1. 30.03.2014
| Yazarlar: Setenay Aydın ve Ömer Burak
Editör: Prof. Dr. Ali Osman ÖNCEL
İSTANBUL
ÜNİVERSİTESİ
İSTANBUL JEOFİZİK SEKTÖRÜ İLE
JEOFİZİĞİN EVRENSEL GERÇEKLİĞİNE
DOĞRU

2. Ġstanbul Jeofizik Sektörü ile Jeofizigin Evrensel Gerçekliğine Doğru
Towards Understanding Global Reality of Geophysics With Istanbul Geophysical Sector
Setenay Aydın ve Ömer Burak Özdemir
Istanbul Üniversitesi, Jeofizik Mühendisliği
Özet
Jeofizik Mühendisliği uygulamaları 1999 depremi
sonrasında daha çok inĢaat sektörüne yönelik olarak
yaygın bir biçimde kullanılmaya baĢlanılmıĢtır. Ancak
özel mühendislik büroları tarafından yürütülen bu
çalıĢmalar tüm mühendislik branĢlarında olduğu gibi
hak ettiği maddi-manevi değere ulaĢamamıĢtır. Gerek
sektör içi rekabet olsun gerek müĢteri bakıĢ açıları gibi
nedenlerle özel firmalar kısır döngüye girmekte ve
yeterince geliĢememektedir. Yatırım maliyetleri yüksek
olan Jeofizik araĢtırma cihazlarının tedariki birçok
firma tarafından maalesef yapılamamaktadır.
Firmalarımızın Jeofizik cihaz kapasiteleri artmıĢ olsa da
yeterli seviyeye ulaĢamamıĢtır. Sektördeki en önemli
sorun olan iĢsizlik probleminin giderilmesi özel
firmalar, belediyeler ve tabi ki devlet eliyle
sağlanabilecektir. Sektörün en sık karĢılaĢtığı
problemler; Cihazların kalibre edilmesi konusunda
Ģirket sahibinin yeterince yatırım yapmaması, yapılan
iĢlerin bir standarda bağlı olmaması, mühendislerin
iĢveren tarafından istenilen değerlerin verilmesi için
zorlanması ve “Yetkin Mühendis” kavramının
ülkemizde oluĢmamıĢ olmasıdır. Kısaca belirtmek
gerekirse Jeofizik sektöründe karĢılaĢılan en önemli
problem verilen mühendislik hizmeti karĢılıklarının -
ülkemizdeki diğer mühendislik dallarında olduğu gibi-
alınamıyor oluĢudur.
GĠRĠġ
Öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Osman Öncel önderliğinde
Saha Sismolojisi dersi kapsamında grubumuzu oluĢturarak
Ģirketler ile irtibata geçtik. ÇeĢitli aĢamaları geçtikten
sonra Ģirketleri arayarak randevu talep ettik ve kendilerini
ofislerinde ziyaret etmek istediğimizi söyleyerek ortak ve
uygun bir paydada görüĢme imkânı bulduk. Örnek teĢkil
etmesi açısından hocamızın hazırlamıĢ olduğu çeĢitli
soruları -kendimiz de ekleyerek- sektöre yönelttik. Rapor
baĢında bize bu imkanı veren Hocamız Prof. Dr. Ali
Osman Öncel’e, Ģirket yetkililerine, mühendislere ve
çalıĢanlara teĢekkürü bir borç biliriz.
YÖNTEM
Sektör ile iletiĢim kurmak için öncelikle E-Posta
göndererek karĢımızdaki yetkili kiĢiye dersin içeriği,
iĢleyiĢi, onlardan rica edilen yardımın kapsamı vb.
konularda bilgi verildi. Ġkinci aĢama olan 48 saat bekleme
süresi aĢılınca cevap alamadığımız sektörlere telefon
yardımıyla ulaĢarak tekrar mailde verilen bilgileri aktarıp
randevu talep edildi. Bu bağlamda bizi çok iyi bir Ģekilde
karĢılayan Ģirketler olduğu gibi sigortasız kimseyi sahaya
çıkaramayacaklarını söyleyen ve kestirip atan Ģirketlerde
de karĢılaĢtık. Bu durumu eleĢtirmiyor ve Ģirket politikası
olarak saygı duyuyoruz. Randevu alınabilen sektör
Ģirketleri ile görüĢmeler yapıldı fotoğraflar çekildi.
ġekil 1. Sektör ziyaretleri.
BULGULAR
ġirketlerle söyleĢi niteliğinde yaptığımız bu konuĢmalar
tüm samimiyetiyle sektörün bakıĢ açısını yansıtmaktadır.
Sektörde yer alan mühendislerin en sık karĢılaĢtığı
problemler içerisinde; Cihazların kalibrasyonu ve kapasite
yükseltimi konusunda Ģirket sahibinin yatırım yapmaması,
yapılan iĢin bir standarda bağlı olmaması yani örnek
vermek gerekirse bir raporun geçerli olması için her
belediyenin farklı kriterleri olması ve bunların bazı
noktalarda birbirinden çok farklı olmasıdır. Bu da ne yazık
ki Ģirketlerce yapılan iĢten önce hangi belediyenin
denetlediği algısının oluĢmasına neden olmuĢtur. Kötü
olan diğer bir nokta ise bu kriterlerin sadece zeminle ya da
o bölge özellikleriyle ilgili olarak belirlenmeyip büyük bir
oranda isteğe göre belirleniyor olmasıdır. Problemlere
devam etmek gerekirse; Mühendisler ne yazık ki iĢveren
tarafından istenilen değerlerin verilmesi için
zorlanmaktadır. Ġstediği olmadığında iĢveren iĢi firmadan
alabilmekte ve sözünün geçeceği bir baĢka yer arama
giriĢiminde bile bulunabilmektedir. Tecrübeli
mühendislerden aldığımız bir diğer ilgi çekici cevap ise
“Yetkin Mühendis” kavramıdır. Okuldan hemen mezun
olan bir mühendise verilen imza yetkisinin iki taraflı
olarak da olumsuz olacağı düĢüncesi hâkimdir.
Deneyimsiz olmasından mühendisin yanlıĢ karar vermeye
daha yakın olduğu bu dönemde hem o kiĢi hem de firma
açısından zararlı olabilmektedir. ĠnĢaat Mühendisine
verilen yanlıĢ bir zemin raporu zaten gereksiz olduğu
düĢünülen etütleri daha da aĢağı çekmekte hafriyat
alındığında Jeofizik etüdün yanlıĢ olduğu ortaya çıkması
gibi bir durumda Jeofizik Mühendisliğine olan inancı
azaltmaktadır. Bu söyleĢilerde Jeoloji Mühendisleri ile de
konuĢma imkânı bulduk. Jeofizik-Jeoloji Mühendislerinin
odadan beklentileriyle ve Ģu an ki durum paralellik
göstermemektedir. Mühendisler odanın kendilerini daha
çok sahiplenmesi gerektiğini ve haklarını arayacak

3. kurumun odalar olduğu düĢüncesini savunmaktadır. Örnek
olarak ĠnĢaat Mühendisleri Odasının yaptırım gücü, maaĢ
vs gibi olanaklar da dâhil olmak üzere örnek alınması
gerektiğini söylemiĢlerdir. ĠĢ taleplerine değindiğimizde
geçmiĢten günümüze iĢ taleplerinin arttığı-azaldığı
düĢünceleri ile karĢılaĢtığımızdan kesin bir Ģey
söyleyemeyerek nedenlerinden kısaca bahsedecek olursak;
bir görüĢ yapı için sondaj ya da araĢtırma çukuru
açılmasının Jeofizik Yöntemlerin önüne geçtiğidir. Bu
görüĢün açıklaması Jeofizik belki %100 doğru sonuç
vermiyor ancak sondaj gibi çok dar bir alanı da
kapsamıyor ama iĢleyiĢe bakıldığında ilgi görmüyor
olmuĢtur. Ne yazık ki öğrendiğimiz baĢka bir detay
sondajı yapan firmanın “Ben yanında sismiğini bedavaya
alırım.” tarzı yaklaĢımı olmuĢtur. Yine aynı görüĢün diğer
kiĢiler gözüyle yaygın görüldüğüne inanıyor bu yüzden
sondaj elle tutulur yanıt verdiğinden Jeofizik Yöntemlerin
önemi düĢüyor demiĢtir. Ancak bizimde bildiğimiz gibi
Jeofizikte serim her yerde yapılabilir her yerde ölçü
alınabilir. Buna zıt olan görüĢ ise belediyeden belediyeye
farklı olsa da zemin etütlerinin eskiye nazaran daha önemli
olduğudur. Diğer bir konuya geçersek Ģirketlerin
fiyatlandırma stratejileri ve proje teklifi verirken nelere
dikkat ettikleri, önemsedikleri az çok tahmin edileceği
gibidir.
• ĠĢin yeri
• ĠĢin büyüklüğü
• Yol
• Zaman
• ĠĢçi kaybı
• Zaman kaybı
• ĠĢ gücü
Ve eğer Ģehir dıĢında bir iĢ yapılacaksa o gün yakın
mesafede kaçırılan iĢler yoldaki masraflar da fiyat
içerisine eklenir. Bunun tersi olduğunda zarar etmek
kaçınılmazdır. Peki, tüm bu uygulamalarda sektörün
ağırlıklı olarak tercih ettiği cihazlar ve bu cihazları tercih
sebebi ne olmuĢtur? Sismik yöntemlerde kullanılan
cihazlar genellikle Geometrics ve Doremi’dir. Nedeni ise
iki cihazında kullanımındaki kolaylık, otomatik oluĢları ve
tecrübesiz birinin bile kullanabileceği derecede rahatlık
sağlamalarıdır. Parsel bazındaki etütlerde 12 kanallı
cihazlar yeterli olmakta ve uygulamada da en çok 12
kanallı sismik cihazlar kullanılmaktadır. Sismik kırılma
çalıĢmalarında 8 -10 Hz’lik ve MASW uygulamalarında
4.5Hz’likjeofonlar tercih edilmektedir. ÇeĢitli frekanslarda
jeofon bulundurma, jeofonlarınwaterproof olma gibi
durumları ise düĢünüldüğü Ģekilde değildir. Bu konuda ki
tutum gelen iĢlerin genellikle aynı çizgide olması ve bu
yüzden cihaz çeĢitliliğine gidilmediğidir. Farklı iĢlerde
kiralama vs gibi Ģekillerde çözüm üretilmektedir. Firma
sahiplerince cihazı alıp aynı iĢ tekrarlanmadığında “ofiste
yatırmak” olacaktır. Bizim geçmekte olduğumuz
eğitimlerden geçmiĢ olan mühendislerin eğitime bakıĢ
açısı bizde dâhil olmak üzere aynıdır. Eğitimin teoriden
biraz daha sıyrılıp uygulama ağırlıklı olması düĢüncesinde
birleĢmekteyiz. Onlardan, öğrendiğimiz bütün detaylı teori
bilgilerinin aslında uygulamada bu Ģekilde olmadığıdır.
Jeoloji Mühendislerinden aldığımız yanıt ise Jeofizik
kesinlikle uygulama olmalı hatta 2 sene teori verildikten
sonra 2 sene eğitime uygulama Ģeklinde devam edilmelidir
olmuĢtur. Bu görüĢlerini bizce Jeofizik=Uygulama
Ģeklinde pekiĢtirmiĢlerdir.
 Teorik bilgi çok uygulama yok.
 Eğitim uygulama Ģeklinde olmalıdır. Hele
Jeofizikte gereklilik çok yeterlilik yok.
Bu tespitler mühendisler tarafından yapılmıĢtır.
“Jeofizik Mühendisliği eğitiminde uygulama en önemli
konudur temel derslerintamamlanmasından sonra 3. ve 4.
sınıf derslerinin tamamen uygulama olması gerektiğini
düĢünüyoruz. Yaz döneminde kamp çalıĢmaları olmalı kıĢ
dönemlerinde de yorumlama çalıĢmaları yapılmalıdır.
Mezun olan mühendisler temel yöntemlerde Sismik,
Gravite, Manyetik, Rezistivite, IP gibi yeterli bilgi
seviyesine ulaĢmıĢ olmalıdır. Bölüme kabul edilen
öğrenci sayıları azaltılmalı yabancı dil konusuna önem
verilmelidir. JEOFĠZĠĞĠN askeri amaçlarla dahi çok
sıklıkla kullanılan ve gerçekten bugünün ve geleceğin
mesleği olduğu ülkemiz için stratejik öneme sahip bir
bilim dalı olduğu daha 1. sınıf ilk derste öğrencilere
anlatılmalıdır.” (Refik Hakkı ERKAL, KiĢisel ĠletiĢim).
Kendiliğinden geliĢen bir soru; SONDAJ Jeofizik Yöntem
midir Jeoloji Yöntemi midir? Bulunduğumuz ofiste yetkili
mühendisle konuĢurken bir Jeofizik Mühendisinin “Sondaj
Jeoloji yöntemi değildir Jeofizikçi de sondaj yapabilir.”
Ģeklinde çıkıĢı ile bu konuyu irdeleme imkânı bulduk.
Jeofizik Mühendisliği eğitiminde Jeoloji derslerinin çok az
olması kayaç yaĢı, durumu vs gibi tayinleri
yapabileceğimiz derslerin bulunmaması yahut tek tük ve
seçmeli olması nedeniyle bu bilgi eksikliğimiz sonucu
Ģuan da evet bir Jeoloji yöntemi görülmektedir. Ancak
derslerdeki düzenlemeler ve bu konularda derinleĢilmesi
Jeofizik Mühendisine de sondaj yapma, değerlendirme
imkânı verecektir. Son olarak değinmek istediğimiz
Jeofizik-Jeoloji ayrımıdır. Yani Jeolojinin iĢi burada biter
Jeofiziğin ki baĢlar gibi bir durum söz konusu mudur?
Aldığımız ortak yanıt iki bilimin birbirini beslediği ve ayrı
düĢünülemeyeceği olmuĢtur. Jeolojinin daha eski bir bilim
dalı olması Jeofiziğin buradan kopması nedeniyle Jeoloji
bazı kısımlarda daha üst görülebilmekte ancak “Deprem
olduğunda eski kayaç yeni kayaç mı bakar.” Ģeklinde
Jeofiziği yükselten görüĢler de mevcuttur. Ġki biliminde
çalıĢma alanı ortak olduğundan ve bilgi olarak birbirini
desteklemesi daha kaliteli iĢler ortaya koyacağından bizim
görüĢümüzde bu yöndedir. Bilinmelidir ki Jeofizik
olmadan Jeoloji, Jeoloji olmadan Jeofizik eksik kalır. Ġkisi
bir bütündür ayrılmamalıdır. Sektörden öğrencilere öneri :
“Yeni mezun olacak son sınıf öğrencisi genç arkadaĢlara
her zaman için önerim öncelikle üniversitede kalıp
akademik kariyer yapma imkânını denemeleri ve eğer
bunu baĢaramıyorlarsa mezuniyet sonrasında elde ettikleri
mühendislik derecesinin üstüne farklı alanlarda kendilerini
geliĢtirmeleridir. Çok sayıda mezun her yıl Jeofizik
Mühendisleri arasına katılmakta ancak pek azı branĢında
iĢ bulabilmektedir. Yurt dıĢı iĢ olanakları için mutlaka iyi
derecede Ġngilizce bilgisi gerektiğinden daha 1. sınıftan
itibaren tüm Ģartlar zorlanarak dil sorunu çözülmelidir.”
(Refik Hakkı ERKAL, KiĢisel ĠletiĢim).
SONUÇ
Sektörde Jeofizik Mühendisliğinin iĢleyiĢi, karĢılaĢılan
problemler gibi birçok noktaya sektördeki
mühendislerimizin özverili katkılarıyla değinilmiĢtir.
Evrenin oluĢumundan baĢlayarak süregelen ve devam
edecek bir bilim dalı olan Jeofizik ve iĢleyiĢi Jeofizik
Mühendisliği, ülkemizde ne yazık ki hak ettiği değeri
görememektedir. Yapıların oturacağı zeminin bilgisinin
önemi bile çok fazla kavranamamıĢ olup Jeofizik etütler
(Zemin Projesi dilimize ve literatüre yerleĢmelidir.) sadece
bir aĢama olarak görülmektedir. Bunun yanında Sismoloji
bilgisi dâhil Jeofizik hayati olan çoğu Ģeyi kapsamaktadır.
GeçmiĢe göre daha iyi bir yer edinmiĢ olsa da tam olarak
olması gereken yerde maalesef ki değildir. Bu durumda
mühendislerimize, öğrencilere, hocalarımıza, odalara çok

4. iĢ düĢmektedir. Fark edilemeyen bu mühendisliği daha çok
fark ettirmek ve daha çok söz sahibi olmak zorundayız.
KATKI BELĠRTME
Bu raporun yazımında sahip olduğumuz tüm bilgileri
öğreten hocalarımıza, Saha Sismolojisi dersini açan ve
uygulama bilgisini arttıran değerli hocamız Prof. Dr. Ali
Osman Öncel’e, sorularımızı büyük bir sabırla dinleyen
bizi aydınlatan mühendislerimize çok teĢekkür ederiz.
KAYNAKLAR
SELAHATTĠN Ġġ: YERTEK MÜH ARġ. VE SON.
TĠC. LTD. ġTĠ.
KADEM EKġĠ: EKġĠOĞLU MĠM-MÜH. ĠNġ. VE
TĠC. LTD. ġTĠ.
R.HAKKI ERKAL: MOE MÜHENDĠSLĠKGEOSAN
DOĞ. KAYN. VE HAM. ĠNġ. SAN. VE TĠC. A.ġ.
S. GÜRCAN ġENAY: GEO-SĠS JEOFĠZĠK
JEOLOJĠK VE SĠSMĠK ETÜD. MAD. SAN. TĠC.
LTD. ġTĠ.
MUHAMMED MUSTAFA HALĠLOĞLU: JEOSON
YER ALTI ARAġ. ĠNġ. SAN. VE TĠC. LTD.ġTĠ.
KAYHAN KAHYA: ZETAġ ZEMĠN TEKNOLOJĠSĠ
A.ġ.
TAHSĠN AYDIN: GEOTAġ YERALTI RAġTIRMA
VE ĠNġ. SAN. TĠC. LTD. ġTĠ.
METE ALBAYRAK: ĠSTANBUL MÜH. TĠC. LTD.
ġTĠ.
ALPER KAYMAZ:ESON ETÜD VE SONDAJ LTD.
ġTĠ.
HALDUN BĠNGÖL: BELĠRTĠ MÜHENDĠSLĠK
DANIġMANLIK TĠC. A.ġ.
YILMAZ DÖNMEZ: MĠDOR MĠM. MÜH. ĠNġ. TES.
TAAH. LTD. ġTĠ.