Bài giảng nghiên cứu định tính

1. ĐẠI CƯƠNG VỀ NGHIÊN CỨU
ĐỊNH TÍNH

2. Mục tiêu:
Sau khi học xong bài học này học viên có khả năng:
1. Nêu được khái niệm về nghiên cứu định tính
2. Nêu được các điểm khác biệt cơ bản giữa nghiên
cứu định tính và nghiên cứu định lượng
3. Hiểu được giá trị của tính trung thật trong nghiên
cứu định tính
4. Nêu được các bước thiết kế nghiên cứu trong định
tính

3. Nghiên cứu là gì?
Là quá trình thu thập, xử lý và
trình bày thông tin một cách có hệ
thống.

4. Hai loại hình nghiên cứu:
Nghiên cứu định lượng: Là nghiên cứu sử dụng các phương
pháp khác nhau (chủ yếu là thống kê) để lượng hóa, đo lường,
phản ánh và diễn giải các mối quan hệ giữa các nhân tố (các
biến) với nhau
Nghiên cứu định tính: Là hướng tiếp cận nhằm thăm dò, mô tả
và giải thích dựa vào các phương tiện khảo sát kinh nghiệm,
nhận thức, động cơ thúc đẩy, dự định, hành vi, thái độ.
Nghiên cứu định tính thường tập trung vào quá trình xã hội và
không dựa vào các cấu trúc xã hội giống như các trường hợp
nghiên cứu định lượng.

5. I. Giới thiệu chung về phương pháp nghiên cứu định tính
1. Quá trình ra đời và phát triển của
phương pháp nghiên cứu định tính
2. Quy trình nghiên cứu định tính
3. Các dạng tài liệu trong nghiên cứu định
tính
4. Các phương pháp chọn mẫu
5. Các phương pháp thu thập thông tin

6. 1. Quá trình ra đời và phát triển của
phương pháp nghiên cứu định tính
• Bắt đầu được sử dụng nhiều tại Châu Âu với hai lý do
chính:
• Những người Châu Âu muốn tìm hiểu về các nền văn hóa
ngoại lai,
• Các nhà triết học học theo chủ nghĩa triết học hiện đại của
Kant muốn trở lại với ý tưởng phân biệt 2 loại tri thức: (i) tri
thức thực tế và (ii) tri thức lý thuyết của Aristote
• Ban đầu, phương pháp nghiên cứu này chỉ là một
công cụ trong việc khai thác thông tin của mô hình chủ
nghĩa thực chứng

7. 1. Quá trình ra đời và phát triển của phương pháp nghiên cứu định tính
• Giai đoạn đầu:
• Giai đoạn phát triển đầu tiên – giai đoạn được
R. Rosaldo gọi là thời kỳ của những nhà dân tộc học
đơn độc (Lone Ethnographer), các nhà nghiên cứu đi tới
các miền đất xa xôi và mang về những câu chuyện kể
về cuộc sống của những người nước ngoài.
• Giai đoạn tiếp theo:cố gắng đưa phương pháp định tính
trở thành một phương nghiên cứu nghiêm túc nhất có
thể trong đó bao gồm cả việc sử dụng những thống kê
đơn giản.

8. 1. Quá trình ra đời và phát triển của phương pháp nghiên cứu định tính
• Giai đoạn tiếp theo
o Những năm giữa thập niên 70 của thế kỷ XX:
o Chủ nghĩa thực chứng dần yếu thế
o Các xu hướng mới tăng lên nhanh chóng (VD: xu hướng nghiên cứu hiện
tượng học, xu hướng chú giải văn bản cổ, xu hướng nghiên cứu ký hiệu học,
xu hướng nghiên cứu hậu cấu trúc luận…)
o Khả năng làm việc với những dữ liệu thuộc chính thể luận và phong phú ngày
càng săc nét
o Thời kỳ của những ranh giới mờ nhạt (Denzin và Lincoln) – Từ 1970 –
1986
o Khoa học xã hội trở nên gần gũi hơn với khoa học nhân văn
o Ranh giới giữa khoa học xã hội và khoa học nhân văn dần trở nên mờ nhạt.

9. 1. Quá trình ra đời và phát triển của phương pháp nghiên cứu định tính
Những năm giữa thập niên 80: - Thời kỳ của “khủng hoảng và mô
tả”. (Denzil và Lincol )
o Là giai đoạn hậu hiện đại tại các nước phương Tây: tái cấu trúc và đặt ra
câu hỏi với tất cả những giả thuyết nghiên cứu trước đây
o Các nhà nghiên cứu định tính đã chứng tỏ khả năng có thể nắm bắt
những thực tế cuộc sống và đưa những trải nghiệm trên vào nghiên cứu.
o Phương pháp nghiên cứu định lượng và cách thức khai thác thông tin của
thực chứng luận: bỏ qua những thay đổi lớn lao của thời kỳ hậu hiện đại
o Các phương pháp nghiên cứu định tính: phản ánh được toàn bộ những
mâu thuẫn cực kỳ điển hình của giai đoạn lịch sử này

10. 1. Quá trình ra đời và phát triển của phương pháp nghiên cứu định tính
Ngày nay:
oPhương pháp định tính đang phát triển
ngày càng mạnh với:
o Khả năng giải thích, thấu hiểu,
o Cấu trúc chặt chẽ
o Sử dụng các công cụ thu thập thông tin độc lập với
phương pháp định lượng.

11. Nghiên cứu định tính là gì?
• Nghiên cứu định tính là 1 loại hình
nghiên cứu khoa học nhằm:
• Tìm hiểu đáp án cho các câu hỏi nghiên cứu
• Sử dụng cách thức giới hạn quy trình nghiên cứu một cách
có hệ thống
• Thu thập những bằng chứng
• Cung cấp những phát hiện chưa rõ ràng trong những giai
đoạn trước
• Cung cấp những phát hiện mở rộng hơn giới hạn chủ đề
nghiên cứu

12. Nghiên cứu định tính là gì?
• Tìm kiếm những cách hiểu nhất định về
vấn đề/chủ đề nghiên cứu thông qua viễn
cảnh là nhóm tham gia nghiên cứu
• Hiệu quả đặc biệt trong việc nghiên cứu
những thông tin mang tính văn hóa: giá
trị, ý kiến, hành vi, và những bối cảnh xã
hội hoặc những nhóm đặc thù.

13. 2. Quy trình nghiên cứu định tính
Quy trình nghiên cứu
Định tính
Tìm hiểu mục đích
Nghiên cứu Thiết kế
Phỏng vấn
Thu thập thông tin
Dỡ băng/
Chuyển đổi dữ liệu
Phân tích dữ liệu
Kiểm chứng
Phân tích

14. Sự khác nhau cơ bản giữa nghiên
cứu định tính và nghiên cứu định
lượng:
Định lượng Định tính
Mục đích Bao nhiêu? Như thế nào? Tại sao?
Cái gì?
Mục tiêu Mô tả, đo lường, so
sánh, lượng giá,…
Khảo sát, thăm dò, tìm
hiểu,….
Lấy mẫu Có ý nghĩa thống kê Có chủ đích, đa dạng và
đồng nhất.

15. Sự khác nhau cơ bản giữa nghiên
cứu định tính và định lượng
Định lượng Định tính
Kỹ thuật phỏng vấn Phỏng vấn cấu trúc Phỏng vấn sâu, bán cấu
trúc, các kỹ thuật cùng
tham gia
Bộ công cụ Bộ câu hỏi, hướng dẫn
quan sát, bảng kiểm
Chi tiết, có giá trị hằng
định
Topic guide, kỹ năng
phỏng vấn và điều phối
Nhanh chóng và linh
hoạt

16. Sự khác nhau cơ bản giữa nghiên
cứu định tính và định lượng
Định lượng Định tính
Giá trị bên trong Tùy vào bộ công cụ Tùy vào nhà nghiên
cứu, thường mạnh
Giá trị bên ngoài Ùy vào cách lấy mẫu và
cỡ mẫu, thường mạnh.
Thường yếu, không
tập trung
Thực hiện Có cấu trúc, dễ kiểm
soát
Tùy hoàn cảnh, linh
động, khó kiểm soát

17. Tính trung thật ( Trustworthiness )
Người cung cấp tin cung cấp cùng một thông tin
dù có nhiều người cùng tiến hành lấy thông tin từ
người này.

18. Bảo đảm tính trung thật:
Kiểm tra chéo( triangulation) thông tin bằng nhiều
nguồn và nhiều phương pháp khác nhau.
Tin tưởng và thông cảm.
Kiên nhẫn và thống nhất khi quan sát.
Luôn kiểm tra thông tin khi phỏng vấn và nhận phản
hồi.

19. Khi nào cần nghiên cứu định tính?
1. Chưa biết nhiều về một vấn đề
muốn nghiên cứu.
2. Muốn tìm hiểu nguyên nhân tại
sao, như thế nào

20. 1. Không thể tách rời khỏi nghiên cứu
định lượng
2. Định hướng, bổ sung, củng cố
nghiên cứu định lượng
3. Có thể tiến hành trước, sau hay
đồng thời với nghiên cứu định lượng
Tầm quan trọng của nghiên cứu định tính:

21. 1. Xác định vấn đề nghiên cứu
2. Tổng quan y văn
3. Xác định mục tiêu
4. Xác định phương pháp nghiên cứu
5. Lập kế hoạch thực hiện
6. Nghiên cứu thử
7. Phân tích báo cáo
8. Lượng giá
9. Phản hồi cộng đồng
Các bước thiết kế nghiên cứu định tính:

22. Từ giờ tới chiều cô
ấy sẽ uống hết mấy
chai bia?
Từ giờ tới chiều
anh ấy sẽ ăn
hết mấy trái
táo?

23. Tại sao cô ấy lại
uống nhiều bia thế
nhỉ?
Tại sao anh ấy
lại thích ăn táo
nhỉ?

24. Có mối liên quan
nào giữa người
nhiễm HIV và
nghiện ma túy ?
Tỷ lệ người nhiễm
HIV ở Q8 là bao
nhiêu?

25. Tại sao tỷ lệ người
nhiễm HIV ở Q8
cao hơn những
tỉnh khác
Tại sao người ta lại
nghiện ma túy