ANP

2. • Thomas L. Saaty tarafından geliştirilen analitik hiyerarşi
süreci(ANP) klasik karar verme tekniklerinden farklı olarak
nicel değerlerin yanı sıra nitel değerleri de göz önüne
almaktadır.
• ANP, önseziye dayanan modellerde ve kararlara etki edecek
sınırsız çevresel faktörün dikkate alınması açısından daha
kullanışlı bir yöntem olup, hiyerarşik yapılar ile modellenmeyen
karmaşık problemlerin kolay bir şekilde modellenmesini sağlar.
• Bunun aksine gerçek hayatta en doğru kararın verilebilmesi,
karar problemine ait kriterler arasındaki ilişkilerin dikkate
alınmasıyla mümkündür. Karar kriterleri arasındaki ilişkileri göz
önüne alan ve karar problemine tek bir yöne bağlı kalarak
modelleme zorunluluğunu ortadan kaldıran yöntem olan ANP,
çok kriterli karar analizinde kullanılan analitik hiyerarşi
sürecinin genel bir biçimidir.

3. • Karar verme sürecinde faktörler arasındaki ilişkileri
dikkate alan ve problemin tek bir yöne bağlı kalarak
modelleme zorunluluğunu ortadan kaldıran yöntem
Thomas L. Saaty tarafından geliştirilen Analitik Şebeke
Süreci (ANP) yöntemidir. ANP yönteminde karar verme
problemi bir ağ yapısı ile modellenmekte ve modelleme
aşamasındaki faktörler arasındaki bağımlılıklar ve faktör
içindeki iç bağımlılıklar dikkate alınmaktadır. ANP
yöntemi bu yapısı ile karar verme problemlerinin daha
etkin ve daha gerçekçi bir şekilde çözülmesini
sağlamaktadır.

4. • ANP’de bir karar problemi kümeler, faktörler ve bunlar
arasındaki bağlantılardan oluşmaktadır. Bir küme bir ağ
içerisindeki uygun faktörlerin bir araya gelmesiyle oluşur.
ANP, her bir kümenin kendi içinde geri bildirimini ve
bağımlılığını esas almaktadır.
• Böylece ANP hiyerarşik olarak modellenemeyen
karmaşık karar problemlerinin kolaylıkla modellenmesini
sağlar. Bir hiyerarşi ve bir ağ arasındaki yapısal farklılık
Şekil ile gösterilmiştir.

5. (a) Hiyerarşi (b) Ağ Yapısı

6. • Ağ yapısında (b) görüldüğü gibi, kümeler içerisindeki tüm
etkileşimler ve geri bildirimler içsel bağımlılık ve kümeler
arasındaki etkileşim ve geri bildirimlerde dışsal bağımlılık
olarak adlandırılır. İçsel ve dışsal bağımlılıklar, karar
vericilerin kümeler arasında ve belirli bir faktöre göre
faktörler arasındaki etkileme ve etkilenme kavramlarını
en iyi temsil etme şeklidir.
• (a)’da ki hiyerarşik yapı ise bir ağ yapısının basit bir
formudur.

7. • Genel olarak ANP iki temel aşamadan oluşur.
• Birincisi, karar probleminin ağ yapısının oluşturulmasıdır.
• İkinci aşama ise faktörlerin önceliklerinin
hesaplanmasıdır.
• Problemin yapısını oluşturmak için faktörler arasındaki
tüm karşılıklı etkileşimler göz önüne alınmalıdır. ANP’de
AHP’de olduğu gibi kararları etkileyen faktörler ikili olarak
karşılaştırılarak önem ağırlıkları belirlenir. ANP’de ikili
karşılaştırma matrislerinin oluşturulması ve göreceli
önem ağırlıklarının belirlenmesinde AHP’de olduğu gibi
Saaty tarafından önerilen 1–9 önem skalası
kullanılmaktadır.

8. • Karar sürecindeki her bir ölçüt birer küme, kontrol kriterlerini
meydana getiren faktörler de bu kümelerin birer bileşeni olarak ele
alınır. Kümeler ve bileşenler arasındaki karşılıklı etkileşimler ve geri
bildirimlerle aralarındaki karşılıklı ilişkiler tespit edilir. Bir problemde
yer alan bileşenler arasındaki ilişkiler tek yönlü değil karşılıklı olduğu
zaman, hiyerarşik tanımlamalar yeterli olmaz.
• Bu nedenle AHP’ deki hiyerarşik yapıdan farklılık gösterir. Hiyerarşik
yapıda bulunan seviyeleri ortadan kaldırarak oluşturulan ağlarla bir
örümcek ağı yapısını andırmaktadır. Bu yapı sayesinde, doğrudan
ilişkilendirilmemiş bileşenler arasında olabilecek dolaylı etkileşimler
ve geri bildirimler de dikkate alınmaktadır.
• Sonrasında ise birbirine etki eden bile şenler ve kümeler arasında
ikili karşılaştırmalar yapılarak birbirlerine etki derecelerine yönelik bir
çıkarsama yapılır. Sistemdeki geri bildirim, birbirleriyle doğrudan
bağlantılı olmayan bileşenlerin de birbirlerini dolaylı olarak
etkilemesine yol açan çift yönlü etkileşimlerle gerçekleşmektedir.

9. • ANP problemleri 4 ana basamakta inceler.
1. Problemin Tanımlanması ve Modelin Kurulması
2. İkili Karşılaştırma Matrisleri ve Öncelik Vektörleri
3. Süper matris oluşturulması
4. En iyi alternatifin seçimi

10. • Bu aşamada karar verme problemi açık bir şekilde
tanımlanmalı ve ağ şeklinde rasyonel bir biçimde
ayrıştırılmalıdır.
• Bu yapı beyin fırtınası ya da diğer ayırma metotları
vasıtasıyla karar vericilerin fikirlerinden yararlanılarak
elde edilebilir.

11. • ANP’ de AHP’ de olduğu gibi her kararı etkileyen faktörler ikili
karşılaştırmalara tabi tutulur, böylelikle faktörlerin önem
ağırlıkları belirlenir.
• Karar vericiler ikili karşılaştırmalarda seri şekilde bir takım
sorulara cevap vererek iki faktörü aynı zamanda karşılaştırır
ve bunların hedefe olan katkılarının nasıl olduğunu belirler.
ANP’ de ikili karşılaştırma matrislerinin oluşturulması ve nispi
önem ağırlıklarının belirlenmesinde AHS’ de olduğu gibi Saaty
tarafından önerilen 1–9 önem skalası kullanılır. AHS’ de
olduğu gibi AAS’de de ikili karşılaştırmalar bir matris çatısı
altında yapılır ve lokal öncelik vektörü 𝐴 𝑤 =max λ- w
denkleminin çözülmesi ile elde edilen öz vektör ile belirlenir.
Burada A= ikili karşılaştırma matrisi, w= öz vektör, max λ ise
A’nın en büyük öz değeridir. Saaty, w’nin yaklaşık çözüm için
normalleştirme algoritmasını önermiştir.

12. • Süper-matrisin genel yapısı Markov zinciri prosesine
benzerdir. Birbirine bağımlı etkilerin bulunduğu bir
sistemde global önceliklerin elde edilmesi için, lokal
öncelik vektörleri süper-matris olarak bilinen bir matrisin
kolonlarına tahsis edilerek yazılır. Sonuç olarak bir süper-
matris gerçekte parçalı bir matristir ve buradaki her bir
matris bölümü bir sistem içindeki iki faktör arasındaki
ilişkiyi gösterir.

13. • Limit süper-matris ile alternatiflere veya karşılaştırılan
faktörlere ilişkin önem ağırlıkları belirlenmiş olur. Seçim
probleminde en yüksek önem ağırlığına sahip olan
alternatif en iyi alternatif, ağırlıklandırma probleminde ise
en yüksek önem ağırlığına sahip olan faktör, karar
sürecini etkileyen en önemli faktördür.

14. 1. ANP, AHP üzerine kurulmuştur.
2. ANP bağımlılığı mümkün kılarak AHP’nin ötesine geçer, bununla
birlikte bağımsızlığı yani AHP’ yi özel bir durum olarak içerebilir.
3. ANP bir elemanlar kümesinin içindeki bağımlılık (iç bağımlılık) ve
farklı elemanlardan oluşan kümelerin arasındaki bağımlılık (dış
bağımlılık) ile ilgilidir.
4. ANP’nin ağ yapısı bir karar sorununun, hiyerarşik yapıda olduğu
gibi neyin önce gelip neyin sonra geldiği ile ilgilenilmeden kolaylıkla
gösterilmesine olanak verir.
5. ANP, kaynaklar, döngüler ve hedeflerden oluşan doğrusal olmayan
bir yapıdadır. Bir hiyerarşide en üst seviyede bir amaç ve alt
seviyelerdeki seçenekler ile doğrusal bir yapıya sahiptir.
6. ANP sadece elemanlara değil, elemanlardan oluşan grup veya
kümeler için de üstünlük belirleyebilir.
7. ANP farklı kategorideki kriterleri değerlendirmek için bir kontrol ağı
veya kontrol hiyerarşisi kullanılır.

15. • AHP, çok kriterli problemlerde ikili karşılaştırmalar ile
karar seçeneklerinin göreceli önceliklendirilmesini
sağlayan bir yöntemdir.
• ANP ise AHP’nin daha genel bir formudur ve bileşenler
arasındaki ilişkileri ve yönlerini tanımlayarak bir serim
şeklinde ifade eder.
• Bu yapı sayesinde, doğrudan ilişkilendirilmemiş
bileşenler arasında olabilecek dolaylı etkileşimler ve geri
bildirimler de dikkate alınmaktadır

16. • AHP karar verme problemlerini hiyerarşik bir yapıda tek yönlü olarak
modellemekte ve en iyi kararın verilmesine etki eden faktörleri sistematik
bir şekilde değerlendirerek, faktörlere ilişkin öncelik sıralarını
belirlemektedir. AHP’nin en önemli varsayımlarından biri aynı seviyede
bulunan faktörlerin birbirinden bağımsız olması ve faktörlerin birbirine
olan etkilerinin dikkate alınmamasıdır. Oysa gerçek hayatta karar verme
problemlerini etkileyen birçok faktör birbiriyle etkileşim halinde
bulunmakta ve en iyi kararın verilmesi faktörler arasındaki bu ilişkilerin
dikkate alınmasını gerektirmektedir. AHP çeşitli faktörlerin kendi
arasındaki etkilerini hesaba katmadığından (örneğin maliyet ve kalite
esnekliği etkileyebilir) sonuçlarda belirginlik yoktur.
• ANP, karar verme sürecinde faktörler arasındaki ilişkileri dikkate alan ve
problemin tek bir yöne bağlı kalarak modelleme zorunluluğunu ortadan
kaldıran yöntemdir. Karar vericinin kişisel yargı ve değerlendirmelerine
bağlı olarak seçenekleri en önemliden en önemsize doğru sıralar. Hatta
seçeneklerin önem derecesini de belirleyerek seçeneklerin birbirlerine
ne kadar yakın veya uzak olduğunu, bir seçeneğin belirlenen hedefi ne
kadar sağladığını da gösterir.

17. • ANP faktörler arasındaki birçok alt ilişkiyi dikkate alma
eğilimindedir. ANP yöntemi bu yapısıyla karar verme
problemlerinin daha etkin ve gerçekçi bir şekilde
çözülmesini sağlamaktadır.
• AHP hiyerarşik ilişkileri tek yönlü bir iskelet ile
gösterirken, ANP, karar seviyeleri ve özellikler arasında
daha karmaşık ilişkilerin dikkate alınmasını sağlar.
• ANP önseziye dayanan modellerde ve kararlara etki
edecek sınırsız çevresel faktörün dikkate alınması
açısından daha kullanışlı bir yöntemdir. Bu şekilde
hiyerarşik yapılar ile modellenemeyen karmaşık
problemlerin kolay bir şekilde modellenmesini sağlar

18. • AHP karar modelinde tüm amaçlar için en üst düzeyde bir
elementtir. Bir kriterle karşılaştırıldığında genelden özele doğru
bir gidiş hiyerarşisidir.
• ANP’de bu yapı içerilmez ve faktörler arası bağımsızlık ve
faktör seviyeleri, geri beslemeli bir sistem yaklaşımı olarak
tanımlanır.
• AHP ise bu geri besleme döngülerini içermez, sadece
faktörlere olasılıklı ağırlıklar verir. Belirtildiği gibi faktör
seviyeleri arası bağımsızlık değerlendirilebilir.
• ANP yaklaşımı elementler arası bu bağımlılık ilişkisini, sabit bir
ağırlık vererek süper matris oluşumu ile bulur. Göreli ağırlıklar
süper matris formuyla ayarlanır ve buradan ürün matrisine
geçilir

19. • ANP, karar vericinin kişisel yargı ve değerlendirmelerine
bağlı olarak seçenekleri en önemliden en önemsize
doğru sıralar. Hatta seçeneklerin önem derecesini de
belirleyerek seçeneklerin birbirlerine ne kadar yakın ve
uzak olduğunu, bir seçeneğin belirlenen hedefi ne kadar
sağladığını da gösterir. Bu nedenlerle çok kullanışlı ve
geniş uygulama alanına sahip bir tekniktir.

20. • Seçeneklerin açıkça bilindiği ve bu seçenekleri tercih
etmede kullanılacak kriterlerin var olduğu, ancak bu
kriterin tümünün sayısal olarak ifade edilemediği, bazı
kriterlerin karar vericiye göre ağırlığının değişebildiği,
belirlenen kontrol kriterine göre kriterlerin ikili
karşılaştırmalarının yapılabileceği problemlerde ANP
uygulanabilir.

23. • Öncelikler tablosundan kriterlerin seçim açısından önem
dereceleri görülmektedir. Limiting başlığı altında kalan
değerler kriterlerin sonucu ne kadar etkilediğini
göstermektedir. Örneğin, en önemli kriter %18.65’le yer
maliyeti, en az önemli kriter ise % 0.91’le pazar değişme
olasılığıdır. Yani yer maliyeti çok kriterli karar verme
problemimizin çözümünü %18.65, pazar değişme olasılığı
kriterimiz ise %0.91 etkilemektedir.
• Öncelik değerlerinden yola çıkarak alternatifimiz olan üç
İstanbul ilçesinin kendi aralarındaki öncelik değerlerini
bulabiliriz. Bu da bize nihai sonucu vermektedir.
• Alternatifler arasında ise Çatalca’nın % 45.05’le en uygun
çözüm olduğu görülmekte, Zeytinburnu % 28.81’le Çatalca’yı
takip etmekte ve Sarıyer ise % 26.14’le en düşük değere sahip
alternatif olmaktadır.

25. • “Priorities” yani öncelikler çıktısına baktığımızda yer
maliyeti (%18,66), bina inşa maliyeti (%14,07) ve çalışan
(%8,74) kriterleri en önemli kriterlerdir.
• Bu kriterlerden yer maliyeti ve bina inşa maliyeti
kriterlerinin en avantajlı olduğu Çatalca ilçesi sezgisel
olarak da en uygun alternatiftir. Tabiî ki diğer kriterlerin de
etkisi vardır ve problemimizin çözümünde görüldüğü
üzere bütün kriterlerin bir ağırlığı vardır.
• Bu bilgiler ışığında hastane kuruluş yeri seçimi
problemimizin çözümü, yani hastane kuruluş yeri için en
uygun ilçe, Çatalca’dır.