Folder Stowarzyszenia MAGURYCZ

1. Nagrobek Hrycia Buchwaka – front
(opis na s. 2)
XXII sezony społecznej pracy
MAGURYCZA i NADSANIA
na cmentarzach
południowo-wschodniej Polski
i Ukrainy
1987–2008
Nowica–Kraków–Warszawa 2008

2. Lewy bok nagrobka Hrycia Buchwaka
(* 1852, + 1926), wykonanego przez niego Nazwa stowarzyszenia pochodzi od nazwy góry kresu kamieniarstwa, nauczyć się pracy z kamie-
własnoręcznie, z niezwykłą inskrypcją. nieopodal wsi Bartne, w Beskidzie Niskim, gdzie niem i uczestniczyć w wycieczkach i wykładach.
Cmentarz greckokatolicki, Berehy Górne, niegdyś pozyskiwano piaskowiec, służący miej- Niektórzy z nich wciągają się w pracę stowarzy-
gm. Lutowiska – Bojkowszczyzna.
Zdjęcia nagrobka na s. 1, 2, 15 i 16,
scowym rzemieślnikom za materiał na żarna, szenia i w kolejnych latach odwiedzają Beskid
wykorzystane za uprzejmą zgodą Stanisława kamienie młyńskie, nagrobki i krzyże. Bartneń- Niski oraz Roztocze i Bieszczady, by brać udział
Krycińskiego.
scy kamieniarze słynęli w całej okolicy ze swego w przedsięwzięciach MAGURYCZA .
kunsztu i znakomitych wyrobów, i do tej tradycji – Większość uczestników obozów stanowią kobie-
pracy z kamieniem i w kamieniu – STOWARZY- ty, niezastąpione przy lżejszych pracach – takich
SZENIE MAGURYCZ nawiązuje, od lat remontując jak czyszczenie kamienia, kitowanie i uzupełnia-
cmentarze na terenach południowo-wschodniej nie ubytków oraz malowanie żeliwnych krzyży –
Polski: na Bojkowszczyźnie i Łemkowszczyźnie wymagających cierpliwości, precyzji i uważności.
oraz Roztoczu.
Słowo magurycz, pochodzące z języka rumuń- Z myślą o wszystkich tych, którzy chcą pracować
skiego, a mające słowiańską końcówkę, wskazu- na cmentarzach, wydaliśmy w 2008 r. broszurę
je na dawne dzieje regionu, których dzisiejszym Kamienie są lekkie czyli jak pracować na cmenta-
śladem są m.in. toponimy. W nich przechowała rzu, już dostępną w języku ukraińskim i niemiec-
2 się historia osadnictwa oraz miejsca i świata, kim na naszej stronie (w w w. m a g u r yc z .o r g).
w którym przez setki lat współistniały różne gru- Bierzemy także udział w konferencjach, spotka-
o stowarzyszeniu, py etniczne, narody, kultury i religie. niach i innych wydarzeniach, starając się popula-
ryzować ideę pracy na cmentarzach i opieki nad
jego nazwie W działaniach STOWARZYSZENIA MAGURYCZ biorą sztuką sepulkralną.
udział młodzi ludzie zainteresowani historią Ga-
i słowie magurycz licji i ochroną dziedzictwa kulturowego i nie tyl-
ko. Pracują społecznie na cmentarzach i przy ka-
pliczkach (m.in. pionując, czyszcząc, klejąc oraz
zabezpieczając krzyże i nagrobki) oraz mogą po-
znać przede wszystkim podstawowe pojęcia z za-
Piaskowcowa podstawa pod chrzcielnicę
w kształcie łodzi opatrzonej wizerunkiem ryby –
symbolem Chrystusa, chrztu i eucharystii, XIX w.
Cerkwisko na cmentarzu greckokatolickim
w Beniowej, gm. Lutowiska – Bojkowszczyzna.
Zdjęcie wykorzystane za uprzejmą zgodą
Stanisława Krycińskiego.

3. Idea pracy na cmentarzach jest apolitycz- Wielkim. Było to rozporządzenie Wysokiego
na, nie służy żadnej instytucji, nie głosi je- Wydziału Krajowego z 1889 r., które wzywało
dynie słusznej wizji historii, nie wynika też „do ochrony licznych w kraju naszym zabytków
z inspiracji religijnych, ale odwołuje się do przeszłości mających znaczenie archeologicz- 3
wrażliwości i potrzeby służenia. Jej istota tkwi ne, historyczno-pamiątkowe albo artystyczne”.
w fascynacji różnorodnością i współistnieniem. Praca nasza zatem służy ochronie zabytków, idea
Remonty cmentarzy i kapliczek oraz krzyży dziedzictwa kulturowego, a także środowiska
służą ocalaniu pejzażu kulturowego, który przyrodniczego, przede wszystkim na terenach
współtworzył różnorodny i bogaty krajobraz południowo-wschodniej Polski i Karpat, ze
Karpat. Ocalanie to jest dla nas wartością samą szczególnym uwzględnieniem sztuki sepulkral-
w sobie. Idea MAGURYCZA to zachęta do od- nej, cmentarzy i małej architektury sakralnej.
krywania historii miejsc, gdzie nie tak daw-
no współistniały różne kultury i religie. Działania MAGURYCZA mają charakter społecz-
„Współistnienie” to ważne słowo, które jest klu- ny i przyczyniają się do rozwoju wrażliwości na
czem do pojmowania naszych intencji. Analogicz- sztukę mniejszości narodowych, zarówno wśród
ną myśl widzimy w dokumencie odnalezionym uczestników obozów, jak i społeczności lokalnej.
przez nas w cerkwi p.w. św. Onufrego w Wisłoku Zachowanie krajobrazu kulturowego ma istotny
wpływ na współczesną percepcję całego regio-
Krzyż piaskowcowy nieznanego pochodzenia, nu. Większość obiektów, które są przedmiotem
o nieznanym przeznaczeniu,
odnaleziony bez podstawy i cokołu. naszego zainteresowania, została niegdyś celo-
Otoczenie greckokatolickiej cerkwi wo zdewastowana, a dziś pozostaje bez opieki
z XVIII w. p.w. śś Kosmy i Damiana, i ochrony. Jesteśmy przekonani, że przywraca-
Kotań, gm. Krempna,
środkowa Łemkowszczyzna, Beskid Niski. nie im dawnego stanu ma sens, a jednocześnie
Remont wykonał MAGURYCZ we wrześniu 2005 r. kształtuje postawy pełne szacunku dla wielo-
kulturowej przeszłości, otwarte i tolerancyjne.

4. W 1986 r. Szymon Modrzejewski zaczął zajmo-
wać się greckokatolickim cmentarzem w Bere-
hach Górnych (Bieszczady). Rok później Stanisław
Kryciński, z zamiłowania historyk i krajoznaw-
ca, członek SKPB Warszawa oraz Społecznej
Komisji Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej,
zorganizował obóz remontowy na cmentarzach
w Bystrem i Michniowcu (Bieszczady). Przedsię-
wzięcie to nosiło nazwę NADSANIE i było częścią
działań Społecznej Komisji Opieki nad Zabytka-
mi Sztuki Cerkiewnej przy Towarzystwie Opieki
nad Zabytkami (rozwiązanej w 1999 r.), w któ-
rej zarządzie obaj wymienieni zasiadali. Inspira-
cję dla NADSANIA stanowiła zainicjowana przez
warszawskie SKPB Akcja Opis, której celem było
uchwycenie przeszłości w każdej dostępnej jesz-
4 cze materialnej i duchowej formie na terenach
Bieszczadów, Beskidu Niskiego i Pogórzy. Od
historia NADSANIA 1988 do 1995 r. Kryciński i Modrzejewski wspól- MAGURYCZ (NADSANIE przestało istnieć), która
nie organizowali obozy remontowe na Bojkow- działała głównie pod auspicjami Towarzystwa
i MAGURYCZA szczyźnie (Bieszczady). Karpackiego. Celem obozów było remontowanie
Od 1996 do 2006 r. Szymon Modrzejewski pro- oraz inwentaryzacja sztuki sepulkralnej, krzyży
wadził obozy remontowe w oparciu o założoną i kapliczek przydrożnych, a także innych obiek-
przez siebie NIEFORMALNĄ GRUPĘ KAMIENIARZY tów sztuki sakralnej, pozostających bez opieki na
terenach południowo-wschodniej Polski (głów-
nie Bieszczady i Beskid Niski).
Naturalną kontynuacją prac NADSANIA i NGK
MAGURYCZ jest działalność powołanego w XII
2006 r. i zarejestrowanego w III 2007 r. STOWARZY-
SZENIA MAGURYCZ . Poza pracami remontowymi
stowarzyszenie podejmuje różne inne działania
na rzecz dziedzictwa kulturowego – prowadzi
Piaskowcowa kapliczka z 1909 r. warsztaty i inwentaryzacje, organizuje wystawy
Grab, gm. Krempna. i wspiera inne podmioty – a także zaangażowało
Prace remontowe w VIII i IX 2007 r. się w ochronę przyrody.

5. Idea ratowania cmentarzy nie oblekłaby się w cia-
ło, gdyby nie wolontariusze, sympatycy i nasi przy-
jaciele. Przez obozy remontowe przewinęło się od
1987 r. kilkaset osób. Czasem ich zainteresowania
wiążą się z Bojkowszczyzną i Łemkowszczyzną,
Bieszczadami, Beskidem Niskim, innym razem
z historią czy folklorem, konserwacją zabytków
lub sztuką sakralną. Jedni pojawiają się regular-
nie, inni rzadziej. Zawsze jednak znajdują się chęt-
ni, mimo że nasza praca odbywa się w trudnych
i spartańskich warunkach.
W 2007 roku w obozach Magurycza uczestniczyli:
Ryszard Babiasz, Katarzyna Banul, Natalia Bart-
kiv, Aleksander Budzyński, Aneta Cedro, Matylda
Danielkiewicz, Hałyna Demkiw, Małgorzata Dubo-
wiak, Lucyna Dziuba, Światosław Gal, Katarzy-
na Gajewska, Sylwia Gajownik, Kamila Gontarz, 5
Weronika Grygowicz, Aleksandra Gulińska, Karo-
lina Hendrys, Dorota Hendzel, Olena Horodetska, Dziękujemy Wam wszystkim za waszą pracę, wolontariusze
Karolina Janeczek, Anna Jurczyszyn, Bartłomiej przyjaźń oraz zaangażowanie i czas, który po-
Kazimierski, Olja Kotska, Dorota Kozińska, Kate- święcacie sprawie. ludzie MAGURYCZA
ryna Kravchuk, Jakub Leja, Ihor Leszchuk, Ludmi-
ła Łączyńska, Aneta Łukasik, Wiktor Martyniuk,
Joanna Mikowska, Filip Modrzejewski, Szymon
Modrzejewski, Wiesław Mółka, Jan Nieściur,
Damian Nowak, Dariusz Nowak, Rusłan Nykon-
czuk, Agnieszka Olszewska, Małgorzata Olszew-
ska, Mariusz Ostrowski, Magdalena Pałyska,
Ołeksandr Pawljuk, Jakub Pecka, Marcin Pietru-
sza, Agata Pitucha, Oleh Rybczyński, Zoriana Ryb-
czyńska, Walentyna Serdiuk, Patrycja Skrzypek,
Katarzyna Stachnik, Aleksandra Stanowska, Ulja-
na Steckiw, Justyna Sułkowska, Mateusz Szafran,
Aneta Szeliga, Kinga Szewczyk, Radosław Szmyd,
Magdalena Uszycka, Olena Velykodna, Grzegorz
Wacek, Beata Woźniak, Włodzimierz Woźnica,
Jakub Zaremba i Grzegorz Żero.

6. W latach 1987–2008 prace remontowe i porządkowe prowadzono w wielu – często nieistniejących – 1992
VIII Bandrów, Stebnik, gm. Ustrzyki Dolne – cmentarze
miejscowościach Bieszczadów, Beskidu Niskiego i Roztocza oraz na Ukrainie.
greckokatolickie i krzyże przydrożne
Od 1987 r. w ciągu 46 obozów (12 obozów NADSANIA , 23 obozy NGK MAGURYCZ oraz 11 obozów STOWA- 1993
RZYSZENIA MAGURYCZ) remontom z wykorzystaniem technik konserwatorskich i pracom porządkowym VIII Jałowe, Moczary, Bandrów, gm. Ustrzyki Dolne – cmen-
poddano ponad 1200 obiektów w 90 miejscowościach. Są wśród nich nagrobki na prawie 100 cmen- tarze greckokatolickie i krzyże przydrożne
Zatwarnica, Hulskie*, Krywe*, gm. Lutowiska – cmen-
tarzach w 80 miejscowościach, krzyże i kapliczki przydrożne w 35 miejscowościach, cerkwiska, nadto tarze greckokatolickie
chrzcielnice, krzyże z nieistniejących cerkwi, a także kaplica w Balnicy, kapliczka w Grabiu oraz kost- Tworylne*, gm. Czarna – cmentarz greckokatolicki
nica w Nowicy. 1994
VIII Smolnik nad Sanem*, gm. Lutowiska – rekonstrukcja
NGK MAGURYCZ zorganizowała także ekspozycję w cerkwi w Wisłoku Wielkim, która prezentuje doku- XIX-wiecznego nagrobka z ok. 250 części, cmentarz grecko-
menty gminne i parafialne oraz utensylia cerkiewne z Wisłoka Wielkiego i Radoszyc, a także relikty katolicki
Chmiel, gm. Lutowiska – płyta nagrobna z XVII w., cmen-
cerkwi w Czeremsze. Od 2005 r. NGK MAGURYCZ (teraz jako stowarzyszenie) działa na rzecz powrotu tarz greckokatolicki
na kirkut w Jaśliskach macew, które w czasie drugiej wojny światowej zostały użyte do budowy tamy Tworylne*, gm. Czarna – cmentarz greckokatolicki
na rzece Bełcza. Rajskie, gm. Solina – cmentarz greckokatolicki
Bystre, gm. Baligród – cmentarz greckokatolicki
Od kwietnia 2007 r. organizatorem obozów jest STOWARZYSZENIE MAGURYCZ . Berehy Górne*, Caryńskie*, gm. Lutowiska – cmentarze
greckokatolickie
1995
6 1987
VIII Michniowiec, Bystre, gm. Czarna – cmentarze grecko-
VIII Smolnik nad Sanem*, gm. Lutowiska – cmentarz grecko-
katolicki
Balnica*, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki,
kalendarium katolickie i krzyże przydrożne
Chmiel, gm. Lutowiska – cmentarz greckokatolicki, płyta
nagrobna z XVII w.
krzyże z nieistniejącej cerkwi
Wola Michowa, gm. Komańcza – cmentarz żydowski
Nowy Łupków, gm. Komańcza – cmentarz grecko-
prac NADSANIA 1988
VIII Lipie, gm. Czarna – cmentarz greckokatolicki i krzyże
katolicki
W latach 1996–1998 Stanisław Kryciński zorganizował 3 obozy
przydrożne
NGK MAGURYCZ Lutowiska, Smolnik nad Sanem*, gm. Lutowiska –
cmentarze greckokatolickie i krzyże przydrożne
remontowe, po czym NADSANIE przerodziło się w przedsięwzięcie
archeologiczne (wykopaliska w Berehach Górnych, gm. Luto-
wiska, latem 1999 i 2000 r.).
i STOWARZYSZENIA 1989
VIII Polana, gm. Czarna – cmentarz greckokatolicki i katolicki
Na życzenie Stanisława Krycińskiego kolejne obozy (od 1996 r.)
nie używały nazwy NADSANIE. Cele nowej inicjatywy – kontynua-
Dwernik, Berehy Górne*, gm. Lutowiska – cmentarze torskiej i funkcjonującej jako NIEFORMALNA GRUPA KAMIENIARZY MA-
MAGURYCZ 1990
greckokatolickie i krzyże z nieistniejących cerkwi GURYCZ – pozostały takie same.
1996
1987–2008 VIII Sianki*, gm. Lutowiska – cmentarz greckokatolicki,
kaplica grobowa
Beniowa*, gm. Lutowiska – cmentarz greckokatolic-
VII
VIII
Królik Wołoski, Deszno, Bałucianka, gm. Rymanów –
cmentarze greckokatolickie
Smolnik nad Sanem*, gm. Lutowiska – cmentarz grecko-
ki, podstawa pod chrzcielnicę (?), krzyże z nieistniejącej katolicki
cerkwi, krzyż przydrożny Wola Michowa, gm. Komańcza – cmentarz żydowski
Bukowiec*, gm. Lutowiska – cmentarz greckokatolicki, Balnica*, gm. Komańcza – pańszczyźniany (?) krzyż
krzyże z nieistniejącej cerkwi, krzyż przydrożny przydrożny
Dźwiniacz Górny*, gm. Lutowiska – cmentarz grecko- Nowica, gm. Uście Gorlickie – cmentarz greckokatolicki
katolicki i krzyże przydrożne 1997
1991 VII Wisłoczek, gm. Rymanów – cmentarz greckokatolicki
VIII Stuposiany, Wołosate, Caryńskie*, gm. Lutowiska – i choleryczny
cmentarze greckokatolickie i krzyże przydrożne Tarnawka, gm. Rymanów – cmentarz greckokatolicki
IX Wisłok Wielki Górny, gm. Komańcza – cmentarz grecko-
katolicki, chrzcielnica z nieistniejącej cerkwi
Nowica, gm. Uście Gorlickie – remont drewnianej kostnicy
z II poł. XIX w.

7. 1998 2002 IX Myscowa, gm. Krempna – cmentarz greckokatolicki
VII Puławy, gm. Rymanów – cmentarz greckokatolicki II Morochów, gm. Zagórz – cmentarz greckokatolicki X wernisaż wystawy fotograficznej poświęconej działal-
Rudawka Rymanowska, gm. Rymanów – krzyż przy- VI Radocyna*, gm. Sękowa – cmentarz greckokatolicki, ności NGK MAGURYCZ, kawiarnia Spokój, Kraków; pierwszy
drożny krzyże przydrożne zjazd członków i sympatyków NGK MAGURYCZ: Nowica,
VIII Wisłok Wielki Dolny, gm. Komańcza – cmentarz grecko- VIII Solinka*, gm. Cisna, cmentarz greckokatolicki, krzyż kuty Berehy, Balnica, Komańcza, Wisłok Wielki, Mszana Dolna,
katolicki, krzyż przydrożny, odkrycie archiwum zwierzch- z nieistniejącej cerkwi Myscowa, Nowica
ności gminnej z lat 1885–1896 oraz dokumentów parafial- Maniów, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki, krzyż Od 2007 r. remonty cmentarzy są organizowane przez STOWARZY-
nych kuty z nieistniejącej cerkwi SZENIE MAGURYCZ , powołane w XII 2006 r. Poniżej nie wymieniamy
Balnica*, gm. Komańcza – remont murowanej kaplicy Smolnik nad Osławą, gm. Komańcza – cmentarz grecko- inicjatyw, obozów i warsztatów wspieranych przez STOWARZYSZE-
z XIX w. przy cudownym źródle katolicki NIE MAGURYCZ .
Wołowiec, gm. Sękowa – krzyże przydrożne Surowica*, gm. Komańcza – cmentarze greckokatolickie
2007
IX Radruż, gm. Horyniec – cmentarz greckokatolicki Szczerbanówka*, gm. Komańcza – krzyż kuty z nieistnie-
IV/V Korczmin, gm. Ulhówek – cmentarz greckokatolicki
1999 jącej cerkwi
VII Krempna, gm. w miejscu – cmentarze greckokatolickie
VII, VIII, X IX/X Wisłok Wielki, gm. Komańcza – ekspozycja muzealna
i krzyże przydrożne
Balnica*, gm. Komańcza – remont kaplicy, kontynuacja Balnica*, gm. Komańcza – remontu kaplicy, kontynuacja
VII Nowica, gm. Uście Gorlickie – cmentarz greckokatolicki
VIII Wisłok Wielki Dolny, gm. Komańcza – polichromia 2003 i krzyże przydrożne
w cerkwi p.w. św. Onufrego, chorągiew procesyjna z końca IV Wisłok Wielki, gm. Komańcza – ekspozycja muzealna Przysłup, gm. Uście Gorlickie – cmentarz greckokatolicki,
XVIII w., ekspozycja muzealna w wieży cerkwi VIII/IX Zawoje*, gm. Rymanów – cmentarz greckokatolicki, kapliczka i krzyże przydrożne oraz cmentarz wojskowy nr 59
Wisłok Wielki Górny, gm. Komańcza – krzyż przydrożny cerkwisko VIII Grab, gm. Krempna – cmentarz greckokatolicki, kapliczki
Moszczaniec, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki Wernejówka*, gm. Rymanów – krzyż przydrożny i krzyże przydrożne
Czystohorb, gm. Komańcza – cerkwisko, cmentarz grecko- Polany Surowiczne*, gm. Komańcza – cmentarze grecko- VIII/IX Ożenna, Cichania*, gm. Krempna – cmentarze grecko-
katolicki, chrzcielnica z nieistniejącej cerkwi katolickie, cerkwisko, krzyż przydrożny katolickie
2000 Darów*, gm. Komańcza – cmentarz greckokatolicki, krzyż IX warsztaty Galicja, Galizien, Hałyczyna
VIII/IX Moszczaniec, gm. Komańcza – krzyże przydrożne przydrożny Grab, Kotań, Krempna, Rozstajne, gm. Krempna –
Wola Niżna, gm. Dukla – cmentarze greckokatolickie Krzyże przydrożne, gm. Komańcza, droga Polany Suro- kapliczki i krzyże przydrożne
Wola Wyżna*, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki, wiczne–Puławy, Nowica, gm. Uście Gorlickie – krzyże przydrożne
cerkwisko, krzyż przydrożny Wisłok Wielki, gm. Komańcza – XVIII -wieczna chorągiew Przysłup, gm. Uście Gorlickie – cmentarz wojskowy nr 59
Jasiel*, gm. Dukla – cmentarze greckokatolickie, krzyż procesyjna X gm. Uście Gorlickie – inwentaryzacja cmentarzy grecko-
kuty z nieistniejącej cerkwi, krzyże przydrożne 2004 katolickich
Rudawka Jaśliska*, gm. Dukla – krzyże przydrożne VII Korczmin, gm. Ulhówek – cmentarz greckokatolicki 2008
Wisłok Wielki Dolny, gm. Komańcza – modernizacja VIII Szczawne, gm. Komańcza – cmentarze greckokatolickie IV Kowalówka*, gm. Czarna – krzyż przydrożny
ekspozycji muzealnej Komańcza, gm. Komańcza – cmentarze greckokatolickie IV/V Żuków*, gm. Cieszanów – cmentarz greckokatolicki
2001 i prawosławne, kuty krzyż cerkiewny nieznanego pocho- VI Roztoka, gm. Bircza – nagrobek na cmentarzu grecko-
V Balnica*, gm. Komańcza – remont kaplicy, kontynuacja dzenia katolickim
Szczerbanówka*, gm. Komańcza – krzyż kuty z nieistnie- Szklary, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki, chrzciel- VI/VII Baligród, gm. Baligród – cmentarz żydowski
jącej cerkwi nica, cerkwisko VII Podkamień, Ukraina – cmentarz przy klasztorze
Wisłok Wielki Dolny, gm. Komańcza – krzyż przydroż- 2005 Huta Pieniacka*, Ukraina – cmentarz katolicki
ny, dokumenty zwierzchności gminnej, chrzcielnica z Woli V Szklary, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki, krzyż VIII Polany, Żydowskie, gm. Krempna – cmentarze grecko-
Wyżnej gromadzki, kapliczka przydrożna z XVII w. (?) katolickie
VIII/IX Czeremcha*, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki, Mszana, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki, cerkwisko
krzyże przydrożne, cerkwisko VII Jaśliska, gm. Dukla – translokacja macew pochodzących Asteryskiem (*) oznaczono nieistniejące miejscowości.
Lipowiec*, gm. Dukla – cmentarze greckokatolickie z tamtejszego kirkutu
Wisłok Wielki Górny, gm. Komańcza – krzyż przydrożny, VIII Mszana, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki
ekspozycja muzealna X Kotań, gm. Krempna – cmentarze greckokatolickie,
Radoszyce, gm. Komańcza, cerkiew – dokumenty gminne lapidarium
i parafialne, utensylia 2006
Jasiel*, gm. Dukla – krzyż przydrożny VI/VII Jaśliska, gm. Dukla – translokacja macew, zakończenie
Berehy Górne*, gm. Lutowiska – cmentarz grecko- VII Daliowa, gm. Dukla – cmentarz greckokatolicki
katolicki Grab, Ożenna, gm. Krempna – cmentarze grecko-
katolickie, kapliczki i krzyż przydrożny
VIII Grab, gm. Krempna – cmentarz greckokatolicki,
kapliczka przydrożna

8.  usunięcie drzew i krzewów
 opasanie stabilizujące i wzmacniające fun-
dament oraz wykonanie kamiennych para-
petów, podłogi i łuku nad wejściem
 rekonstrukcja „cebulki” wieńczącej kaplicę
oraz naprawa elementów więźby hełmu
nakrywającego kaplicę
 wymiana poszycia hełmu
 kamienne ogrodzenie wokół kaplicy
Balnica istnieje już tylko jako nazwa na mapie zostały przeprowadzone.
Bieszczadów. Po ludnej wsi zostało cerkwisko,
cmentarz, parę krzyży przydrożnych i murowana Wszystkie prace, poza dekarskimi, były wyko-
kaplica z 2 poł. XIX w., zwana kiedyś „kowalową”, nane społecznie dzięki funduszom i wsparciu,
gdzie sprawowano liturgię raz w roku, w Zielo- które uzyskaliśmy. Pozostało jeszcze otynkowa-
ne Świątki. Prawdopodobnie kaplica była pod nie kaplicy, montaż krat w oknach i wejściu oraz
wezwaniem Zesłania Ducha Świętego; dawniej podbicie stropu, co wymaga nie tylko czasu, ale
8 wokół niej ciągnęły się pola, dzisiaj otacza ją i pieniędzy.
gęsty las. Remont kaplicy zaczął się dziesięć lat temu
kaplica O istnieniu kaplicy nad cudownym źródłem wie- i mamy nadzieję, że zostanie zakończony w naj-
dzieliśmy od dawna, pochłaniały nas jednak pra- bliższej przyszłości. W tym miejscu kolejny raz
nad cudownym ce cmentarne. Mieliśmy wszakże świadomość, apelujemy do wszystkich władz, także duchow-
że kaplica wkrótce popadnie w ruinę. nych, o wsparcie i zainteresowanie sprawą.
źródłem W 1998 r. rozpoczęliśmy remont balnickiej kapli- Przecież po dziś dzień kaplicę i cudowne źródło
cy. Nie jest on jeszcze zakończony, niemniej naj- w Balnicy odwiedzają dawni mieszkańcy wsi
w Balnicy ważniejsze prace, takie jak: oraz ich potomkowie i turyści.

9. Cmentarz żydowski w Jaśliskach został założony podkreślić, że mieszkańcy Jaślisk są przychylnie
w 1883 r. Po zagładzie jaśliskich Żydów w 1943 r. nastawieni do naszych starań.
tamtejszy wójt użył macew z kirkutu do budo- W tej sprawie będziemy nadal mediować. Mamy
wy tamy na potoku Bełcza. Od 65 lat znajdują się swoje propozycje – uważamy, że jedynym sen-
one poza cmentarzem, który zdewastowano – sownym rozwiązaniem jest powrót macew na
na jego terenie jest urządzony… przydomowy kirkut i urządzenie lapidarium lub ustawienie
ogródek z warzywami. nagrobków wzdłuż granicy cmentarza.
Więcej informacji na temat kirkutu w Jaśliskach
można znaleźć na stronie
ht tp://w w w.kirkut y.xip.pl/jasliska.htm
9
kiedy macewy
wrócą na kirkut
w Jaśliskach?
W 2005 i 2006 r. wydobyliśmy z brzegu i koryta
Bełczy kilkadziesiąt nagrobków i umieściliśmy
je w magazynie w Posadzie Jaśliskiej. Wszyst-
kie nagrobki – a na części macew zachowały się
ślady polichromii! – zostały oczyszczone mecha-
nicznie i chemicznie oraz zabezpieczone środka-
mi grzybobójczymi. Dzięki pomocy rabina Avrasi-
ma Zeliga przetłumaczono inskrypcje nagrobne.
Uważamy, że macewy muszą wrócić na cmen-
tarz. Nie będzie to łatwe, bowiem kirkut pozo-
staje w rękach prywatnych. Poprosiliśmy o po-
moc Fundację Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego
i mamy nadzieję, że odniesie to skutek. Warto

10. 20–27 VI – remont macew na kirkucie w Bali-
grodzie we współpracy z wolontariuszami zwią-
zanymi z forum w w w. b i e s zc z a d y. i n f o. p l
1–15 VII – remont krzyża przydrożnego w Kotani,
nagrobków na greckokatolickim cmentarzu cer-
kiewnym i grzebalnym oraz krzyży przydrożnych
w Krempnej, gm. Krempna
16–30 VII – remont nagrobków na greckokato-
lickim cmentarzu cerkiewnym i grzebalnym na
Przysłupie oraz krzyży i kapliczki przydrożnej;
prace porządkowe na cmentarzu wojennym
nr 59; naprawa i montaż krzyży żeliwnych na
greckokatolickim cmentarzu grzebalnym w No-
wicy oraz remont krzyży przydrożnych; gm. Uście
Gorlickie
6–15 VIII – prowadzenie remontu na grecko-
10 katolickich cmentarzach: cerkiewnym i grzebal- katolickiej i MAGURYCZA; dokumentacja cmenta-
nym w Krecowie oraz grzebalnym w Tyrawie rza w Podkamieniu
działania Wołoskiej, gm. Tyrawa Wołoska, organizator: Sto- 14–30 IX – warsztaty Galicja, Galizien, Hałyczy-
warzyszenie Dziedzictwo Mniejszości Karpackich na…, remont kapliczek przydrożnych w Grabiu,
MAGURYCZA VIII – pomoc w pracach remontowych na cmen- krzyży przydrożnych w Rozstajnem, Krempnej
tarzu greckokatolickim w Korczminie, gm. Ul- i Kotani, zakończenie remontu nagrobka w lapi-
w 2007 r. hówek, organizator: Fundacja Kultury Duchowej darium w Kotani, gm. Krempna; kontynuacja
Pogranicza z Lublina prac remontowych na cmentarzu wojennym
(XXI sezon) VIII – pomoc w pracach remontowych na cmen- nr 59 w Przysłupie, gm. Uście Gorlickie; warszta-
tarzu prawosławnym w Sobiborze, gm. Włoda- ty rzeźbiarskie w Nowicy oraz wykłady poświę-
wa, organizator: Towarzystwo dla Natury i Czło- cone dziedzictwu kulturowemu, toponomastyce
wieka w Karpatach, typografii nagrobnej, krajoznaw-
19 VIII–2 IX – rozpoczęcie remontu kapliczek stwu, cerkwiom łemkowskim i in.
III – wystawa prezentująca prace MAGURYCZA i krzyży przydrożnych oraz rekonstrukcji muro- 9–20 X – inwentaryzacja cmentarzy grecko-
w 2005 i 2006 r., Młodzieżowy Dom Kultury wanej kapliczki w Grabiu; remont nagrobków na katolickich, gm. Uście Gorlickie
w Lublinie cmentarzach greckokatolickich w Grabiu, Ożen- X–XII 2007 – opracowywanie dokumentacji
28 IV–6 V – remont nagrobków na cmentarzu nej i Cichani; gm. Krempna działań oraz praca nad archiwum MAGURYCZA
greckokatolickim w Korczminie, gm. Ulhówek 4–12 IX , Ukraina – prowadzenie remontu na XII – wystawa prezentująca warsztaty Galicja,
7–10 V – prace na cmentarzu prawosławnym cmentarzu wielowyznaniowym w Drohobyczu Galizien, Hałyczyna…, pub „Spokój”, Kraków
w Kosyniu, gm. Wola Uhruska, organizator: przy ul. Truskaweckiej, wykonanego przez wo- 8 XII – Walne Zebranie STOWARZYSZENIA MAGU-
Towarzystwo dla Natury i Człowieka lontariuszy Caritasu Ukraińskiej Cerkwi Grecko- RYCZ w Krakowie

11. Działania na rzecz ochrony przyrody Kapliczka z 1898 r., murowana z kamienia, okrągła.
Grab, gm. Krempna.
STOWARZYSZENIE MAGURYCZ występowało na pra- Rekonstrukcja: VIII 2006, VIII/IX 2007. Prace obejmowały:
inwentaryzację zrujnowanego obiektu, budowę fundamentu
wach strony w postępowaniu administracyjnym i rekonstrukcję murów kapliczki
w sprawie zbiornika wodnego Kąty-Myscowa na
rzece Wisłoce i współpracowało z organizacjami stwo Karpackie (Warszawa), Towarzystwo dla
pozarządowymi, placówkami i pracownikami na- Natury i Człowieka (Lublin), Towarzystwo Miło-
ukowymi w zakresie ustalenia przewidywanego śników Krempnej i Okolicy (Kotań) oraz Towarzy-
oddziaływania planowanego zbiornika na środo- stwo Przyjaciół Nowicy (Nowica).
wisko przyrodnicze, kulturowe i społeczne. Inter-
weniowało ponadto w sprawie niewłaściwego Środki na działania MAGURYCZA pozyskaliśmy
prowadzenia robót hydrotechnicznych na rzece z grantów i dotacji Fundacji Edukacja dla Demo-
Wilszni i Wisłoce w obszarach zgłoszonych do kracji oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wol-
programu Natura 2000 oraz zmian w przepisach ności, Fundacji Wspomagania Wsi, Fundacji „Pa-
i użytkowaniu ziemi ze szczególnym uwzględ- mięć, Odpowiedzialność, Przyszłość” (program
nieniem Beskidu Niskiego. Memoria), Fundacji im. Stefana Batorego oraz
Braliśmy też udział w tworzeniu społecznych pozarządowymi i placówkami naukowymi (To- Fundacji Żydowskiego Życia i Kultury im. Tada
planów zarządzania i ochrony obszarów Natu- warzystwo na Rzecz Ziemi, Klub Przyrodników, Taubego.
ra 2000 w Beskidzie Niskim i Bieszczadach oraz Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Instytut
raportu Środowiskowe skutki przedsięwzięć hydro- Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Magurski W 2007 r. remontowi z użyciem wybranych
technicznych współfinansowanych ze środków Park Narodowy, Państwowa Rada Ochrony Przy- technik konserwatorskich poddano: 89 nagrob-
Unii Europejskiej we współpracy z organizacjami rody). ków na cmentarzach różnych wyznań, 21 krzyży
i kapliczek przydrożnych.
Sezon w liczbach i danych Nadto pomagaliśmy remontować nagrobki na
cmentarzach prawosławnych, greckokatolickich
W działaniach MAGURYCZA w 2007 r. wzięło udział i żydowskich w Bieszczadach, Górach Słonych,
104 wolontariuszek i wolontariuszy. na Polesiu, Podlasiu, Roztoczu i w Drohobyczu –
W realizacji projektów wspieraliśmy Caritas w sumie około 200 obiektów.
Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej (Droho-
bycz), Stowarzyszenie Dziedzictwo Mniejszości MAGURYCZ w 2007 r. wydał następujące pozycje:
Karpackich (Zagórz) i Fundację Kultury Ducho- ilustrowaną broszurę 20 lat społecznej pracy Niefor-
wej Pogranicza (Lublin). Naszymi partnerami malnej Grupy Kamieniarzy MAGURYCZ i NADSANIA na
byli Centrum Badań Humanistycznych (Lwów), cmentarzach wyznaniowych południowo-wschod-
15 Wędrownicza Drużyna Harcerska (Poznań), niej Polski, kartę pocztową i ulotkę oraz – z ini-
Fundacja Krzyżowa (Krzyżowa), Fundacja Biesz- cjatywy firmy SPSS POLSKA (Kraków), która sfi-
czadzka (Ustrzyki Dolne), Urząd Gminy Baligród, nansowała też druk i dystrybucję – kalendarz na
parafia rzymskokatolicka w Krempnej, Towarzy- rok 2008, poświęcony działalności MAGURYCZA .

12. Dorobek MAGURYCZA i NADSANIA to suma  Towarzystwo Karpackie [1999–2006]
wysiłku wolontariuszek i wolontariuszy  Urząd Miasta i Gminy Dukla [2005]
oraz wsparcia fundacji, instytucji, stowa-  Urząd Gminy Cieszanów [2008]
rzyszeń i firm, takich jak:  Związek Ukraińców w Polsce, Warszawa
[2008]
 Caritas Diecezji Samborsko-Drohobyckiej
Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej [2007– Na różne inne sposoby pomagali nam i cały czas
–2008] pomagają różni dobrzy ludzie, a wśród nich:
 Fundacja Edukacja dla Demokracji [2006–
–2008] ks. Piotr Kuźniar, proboszcz parafii rzymskokato-
 Fundacja im. Stefana Batorego [1997–2007] lickiej w Krempnej; Bogdan Martyniuk, b. prze-
 Fundacja J&S Pro Bono Poloniae [2005] wodniczący Społecznej Komisji Opieki nad Za-
 Fundacja Karpacka [2002–2003] bytkami Sztuki Cerkiewnej przy Towarzystwie
 Fundacja Ochrony Bioróżnorodności Karpat Opieki nad Zabytkami; Juliusz Marszałek i Andrzej
Wschodnich [2000] Wielocha, Towarzystwo Karpackie; Darek i Basia
 Fundacja „Pamięć, Odpowiedzialność, Mielczarkowie, Towarzystwo Przyjaciół Kremp-
12 Przyszłość”, Memoria [2007] nej i Okolicy; ks. Krzysztof Pichur, b. proboszcz
 Fundacja Wspomagania Wsi [2004–2008] parafii rzymskokatolickiej w Wisłoku Wielkim;
podziękowania  Magurski Park Narodowy, Krempna [2007] Julian Sabat, sołtys Grabiu; Janusz Smaza, Kated-
 Ministerstwo Kultury i Sztuki [1987–1996] ra Konserwacji i Restauracji Rzeźby Kamiennej
 Ośrodek Badań Humanistycznych, Lwów i Elementów Architektury, ASP w Warszawie;
[2007] Grzegorz Muszyński; Marian Iskra, właściciel
 Ośrodek Kultury Prawosławnej „Elpis”, tartaku w Nowym Łupkowie; Jerzy Miliszewski,
Gorlice [2002]
 PHU „Filar”, Kraków [2002]
 Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży [2005]
 Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności
[2005–2008]
 Społeczna Komisja Opieki nad Zabytkami
Sztuki Cerkiewnej [1987–1999]
 SPSS Polska, Kraków [2007]
 Stowarzyszenie Dziedzictwo Mniejszości
Karpackich [2007–2008]
 Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich,
Warszawa [1987–1988]
 Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Lublin
[2006–2008]

13. leśnictwo Darów; Rafał Nadwyczawski; Katarzy-
na Rogowska; Anna Maślana; Małgorzata Dubo-
wiak, SPSS Polska, Kraków; Jan Jagielski, Żydow-
ski Instytut Historyczny w Warszawie; Sylwia
Gajownik, Fundacja ZNAK; abp Jan Martyniak;
Piotr Malowany; Andrzej Kobak; ks. Jan Tarapac-
ki, proboszcz parafii greckokatolickiej w Ciesza-
nowie; ks. Andrzej Żuraw, proboszcz parafii grec-
kokatolickiej w Komańczy; ks. Julian Felenczak,
proboszcz parafii prawosławnej w Morochowie;
abp Adam; ks. Jan Pupczyk, b. proboszcz parafii
prawosławnej w Komańczy; Katarzyna Bromir-
ska, konserwator dzieł sztuki; Katarzyna Nowak,
dziennikarka.
Piaskowcowa rzeźba św. Mikołaja, XIX/XX w.,
posadowiona wtórnie na cokole
STOWARZYSZENIE MAGURYCZ w 2007 roku otrzy- nagrobka Wasilija Bowanki, +1849
mało następujące nagrody i wyróżnienia: Krempna, gm. w miejscu.
 dyplom od Żydowskiego Instytutu Histo- Wszystkim wspierającym pracę STOWARZYSZENIA
rycznego w Warszawie i ambasady Izraela MAGURYCZ , grantodawcom, przyjaciołom i sym-
za działalność na rzecz ochrony dziedzictwa patykom – których z braku miejsca nie możemy
kultury żydowskiej wszystkich tu wymienić, wybaczcie! – oraz fun-
 I nagrodę w konkursie na fotoreportaż przed- datorom nagród dziękujemy z całego serca!
stawiający projekty zrealizowane w ramach
programu Przemiany w Regionie – RITA Pozyskiwane przez nas środki i otrzymane
 nagrodę im. Sergio Vieira de Mello za dzia- darowizny oraz nagrody służą wyłącznie
łalność na rzecz pokojowego współistnienia realizacji celów statutowych STOWARZYSZE-
i współdziałania społeczeństw, religii i kultur, NIA MAGURYCZ .
przyznaną przez Stowarzyszenie Willa Decju-
sza STOWARZYSZENIE MAGURYCZ
 wyróżnienie w konkursie Pro Publico Bono jesień 2008
na Najlepsze Dzieło Obywatelskie w katego- na koniec XXII sezonu pracy na cmentarzach
rii kultura i dziedzictwo narodowe

14. Nigdy nie domagaliśmy się pochwał z powodu gdy podczas prac w Myscowej (gm. Krempna, Be-
naszej pracy. Ale bardzo nas cieszy każde wspar- skid Niski) mieszkańcy wsi bardzo nam pomogli,
cie i pomoc oraz dobre słowo. Przez pierwsze czując się gospodarzami wiejskiego cmentarza.
lata często mieliśmy uczucie, że czasem nie do- Wielu ludzi przekonaliśmy do idei ochrony dzie-
strzega się naszej pracy i traktuje nas nieufnie, dzictwa kulturowego. Wielu nasz przykład skło-
ponieważ zajmujemy się rzeczami, które dawno nił do samodzielnych działań. Wielu też korzysta
skazano na zapomnienie – a mianowicie: cmen- z naszej wiedzy i doświadczenia, a my sami przy
tarzami obcych. tym uczymy się ciągle i poznajemy wspaniałe
Okazuje się jednak, że to się stopniowo zmienia, osoby.
o czym najlepiej świadczy okazywane nam –
czasem spontanicznie – wsparcie, jak w 2006 r.
14
cmentarze
pełne są ludzi…
„Kiedy pierwszy raz zająłem się cmentarzem,
wtedy jeszcze sam, ludzie patrzyli. Miałem wra-
żenie, że mają mnie za idiotę. Nie zastanawiałem
się nad tym aż do dnia, kiedy sędziwy człowiek
bez słowa dał mi niesamowity kuty krzyż z nie-
istniejącej cerkwi. Nie wykrztusiłem słowa. Póź-
niej pomyślałem, że to, co robię, ma sens” – tak
przed laty pisał Szymon Modrzejewski.

15. Jesteśmy głęboko przekonani, że to, co zapisane STOWARZYSZENIE MAGURYCZ
w kamieniach, drewnie, na papierze, w każdym Nowica 13, 38-315 Uście Gorlickie
innym dostępnym człowiekowi materiale, nawet NIP 738-20-54-339, REGON 120442417
w duszy, warte jest zachowania. Warte tym bar- konto: 52 1020 1026 0000 1102 0118 9554 15
dziej, że świadczy o różnorodności i bogactwie
kultur oraz możliwości ich współistnienia. w w w. m a g u r yc z .o r g apel
Czując niedosyt działań na rzecz dziedzictwa
kulturowego, powołaliśmy STOWARZYSZENIE cmentarze STOWARZYSZENIA
MAGURYCZ . Szymon Modrzejewski
MAGURYCZ zrzesza osoby – niezależnie od ich s z y m o n @ m a g u r yc z .o r g MAGURYCZ
narodowości, wyznania, obywatelstwa i miejsca 018 351 63 45, 0600 688 811
zamieszkania – dla których kultura i jej dziedzic-
two, a szczególnie obszary sacrum, oraz zabyt- editorial & wolontariat
ki, historia i przyroda południowo-wschodniej Filip Modrzejewski
Polski są przedmiotem szczególnej troski. f i l i p @ m a g u r yc z .o r g
Otwarci jesteśmy na wszelkie sensowne przyroda
propozycje wsparcia naszych starań czy Ryszard Babiasz
współdziałania z nami! r y s i e k 19 0 1 @ t l e n . p l
Z radością powitamy nowe wolontariuszki
i nowych wolontariuszy! łączniczka na Ukrainie
Nagrobek Hrycia Buchwaka –
Kateryna Kravchuk prawy bok
STOWARZYSZENIE MAGURYCZ k a te r y n a . k r avc h u k @ g m a i l.c o m (opis na s. 2)
jesień 2008

16. Nagrobek Hrycia Buchwaka – tył
(opis na s. 2)
COPYRIGHT © by STOWARZYSZENIE MAGURYCZ , 2008
All rights reserved
REWITALIZACJA F & Szym
IDEA F
SŁOWO Szym & F
OBRAZY Magurycz & Przyjaciele
NEKRO-TYPO
I KUCIE INSKRYPCJI Małgo
KITOWANIE Małgosia
KASA Druk folderu został sfinansowany przez
Fundację Wspomagania Wsi (program Kultura bliska)
w ramach projektu
Kamienie wysiedlonych – rejestr przeszłości
oraz ze środków STOWARZYSZENIA MAGURYCZ