3. 3
Endurskoðun
• Átti að hefjast strax 1944
• Ágallar núgildandi stjórnarskrár m.a.:
• Óskýr aðgreining þriggja greina ríkisvaldsins
• Óskýrar valdheimildir og hlutverk forsetans
• Dómstólar ekki nægilega sjálfstæðir
• Þátttaka almennings í lýðræðinu er takmörkuð – krafa um beint
lýðræði
• Vantar ákvæði um framsal ríkisvalds til alþjóðastofnana
• Ekkert fjallað um umhverfismál
4. 4
Innihald stjórnarskrár – Samfélagssáttmáli
• Réttindi og skyldur borgaranna
• Lýsing á stjórnskipan landsins
• Lýsing á því hvernig almenningur lætur vald af hendi til
kjörinna fulltrúa og hvernig það er endurheimt
5. 5
Hvernig skal semja nýja stjórnarskrá?
• Alþingi?
• Þjóðfundur?
• Stjórnlaganefnd?
• Stjórnlagaþing?
• Allt þetta var valið!
6. 6
Hlutverk Alþingis
• Starfað hafa fjölmargar stjórnarskrárnefndir
• Aldrei farið fram sú heildarendurskoðun sem lofað var 1944
• Mikið hefur orðið til af gögnum
• Nú, tæpum 70 árum síðar má telja þessa leið fullreynda!
7. 7
Hlutverk Þjóðfundar 2010
• Slembiúrtak úr þjóðskrá
• 950 manns af landinu öllu
• Frá 18 ára til 91 árs að aldri
• Kynjaskipting nánast jöfn
• Meginviðfangsefni fundarins var innihald stjórnarskrár
8. 8
Stjórnlaganefnd
• Byggði á niðurstöðum Þjóðfundar 2010
• Tók saman gögn úr vinnu Alþingis og greiningar
fræðimanna
• Stjórnarskrár annarra landa og umfjöllun um þær
• Tillögur um texta einstakra greina
• Um 700 síður af upplýsingum
9. 9
Stjórnlagaráð
• 25 kosnir fulltrúar af landinu öllu og á ýmsum aldri, karlar og konur
• Almenningur gat haft afskipti á öllum stigum gegnum netið og sent
inn erindi
• Haldnir voru opnir fundir ráðsins
• Starfið byggðist á skýrslu Stjórnlaganefndar sem byggði á gögnum
þjóðfundar, þingsins, fræðimanna og upplýsingum um stjórnarskrár
annarra þjóða
• Störfuðu í 4 mánuði og skiluðu af sér fullbúnu frumvarpi
10. 10
Þjóðfundur - Aðfaraorð
Við sem byggjum Ísland viljum skapa
réttlátt samfélag þar sem allir sitja við
• réttlæti sama borð. Ólíkur uppruni okkar auðgar
• land og þjóð heildina og saman berum við ábyrgð á arfi
kynslóðanna, landi og sögu, náttúru,
• náttúru Íslands tungu og menningu.
Ísland er frjálst og fullvalda ríki með frelsi,
• siðgæði jafnrétti, lýðræði og mannréttindi að
hornsteinum.
• lýðræði Stjórnvöld skulu vinna að velferð íbúa
landsins, efla menningu þeirra og virða
• mannréttindi margbreytileika mannlífs, lands og
lífríkis.
• velferð og jöfnuð Við viljum efla friðsæld, öryggi, heill og
• frið og alþjóðasamvinnu hamingju á meðal okkar og komandi
kynslóða. Við einsetjum okkur að vinna með
• vernd og nýtingu öðrum þjóðum að friði og virðingu fyrir
jörðinni og öllu mannkyni.
• Valddreifingu Í þessu ljósi setjum við okkur nýja
stjórnarskrá, æðstu lög landsins, sem öllum
• ábyrgð og gegnsæi ber að virða.
11. 11
Frumvarpið
Aðfaraorð
I. Kafli Undirstöður
II. Kafli Mannréttindi og náttúra
III. Kafli Alþingi
IV. Kafli Forseti Íslands
V. Kafli Ráðherrar og ríkisstjórn
VI. Kafli Dómsvaldið
VII. Kafli Sveitarfélög
VIII. Kafli Utanríkismál
IX. Kafli Lokaákvæði
Ákvæði til bráðabirgða
12. 12
Helstu breytingar
• Ákvæði um þjóðareign á náttúruauðlindum er
stjórnarskrárbundið að gefnu tilefni. Hugtakið þjóðareign merkir
að það megi ekki selja náttúruauðlindir í eigu þjóðarinnar.
• Jafnt vægi atkvæða án þess að raska þurfi kjördæmaskipan og
þar með tengslum kjósenda og þingmanna.
• Stóraukið persónukjör þannig að kjósendur velja röð
frambjóðenda á lista og jafnvel þvert á lista.
• Nýmæli um málskot og frumkvæði tiltekins hluta þjóðarinnar
á löggjöf.
13. 13
Helstu breytingar
• Aukin áhrif kjósenda á stjórnskipun landsins og
milliríkjasamstarf.
• Ákvæði um vandaðri lagasetningu, t.d. með gæðaeftirliti með
lagafrumvörpum.
• Dýraverndunarákvæði
• Minni áhrif ráðherra á Alþingi.
• Forseti þarf að fá meirihluta atkvæða til þess að ná kjöri.
• Stuðlað að auknum áhrifum og sjálfstæði sveitarfélaga til
mótvægis við miðstjórnarvaldið í höfuðborginni.
14. 14
Helstu breytingar
• Vandaðri stjórnsýsla, svo sem við ráðningu í embætti.
• Nýmæli er að samkvæmt jafnræðisreglu má ekki
mismuna borgurunum vegna búsetu eða fötlunar.
• Ný ákvæði um upplýsingarétt og fjölmiðlafrelsi.
• Afnumin sú skylda að hafa þjóðkirkju og tekið úr
stjórnarskrá að ríkið skuli styðja þjóðkirkjuna og vernda.
Framtíðarstaða þjóðkirkjunnar verður þó eftir sem áður
ákveðin af þingi og þjóð.
15. 15
1. spurning
• Vilt þú að tillögur stjórnlagaráðs verði lagðar til
grundvallar frumvarpi að nýrri stjórnarskrá?
• Mikilvægt að svara: JÁ
16. 16
2. spurning
• Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði náttúruauðlindir
sem ekki eru í einkaeigu lýstar þjóðareign?
17. 17
3. spurning
• Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði ákvæði um
þjóðkirkju á Íslandi?
18. 18
4. spurning
• Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði persónukjör í
kosningum til Alþingis heimilað í meira mæli en nú
er?
19. 19
5. spurning
• Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði ákvæði um að
atkvæði kjósenda alls staðar að af landinu vegi jafnt?
20. 20
6. spurning
• Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði ákvæði um að
tiltekið hlutfall kosningarbærra manna geti krafist
þess að mál fari í þjóðaratkvæðagreiðslu?
21. 21
Utanríkismál
111. grein
Samþykki Alþingi fullgildingu samnings sem felur í sér
framsal ríkisvalds skal ákvörðunin borin undir
þjóðaratkvæði til samþykktar eða synjunar. Niðurstaða
slíkrar þjóðaratkvæðagreiðslu er bindandi.
Trygging fyrir því að td. ESB færi aldrei í gegn án
þjóðaratkvæðagreiðslu
