1. Sinh viên - B n c n gì?
"G i các b n sinh viên nh ng trăn tr c a m t ngư i tr tu i.
Gi này có th b n ang ng r t ngon. Tôi thì không dù ng h ch úng 5h
sáng. M y nay c trăn tr nhi u th , th c khuya l m! Nhi u khi cũng th c
m c không bi t mình có ph i 25 tu i không? Th y mình già so v i tu i quá.
ây không ph i là m t ch to tát ho c m i m gì, nhưng tôi trăn tr nên
chia s , th thôi!
Tôi nh trong m t tác ph m nào ó c a nhà văn Phan Vi t có o n: “N u
có m t th i i m nào ó trong cu c s ng, mà
chúng ta c n ph i và nên b dúi xu ng bùn l y tăm
t i, t t nh t hãy ch n lúc 18 – 25 tu i, lúc mà b n có
c s c kh e l n s d o dai, c hưng ph n l n th t
v ng, c ni m tin s t á l n s ngoan c mù quáng,
c s hi u bi t b ng b n năng và tr c giác chưa b
pha t p l n s tăm t i vì mơ h nh n th y nh ng
l c c n c a xã h i. Nghĩa là có t t c mà l i ch ng
có gì v ng ch c”. Tôi hoàn toàn ng ý v i suy nghĩ c a tác gi . Tôi
t tên cho kho ng th i gian y là Tu i Tr . Ch ng ph i dư i 18 ho c trên

2. 25 thì không tr n a, nhưng tôi th y 8 năm y m i th t s là p nh t c a
giai o n tu i tr . cái tu i ôm tr n th i sinh viên này, l ra các b n ph i
d n thân th t nhi u, tr n tr c, suy tư th t nhi u v cu c i, v xã h i, v
dân t c,… th m chí m t ăn m t ng , thao th c êm dài.
Có quá nhi u câu chuy n k v nh ng con ngư i sinh ra trong hoàn c nh
nghèo khó, cùng c c r i h có ng l c vươn lên thành công. Tôi t ng
c và c ti p xúc v i nh ng con ngư i y và tôi nghĩ: “N u trong
hoàn c nh ó, mình cũng s có ng l c vươn lên
như h thôi”. Ho c cũng không thi u nh ng câu chuy n v nh ng
ngư i thành công ư c sinh ra trong m t n n t ng gia ình r t t t, ba m
u thành công và h ý th c ư c t m quan tr ng c a vi c u tư vào giáo
d c cho con cái. Tôi cũng bi t và ti p xúc v i nhi u ngư i thu c nhóm này,
r i tôi cũng t ng nghĩ: “Gia ình h có i u ki n và n n
t ng như v y, vi c h thành công không có gì áng
ng c nhiên c ”. N u b n cũng có nh ng suy nghĩ
gi ng như tôi cho hai trư ng h p trên, thì tôi chia
s r ng ó ch là s bi n h thôi. C hai nhóm
ngư i trên u áng ngư ng m và trân tr ng b i
h ã n l c vươn lên trong cu c s ng. Tôi thì thu c
nhóm ngư i gi a và tôi nghĩ mình gi ng a s các b n. Nói m t cách văn
v ây là nhóm ngư i m c k t m c trung bình v nhi u m t. Gia ình tôi
không giàu, nhưng cũng không quá nghèo (tuy là hơi nghèo vào cái th i t

3. nư c còn khó khăn, gia ình nào cũng v y thôi). Tôi h c không xu t s c,
nhưng cũng không d . Tôi không t ti, nhưng cũng ch ng t tin v mình l m.
Tôi không có nhi u m i quan h trong cu c s ng, nhưng cũng có không ít
b n bè,… Tôi nói như v y ch mu n chia s v i b n r ng ai cũng có th
vươn lên cho dù xu t thân trong hoàn c nh gia ình như th nào, thành tích
h c t p ra sao, thông mình v a v a, thông minh ki t xu t, hay ngu si n
n,… Ch c n m t tư duy úng n, nuôi dư ng khát
v ng l n và dám d n thân lăn x t ng vi c nh
b ng t t c trách nhi m c a mình. Ai cũng có th
vươn lên!
C m i l n ti p xúc v i các b n sinh viên là tôi l i au áu trong lòng. Nh ng
câu h i các b n t ra cho tôi nhi u khi khi n tôi phát b c nhưng ph i làm
ch c m xúc gi thái bình tĩnh. Ho c cũng không ít l n khi nghe h i
xong, tôi ch bi t cư i tr vì th t s không bi t ph i tr l i sao cho th a áng
n a. Tôi xót xa không bi t t i sao nh ng câu h i y l i ư c nêu lên dù bi t
là không nên vùi d p t trong tr ng nư c, c n khuy n khích dám t câu h i
khi có th c m c vì ó là cách r t hay h c h i. Nhưng thông qua
nh ng câu h i y, tôi th y m t th c tr ng tư duy
kém c i, thi n c n và b ng ang ăn sâu vào trong
nhi u b n sinh viên.
Trong m t l n t a àm thân m t v i kho ng 20 b n sinh viên n t nhi u
trư ng i h c khác nhau, có m t b n sinh viên năm cu i kh i ngành kinh t

4. h i tôi r ng: “Anh ơi, trong 4 năm h c i h c, em không tham gia ho t ng
ho c i làm thêm gì h t, v y thì bây gi em i n cái gì vào CV xin vi c
ây anh?”. Khi tôi h i ngư c l i nh ng ngư i tham d hôm y là ai cũng
trong tình tr ng gi ng v y, thì quá ng c nhiên là kho ng 60% cánh tay giơ
lên. Tr i ơi! Tôi ch mu n hét th t to v i nhóm b n tr ó (may là tôi gi
ư c s bình tĩnh t t n chia s ): “Các em ơi, sao các em i tìm m t th
mà ch n ch n là không có trên i này v y? Các em mu n thành công mà
không ph i tr giá? Các em mu n h c gi i mà không có nh ng êm th c
tr ng vùi u vào èn sách sao? Làm gì có cái th ó trên i này”. Tôi ang
nói n m t tư duy vô cùng nguy hi m các b n sinh viên, tư duy mì ăn li n.
Cái gì cũng mu n có ngay k t qu mà không ph i b công s c. Cái gì cũng
mu n ngư i ta mang n dâng cho mình, ng i rung ùi mà hư ng trái ng t.
Khi hu n luy n m t khóa h c v i ch “S n sàng cho s nghi p”, tôi ng c
nhiên khi th y có khá nhi u b n sinh viên mong mu n bư c vô khóa h c
ư c nghe v cách tr l i ph ng v n, cách vi t CV sao cho hay, cách làm
sao thi u vào chương trình MT (Management Trainee – ây là m t cu c
thi nh m tìm ki m nh ng tài năng tr c a các t p oàn a qu c gia r t ư c
gi i sinh viên quan tâm). Nói chung là các b n c n nh ng cái có th xài
ư c li n, t o k t qu ngay t c thì. Th c d ng không có gì là x u c , tuy
nhiên nó ch phát huy hi u qu khi b n có m t n n t ng nh n th c v ng ch c
v s nghi p, v tư duy lãnh o, v phong cách làm vi c, v văn hóa ng
x nơi công s ,... Hay nói m t cách khác là n i l c c a
b n có m nh thì k năng m i phát huy tác d ng. Khi
h i thăm thì tôi bi t ư c các b n r t ít tham gia vào nh ng ho t ng xã h i,
các câu l c b i nhóm và n l c vươn lên nhi u vai trò lãnh o khác

5. nhau. V y mà ai cũng mu n thi u vào MT? Tôi gi s các b n may m n tr
l i ph ng v n t t vào ư c chương trình này, thì li u b n có “s ng” và t a
sáng ư c trong ó hay không là i u b n c n suy nghĩ. Tôi r t tâm c v i
cách nhìn nh n c a Chuyên gia giáo d c Gi n Tư Trung r ng “Ta là s n
ph m c a chính mình”, v y thì cái s n ph m B N ngày hôm nay có c nh
tranh ư c v i nh ng “ i th ” khác v tư duy, nh n th c, thái , ki n th c,
k năng,… hay không? i v i ăn thì ngư i ta cũng ráng suy nghĩ cho ra
nh ng phương cách “mì ăn li n” áp ng v i i h i ngày càng g t gao
và c nh tranh c a xã h i, nhưng v i thành công thì làm sao có th như v y
ư c?
Tư duy th hai là tư duy òi h i. Các b n òi h i nhi u quá, nhi u hơn
nh ng gì các b n b ra. Các b n sinh viên a s u r t t tin v ki n th c
c a mình, ó là con dao hai lư i. T tin là t t, nhưng t tin bao nhiêu thì c n
ph i n l c chui rèn b n thân không ng ng. Các b n ang dán cái mác “ I
h c” quá l n vào mình k t lu n r ng ki n th c ã cho công vi c và
mình có quy n òi h i công ty ph i tr m c lương tương x ng v i 4 năm dùi
mãi kinh s trên gh nhà trư ng. Có nhi u b n khi tôi h i v công vi c b n
mong mu n sau khi ra trư ng, b n mô t mu n làm vi c cho các t p oàn a
qu c gia v i thu nh p ít nh t là 800 USD/tháng. Tôi h i ti p: “V y em có cái
gì ngư i ta ph i tr em 800 USD/tháng?”. B n… c ng h ng!
Các b n ơi, mơ l n là t t. B n mu n m c lương bao
nhiêu cũng ư c, không nh ng 800 USD/tháng, mà
th m chí 8000 hay 80.000 USD cũng ư c. Nhưng,

6. b n c n ph i tr l i câu h i là b n có cái gì
ngư i ta ph i tr cho b n m c lương ó? B n có nghĩ
công vi c photocopy cũng có th làm xu t s c hơn bình thư ng ư c hay
không? B n ph i thay th tư duy òi h i b ng m t tinh th n c ng hi n hăng
say, không ng i vi c, không chê vi c, làm v i t t trách nhi m và chu n m c
cao nh t i l i kinh nghi m và s tín nhi m. Ch ng minh cho h th y i
ã, khoan òi h i, r i b n s ư c tr công x ng áng sau này.
Ngoài ra, các b n ch mu n nh n mà không mu n tr giá. T “giá” ây tôi
mu n nói c nghĩa bóng l n nghĩa en. Tôi di n thuy t cho sinh viên khá
nhi u, cái gì mi n phí thì b n n ông l m. Nhưng cái gì c n m t kho n u
tư h c h i sâu hơn thì hình như v i b n nhiêu ó “hàng” mi n phí là
r i. B n chê m c, b n ti c ti n, b n th y không c n thi t. R i thì sau này cái
giá mà b n th t s s tr còn t hơn nhi u. B n ti c ti n u tư vào b n
thân thì xem như b n cũng ti c thành công.
Cu i cùng, i u khi n tôi trăn tr nhi u nh t các b n sinh viên là các b n
không có m t khát v ng l n. Cách ây hai tu n, tôi k t h p v i m t t ch c
nhân s uy tín t ch c m t khóa hu n luy n dành cho nh ng sinh viên ã
qua ch n l c, nh m m c ích trang b cho các b n cách tư duy c a m t nhà
lãnh o tương lai. Khóa hu n luy n k t thúc r i nhưng dư âm c a nó khi n
tôi tr n tr c mãi. Tôi băn khoăn, lo ng i v Tu i Tr hi n nay, l a tu i mà tôi
cũng thu c v . R i Vi t Nam chúng ta s ra sao khi mà nh ng con ngư i ch
nhân tương lai c a t nư c l i có nh ng suy nghĩ và bi u hi n như v y?
Trách ai bây gi ây? Tôi không dám vơ ũa c n m, b i tôi tin r ng v n có
r t nhi u b n tr ang t ng ngày n l c vươn lên v i nh ng khát v ng l n

7. lao, ph c v trư c h t cho t nư c, sau ó m i n b n thân mình. Nhưng
tôi mu n d y lên m t th c tr ng áng báo ng ngày nay m t s lư ng l n
các b n sinh viên: các b n suy nghĩ nh quá. ó là ch mong làm sao có
ti n s ng m i ngày; làm sao có th thi u t t nghi p t t nghi p n u không
s b ba m la; làm sao có th tìm ư c m t công vi c n nh sau khi ra
trư ng; làm sao có th t lo ư c cho b n thân sau khi t t nghi p,... Tôi
cũng t ng như v y, y chang các b n thôi. Nhưng b n ơi, b n c n bi t r ng
i u áng s nh t c a m t t nư c không ph i là nghèo nàn v tài nguyên
khoáng s n; không ph i là t nh ít dân; mà i u áng s nh t là t nư c
y ch t p h p nh ng con ngư i không dám khát v ng l n, không dám ư c
mơ l n. Ai cũng mu n nư c mình giàu m nh, ai cũng mu n Vi t Nam có th
vươn ra t m châu l c, th m chí là sân chơi toàn c u; nhưng ai cũng suy nghĩ
nh nh t, ai cũng ch nghĩ cho riêng cho b n thân mình thôi thì làm sao có
th cùng n m tay nhau i lên ư c ây? B n có th trông ch i u gì trong
khi m i ngày mình ch bi t la cà nh ng quán café, quán nh u, nh ng thú vui
cho quên i quên s u, gi t th i gian. Tôi th t s lo, lo l m các b n !
Than vãn r i cũng th thôi, bây gi c n ph i làm gì ây? Câu h i này qu là
r t r ng và quá khó v i tôi. Nhưng n u ch ư c ch n m t i u duy nh t
chia s v i sinh viên, trong gi i h n kinh nghi m và hi u bi t c a mình, tôi
mu n nói r ng các b n c n ph i CH NG. Các b n còn b ng quá, i n
hình là m i khi t a àm (t c là m t d ng h i áp chia s kinh nghi m), tôi h i
là có ai có câu h i gì không thì ch m t s im l ng áng s xu t hi n. Tôi h i
t i sao thì các b n nói r ng n ây ư c nghe anh chia s gì ó. Các
b n ơi, c n ph i thay i tư duy ngay i, CH NG lên. ng ng i ó mà
mong ngư i ta em thành công n v i b n. ng ch bi t n p ơn r i c u
mong nhà tuy n d ng g i i n và m i b n ký h p ng. ng m i ngày ch

8. có n trư ng r i quay v nhà mà mong mình s t a sáng trong s nghi p
sau này. ng kêu than oán trách vi c giáo d c i h c th này th kia, thi u
th c ti n, toàn lý thuy t,… Ai cũng có công vi c và trách nhi m c a h thôi.
Nhi m v c a b n là h c và hãy bi t n l c h c m t cách ch ng. Nó xu t
phát t ý th c “Ta là s n ph m c a chính mình” chuy n
vai trò y t sang vai trò ông ch c a quá trình h c. Chính b n m i
là ngư i ra nh ng cái mình c n h c dư i s
hư ng d n c a th y cô ho c nh ng ngư i trư c,
r i n l c h c t p b ng phương pháp h c sáng t o.
S h c cũng c n m r ng cách nhìn nh n. Không
ph i c ph i có cái bàn, cái gh , quy n v , cây bút
thì m i g i là h c. H c b t kì âu, h c t b t kì ai.
Ch c n m t cái u r ng m , ch u khó quan sát,
trao i, ánh giá, phân tích, th c m c là ư c.
Thay i c h th ng thì khó, nhưng thay i b t
u t chính b n thân mình thì ai cũng làm ư c,
ch là b n có mu n hay không thôi?
Vài trăn tr c a m t ngư i tr tu i g i n Tu i Tr . Giai o n 18 – 25 th t
p, ng phung phí th i gian bi n mình thành m t th h lu m c a xã
h i.