çýðýã áàéãóóëëàãóóäàä õàðúÿàëàãäàæ áàéñàí áºãººä 1990 îíä Íèéãìèéã Àþóëààñ Õàìãààëàõ ßàì òàòàí áóóãäàõ ¿åä ã¿éöýòãýæ áàéñàí ¿¿ðãèéí èæèë òºñòýé áàéäëààðàà Öàãäààãèéí Åðºíõèé Ãàçàðò õàðúÿàëàãäàõ áîëñîí. Ìàíàé õîðîî íü òºðèéí õàìãààëàëò, õèë õÿçãààðûã õàìãààëàõ, õèëèéí öýðãèéã áýõæ¿¿ëýí õºãæ¿¿ëýõ ¿éëñèéí òóëãûí ÷óëóó áîëñîí öýðãèéí óóãàí áàéãóóëëàãûí íýã áèëýý.

5. Ìàíàé àíãè òºð çàñãààñ äààëãàñàí ¿¿ðãèéã íýð òºðòýéãýýð áèåë¿¿ëæ, óëñ îðíû àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿éëñýä ãàðàìãàé ãàâúÿà áàéãóóëæ áàéñàí ó÷èð òºðèéí äýýä øàãíàë îäîíãîîð 3 óäàà, Çàñãèéí Ãàçðûí øàãíàëààð óäàà äàðàà øàãíàãäàæ áàéñàí áà Ñàéä íàðûí çºâëºë, ÌÀÕÍ-ûí Òºâ Õîðîîíû ¿¿ðä õàäãàëàãäàõ “Óëààí òóã”-ààð øàãíàãäñàí.

6. 1932 îíä Òºðèéí áàéãóóëëàãóóäààñ àíõ óäàà Öýðãèéí Ãàâúÿàíû Óëààí Òóãûí îäîíãîîð øàãíàãäñàí. 1957 îíä Ñ¿õáààòàðûí îäîíãîîð øàãíàãäñàí . 1972 îíä Öýðãèéí Ãàâúÿàíû îäîíãîîð øàãíàãäñàí .

7. 1946 îíä Àðäûí õóâüñãàëûí 25 æèëèéí îéãîîð Æàíæèí Ä.Ñ¿õáààòàðûí íýðýìæèò áàéãóóëëàãà áîëñîí.

8. ÝÐÕÝÌ ÇÎÐÈËÃÎ ÓËÑÛÍ ÎÍÖ ×ÓÕÀË ÎÁÚÅÊÒÛÍ ÀÞÓËÃ¯É ÁÀÉÄËÛÍ ÕÀÌÃÀÀËÀËÒÛà ÍÀÉÄÂÀÐÒÀÉÃÀÀÐ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÆ, ÕÓÓËÈÀÐ Õ¯ËÝÝÑÝÍ ÁÓÑÀÄ ×Èà ¯¯Ðï¯ÄÈÉà ÌÀÍËÀÉËÀÍ Ã¯ÉÖÝÒÃÝÆ, “ÎÄÎÍÒ ÕÎÐÎΔ-ÍÛ ÄÀÉ×ÈÍ ÓËÀÌÆËÀËÛà ÁÀßÆÓÓËÀÍ ÕªÃƯ¯ËÆ, ¯ÐÃÝËÆ ÒÝÐï¯ÍÈÉ ØÈËÄÝà ÀÍÃÈ ÕÀÌÒ ÎËÎÍ ÁÀÉÕ .

13. ÀÍÃÈÉÍ Õ¯ÍÈÉ ÍªªÖÈÉÍ ÁÀÉÄÀË Õàðóóëûí òóñãàé ñàëáàð öýðãèéí ðîòóóäûí îôèöåð àõëàã÷ íàðûí îðîí òîîíû íºõºí õàíãàëò 100% áàéãàà íü õàìãààëàëò àëáà àæèëëàãààã ÷àíàðòàé çîõèîí áàéãóóëæ ÿâóóëàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Íèéò àëáà õààã÷, àæèë÷èä Îôèöåð, àõëàã÷ íàðûí áîëîâñðîë Îôèöåð, àõëàã÷ íàðûí íºõºí õàíãàëò Àëáà õààã÷äûí àæèëñàí æèë

14. ÎÄÎÍÒ ÕÎÐÎÎÍÛ ÀËÁÀ ÕÀÀÃ×ÈÄ ÎËÎÍ ÓËÑÛÍ ÝÍÕÈÉà ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ Òóñ àíãèàñ 2005 îíû 7-ð ñàðààñ ýõëýí îëîí óëñûí ýíõèéã ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àëáà õààã÷äàà áýëòãýí îðîëöóóëæ èðñýí. Õîëûí Àôðèê òèâèéí Ñüåððà—Ëåîí óëñàä ͯÁ-ûí ìàíäàòûí äîð Ìîíãîëûí Çýâñýãò Õ¿÷íèé ýíõèéã ñàõèóëàõ áàãèéí á¿ðýëäýõ¿¿íèé ýýëæ òóñ á¿ðò 2-4 àëáà õààã÷ îðæ 6-í óäààãèéí ýýëæýýð ÿâæ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí. Îäîî ìàíàé àíãèä ýíõèéã ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä îðîëöñîí ñàëàà îð÷èì àëáà õààã÷ íàð áàéíà. Ýíõèéã ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä îðîëöñîí àëáà õààã÷ á¿ð ¿¿ðãýý àìæèëòòàé áèåë¿¿ëæ áàéñàí.

15. Ìàíàé õîðîîíä öýðãèéí àëáà õààæ áàéãàà äàé÷èä Ìîíãîë óëñûí 21 àéìàã, Óëààíáààòàð õîòûí á¿õ ä¿¿ðã¿¿äýýñ èðñýí áàéäàã. 2006 îíîîñ ÕÖÀÕ-÷èä àëáà õààõ õóãàöààíäàà öýðã¿¿ä öàãäààãèéí êóðñýä ñóðàëöàæ öàãäààãèéí áîëîâñîí õ¿÷èí áîëæ áýëòãýãäýõèéí çýðýãöýý õóãàöààò àëáà õààæ äóóñàõûí ºìíº Òºðèéí Òóñãàé Õàìãààëàëòûí Ãàçàð, Ãýðýýò õàðóóë õàìãààëàëòûí àëáà, áîëîí áóñàä îëîí êîìïàíè àæ àõóé, áàéãóóëëàãà öýðã¿¿äèéã àæèëä àâàõààð ñóäëàí õàëàãäìàãö àæëûí áàéðòàé áîëãîæ áàéíà. Ñ¿¿ëèéí 3-í æèëä õàëàãäñàí öýðã¿¿äèéí 70-80 õóâü íü àæëûí áàéðòàé áîëæ õàëàãäàæ áàéãàà íü ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò áèëýý . ÖÝÐÝÃ-ÈÐÃÝÍÈÉ ÕÎËÁÎÎ

16. Ìàíàé õîðîî õàìãèéí ñ¿¿ëä 2008 îíä Æàíæèí Ä.Ñ¿õáààòàðûí ìýíäýëñýíèé 115 æèëèéí îéãîîð Æàíæèí Ä.Ñ¿õáààòàðûí ¿éë õýðãèéã ìºíõæ¿¿ëýõ, öýðýã äàé÷èä, îëîí ò¿ìýíä ñóðòàë÷èëàí òàíèóëàõ, öýðýã ýõ îðîí ÷ õ¿ì¿¿æèë îëãîõ ¿éëñýä àìæèëò ãàðãàñàí ó÷èð Çàñãèéí ãàçðûí “Õ¿íäýò ªðãºìæëºëººð” øàãíàãäñàí. Ìàíàé õîðîî ¿íäñýí ¿¿ðýã áîëîõ Óëñûí Îíö ×óõàë Îáúåêòûã õàìãààëàëò áîëîí öýðãèéí àëáàíû ¿éë àæèëëàãààíäàà øèëäýã áàéäãààñ ãàäíà, Óëààíáààòàð õîòûí àæëûí áàéð íýìýãä¿¿ëýõ îð÷íû õºãæèëò, ñî¸ëæèëò, äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð àìæèëò îëæ öýðýã, äàé÷äûí àæèëëàõ, àìüäðàõ òààòàé îð÷èíûã á¿ðä¿¿ëýõýä ñàíàà÷ëàãàòàé àæèëëàæ, íèéñëýë÷¿¿äèéí òàâ òóõòàé àìüäðàëûã öîãöëîîí á¿òýýõýä ¿ëãýðëýí îðîëöîæ èðñýíèéã ¿íýëýí Íèéñëýëèéí çàñàã äàðãà áºãººä Óëààíáààòàð õîòûí çàõèðàã÷èéí “ªðãºìæëºë”- ººð 2008 îíä øàãíàãäñàí áèëýý.

17. ÓÎ×Î-ûí õàìãààëàëòûí òàëààð Õóðàíäàà Ã.̺íõäºë

19. ÄÎÒÎÎÄÛÍ ÖÝÐÃÈÉÍ 05-Ð ÀÍÃÈÉÍ Á¯ÒÝÖ ÇÎÕÈÎÍ ÁÀÉÃÓÓËÀËÒ Õ.Ý ÕÎÐÎÎÍÛ ÇÀÕÈÐÀÃ× ÑÑÕÀ ØÒÀÁ Àð òàë ÑÒ ÑÑÕ ÖÒÁÍ Õ.Ä ÕÒÀ ÀÁÑ Ç.È ÕÍ À.Ò Õ.Õ ÁÎÑÑÀ ÑÕ 5-ð õýñýã ÕÖ ÁÃÕªÑ¯Ò õàðóóëóóä Èçîòîï Õàðóóë 4 3 3 2 ÐÎÒ 1 2 Ñàëàà 1 ÕÖ ÕÖ ÕÖ ÕÖ ÕÖ ÕÖ ÕÖ ÕÖ ÕÖ Ì¯ÎÍÐÒ 1-ð ñàëáàð 3-ÄÖÑ 3-ð ñàëáàð 4-ÄÖÑ 4-ð ñàëáàð Õàðóóëóóä

20. ÄÎÒÎÎÄÛÍ ÖÝÐÃÈÉÍ 05-Ð ÀÍÃÈÉÍ ÕÀÌÃÀÀËÆ ÁÀÉÃÀÀ ÓÎ×Î-ÒÓÓÄÛÍ ÁÀÉÐØÈË ÀÍÃÈÉÍ ÒªÂ Ì¯ÎÍÐÒ ÌÎÍÖÀÌÝ ÄÖÑ-3 ÄÖÑ-4 ÁÃÕªÑ¯Ò ÈÇÎÒÎÏ

22. 3-ÄÖÑ Õàí-Óóë ä¿¿ðãèéí íóòàã äýâñãýðò áàéðàëäàã áºãººä 8.5ãà ãàçàð òàëáàé ýçýëäýã. - Óëààíáààòàð õîòûí ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýýíèé 30 îð÷èì õóâü, Äóëààíû õàíãàëòûí 30 ãàðóé õóâü ¯éëäâýðèéí çîðèóëàëòòàé óóðûí 60 ãàðóé õóâèéã äàíãààðàà õàíãàäàã Ìîíãîë Óëñûí ýð÷èì õ¿÷íèé òîìîîõîí ¿éëäâýð. Õàðóóëûí 3-ð òóñãàé ñàëáàðûí õàìãààëàëòàíä áàéäàã. Õàðóóëûí áàéíãûí 9 öýãýýðð õàìãààëäàã. 3-Ð ÄÓËÀÀÍÛ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÑÒÀÍÖ

25. ÁÃÕªÑ¯Ò Áàÿíãîë ä¿¿ðãèéí íóòàã äýâñãýðò îðøäîã. 2.5ãà òàëáàé ýçýëäýã: 200-ãààä àæèë÷äòàé, - Áàéãàëèéí ãîëîìò, øèíý ýðãýí òàðõàæ áóé õàëäâàðò ºâ÷í¿¿äèéí áàéãàëèéí ãîëîìò, òàðõâàð ñóäëàë, îíøëîãîî, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÷èãëýëýýð ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãàà, òºñºëò àæëûã õýðýãæ¿¿ëäýã. Öýðãèéí 2-ð ðîòîîñ õàðóóëûí áàéíãûí 4 öýãýýð õàìãààëäàãààñ 2 íü øàëãàí íýâòð¿¿ëýõ öýã ÁÀÉÃÀËÈÉÍ ÃÎËÎÌÒ ÕÀËÄÂÀÐÒ ªÂ×ÈÍ ÑÓÄËÀÕ ¯ÍÄÝÑÍÈÉ ÒªÂ

28. 2. Îáúåêòûí õàìãààëò áîëîí íèéãìèéí õýâ æóðìûã õàìãààëàõ àæèëëàãààíä àëáàíû íîõîé ñóðãàí áýëòãýæ, àëáà àæèëëàãààíä èäýâõèòýé àøèãëàæ áàéãàà íü ¿ð ä¿íãýý ºã÷ áàéíà. Àëáàíû íîõîéí ñóðãàëòûí òºâòýé áîëñîí.

29. 3. Õàìãààëàëòàíä ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ óëàìæëàëò àðãà àæèëëàãààã ººð÷ëºí õàðóóë÷äûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýëòýíä ñòàíäàðò æóðàì òîãòîîõ çýðãýýð õàìãààëàëòûí òàêòèê àæèëëàãààã øèíý÷ëýí àëáàæóóëàí ìºðäºæ, õàðóóë÷èí àõëàã÷ íàðò ìýðãýæëèéí ñóðãàëòûã òóñãàé õºòºëáºðººð ÿâóóëæ áàéñíààð õàðóóë÷èä àëáàíäàà ìýðýãøèæ, õàìãààëàëòûí ÷àíàð ýðñ ñàéæèðñàí.

30. Íèéãìèéí õýâ æóðìûã õàìãààëàõ ãýìò õýðãèéã òàñëàí çîãñîîõ àæèëëàãààíä îðîëöîõ ¿¿ðãèéã öàãäààãèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ã¿éöýòãýæ áàéíà. Óëààíáààòàð õîòûí îð÷èì áîëîí õºäºº îðîí íóòàãò ãàðñàí îéí ò¿éìýð óíòðààõ, àæèë áîëîí ìàëûí ãîö õàëäâàðò ºâ÷èí ãàðñàí ¿åä õîðèî öýýðèéí äýãëýì ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä îëîí óäàà îðîëöîæ èðñýí.

31. Ñóðãàëòàíä òàâèãäàõ ¿íäñýí øààðäëàãóóä Ñóðãàëò ¿ðãýëæ áàéëäààíû öàãèéí áàéäàëä îéðòñîí áàéõ Ñóðãàëò ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãòýý òîõèðñîí áàéõ. Á¿õ øàòíû äàðãà íà𠺺ðèéí õàðèóöñàí á¿ðýëäýõ¿¿íèéã ñóðãàäàã áàéõ. Ãàçàð îðîí äýýð áèåýð õèéõ äàäëàãûã ãîë÷ëîí ÿâóóëæ áàéõ. Öýðãèéí íîìëîëòòîé íèéöñýí áàéõ. Ñóðãàëòûã óðàëäààíû õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëæ áàéõ. ªìíº îëæ àâñàí ìýäëýãèéã áàéíãà áàòàòãàæ áàéõ. Öýðãèéí ñóðãàëòûí ïðîöåññ Ñóðãàëòûí ñòàíäàðò Öýðãèéí åðºíõèé ýðäìèéí ñóðãàëò Áèå áÿëäàðûã õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëò Äààëãàñàí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýõ ÷àäâàð îëãîõ ñóðãàëò Ìýðýãø¿¿ëýõ òóñãàé ñóðãàëò Õàìãààëàëòàíä ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ, ÷àäâàð îëãîõ ñóðãàëò Àëáàíä òºëºâø¿¿ëýõ ñóðãàëò Ýðõ ç¿éí ñóðãàëò Ñýòãýë ç¿éí õàíãàëò Ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ àæèë ¯ð ä¿í Àëáàíä ìýðýãøñýí, òºëºâøñºí, áèå áÿëäðûí õºãæèëòýé ÷àäâàðëàã àëáà õààã÷ áýëòãýãäýíý. Ñóðãàëòûí òåõíîëîã Áèå äààëò: Ñóðãàëòûí ¿íäñýí àðãà - Ëåêö, ¿ç¿¿ëýõ õè÷ýýë, òàêòèê æàãñààëûí õè÷ýýë, ìàðãààí, ìýòãýëçýýí Çàéíû ñóðãàëò ÀËÁÀÍÛ ÁÝËÒÃÝË ÑÓÐÃÀËÒ