16. MADDE 53.- Belediye; yangın, sanayi
kazaları, deprem ve diğer doğal afetlerden
korunmak veya bunların zararlarını
azaltmak amacıyla beldenin özelliklerini
de dikkate alarak gerekli afet ve acil
durum plânlarını yapar, ekip ve donanımı
hazırlar.
Kaynak: http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5393.html
97. Konutlarda şiddete (hasara) yol açacak yöntemler
yasaklanmalıdır.
Hasarsız inceleme tekniklerinin – Yapılaşma
Jeofiziği- güçlendirmeye karar verilen konutlarda
kullanılarak konut incelemeleri sırasında hasar riski
sıfırlanmalıdır.
Hasarlı İnceleme Yöntemleri (kolonlardan karot
alınması vs…) yapıldığında binanın taşıyıcı
sistemlerinde az veya çok hasara neden
olunabilmektedir.
98. Yapı Jeofiziği -hasarsız yapı inceleme-
yöntemleri kullanılmalıdır
Yer ve Yapı incelemeleri Avrupa ve
Dünya Yapı İnceleme standartlarına
uygun olmalıdır.
Sakıncalı gevşek zeminlerin sismik
dalgaları büyütmesi, sağlam zeminlere
göre yüksek olmaktadır.
Alçak katlı binalar, yüksek katlı binalara
göre sarsılma şiddeti farklıdır.
Yüksek katlı binalarda sismik sarsıntı,
kat yüksekliğine ve temel yapı
özelliklerine göre değişmektedir.
99. Yer ve yapı etkileşimi – Rezonans -
potansiyelinin araştırılması gerekir.
Rezonans Riski İncelemeleri (RRİ),
zemin ve yapının doğal titreşim
periyotlarının ölçülmesiyle
incelenebilir.
RRİ yapılmadan yapı sakıncalık
çalışmaları sonlandırılmamalıdır.
RRİ Jeofizik Yöntemlerle ve Jeofizik
Mühendisleri tarafından yapılır.
Yüksek katlı binalarda sismik enerji
ve şiddet farklıdır. Kat yüksekliğine
bağlı olarak sismik enerji
büyümektedir
1985 Meksika depreminde
rezonansa bağlı olarak kentte
meydana gelen yıkımlar görülüyor.
100.
101. Ülkemizde vatandaşın deprem çalışmalarına
katılması noktasında bilinçlendirilmesine
başlanmamıştır.
Vatandaşlardan olan depremlerden sonra
depremi internet veya telefon üzerinden
ihbar etmesi hala talep edilmemektedir.
Ucuz deprem sensörleri dağtılarak deprem
risk çalışmalarında vatandaşın bir partner
olarak görülmesi sistemine geçilmemiştir.
Editor's Notes
Kentsel Risk Yönetimi Eğitiminin amacı ülkemizde yerleşim ve yapılaşma sürecinde uygulanması gerekli esasları, özellikle Riskli Yer ve Yapıların belirlenmesinde takip edilmesi gerekli çağdaş jeofizik yöntemler hakkında yöneticilerin, mühendislerin, vatandaşların bilgilendirilmesini sağlayacak eğitim paketidir.
Jeofizik Mühendisliği açısından Kentsel Riskin Tanımı ve Kentsel Yenilenmede Uygulanması gerekli Jeofizik Mühendisliği uygulamalarının tanıtılmasını amaçlamaktadır. Ülkemizde Kentsel Dönüşümün en temel nedeni -deprem odaklı riskin azaltılmasıdır. Çünkü ülkemizin ve özellikle İstanbul’un beklenen büyük deprem riski altında olmasına bağlı olarak yapılan deprem senaryolarında ortaya çıkacak afetin faturasını ülkemizin kaldıramayacağı gerçeğinin anlaşılmış olmasından kaynaklı olarak Kentsel Yenilenme kararı yasalaşmıştır.
Ülkemizde deprem sonrası müdahale çalışmaları kapsamında AFET eğitimi verilmektedir, ve ülkemiz AFETE müdahale konusunda marka olma yolunda çok önemli adımlar atmıştır. Özellikle Van depremi sonrasında yapılan müdahale ve deprem sonrası yapılaşmada ortaya konan performansa bağlı olarak yapılan değerlendirmelerin genel olarak olumlu olması afet mühendisliği konusunda önemli mesafe alındığını göstermektedir. Fakat insanların afete maruz bırakılmaması, evsiz kalanların, insanların ölmemesi ve sakat kalmaması için RİSK Mühendisliği çalışmalarının yapılması çok daha önemlidir. Kentsel Dönüşüm Yasası Risk Mühendisliği çalışmalarını önceleyen devrim niteliğinde atılmış önemli bir adımdır.
Kentsel Risk Yönetimi eğitimi beş aşamadan oluşmaktadır. Kısaca bunlara değinmek gerekirse aşağıda açıklamaları özet olarak verilecektir.
Bilinç: Risk ile ilgili olarak bilgilendirme ve daha büyük kayıpları önlemek için yapılacak küçük adımların ve katkıların yararlı olacağı hususunda bilgi verilmesi çalışmasıdır.
Değişim: Riskin değişimine etki eden faktörlerin anlatılması ve toplam riskin oluşmasında farklı faktörlerin nasıl etki ettiği hususunda bilgi verilmesini amaçlamaktadır.
İnsan: İnsanlarda bir talep oluşturulması ve riskin azaltılması hususunda katkı vermeye istekli olacak düzeye çıkarılması durumunda çok az maliyetle büyük kayıpların önlenmesine altlık oluşturulacak taban veri bankasının oluşturulmasıyla alakalı bir çalışmayı kapsar.
Yapı: Riskli Yapıların Belirlenmesi Kentsel Dönüşüm Yasalarında yapılması gerekli çalışmadır. Yapıların incelenmesinde öncelikli hedef yapılara zarar vermeyecek ve mevcut durumunu inceleme sürecinde olumsuz etkilemeyecek tekniklerin kullanılması gerekir. Yapıların risk amaçlı incelenmesinde Yapı Dostu Mühendislik çalışmalarının yapılmasıyla alakalı bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Yapılaşma: Yapılaşmaya uygun alanların seçilmesi çalışmalarının yapılmasında Yer Dostu Mühendislik uygulamalarının yapılması hususunda bilgi verilmesi hedeflenmektedir. Meydana gelen risklerin veya afetin sebebi yapılaşmaya uygun olmayan yerlerin imara açılması olduğu bilinen bir gerçektir. Heyelan sahalarının, deprem üretecek aktif kırıklara çok yakın alanların, depremde açığa çıkan deprem dalgalarını büyütecek pasif kırıklar üzerinde yapılaşmanın olması ülkemizde bir deprem sonrasında kayıpların büyüten en önemli faktördür.
Kaynak: Nalbant ve diğerleri, 1998
23 Mayıs – 1 Haziran Arası Depremler
Kentsel Riskin azaltılmasını amaçlayan en önemli yasalardan birisi Kentsel Dönüşüm yasasıdır ve bununla ilgili olarak medya’ya verilen mesajlarda yaygın ve baskın olarak öne çıkan kelimelere bakıldığında öne çıkan kelimeler sırasıyla, a) Dönüşüm, b) Deprem, c) Jeofizik, d) Kent, ve e) Marmara.
Kentsel Riskin azaltılmasını amaçlayan en önemli yasalardan birisi Kentsel Dönüşüm yasasıdır ve bununla ilgili olarak medya’ya verilen mesajlarda yaygın ve baskın olarak öne çıkan kelimelere bakıldığında öne çıkan kelimeler sırasıyla, a) Dönüşüm, b) Deprem, c) Jeofizik, d) Kent, ve e) Marmara.
1800’s view of Earth
Kentsel Risk Yönetimi eğitimi beş aşamadan oluşmaktadır. Kısaca bunlara değinmek gerekirse aşağıda açıklamaları özet olarak verilecektir.
Bilinç: Risk ile ilgili olarak bilgilendirme ve daha büyük kayıpları önlemek için yapılacak küçük adımların ve katkıların yararlı olacağı hususunda bilgi verilmesi çalışmasıdır.
Değişim: Riskin değişimine etki eden faktörlerin anlatılması ve toplam riskin oluşmasında farklı faktörlerin nasıl etki ettiği hususunda bilgi verilmesini amaçlamaktadır.
İnsan: İnsanlarda bir talep oluşturulması ve riskin azaltılması hususunda katkı vermeye istekli olacak düzeye çıkarılması durumunda çok az maliyetle büyük kayıpların önlenmesine altlık oluşturulacak taban veri bankasının oluşturulmasıyla alakalı bir çalışmayı kapsar.
Yapı: Riskli Yapıların Belirlenmesi Kentsel Dönüşüm Yasalarında yapılması gerekli çalışmadır. Yapıların incelenmesinde öncelikli hedef yapılara zarar vermeyecek ve mevcut durumunu inceleme sürecinde olumsuz etkilemeyecek tekniklerin kullanılması gerekir. Yapıların risk amaçlı incelenmesinde Yapı Dostu Mühendislik çalışmalarının yapılmasıyla alakalı bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Yapılaşma: Yapılaşmaya uygun alanların seçilmesi çalışmalarının yapılmasında Yer Dostu Mühendislik uygulamalarının yapılması hususunda bilgi verilmesi hedeflenmektedir. Meydana gelen risklerin veya afetin sebebi yapılaşmaya uygun olmayan yerlerin imara açılması olduğu bilinen bir gerçektir. Heyelan sahalarının, deprem üretecek aktif kırıklara çok yakın alanların, depremde açığa çıkan deprem dalgalarını büyütecek pasif kırıklar üzerinde yapılaşmanın olması ülkemizde bir deprem sonrasında kayıpların büyüten en önemli faktördür.
Son 30 Gün Depremleri
MTA - 2012
Son 30 Gün Depremleri
DEPREM ÖLDÜRMEZ ZEMİN ÖLDÜRÜR!3 AYNI BİNA: Proje, Kalite ve Mühendislik Olarak EŞİT3 FARKLI ZEMİN: Sağlam, Zayıf ve Suya Doygun3 FARKLI SONUÇ: 1) Sağlam Zeminde Bina Sağlam, 2) Zayıf Zeminde Bina Hasarlı, 3) Suya Doygun Zeminde Bina GöçükNEDENİ: Deprem Dalgaları Sağlam Zeminde ÇOK HIZLI ve KÜÇÜK ETİYLE, Zayıf Zeminlerde ÇOK YAVAŞ ve BÜYÜK ETKİYLE hareket ediyor.DÜŞÜN: Binaların HEPSİNİN İyi OLMASI Hasarı AZALTMIYOR Çünkü HASAR Zeminin bir FONKSİYONU.ÖNERİ: Dere Yataklarında ve Kötü Zeminlerde İYİ YAPILAŞMA hasarı azaltmaz.TEKLİF: KÖTÜ ZEMİNLERDE YAPILAŞMAYA SONSORU: Evinizin Hangi Tür ZEMİNE OTURUYOR biliyor musunuz?SLOGAN: DEPREM ÖLDÜRMEZ KÖTÜ ZEMİN ÖLDÜRÜR
Y axis is length of fault
X axis is magnitude of earthquake
Y axis is how many seconds the earthquake lasts
X axis is the magnitude of the earthquake
TARİHTE RİSK OLUŞTURAN İSTANBUL DEPREMLER
Beklenen İstanbul Depremi M7.2 veya M7.5 Olursa; Yıkılacak Yaklaşık 25,000 veya 45,000 Binanın Yeri Belirlendi. Binası Yıkılacak Vatandaşa, Deprem Olursa Yıkılacak Şeklinde Bilgilendirme Yapıldı mı? DİKKAT Depremde Yıkılacak Levhası BİNALARIN üzerine ASILARAK bu binaların ALIM ve SATIMI engellendi mi?Vatandaşa Bilgilendirme YAPILMADI ise bu çalışmaların NEDEN YAPILDIĞINI anlamak ZOR? BİLGİLENDİRME yapıldıysa, bugüne kadar neden BOŞALTILMADIĞINI anlamak zor? ALIM ve SATIMI durdurulmadı ise, binaların durumundan habersiz insanların MEZAR TABUT almalarına seyirci kalındıysa bunu da izah etmek çok kolay değil.Çalışmaları Projelendirilmesi ve Bitirilmesi Güzel Fakat Sonrasında Yapılanlar Konusunda Bilgi Paylaşımı Yapılması Gerekli.
İstanbul
Total distribution of slip after earthquake happened.
Red is a lot of slip, blue is no slip
You can see that the whole surface did not slip the same amount
Nor did it slip all at the same time, as you will see in this movie
Snapshots every 2 seconds during the rupture
Starts in southern part of fault
Enerji ve Deprem Sayısı Arasında ki DEVASA TERS İlişki.Bir Milyon Küçük Depremin (2-2.9) Enerjisi göreli olarak BİR (1), Bir Büyük Depremin (8 ve Daha Büyük) Enerjisi Göreli olarak BİN (1000).Milyon Sayıda Küçük Depremlerin Büyük Depremleri Meydana Getirecek Kırılma Geometrisinin Tanımlamasında Kullanılabilir. Olmadan Önce Kırılma Geometrisi ve Kırılacağı Yeri Belli Olan Bir Büyük Depreme Hazırlık Doğrulukla Yapılması Sağlanabilir.
Northridge earthquake 1994
Parking garage at Cal State Northridge
İnşaat Mühendisliği Teknolojisi İle Her Yere SAĞLAM Bina Yapmak Mümkün. Zemin uygun değilse SAĞLAM BİNALAR devriliyor ve yana yatıyor. Binanın SAĞLAM olması kadar Zeminin SAĞLAM olması gerekiyor öyle değil mi?http://www.nps.gov/klse/naturescience/seismic-results.htm
Kentsel Risk Yönetimi eğitimi beş aşamadan oluşmaktadır. Kısaca bunlara değinmek gerekirse aşağıda açıklamaları özet olarak verilecektir.
Bilinç: Risk ile ilgili olarak bilgilendirme ve daha büyük kayıpları önlemek için yapılacak küçük adımların ve katkıların yararlı olacağı hususunda bilgi verilmesi çalışmasıdır.
Değişim: Riskin değişimine etki eden faktörlerin anlatılması ve toplam riskin oluşmasında farklı faktörlerin nasıl etki ettiği hususunda bilgi verilmesini amaçlamaktadır.
İnsan: İnsanlarda bir talep oluşturulması ve riskin azaltılması hususunda katkı vermeye istekli olacak düzeye çıkarılması durumunda çok az maliyetle büyük kayıpların önlenmesine altlık oluşturulacak taban veri bankasının oluşturulmasıyla alakalı bir çalışmayı kapsar.
Yapı: Riskli Yapıların Belirlenmesi Kentsel Dönüşüm Yasalarında yapılması gerekli çalışmadır. Yapıların incelenmesinde öncelikli hedef yapılara zarar vermeyecek ve mevcut durumunu inceleme sürecinde olumsuz etkilemeyecek tekniklerin kullanılması gerekir. Yapıların risk amaçlı incelenmesinde Yapı Dostu Mühendislik çalışmalarının yapılmasıyla alakalı bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Yapılaşma: Yapılaşmaya uygun alanların seçilmesi çalışmalarının yapılmasında Yer Dostu Mühendislik uygulamalarının yapılması hususunda bilgi verilmesi hedeflenmektedir. Meydana gelen risklerin veya afetin sebebi yapılaşmaya uygun olmayan yerlerin imara açılması olduğu bilinen bir gerçektir. Heyelan sahalarının, deprem üretecek aktif kırıklara çok yakın alanların, depremde açığa çıkan deprem dalgalarını büyütecek pasif kırıklar üzerinde yapılaşmanın olması ülkemizde bir deprem sonrasında kayıpların büyüten en önemli faktördür.
Deprem şiddeti hasarın bir ölçüsü, eski deprem büyüklüklerinin belirlenmesinde, riskle ilgili bilgi paylaşımında ve olası kayıp tahmininin belirlenmesinde kullanılmasıyla yeninden büyük önem kazandı.
DYFI
Özellikle, Alo Deprem Hattı (Did you feel it?) ve Sarsıntı Haritalaması (Shake-Map) şiddet izlemeyi tekrar halkın gündemine getirdi!
Atkinson and Wald, 2007
Ülkemizde en son Marmara'da olan depremde ise depremi hissettim diyenlerin sayısı 40 gibi komik bir sayı. Bunun nedeni ülkemizde deprem bilincinin ve halkın depremi hissetme refleksinin veri olarak kullanılması çalışmalarının yetersiz olmaması.
Kentsel Risk Yönetimi eğitimi beş aşamadan oluşmaktadır. Kısaca bunlara değinmek gerekirse aşağıda açıklamaları özet olarak verilecektir.
Bilinç: Risk ile ilgili olarak bilgilendirme ve daha büyük kayıpları önlemek için yapılacak küçük adımların ve katkıların yararlı olacağı hususunda bilgi verilmesi çalışmasıdır.
Değişim: Riskin değişimine etki eden faktörlerin anlatılması ve toplam riskin oluşmasında farklı faktörlerin nasıl etki ettiği hususunda bilgi verilmesini amaçlamaktadır.
İnsan: İnsanlarda bir talep oluşturulması ve riskin azaltılması hususunda katkı vermeye istekli olacak düzeye çıkarılması durumunda çok az maliyetle büyük kayıpların önlenmesine altlık oluşturulacak taban veri bankasının oluşturulmasıyla alakalı bir çalışmayı kapsar.
Yapı: Riskli Yapıların Belirlenmesi Kentsel Dönüşüm Yasalarında yapılması gerekli çalışmadır. Yapıların incelenmesinde öncelikli hedef yapılara zarar vermeyecek ve mevcut durumunu inceleme sürecinde olumsuz etkilemeyecek tekniklerin kullanılması gerekir. Yapıların risk amaçlı incelenmesinde Yapı Dostu Mühendislik çalışmalarının yapılmasıyla alakalı bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Yapılaşma: Yapılaşmaya uygun alanların seçilmesi çalışmalarının yapılmasında Yer Dostu Mühendislik uygulamalarının yapılması hususunda bilgi verilmesi hedeflenmektedir. Meydana gelen risklerin veya afetin sebebi yapılaşmaya uygun olmayan yerlerin imara açılması olduğu bilinen bir gerçektir. Heyelan sahalarının, deprem üretecek aktif kırıklara çok yakın alanların, depremde açığa çıkan deprem dalgalarını büyütecek pasif kırıklar üzerinde yapılaşmanın olması ülkemizde bir deprem sonrasında kayıpların büyüten en önemli faktördür.
Sakıncalı konut taramasında yapı jeofiziği -hasarsız yapı inceleme- yöntemleri kullanılmalıdır. Konut incelemelerinde, yer ve yapı incelemeleri Avrupa ve Dünya Yapı İnceleme standartlarına uygun olmalıdır. Kesinlikle uygulamasına izin verilmemesi gereken standart dışı uygulamaları ana başlıklarıyla ifade etmek gerekirse: a) Muayene çukurlarıyla yer incelemesi yapılamaz, b) hasarlı yöntemlerle – üç adet karot numune - konut bina incelemesi yapılarak bina zayıflatılamaz ve c) yakın binaların zemin inceleme çalışmaları, incelenecek konut için referans veri kabul edilemez. Aksi takdirde, yapılacak incelemeler bir deprem sonrasında telafi edilemeyecek zararlara neden olacak, ve standart dışı uygulamalara müsamaha eden sorumlular oluşacak kayıplardan sorumlu tutulacaktır.
Reference for pictures: http://eqseis.geosc.psu.edu/~cammon/HTML/Classes/IntroQuakes/Notes/earthquake_effects.html
Reference for bottom picture: http://www.pilebuckinternational.com/blog/wp-content/uploads/2012/04/seis.gif
Sakıncalı konut taramasında yapı jeofiziği -hasarsız yapı inceleme- yöntemleri kullanılmalıdır. Konut incelemelerinde, yer ve yapı incelemeleri Avrupa ve Dünya Yapı İnceleme standartlarına uygun olmalıdır. Kesinlikle uygulamasına izin verilmemesi gereken standart dışı uygulamaları ana başlıklarıyla ifade etmek gerekirse: a) Muayene çukurlarıyla yer incelemesi yapılamaz, b) hasarlı yöntemlerle – üç adet karot numune - konut bina incelemesi yapılarak bina zayıflatılamaz ve c) yakın binaların zemin inceleme çalışmaları, incelenecek konut için referans veri kabul edilemez. Aksi takdirde, yapılacak incelemeler bir deprem sonrasında telafi edilemeyecek zararlara neden olacak, ve standart dışı uygulamalara müsamaha eden sorumlular oluşacak kayıplardan sorumlu tutulacaktır.
Reference for pictures: http://eqseis.geosc.psu.edu/~cammon/HTML/Classes/IntroQuakes/Notes/earthquake_effects.html
Reference for bottom picture: http://www.pilebuckinternational.com/blog/wp-content/uploads/2012/04/seis.gif
Hasarlı yöntemlerle binalara zarar verilemez. Sakıncalı veya başka bir ifade ile hasar veren inceleme yöntemleri ile yapılacak incelemeler, sakıncalı konutlarda hasarın şiddetini büyütecek ve sakıncasız konutlarda ise şiddete (hasara) yol açacaktır. Kesin olarak altının çizilmesi gereken tek ifade, konutlarda sakıncalık testi sakıncalı hasarlı yöntemlerle yapılamayacağıdır.
Kaynak: http://www.slideshare.net/oncel/upv1
Hasarlı yöntemlerle binalara zarar verilemez. Sakıncalı veya başka bir ifade ile hasar veren inceleme yöntemleri ile yapılacak incelemeler, sakıncalı konutlarda hasarın şiddetini büyütecek ve sakıncasız konutlarda ise şiddete (hasara) yol açacaktır. Kesin olarak altının çizilmesi gereken tek ifade, konutlarda sakıncalık testi sakıncalı hasarlı yöntemlerle yapılamayacağıdır.
Kaynak: http://www.slideshare.net/oncel/upv1
Yapı Jeofiziği ise yapıların test edilmesi ve bir depremde göç edecek yapıların deprem olmadan önce belirlenmesinde kullanılan, hasarsız ve uygulaması hızlı jeofizik yöntemlerdir. Özellikle, yapılaşmadan sonra binanın dayanım özelliklerinin mühendislik projesine uygun olarak tamamlanıp tamamlanmadığının hızlı ve hasarsız şekilde uygulanması ile ilgili olarak kullanılan yapı dayanıklılık testidir. Özellikle, İstanbul’da yaklaşık 1.600.000 bina olduğu ileri sürülmekte ve bu binaların yapı sağlamlık durumu bilinememektedir. Binaların büyük çoğunluğu kaçak iskân edildiği için, mühendislik projelerine uygunluk denetimi yapılamamaktadır. Bu nedenle, tahribatlı yapı test incelemeleri ve yapı dayanımı hakkında bilgimiz olmayan, çarpık ve kaçak kentleşmenin yaygın olduğu durumda oldukça sakıncalı durumlara neden olabilir. Bu nedenle, yapıların dayanımın hızlı, standart ve hasarsız yöntemlerle incelenmesi için gibi Yapı Jeofiziği (örn., Yapı Radarı ve Yapı Sismiği) disiplinlerinden bir veya bir kaçının aynı anda uygulanması gerekir.
Kaynak: Öncel ve diğ. (2011)
Kaynak: http://www.slideshare.net/oncel/upv1
Ülkemiz, başta deprem olmak üzere jeolojik yapısı, topografyası ve iklim özellikleri gibi nedenlerle her zaman afet sonucunu doğurabilecek tehlikelerle karşı karşıya olan bir ülkedir. Bu nedenlerden dolayı çıkarılan kentsel dönüşüm kanunu adıyla halk arasında yaygınlaşan 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun 31.05.2012 tarih ve 28309 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanunla kontrollü kentleşmeyi teşvik etmek, gecekondu bölgelerini ıslah etmek, kentlerde eskimiş ve afete riskli alanlardaki yapı stoğunun kapsamlı ve ekonomik şekilde ele alarak kentsel dönüşüm projeleri ile gerçekleştirmek, kentsel dönüşüm çalışmaları ile kentlerin, kentsel estetiği, mekansal kaliteyi, kültürel değerleri ve çevresel duyarlılığı üst seviyeye çıkarmak için kentsel tasarım projelerini gerçekleştirmek, şehirlerin kentsel sorunlarını çözmek amaçlanmıştır. Bu amaçlar içinde yapılan çalışmalarda standartizasyonun sağlanabilmesi gerekmektedir.
644 sayılı KHK uyarınca öncelikle afet riskli alanlar ve gecekondu bölgelerinde kentsel dönüşüme hızlı bir şekilde başlayarak ülke genelinde kentsel dönüşüm seferberliği ilan edilmiştir. Türkiye nüfusunun %90 nın dan fazlası birinci derece deprem bölgesinde yaşaması nedeniyle yapılacak yapılarda; etüt ve inşaat aşamalarında teknik standartlara uygun imalatların ve denetimlerinin yaygınlaştırılmalıdır. Yapının, zemin ve taşıyıcı sistem standartları yanında bina enerji performans yönetmeliği, yangın yönetmeliği ve ayrıca teknolojik ilerleme ve gelişmeler ile fonksiyonellik açısından da ele alınmalıdır. Bunun için gerekli finansal koşul ve teşviklerin oluşturulması da planlanmalıdır. Akademik çalışmalarla da desteklenmesi bu büyük değişimin doğru bir şekilde yönetilmesi için yararlı olacaktır.
American Standard Test of Materials, Building Standards
American Society of Civil Engineers, Building Standards
British Standard Institution, Construction Standards
İMSAD, 2013, İnşaat Malzemesi Sektöründe Kentsel Dönüşüm Çerçvesinde Yenilikçilik ve ARGE, İSTKA
Kuramoto H., 2006, Seismic Design Codes for Buildings in Japan, Journal of Disaster Research, Vol:1 , 341-342
Öcal C., İnce H.H., 2012, Türkiye’de Mevcut Yapı Stoğu ve Kentsel Dönüşüm, SDU International Technologic Science, Vol:4, 89-95
Özer M.,N., 2013, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Çalışmaları
SNIP Russian Building Codes
The Scottish Goverment, Building Standards
Kentsel Risk Yönetimi eğitimi beş aşamadan oluşmaktadır. Kısaca bunlara değinmek gerekirse aşağıda açıklamaları özet olarak verilecektir.
Bilinç: Risk ile ilgili olarak bilgilendirme ve daha büyük kayıpları önlemek için yapılacak küçük adımların ve katkıların yararlı olacağı hususunda bilgi verilmesi çalışmasıdır.
Değişim: Riskin değişimine etki eden faktörlerin anlatılması ve toplam riskin oluşmasında farklı faktörlerin nasıl etki ettiği hususunda bilgi verilmesini amaçlamaktadır.
İnsan: İnsanlarda bir talep oluşturulması ve riskin azaltılması hususunda katkı vermeye istekli olacak düzeye çıkarılması durumunda çok az maliyetle büyük kayıpların önlenmesine altlık oluşturulacak taban veri bankasının oluşturulmasıyla alakalı bir çalışmayı kapsar.
Yapı: Riskli Yapıların Belirlenmesi Kentsel Dönüşüm Yasalarında yapılması gerekli çalışmadır. Yapıların incelenmesinde öncelikli hedef yapılara zarar vermeyecek ve mevcut durumunu inceleme sürecinde olumsuz etkilemeyecek tekniklerin kullanılması gerekir. Yapıların risk amaçlı incelenmesinde Yapı Dostu Mühendislik çalışmalarının yapılmasıyla alakalı bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Yapılaşma: Yapılaşmaya uygun alanların seçilmesi çalışmalarının yapılmasında Yer Dostu Mühendislik uygulamalarının yapılması hususunda bilgi verilmesi hedeflenmektedir. Meydana gelen risklerin veya afetin sebebi yapılaşmaya uygun olmayan yerlerin imara açılması olduğu bilinen bir gerçektir. Heyelan sahalarının, deprem üretecek aktif kırıklara çok yakın alanların, depremde açığa çıkan deprem dalgalarını büyütecek pasif kırıklar üzerinde yapılaşmanın olması ülkemizde bir deprem sonrasında kayıpların büyüten en önemli faktördür.
Muayene çukurlarıyla yer incelemesi yapılamaz. Yer incelemelerinde muhakkak en azından 2B (iki boyutlu) görüntülü sismoloji incelemeleri istenmeli ve ülkemizde meydana gelen depremde yıkılan binaların yüzde 60’nın yere bağlı sorunlardan kaynaklandığı gerçeği asla unutulmamalıdır. Yapılaşma uygun yer inceleme yer inceleme çalışmaları, gelişmiş ülke standartlarında yeri olmayan araştırma çukurlarıyla geçiştirilmemelidir. Bu durum, BT (boyalı tomografi) Tomografi çekmeden yapılacak kanser tedavisinden başarı umulmasına kadar tuhaf bir duruma benzemektedir.
Yapılaşma Jeofiziği projeleri ile 2 ve 3 boyutlu olarak, yerin dayanım ve davranış özellikleri bulunabilmektedir.
Yapılaşma Jeofiziği özellikle yapılaşmaya uygunluk araştırmasında kullanılan bir disiplindir ve bu kapsamda zeminlerin davranış özellikleri, ölçme ve değerlendirmeye bağlı olarak hesap edilen fiziksel parametrelerin büyüklük değişimlerine göre belirlenir. Yerin dayanım özellikleri (direnç, hız, yoğunluk ve manyetik) ilişkili farklı parametrelerle belirlenebilir. Özellikle, yerin dayanım ve davranış özelliklerinin belirlenmesinde özellikle depreme dayanıklı yapıların projelendirilmesinde, EUROCODE1 8 (TSEN 1998-1) standardı getirilmiştir ve ülkemizin AB müktesebatı ile ilgili olarak, ülkemizde yönetmeliklerin düzenlenmesinde göz önüne alınması gereken temel referans olması gerekir. Avrupa Yapı Standardına (EUROCODE) göre, ilk 30 metreye kadar zeminin hız büyüklüğünün ölçülmesi şartı getirilmiştir ve bu ölçüm yapılaşma jeofiziği konusunda deneyimli Jeofizik mühendisleri tarafından yapılabilir. Diğer yöntemler, Yapılaşma Jeofiziği yöntemleri ile hızın belirlenememesi durumunda kullanılır denilerek, kentsel dönüşümde depreme dayanıklı yapılaşmada, yapılaşma jeofiziği öncelikli kullanılır denilerek, AFAD tarafından da kabul edilmiş ve ülkemiz içinde bir standart uygulama olan Eurocode-8 (TS EN 1998-5)standartlı Yapılaşma Jeofiziğinin, standart mühendislik yöntemi olarak ülkemizde kullanılması karara alınmıştır. Eurocode yapı standardının temelini oluşturan bilimsel veri, “ Zeminlerde ki kayma dalgası hızı Vs, profili, stabil arazilerde, deprem etkisinin yerel koşullara bağlı karakteristiklerinin en güvenilir göstergesidir” şekliyle ifade edilmiştir. Yapılaşmaya uygunluk ancak, en kapsamlı ve doğru şekilde, Yapılaşma Jeofiziği Projeleri ile belirlenebilecek hız değişimine bağlı olarak, yapılaşmaya uygunluğu belirlenebilir. Ülkemizde kentsel dönüşüm yasasının görüşülmesinden sonra, öncelikli olarak yönetmeliklere yerleştirilmesi gereken kararlardan biride Jeofizik Etüd ile ifade edilen sınırlı ve tek profil düzeyinde yapılan yer incelemesinin terk edilmesi gerekir. Bunun yerine, en az 3D Jeofizik Yer İnceleme projesini şart koşacak, yapılaşmaya açılacak yerin aynı anda enlemesine (X), boylamasına (Y) ve derinlemesine (Z) incelemesini yapacak proje konseptine geçilmesinin sağlanması gerekir. 3D Jeofizik Proje, yapılaşmaya açılacak yerin aynı anda 3 boyutlu olarak incelenmesi ve irdelenmesi ile yapılaşmaya açılacak zeminlerden kaynaklanacak sorunların en doğru şekilde ve çok boyutlu belirlenebilmesi anlamına gelir.
Kaynak: Öncel ve diğerleri (2011).
KENTSEL DÖNÜŞÜMDE KUYUDAN VS30 ÖLÇÜMÜ ZORLANMALI
1998 Deprem Odaklı Avrupa Yer İnceleme Kodu VS30'u esas alıyor ve VS30 direkt ölçülemezse SPT deneyini şart koşuyor.
Kent Jeofiziği çalışmalarında VS30 Ölçümlerinin Kuyu İçinden yapılmasıyla direkt ölçülmesiyle Zemin Kalite Sınıflamasına dayanak olacak VS30 ölçümleri gerçekçi olacak ve zemin sınıflamasında hata sıfıra yaklaşacaktır.
DEPREM ODAKLI YER İNCELEMELERİNDE KUYU İÇİ JEOFİZİK HIZÖLÇÜMÜ ZORUNLU OLMALI.Deprem Odaklı Avrupa 1998 Yer İnceleme Kodu Yer Dayanım Sınıflamasında VS30'u esas alıyor. Bunun en sağlam ve şaşmaz yolu 30 metreye kadar KUYU AÇILMASINI ZORUNLU KILMAK ve 30. metrede VS30 ölçü değerini Yapı Hesaplamalarında ESAS almaktır.
Konutlarda şiddete (hasara) yol açacak yöntemler yasaklanmalıdır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, konut incelemesinde hasarlı yöntemlerin kullanılmasına kesinlikle izin vermemeli, konut incelemesi gerekçesiyle konutların şiddete (hasara) uğramaması için tedbir almalıdır. Yapılacak araştırmalar neticesinde güçlendirmeye karar verilmesi durumunda konutta hasarsız inceleme tekniklerinin (jeofizik yöntemlerin) kullanılmasının önemi daha iyi anlaşılacaktır. Zira diğer yani klasik yöntemlerle yapı incelemesi (kolonlardan karot alınması vs…) yapıldığında binanın taşıyıcı sistemlerinde az veya çok hasara neden olunabilmektedir.
Sakıncalı konut taramasında yapı jeofiziği -hasarsız yapı inceleme- yöntemleri kullanılmalıdır. Konut incelemelerinde, yer ve yapı incelemeleri Avrupa ve Dünya Yapı İnceleme standartlarına uygun olmalıdır. Kesinlikle uygulamasına izin verilmemesi gereken standart dışı uygulamaları ana başlıklarıyla ifade etmek gerekirse: a) Muayene çukurlarıyla yer incelemesi yapılamaz, b) hasarlı yöntemlerle – üç adet karot numune - konut bina incelemesi yapılarak bina zayıflatılamaz ve c) yakın binaların zemin inceleme çalışmaları, incelenecek konut için referans veri kabul edilemez. Aksi takdirde, yapılacak incelemeler bir deprem sonrasında telafi edilemeyecek zararlara neden olacak, ve standart dışı uygulamalara müsamaha eden sorumlular oluşacak kayıplardan sorumlu tutulacaktır.
Reference for pictures: http://eqseis.geosc.psu.edu/~cammon/HTML/Classes/IntroQuakes/Notes/earthquake_effects.html
Reference for bottom picture: http://www.pilebuckinternational.com/blog/wp-content/uploads/2012/04/seis.gif
Yer ve yapı etkileşim potansiyelinin araştırılması gerekir. Yapıda hasar durumunu artıran hatta çoğunlukla yıkımlara sebep olan en önemli etken rezonans -yer ve yapı tetiklemesi- etkisidir. Rezonans etki araştırması hem zeminin hem de üzerine kurulmuş olan binanın doğal titreşim periyotlarının araştırılması ile ortaya konabilir. Rezonans etkisi araştırılmadan konut denetim işlemleri, yer ve yapı incelemeleri sonlandırılmamalıdır. Rezonans etkisi araştırmaları konusu jeofizik mühendislerinin uzmanlık alanına girer ve jeofizik yöntemlerle yapılır. Dolayısıyla Jeofizik yöntemleri kullanılmadan yer ve yapı incelemeleri tamamlanamaz, insanlarımızın bunu böyle bilmelerinde çok büyük yarar vardır.
Reference for pictures: a) Upper :http://www.archidude.com/wp-content/uploads/2012/02/Slide73.jpg
b) Lower: http://www.archidude.com/wp-content/uploads/2012/02/Slide515.jpg
Tehlikenin Büyüklüğüne Bağlı Olarak Ortaya Çıkan Felaket, Hazırlık Kapasitesinin Düşüklüğüne Bağlı Olarak Afetleri Yönetememe Krizinin Sonucudur.
Yanlış Yönetim ve Planlamanın BEDELİNİ HASAR olarak ödüyoruz.
Tehlikeleri Durduramayız Fakat Önlemler Alabiliriz.
