Czyny niedozwolone - zagadnienia ogólne, odpowiedzialność za własne czyny

1. Prawo cywilne - zobowiązania
Czyny niedozwolone:
przesłanki i zasady
Odpowiedzialność za własny czyn

2. Uwagi ogólne
• Samoistna podstawa odpowiedzialności
• Wyrządzenie szkody nie wywołane
niewykonaniem lub nienależytym
wykonaniem zobowiązania
• Czyn niedozwolony
– Działania ludzkie zawinione
– Działania ludzkie niezawinione
– Inne zdarzenia

3. Przesłanki odpowiedzialności
• Powstanie szkody
• Spowodowanej faktem, z którym ustawa
łączy obowiązek odszkodowawczy
– Działanie ludzkie
– Inne zdarzenie
• Między szkodą a tym faktem musi być
związek przyczynowy

4. Zasady odpowiedzialności
• Mechanizm przypisywania
odpowiedzialności za szkodę
określonemu podmiotowi
• Zasady
– Wina
– Ryzyko
– Odpowiedzialność absolutna (?)
– Słuszność

5. Czyn własny
• Kto z winy swojej wyrządził drugiemu
szkodę, obowiązany jest ją naprawić
• Czyn
– Działanie
– Zaniechanie
• Podstawowa (?) zasada
odpowiedzialności

6. Wina i bezprawność
• Elementy winy
– Bezprawność (sensu largo) zachowania
– Wadliwość zachowania sprawcy
(subiektywna)
• Normatywne ujęcie winy
– Obiektywna bezprawność
– Możliwość postawienia zarzutu
niewłaściwego zachowania

7. Stopnie winy
• Wina
– Umyślna
– Nieumyślna i niedbalstwo
• Miernik staranności art. 355 kc
– Abstrakcyjny: należyta staranność
– Problem profesjonalisty
– Element winy

8. Poczytalność
• Niepoczytalność wyłącza winę
• Niepoczytalność
– Stały (dominujący) stan psychiki
– Przejściowe zakłócenie poczytalności
– Niedojrzałość z powodu wieku
– Stan cielesny (?)
• Nie może być wywołana celowo przez
sprawcę szkody

9. Obrona konieczna
• Obrona konieczna
– Wyłącza bezprawność postępowania
– Odparcie bezprawnego zamachu
• Dobro chronione
– Dobro własne lub innej osoby
– Dobro majątkowe lub niemajątkowe
• Przekroczenie granic obrony koniecznej
= przejście na zasady ogólne

10. Stan wyższej konieczności
• Bezpośrednie zagrożenie
– Dobra własnego lub cudzego
– Na skutek innych działań niż ludzkie
– Przeciwdziałanie wymaga wyrządzenia
szkody
– Dobro ratowane jest oczywiście
ważniejsze, niż poświęcone
• Działający nie wywołał zdarzenia

11. Samopomoc
• Dopuszczalna wyjątkowo
• Wyrządzenie szkody nie rodzi
odpowiedzialności
• Przykład:
– Zwierzę, które weszło w szkodę
– Zajęcie zwierzęcia na zabezpieczenie
naprawienia szkody

12. Związek przyczynowy
• Przesłanka odpowiedzialności
– Conditio sine qua non
– Adekwatna przyczynowość (normalne
następstwa działania)
• Kilku poszkodowanych
– Związek przyczynowy adekwatny dla
każdej z nich
– Obowiązek naprawy wszystkich szkód

13. Związek przyczynowy II
• Szkoda wyrządzona przez kilka osób
– Działanie rozłączne: każdy odpowiada
samodzielnie,
– Działanie łącznie: Stopień przyczynienia
nie wpływa na odpowiedzialność wobec
poszkodowanego (art. 441 kc)
• Problem: kilka osób wylewa
nieczystości do stawu.

14. Przyczynienie
• Normalny związek przyczynowy
• Przykład: palenie papierosów a choroba
nowotworowa
• Skutki (362 kc)
– Zmniejszenie odpowiedzialności
– Stosownie do okoliczności
– W szczególności winy poszkodowanego

15. Współsprawstwo
• Kilka osób wspólnym działaniem albo
zaniechaniem wyrządza szkodę
• Odpowiadają także
– Podżegacz
– Pomocnik
– Paser (korzystający ze szkody art. 422 kc)
• Odpowiedzialność solidarna

16. Rozkład ciężaru dowodu
• Ciężar dowodowy art. 6
• Pozwany wykazuje
– Istnienie i rozmiar szkody
– Związek przyczynowy
– Sprawstwo i winę (chyba, że zasada
ryzyka) sprawcy.
• Domniemanie winy 427 i 429 KC (czyny
cudze)