26 spraakmakende visies op de toekomst van internet. Een bonte verzameling toekomstvisies, ideeen en bespiegelingen van een breed scala boeiende individuen. Auteurs: Stéphane Doutriaux. David Niemeijer. Barbara Besancon. Lodewijk Asscher. Fred Mulder. Anthony Townsend. Floor van Spaendonck. Stan Smits. Eppo van Nispen tot Sevenaer. Milica Antic. Jop Ubbens. Michiel Buitelaar. Nolan Altman. Henk Boeke. Lara van Druten. Bob Overbeeke. Lauran Beers. Roderick Vonhögen. Marinka Copier. Siegfried Woldhek. Andre Krouwel. Leon Willems. Marielle Rumph. Michiel Buchel. Frank Kresin. Peter Duin.

2. >5
Voor u ligt > 5. Een bonte verzameling toe-
komstvisies, ideeën en bespiegelingen van een
breed scala boeiende individuen. Mensen die
hun sporen hebben verdiend in de wereld of
mensen die dat juist gaan doen. Verbonden met
elkaar omdat ze iets wezenlijks willen bijdragen
aan de wereld, die hard werken hun dromen te
realiseren en die vanuit een overtuiging wer-
ken aan een betere toekomst. Wij hebben ze ge-
vraagd een visie te schetsen, 300 woorden met
een persoonlijke noot. Hoe ziet de wereld er over
vijf jaar uit? Wat betekent dat voor jou persoon-
lijk? En voor de bedrijfstak waar je in werkt?
2

3. XS4ALL internet en Fronteer strategy Niels Huijbregts
legden hun netwerk zij aan zij. Het was Woordvoerder, XS4ALL
de blauwdruk voor de verzameling Martijn Pater
kunstenaars, directeuren, visionairs en Partner, Fronteer Strategy
leiders die nu voor u ligt. Het enthousi- Marieke Streefkerk
asme voor het onderwerp en de kracht Redactie, Fronteer Strategy
van de ideeën maken deze 26 bijdra- Joris van den Ende
gen tot een bijzondere verzameling. Grafisch ontwerp en fotoredactie
Hoe wordt het internet nu ingezet in de Baracudah
wereld? Wat zal het semantische web, Sjoerd Jurkovich
de verzameling aan het internet ver- Redactie XS4ALL
bonden sensoren en apparaten en de
immense groei aan sociale structuren
betekenen voor de toekomst van onze
wereld? Voor de gezondheidszorg?
Voor de politiek, het bedrijfsleven, de
religie, het onderwijs, de media en de
kunsten?
In deze tijd van snel verschuivende pa-
radigma’s en razendsnelle ontwikkelin-
gen lijken de grote vragen actueler dan
ooit. Wat willen we bereiken als mens-
heid? Kunnen wij ons verenigen en een
gezamenlijk doel definiëren?
De toekomst zal het uitwijzen. Onder-
tussen hopen wij dat u veel plezier
beleeft aan dit boek en geïnspireerd en
met open blik de toekomst omarmt.
Rest ons nog iedereen die een bijdrage
heeft geleverd hartelijk te bedanken,
zonder jullie teksten was > 5 nooit zo’n
waardevolle bundel geworden.
Alle foto’s in > 5 komen van Flickr.com.
Per artikel zijn op basis van steekwoor-
den relevante foto’s uitgekozen. Ach-
terin dit boek vindt u een overzicht
van de verschillende makers, zodat u
de originele foto’s altijd terug kunt vin-
den. Alle foto’s die wij gebruikt hebben,
zijn door hun eigenaren vrijgegeven
onder een Creative Commons licentie.
3

4. INDEX
Bijdragen
6 30
Stéphane Floor van
Doutriaux Spaendonck
Founder & CEO Directeur Virtueel
Poken Platform
10 34
David Niemeijer Stan Smits
Partner en Chief Software
Technisch Directeur Technology Officer
AssistiveWare Philips Healthcare
14 38
Barbara Besançon Eppo van Nispen
tot Sevenaer
Algemeen manager
De Publieke Zaak Directeur DOK
Library Concept
Center
18 42
Lodewijk Asscher Milica Antic
Wethouder Advocaat bij
Amsterdam Steinhauser Van
den Brink Heezius
Rijsdijk Advocaten
22 46
Prof. Dr. ir. Fred Job Ubbens
Mulder Chairman en Chief
Rector magnificus Auctioneer
Open Universiteit Christie’s
Nederland Amsterdam
26 50
Anthony Michiel Buitelaar
Townsend COO Digital Media
Research Directory, Sanoma Uitgevers
Institute for the
Future
4

5. INDEX
54 82
Nolan Altman Siegfried Woldhek
Project Coordinator Directeur
JOWBR NABUUR.com
58 86
Henk Boeke Andre Krouwel
Directeur Ouders Politicoloog
Online aan de VU
Directeur
Kieskompas
62 90
Lara van Druten Leon Willems
Directeur Project coordinator
DCE Consultants Radio Darfur
66 94
Bob Overbeeke Marielle Rumph
Business Developer Directeur
XS4ALL Internet BV Basisschool de
Schakel, Leiderdorp
70 98
Lauran Beers Michiel Buchel
Redacteur en vorm- Algemeen directeur
gever gamesdivisie NEMO
Sanoma Men’s
Magazines
74 102
Roderick Frank Kresin
Vonhögen Programmamanager
Oprichter SQPN Waag Society
78 106
Marinka Copier Peter Duin
Opleidingshoofd Onderzoeker
aan de HKU VTS Politie
Nederland (VTSPN)
5

6. Real-life
relaties in
een virtuele
wereld
Als de CEO van een internet ‘start-up’
de controle over
bestaat het merendeel van mijn dag uit
twee dingen; het managen van men-
de verspreiding
sen en het structureren van ideeën.
van informatie en
Vanuit een professioneel perspectief
de sociale normen
gebruik ik het internet hoofdzakelijk
om efficiënter te werken. Dit leidt, in
die daarbij horen
tegenstelling tot wat je wellicht zou
dient zich verder te
verwachten van een internet CEO, tot
zeer selectief gebruik. ontwikkelen
Ik voorzie dat internet technologie zich
in de komende vijf jaar zal richten op
het ‘managen’ van relaties. Het vroege
web (Web 1.0) was vooral begaan met
de veiligheid van het individu; Veilig
browsen, e-mailen, online bankieren
en toegang tot zakelijke VPN’s (Virtual
Private Network) vergen allemaal een
betrouwbare identificatie van de ge-
bruiker.
6

7. >5 26 spraakmakende toekomstvisies
In Web 2.0 draait het om soci- Ik geloof dat er een ge-
aal relevante applicaties. De komst legenheid is voor het ont-
van speelse sociale netwerken met de wikkelen van een meer natuurlijke
daaraan ten grondslag liggende inte- managementwijze van netwerken.
ressante concepten voor het delen van Soortgenoten uitnodigen tot een geslo-
informatie vergt een robuust manage- ten netwerk via een e-mail komt vaak
ment van relaties tussen individuen. weinig betrouwbaar over, net als een
De zogeheten ‘social graph’ die bepaalt zakenrelatie opbouwen met iemand
met wie je jouw informatie deelt is die gebruik maakt van een gratis pro-
complexer geworden; het plaatsen van vider zoals Hotmail, Yahoo of Gmail.
informatie op een blog of ‘wall’ begint Je mist daarin het fysieke bewijs van
one-on-one (of one-to-many) e-mailen bestaan dat een ‘bricks-and-mortar’
te vervangen. De controle over de ver- adres verschaft. Als het ons lukt om
spreiding van informatie en de sociale het vertrouwen van een real-life relatie
normen die daarbij horen dient zich tot stand te brengen in de virtuele we-
verder te ontwikkelen. Concepten als reld dan verwacht ik dat de volgende 5
‘distributed trust’ netwerken en ‘open jaar het internet meer innovatie en nut
social architecture’ beginnen zich te zal voortbrengen dan we in de afgelo-
ontwikkelen maar zijn nog niet wijd- pen 10 jaar hebben gezien.
verspreid geïmplementeerd.
Stéphane Doutriaux
Founder & CEO
Poken
7

8. een
zakenrelatie
opbouwen
met iemand
die gebruik
maakt van een
gratis provider
zoals Hotmail
komt weinig
betrouwbaar
over
Stéphane Doutriaux
Poken
M y b a b y s i s t e r, j u s t r e t u r n e d
from a larp in which she play-
ed a paranoid elven w a r r i o r.
8

9. >5 26 spraakmakende toekomstvisies
9

10. Software-
ontwikkeling
samen met
gebruikers
Eind 1995 kreeg een vriend van mij
door een ongeluk een hoge dwarslae-
sie. Twee jaar later lanceerde ik het
voor hem gemaakte virtueel toetsen-
bord op internet. Dat was het begin
van AssistiveWare, nu wereldmarktlei-
der op het gebied van software voor
Apple gebruikers met een handicap.
Dankzij het internet was het moge-
lijk zonder medewerkers of geld voor
marketing de software wereldwijd te
verkopen, maar dat is niet het belang-
rijkste. Zonder het internet had ik niet
dagelijks contact kunnen hebben met
mensen die hun bed of stoel niet uit
kunnen maar via e-mail en chat kan dit
nu wel. Uit die vaak intensieve con-
tacten met mensen uit alle delen van
de wereld is een lijn producten voort-
gekomen voor mensen met fysieke-,
spraak-, visuele-, taal- en leesbeperkin-
gen. Elk product is in samenwerking
10

11. >5 26 spraakmakende toekomstvisies
Internet heeft ons bevrijd van
de ketenen van tijd en plaats
met gebruikers ontwikkeld, niet alleen Een interessante nieuwe ontwikke-
voor hen maar ook met hen. ling is mobiel internet via handzame
Het internet heeft ons bevrijd van de apparaten zoals de iPhone (want een
ketenen van tijd en plaats. Zeker voor laptop of tablet PC zit al gauw in de
mensen met een beperking heeft het weg op een rolstoel). Hoewel nu nog
internet de wereld geopend en daar- niet bijzonder toegankelijk voor men-
mee is de invloed die ze zelf hebben sen met een fysieke beperking zullen
op hun leven evenredig toegenomen: dit soort apparaten op termijn geheel
ondanks het feit dat je bijvoorbeeld nieuwe mogelijkheden openen voor
handen noch voeten kunt bewegen deze groep, die uiteraard ook mobiel
is het tegenwoordig mogelijk om toch toegang wil hebben tot de rest van de
voor de dagelijkse boodschappen te wereld.
zorgen. De wereldwijde doorbraak van
snel internet zal de deuren nog verder
openen. In combinatie met de verdere
virtualisering van dienstverlening en
productie, zullen mensen met een be-
perking steeds vaker vanuit huis be-
David Niemeijer
taald werk doen en participeren in het
Partner en Technisch Directeur
maatschappelijke verkeer.
AssistiveWare
www.assistiveware.com
11

12. De
wereldwijde
Antes de hacer “click” en Go,
podemos indicarle si nece-
doorbraak
sitamos un viaje adaptado
para personas con minusvalía.
van snel
internet zal
de deuren
nog verder
openen
David Niemeijer
AssistiveWare
12

13. >5 26 spraakmakende toekomstvisies
Jim Thatcher has done more to
The person in the foreground is
empower people with disabilities
Deaf and blind. She is learning how
during his career than most medium
t o u s e a c o m p u t e r. H e r i n t e r p r e t e r
sized state agencies and non-profit
i s t r a n s l a t i n g t h e i n s t r u c t o r ’s c o m -
organizations. Jim is often hailed
ments to the student. The method
a s t h e f a t h e r o f We b a c c e s s i b i l i t y
used by many who are Deaf-blind
for his leading efforts to make the
i s c a l l e d t a c t i l e s i g n l a n g u a g e.
i n t e r n e t a c c e s s i b l e t o e v e r y o n e.
13

14. Humanity
2.0
Als manager van De Publieke Zaak Internet maakt deze veranderingen
werk ik met een klein, bevlogen en mogelijk. Door internet kan je immers
jong team en een groot netwerk van grote groepen mensen bereiken en
vrijwilligers (individuen en bedrijven) verenigen. En al deze mensen kunnen
aan onze doelstelling: als ‘katalysator door de nieuwe technische mogelijk-
van maatschappelijk kapitaal’ werken heden meedoen: door hun mening te
aan maatschappelijke, politieke en be- geven, kennis te delen of actief te wor-
stuurlijke vernieuwing. Grote woorden den. Neem de verkiezing van Barack
om te zeggen dat we streven naar een Obama. Het is ongekend hoe deze man
samenleving waarin iedereen vanuit zijn ideeën onder de aandacht van de
zijn eigen verantwoordelijkheid bij- massa heeft weten te brengen, maar
draagt aan de wereld om zich heen. Wij belangrijker nog, hoe hij ICT- toepas-
geloven dat een nieuw tijdperk vraagt singen weet in te zetten om te komen
om een nieuwe inrichting. We heb- tot activering van deze massa. Geen
ben de antwoorden niet klaarliggen, traditioneel eenrichtingsverkeer maar
maar willen hier wel, met elkaar, naar een voortdurende dialoog: dat is vol-
zoeken. We streven dan ook naar een gens mij de kracht van web 2.0!
samenleving waarin iedereen zich ver-
antwoordelijk voelt voor de toekomst.
14

15. >5 26 spraakmakende toekomstvisies
Als we Web 2.0
inzetten om de
maatschappij
ook wezenlijk te
veranderen heeft
de technologische
ontwikkeling werkelijk
een blijvende impact
Ik ben geen internetdeskundige. Tech- Internet, en zijn toepassingen in het al-
nologie is voor mij allereerst facilite- gemeen, maken een dergelijke samen-
rend en instrumenteel, hoewel ik me leving toegankelijk en mogelijk. Ik hoop
terdege realiseer dat de ICT-ontwikke- dat we over 5 jaar niet meer spreken
lingen zo snel gaan dat ze een nieuwe over Web 2.0 maar over Humanity 2.0.
werkelijkheid scheppen. En daarin ligt Als we Web 2.0 inzetten om de maat-
de toegevoegde waarde; technologie schappij ook wezenlijk te veranderen
koppelen aan inhoud. Mijn beeld voor heeft de technologische ontwikkeling
de toekomst wordt daarom ingegeven werkelijk een blijvende impact.
door de droom van een ander soort
samenleving. Geïnspireerd door Jeff
Skoll (oprichter van E-Bay) zou ik willen
spreken van Humanity 2.0. Een samen-
leving waarin we met elkaar werken
aan de grote uitdagingen van morgen.
Barbara Besançon
Algemeen manager
De Publieke Zaak
www.publiekezaak.nl
15

16. Wo r l d of Wa r c r a f t Cosplay
Nicole ? ? ?
Stan Smits
Chief Software Technology Officer
Philips Healthcare.
CLICK ME “ We c a n d o i t - t o g e t h e r ? ” To g e -
ther --- Sergeant candidates having
a nap after a tiring survival week
16

17. >5 26 spraakmakende toekomstvisies
streven
naar een
samen-
leving
waarin
iedereen
vanuit zijn
eigen ver-
antwoor-
delijkheid
bijdraagt Pillow Fight San Francisco 2008
Barbara Besançon
Algemeen manager De Publieke Zaak
17

18. De grote
verdwijntruc
Amsterdam is de stad waar voor het dat een Blackberry of iPhone geen va-
eerst gedrukte kranten werden be- kantiestand heeft; het verschil tussen
zorgd. Vier eeuwen later begrepen de werk en privé nam sterk af.
Amsterdammers dat internet thuis erg
handig was, veel massaler dan hackers Wat zal toenemen zijn slimme oplossin-
Rop, Felipe, Paul en Cor in mei 1993 gen: ‘transsectorale innovatie’. In India
durfden te hopen. In 2008 heeft vrij- zag ik hoe softwarebedrijven met mo-
wel ieder huis een verbinding, steeds biel internet en hospitaalbussen op het
meer mensen ook daarbuiten. De groei platteland slimme medische zorg leve-
van het internetgebruik is daarmee ren. Intelligente manieren om vraag en
de snelste innovatie die we in acht aanbod bij elkaar te brengen, die kracht
eeuwen Amsterdam hebben meege- van het internet gaat de komende vijf
maakt. Of het de stad ook fundamen- jaar helpen bij de aanpak van proble-
men, van CO2 tot armoedebestrijding.
teel veranderde, ligt aan je perspectief.
Ook in de Amsterdamse politiek; bij-
Wie bij een CD-winkel, reisbureau of
voorbeeld door te zorgen dat mensen
op de effectenbeurs werkt(e) heeft het
die buiten hun schuld zonder geld zit-
gemerkt, die branches veranderden
ten toegang tot