ระบบประสาทส่วนกลางและรอบนอก

ระบบประสาทแบ่งเป็น
1.ระบบประสาทส่วนกลาง
(Central nervous system; CNS):
สมอง(brain) และไขสันหลัง(spinal cord)
ทาหน้าที่รวบรวมและแปลผลข้อมูล
2.ระบบประสาทรอบนอก
(Peripheral nervous system; PNS) :
เส้นประสาทสมอง(cranial nerve)
เส้นประสาทไขสันหลัง(spinal nerve) และ
ปมประสาท (ganglia) ทาหน้าที่นาสัญญาณ
ประสาทเข้า-ออก CNS และควบคุมการ
เปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมภายในร่างกาย
ระบบประสาทในสัตว์มีกระดูกสันหลัง
คุณครูธันยมลธ์ จตุรวิทย์กุล 1กลุ่มสาระวิทยาศาสตร์ โรงเรียนสตรีวิทยา

1.ส่วนที่รับสัญญาณเข้า (sensory input) จาก sensory receptor
2.ส่วนที่รวบรวมและแปลผล (integration center) : CNS
3.ส่วนที่ส่งสัญญาณออก (motor output) ไปยัง effector cells
การทางานของระบบประสาท
PNS

คุณครูธันยมลธ์ จตุรวิทย์กุล กลุ่มสาระวิทยาศาสตร์ โรงเรียนสตรีวิทยา 3
สมองและไขสันหลัง เป็นศูนย์กลาง
หรือศูนย์ควบคุมระบบประสาทของคน พัฒนา
มาจากหลอดประสาท (neural tube) ซึ่ง
เป็นโครงสร้างที่มีลักษณะเป็นหลอดยาวไปตาม
แนวสันหลังของตัวอ่อน (embryo) ส่วน
หน้าพองออกเป็นสมอง ส่วนท้ายเปลี่ยนไป
เป็นไขสันหลัง
ศูนย์กลางของระบบประสาท
(Central nervous system; CNS)

Embryonic Development of the Brain

สมองและไขสันหลัง มีเยื่อหุ้ม 3 ชั้น คือ
1.ชั้นนอก (dura mater) เป็นเยื่อหนา เหนียว แข็งแรง มีหน้าที่ป้องกัน
การกระทบกระเทือนแก่สมองและไขสันหลัง
2.ชั้นกลาง (arachnoid mater) เป็นเยื่อบางๆ ทาหน้าที่กันการกระทบ
กระเทือนต่อระบบประสาทกลาง
3.ชั้นใน (pia mater) เป็นเยื่อที่แนบสนิทกับรอยโค้งเว้าของสมองและไข
สันหลัง เป็นชั้นที่มีหลอดเลือดมาหล่อเลี้ยงเพื่อนาอาหาร และออกซิเจนมาให้สมอง
และไขสันหลัง
ระหว่างเยื่อหุ้มสมองชั้นกลางและชั้นในเป็นที่อยู่ของน้าเลี้ยงสมองและไขสันหลัง
(cerebrospinal fluid) มีหน้าที่ หล่อเลี้ยงสมองและไขสันหลังให้ชื้นอยู่เสมอ
นาออกซิเจนและอาหารมาเลี้ยงเซลล์ประสาท และนาของเสียออกจากเซลล์

สมอง (Brain)
สมอง (brain) เป็นอวัยวะที่สาคัญและซับซ้อนที่สุดของระบบประสาท
และมีขนาดใหญ่กว่าส่วนอื่นๆ มีคลื่นหรือรอยหยัก (convolution) มาก
เพื่อเพิ่มพื้นที่ในการคิดและการจา สมองมีหน้าที่สาคัญ คือ เป็นตัวผสมผสาน
กระแสความรู้สึกที่รับเข้ามาจากอวัยวะสัมผัสต่างๆ และนาออกไปที่เอฟเฟกเตอร์
และมีหน้าที่ในการผสมผสานเชื่อมโยงกิจกรรมต่างๆ ทั้งที่อยู่นอกอานาจจิตใจ
และภายใต้อานาจจิตใจในทุกส่วนของร่างกาย สมองมีสองซีกคือซีกซ้ายและซีก
ขวา โดยสมองซีกซ้ายจะควบคุมการทางานของอวัยวะทางซีกขวา ส่วนสมองซีกขวา
จะควบคุม การทางานของอวัยวะซีกซ้าย

สมองแบ่งเป็น 2 ชั้นคือ
1. ชั้นนอกมีเนื้อสีเทา (Grey matter) เป็นที่รวมของตัวเซลล์ประสาท
และแอกซอนชนิดไม่มีเยื่อไมอีลินหุ้ม
2. ชั้นในมีสีขาว (White matter) เป็นสารพวกไขมัน ตัวเซลล์ประสาทมี
เยื่อไมอีลินหุ้ม

สมองของคนแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ สมองส่วนหน้า (fore brain)
สมองส่วนกลาง (mid brain) และ สมองส่วนท้าย (hind brain)

แบ่งเป็น 3 ส่วน ได้แก่ เซรีบรัม ทาลามัส และไฮโพทาลามัส
1. เซรีบรัม (cerebrum) เป็นสมองส่วนหน้าสุด ใหญ่ที่สุด
และเจริญมากที่สุด มีหน้าที่ เก็บข้อมูลสิ่งต่างๆ มีความจา ความคิด เชาวน์
เป็นศูนย์รับความรู้สึก มองเห็น ได้ยิน กลิ่น รส สัมผัส เจ็บ-ปวด ร้อน-
เย็น และควบคุมการทางานของกล้ามเนื้อ
แบ่งออกเป็น 4 ส่วน คือ frontal lobe, parietal lobe,
temporal lobe และ occipital lobe
สมองส่วนหน้า (fore brain)

โครงสร้างและหน้าที่ในสมองซีรีบรัมส่วนต่างๆ

2. ทาลามัส (thalamus) เป็นบริเวณที่รวมกลุ่มของตัวเซลล์ประสาท และ
เนื้อเยื่อ ทาหน้าที่เป็นศูนย์รวมกระแสประสาทที่ผ่านเข้ามา แล้วแยกกระแส
ประสาทส่งไปยังสมองที่เกี่ยวข้องกับกระแสประสาทนั้นๆ
3. ไฮโพทาลามัส (hypothalamus) เป็นรูปกรวยอยู่ส่วนล่างสุดของสมอง
ส่วนหน้า เป็นส่วนที่เชื่อมระหว่างระบบประสาทกับระบบต่อมไร้ท่อ โดยปลายสุด
เป็นต่อมใต้สมอง (pituitary gland) เซลล์ประสาทบริเวณนี้สร้างฮอร์โมน
ซึ่งมีหน้าที่เป็นศูนย์ควบคุมอาการและพฤติกรรมของร่างกาย รวมถึงควบคุมสมดุล
ต่าง ๆ ในร่างกาย เช่น อุณหภูมิ ความดันเลือด อารมณ์ ความรู้สึกทางเพศ
ความสมดุลของน้าในร่างกาย ความกลัว การเต้นของหัวใจ

The Limbic System
The limbic system generates the feeling; emotion and memory

มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับ
การควบคุมการเคลื่อนไหว
ของนัยน์ตาทาให้ลูกตากลอก
ไปมาได้ ควบคุมการเปิดปิด
ของม่านตา
สมองส่วนกลาง (mid brain)

แบ่งเป็น 3 ส่วนได้แก่
1. เซรีเบลลัม (cerebellum) เป็นสมองที่ควบคุมและประสานงานเกี่ยวกับการ
ทางานของกล้ามเนื้อ ควบคุมการทรงตัวและควบคุมการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อลาย
ทาให้ทางานประณีตละเอียดอ่อน เที่ยงตรง สัตว์ที่เคลื่อนที่ 3 มิติ มีสมองส่วนนี้
เจริญดี
2. เมดัลลาออบลองกาตา (medulla oblongata) เป็นส่วนที่เชื่อมต่อ
ระหว่างสมองกับไขสันหลังมีรูปร่างคล้ายไขสันหลัง เมดัลลาออบลองกาตาเป็นทางผ่าน
ของกระแสประสาทระหว่างสมองกับไขสันหลัง มีหน้าที่ควบคุมอวัยวะภายในและ
ควบคุมระบบประสาทอัตโนวัติ
สมองส่วนท้าย (hind brain)

3. พอนส์ (pons) อยู่ด้านหน้าของเซรีเบลลัม มีหน้าที่ควบคุมเกี่ยวกับการ
เคี้ยวอาหาร การหลั่งน้าลาย การหายใจ การฟัง การเคลื่อนไหวบริเวณใบหน้า
และถ่ายทอดความรู้สึกระหว่างเซรีบรัมกับเซรีเบลลัม

คือ ส่วนของสมองส่วนกลาง พอนส์ และเมดัลลาออบลองกาตารวมกัน ภายใน
ก้านสมองมีกลุ่มเซลล์ประสาท และใยประสาทเชื่อมโยงระหว่างเมดัลลาออบลองกาตา
กับทาลามัส ทาหน้าที่ เป็นศูนย์ควบคุมการนอนหลับ ความรู้สึกตื่นตัวและ
สติสัมปชัญญะ ควบคุมการหายใจ ความดันเลือด ควบคุมอุณหภูมิและการหลั่ง
เอนไซม์
ก้านสมอง (brain stem)

ไขสันหลัง (spinal cord)
เป็นเยื่อประสาทที่มีไซแนปส์ (synapse) มากที่สุด เมื่อตัดตามขวางจะเห็นบริเวณตอนกลาง
เป็นรูปคล้ายผีเสื้อ มี gray matter อยู่ด้านใน และ white matter อยู่ด้านนอก ด้านบน
(dorsal horn) มีปมประสาท (dorsal root ganglion) และด้านล่าง (ventral
horn) ซึ่งเป็นบริเวณที่มีไซแนปส์มากที่สุด

Peripheral Nervous System
ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมมี
cranial nerve 12 คู่
spinal nerve 31 คู่

เป็นเส้นประสาทที่ออกมาจากสมองโดยตรง สัตว์แต่ละชนิดจะมีจานวนไม่เท่ากัน
เช่น ปลาและสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ามี 10 คู่ ส่วนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้านม นก และ
สัตว์เลื้อยคลานมี 12 คู่ โดยเส้นประสาทสมองของมนุษย์แบ่งเป็น 3 ประเภทคือ
1. เส้นประสาทรับความรู้สึก (sensory nerve) ได้แก่ คู่ที่ 1 2 และ 8
ทาหน้าที่รับความรู้สึกจากอวัยวะส่งไปยังสมอง
2. เส้นประสาทส่งความรู้สึก (motor nerve) ได้แก่ 3 4 6 11 และ 12
ทาหน้าที่สั่งความรู้สึกจากสมองไปยังอวัยวะต่างๆ
3. เส้นประสาทผสม (mixed nerve) ได้แก่ 5 7 9 และ 10
ทาหน้าที่รับความรู้สึกและส่งความรู้สึก
เส้นประสาทสมอง (Cranial nerves)

คู่ที่ ชื่อ หน้าที่ อวัยวะที่เกี่ยวข้อง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Olfactory nerve
Optic nerve
Oculomotor nerve
Trochlear nerve
Trigeminal nerve
Abducent nerve
Facial nerve
Auditory nerve
Glossopharyngeal
nerve
Vagus nerve
Accessory nerve
Hypoglossal nerve
รับความรู้สึก
สั่งการ
รับความรู้สึกและสั่งการ
จมูก
ตา
สมอง
สมอง
สมอง
สมอง
สมอง
หู
ลิ้น,คอหอย
ช่องอก ท้อง หัว ลาคอ
สมอง
สมอง
สมอง
สมอง
กล้ามเนื้อยึดลูกตา
หน้าและฟัน
กล้ามเนื้อใบหน้า
สมอง
สมอง
สมอง
ไหล่
กล้ามเนื้อลิ้น

เส้นประสาทไขสันหลัง (spinal nerves)
เป็นเส้นประสาทแบบผสม(mixed nerve) คือมีทั้งส่วนที่รับความรู้สึกและสั่งการ
ตรงโคนของเส้นประสาทไขสันหลังแยกเป็นรากบน (dorsal root) ต่ออยู่กับ
ดอร์ซัลฮอร์นของไขสันหลังทาหน้าที่รับความรู้สึก เนื่องจากมีปมประสาทรากบน
(dorsal root ganglion) ซึ่งตัวเซลล์รับความรู้สึกมีเดนไดรต์และแอกซอนจาก
รากบนยื่นเข้าไปในไขสันหลังและรากล่าง(ventral root) ต่ออยู่กับเวนทรัลฮอร์น
ทาหน้าที่สั่งการออกจากไขสันหลัง
เส้นประสาทไขสันหลังของคนมี 31 คู่ ดังนี้ บริเวณคอ 8 คู่ บริเวณอก 12 คู่
บริเวณเอว 5 คู่ กระเบนเหน็บ 5 คู่ ก้นกบ 1 คู่

1. เส้นประสาทบริเวณคอ (cervical nerve) 8 คู่
ส่งไปด้านหลังของศีรษะ คอ อกส่วนบน และแขน
2. เส้นประสาทบริเวณอก (thoracic nerver) 12 คู่
ส่งไปบริเวณลาตัว อกส่วนบนถึงท้องน้อย และแขนด้านใน
3. เส้นประสาทบริเวณเอว (lumbar nerve) 5 คู่
ส่งไปขาหนีบ หน้าแข้ง และหลังเท้า
4. เส้นประสาทบริเวณกระเบนเหน็บ (sacral nerve) 5 คู่
ส่งไปสะโพก ขาด้านหลัง และเท้าด้านนอก
5. เส้นประสาทบริเวณก้นกบ (coccygeal nerve) 1 คู่
ส่งไปอวัยวะสืบพันธุ์ และทวารหนัก

เส้นประสาทไขสันหลังบริเวณ
ตั้งแต่คู่ที่ 2 ลงไปไม่มีไขสันหลัง
เป็นบริเวณที่แพทย์สามารถฉีดยา
เข้าไขสันหลังและเจาะน้าเลี้ยง
สมองได้ โดยทาอันตรายแก่ไขสัน
หลังน้อยมาก

ระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system : PNS) แบ่งเป็น
เส้นประสาทรับความรู้สึกและเส้นประสาทสั่งการซึ่งแบ่งได้เป็น 2 ระบบ ได้แก่
1. ระบบโซมาติก (somatic nervous system : SNS) เป็นระบบ
ประสาทที่ควบคุมการทางานของกล้ามเนื้อลาย
2. ระบบประสาทอัตโนวัติ (autonomic nervous system : ANS) เป็น
ระบบประสาทที่ควบคุมการทางานของกล้ามเนื้อเรียบ กล้ามเนื้อหัวใจ และต่อมต่างๆ
ซึ่งแบ่งออกเป็น ระบบประสาทซิมพาเทติก (sympathetic nervous system)
และระบบประสาทพาราซิมพาเทติก (parasympathetic nervous system)
ระบบประสาทสั่งการ (motor system)

ระบบประสาทโซมาติกเป็นระบบประสาทที่ควบคุมการทางานของกล้ามเนื้อลาย
โดยเซลล์ประสาทรับความรู้สึกจะรับกระแสประสาทจากหน่วยรับความรู้สึกผ่าน
เส้นประสาทไขสันหลัง หรือเส้นประสาทสมองเข้าสู่ไขสันหลังหรือสมอง และกระแส
ประสาทนาคาสั่งจากสมองส่ง ไปยังหน่วยปฏิบัติงาน ซึ่งเป็นกล้ามเนื้อลายบางครั้งอาจ
ทางานได้โดยรับคาสั่งจากไขสันหลังเท่านั้น เช่น ปฏิกิริยารีเฟลกซ์ต่างๆ
ปฏิกิริยารีเฟลกซ์ (reflex) เป็นปฏิกิริยาที่ตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่มากระตุ้นโดย
อัตโนมัติ โดยไม่ต้องได้รับคาสั่งจากสมอง หมายถึง กิริยาอาการที่แสดงออกมา หรือการ
ทางานของหน่วยปฏิบัติงานของระบบประสาทส่วนกลางที่เกิดขึ้นทันทีทันใดโดยมิได้มี
การเตรียมตัวล่วงหน้า เป็นการสั่งการของไขสันหลังไม่ต้องอาศัยสมองส่วนเซรีบรัม
ระบบประสาทโซมาติก (somatic nervous system หรือ SNS)

Reflex
motor neuron
integration center
or interneuron
sensory receptor
sensory neuron
effector
รีเฟลกซ์ อาร์ค (reflex arc) เป็นวงการทางานของระบบประสาท ซึ่งทาหน้าที่อย่าง
สมบูรณ์ได้ต้องประกอบด้วยประสาท 5 ส่วน (ดังแผนภาพ) หรืออย่างน้อยที่สุด
ประกอบด้วยประสาท 2 ส่วน คือ เส้นประสาทรับความรู้สึกกับเซลล์ประสาทสั่งการ

ควบคุมการทางานของกล้ามเนื้อเรียบ กล้ามเนื้อหัวใจ และต่อมต่างๆ เพื่อปรับ
ร่างกายให้เข้ากับสภาพแวดล้อม ประกอบด้วย
1. ระบบประสาทซิมพาเทติก (sympathetic nervous system) เป็น
ระบบที่เริ่มจากบริเวณไขสันหลังถึงเหนือกระเบนเหน็บ
2. ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก (parasympathetic nervous
system) เป็นระบบที่อยู่บริเวณเหนือไขสันหลัง และกระเบนเหน็บ
เส้นประสาทของระบบประสาทอัตโนวัติ มี 2 ตอน คือ
1. เส้นประสาทหน้าปมประสาทหรือเซลล์ประสาทก่อนปมประสาท เชื่อมระหว่าง
ระบบประสาทส่วนกลางกับปมประสาทอัตโนวัติ
2. เส้นประสาทหลังปมประสาทหรือเซลล์ประสาทหลังปมประสาท เป็น
เส้นประสาทที่เชื่อมระหว่างปมประสาทอัตโนวัติกับอวัยวะตอบสนอง
ระบบประสาทอัตโนวัติ (autonomic nervous system : ANS)

Parasympathetic and sympathetic nervous system
-parasympathetic และ sympathetic มักจะทางานตรงข้ามกัน
-sympathetic มักจะกระตุ้นการทางานของอวัยวะที่ทาให้เกิดการตื่นตัว หรือเวลา
ตกใจ และก่อให้เกิดพลังงาน ในขณะที่ parasympathetic จะเกิดตรงกันข้าม

ระบบประสาทส่วนกลางและรอบนอก

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to ระบบประสาทส่วนกลางและรอบนอก

Similar to ระบบประสาทส่วนกลางและรอบนอก (20)

More from Thanyamon Chat.

More from Thanyamon Chat. (19)

ระบบประสาทส่วนกลางและรอบนอก