1. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước đang chuyển mình với những bước đi đúng hướng, những thành tựu
mới trong mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Xu hướng toàn cầu hoá trên thế
giới cùng với việc Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của WTO đã mở ra nhiều
cơ hội mới cho mọi nhà, mọi doanh nghiệp, mọi lĩnh vực trong đó không thể không
nói tới ngân hàng - một lĩnh vực hết sức nhạy cảm ở Việt Nam. Trong bối cảnh chúng
ta đang bắt đầu thực hiện các cam kết mở cửa thì cuộc khủng hoảng kinh tế bắt đầu
diễn ra trên phạm vi toàn cầu, khiến cho các doanh nghiệp đang đứng trước sự cạnh
tranh ngày càng khốc liệt của hội nhập, lại gặp phải nguy cơ khó khăn gấp bội. Điều
này tạo ra những ảnh hưởng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh
nghiệp, vì thế ảnh hưởng đến hoạt động của các ngân hàng thương mại (NHTM) nói
chung và hoạt động tín dụng ngân hàng nói riêng.
Trong hoạt động của các NHTM Việt Nam hiện nay, hoạt động tín dụng là
một nghiệp vụ truyền thống, nền tảng, chiếm tỉ trọng cao trong cơ cấu tài sản và cơ
cấu thu nhập, nhưng cũng là hoạt động phức tạp, tiềm ẩn những rủi ro lớn cho các
NHTM. Tín dụng trong điều kiện trong nền kinh tế mở, cạnh tranh và hội nhập vẫn
tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong kinh doanh ngân hàng và đang đặt ra
những yêu cầu mới về nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng.
Với mong muốn tìm hiểu thêm về một hoạt động cơ bản và quan trọng nhất
của một ngân hàng thương mại cả về mặt lý luận và thực tiễn em chọn đề tài “Hoạt
động tín dụng của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay”. Để giải
quyết những nội dung thuộc phạm vi đề tài này, bài viết được thiết kế thành 3
chương:
Chương 1: Khái quát chung về ngân hàng thương mại
Chương 2: Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại
Chương 3: Thực trạng hoạt động tín dụng của các NHTM Việt Nam hiện nay
và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động tín dụng ngân hàng.
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 1

2. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
2. Mục tiêu nghiên cứu
Trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng, hoạt động tín dụng là hoạt động
chủ yếu nhất và cũng gặp nhiều rủi ro nhất, đòi hỏi ngân hàng phải thường xuyên
quản lý chặt chẽ hoạt động này. Do đó việc phân tích và đánh giá hoạt động tín dụng
của ngân hàng là rất cần thiết. Vì thế khi phân tích đề án sẽ tập trung phân tích các
yếu tố liên quan đến hoạt động tín dụng, qua đó đánh giá về t hự c t rạ ng t ín d ụn g
c ủa c á c n gâ n hà ng t hư ơ n g m ạ i V iệ t N a m h iệ n na y và đ ồn g thời đưa ra
một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng và hạn chế rủi ro tín dụng.
3. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở kiến thức học ở trường, kiến thức thu thập được từ các giáo trình,
bài giảng và qua sách báo, em sử dụng một số phương pháp sau đây trong việc
nghiên cứu đề tài:
- Phương pháp thu thập số liệu từ báo cáo của một số ngân hàng, tổng hợp của
ngân hàng nhà nước và các tổ chức phân tích thống kê.
- Phương pháp so sánh sự biến động của dãy số qua các năm.
Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Th.S Võ Văn Vang đã tận tình hướng
dẫn để em hoàn thành đề án này. Em hy vọng bài viết có thể làm rõ một số lý luận
về NHTM, hoạt động tín dụng ngân hàng, và thực trạng của hoạt động tín dụng
trong các NHTM Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên do trình độ và thời gian có hạn
nên bài viết chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót, em rất mong nhận được sự góp ý
và chỉ bảo của các thầy cô và bạn bè để đề tài được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Đà Nẵng, ngày 05 tháng 12 năm 2012.
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 2

3. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
MỤC LỤC
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI......................................................................9
1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng............................................................9
Ngân hàng thương mại hình thành và phát triển trải qua
một quá trình lâu dài gắn liền với sự phát triển của nhiều
hình thái kinh tế xã hội khác nhau. Sự ra đời và phát
triển của ngân hàng thương mại gắn liền với quá trình
phát triển của nền kinh tế thị trường. Khi quy mô các
hoạt động kinh tế gia tăng, hoạt động giao thương mua
bán hàng hóa được mở rộng, đặc biệt là ngoại thương đã
làm phát sinh những nhu cầu mới như: nhu cầu chuyển
đổi các loại tiền tệ giữa các quốc gia nhằm phục vụ cho
hoạt động thương mại. Kết quả của quá trình phát triển
kinh tế là sự gia tăng mức tiết kiệm và nhu cầu vốn để mở
rộng quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh, nó là cơ sở
cho sự ra đời và phát triển của ngân hàng thương mại.....9
Trong thời kỳ đầu khoảng thế kỷ 15 đến thế kỷ 18, các
ngân hàng thương mại còn hoạt động độc lập với nhau và
thực hiện các chức năng như nhau là trung gian tín dụng,
trung gian thanh toán trong nền kinh tế và phát hành
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 3

4. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
giấy bạc ngân hàng. Sang thế kỷ 18, lưu thông hàng hóa
ngày càng mở rộng và phát triển. Việc các ngân hàng
thực hiện chức năng phát hành giấy bạc ngân hàng đã gây
cản trở cho quá trình lưu thông hàng hóa và phát triển
kinh tế. Vì vậy, dẫn đến sự phân hóa hệ thống ngân hàng
thành: ngân hàng phát hành, sau này phát triển thành
ngân hàng trung ương; và hệ thống các ngân hàng thương
mại chỉ làm trung gian tín dụng và trung gian thanh toán
trong nền kinh tế, đây là cầu nối để những người có vốn
và những người cần vốn trong xã hội gặp nhau. Thời kỳ
đầu các ngân hàng thương mại thực hiện các hoạt động
như nhận tiền gửi không kỳ hạn hoặc có thời hạn ngắn,
cho vay ngắn hạn và thực hiện các dịch vụ thanh toán. Về
sau, ngân hàng thương mại mở rộng các nghiệp vụ huy
động vốn với thời gian dài hơn, thực hiện các khoản tín
dụng trung dài hạn và đầu tư tài chính...............................9
Cùng với sự ra đời thị trường tài chính, để thích ứng với
môi trường mới, ngân hàng thương mại kinh doanh phát
triển theo hướng tổng hợp, với nghiệp vụ kinh doanh
ngày càng đa dạng. Điều này đã góp phần thực hiện điều
tiết các nguồn vốn trong nền kinh tế xã hội, nâng cao vai
trò phản ánh, kiểm tra các hoạt động kinh tế của các tổ
chức sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế xã hội. Theo
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 4

5. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
xu hướng phát triển đó, ngân hàng thương mại tồn tại ở
nhiều hình thức sở hữu khác nhau như: ngân hàng
thương mại nhà nước, NHTM cổ phần, NHTM liên
doanh, chi nhánh NHTM nước ngoài,… ..........................10
2. Khái niệm ngân hàng thương mại...................................................................................10
3. Chức năng của ngân hàng thương mại............................................................................11
3.1. Chức năng trung gian tín dụng.........................................................................................11
Ngân hàng thương mại là cầu nối giữa những người có
vốn dư thừa và những người có nhu cầu về vốn. Thông
qua việc huy động khai thác các khoản vốn tiền tệ tạm
thời nhàn rỗi trong nền kinh tế, ngân hàng hình thành
nên quỹ cho vay cấp tín dụng cho nền kinh tế. Với chức
năng này, ngân hàng vừa đóng vai trò là chủ thể đi vay,
vừa đóng vài trò là chủ thể cho vay.Xuất phát từ đặc điểm
tuần hoàn vốn tiền tệ trong quá trình tái sản xuất xã hội,
ngân hàng thương mại với vai trò là một tổ chức chuyên
kinh doanh về tiền tệ, tín dụng, nắm bắt tình hình cung
cầu về vốn tín dụng sẽ thực hiện tiếp nhận và chuyển giao
vốn một cách có hiệu quả. Thông qua việc thu hút tiền gửi
với khối lượng lớn, ngân hàng có thể giải quyết mối quan
hệ giữa cung và cầu vốn tín dụng về khối lượng và cả thời
hạn tín dụng.........................................................................11
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 5

6. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
Thông qua chức năng trung gian tín dụng ngân hàng
thương mại góp phần tạo lợi ích cho tất cả các chủ thể
kinh tế tham gia và lợi ích chung của nền kinh tế............11
- Đối với người gửi tiền: Họ sẽ thu được lợi từ các khoản
vốn tạm thời nhàn rỗi dưới hình thức lãi tiền gửi, đồng
thời ngân hàng cũng đảm bảo an toàn cho các khoản tiền
gửi và cung cấp cho khách hàng những dịch vụ thanh
toán tiện lợi..........................................................................11
- Đối với người cho vay: Họ sẽ thỏa mãn được nhu cầu về
vốn để kinh doanh, chi tiêu, thanh toán mà không phải
tiêu tốn nhiều chi phí về sức lực, thời gian cho việc tìm
kiếm nơi cung ứng vốn tiện lợi, chắc chắn và hợp pháp..12
- Đối với bản thân ngân hàng: Ngân hàng sẽ tìm kiếm
được khoản lợi nhuận từ khoản chênh lệch giữa lãi suất
cho vay và lãi suất tiền gửi hoặc hoa hồng môi giới. Đây là
yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng
thương mại...........................................................................12
- Đối với nền kinh tế: Chức năng này có vai trò quan
trọng trong việc thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, vì nó đáp
ứng được nhu cầu về vốn để đảm bảo quá trình tái sản
xuất được thực hiện liên tục và mở rộng quy mô sản xuất.
Với chức năng này, ngân hàng đã biến vốn nhàn rỗi
không hoạt động thành vốn hoạt động, kích thích quả
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 6

7. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
trình luân chuyển vốn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh.
Đây chính là chức năng quan trọng nhất của Ngân hàng
thương mại, nó quyết định sự duy trì và phát triển của
Ngân hàng đồng thời là cơ sở để thực hiện các chức năng
sau:........................................................................................12
3.2. Chức năng trung gian thanh toán.....................................................................................12
Ngân hàng làm chức năng trung gian thanh toán khi nó
thực hiện theo yêu cầu của khách hàng như trích một
khoản tiền trên tài khoản tiền gửi để thanh toán tiền
hàng, dịch vụ hoặc nhập vào một khoản tiền gửi của
khách hàng từ bán hàng hóa hoặc các khoản thu khác...12
Ngân hàng thực hiện chức năng trung gian thanh toán
làm cho nó trở thành thủ quỹ cho khách hàng. Việc nhận
tiền gửi và theo dõi các khoản thu, chi trên tài khoản tiền
gửi của khách hàng làm cho ngân hàng thực hiện vai trò
trung gian thanh toán. Trên thực tế, khi việc thanh toán
trực tiếp giữa các chủ thể kinh tế bằng tiền mặt gặp nhiều
hạn chế và rủi ro cao, do phải tập hợp, kiểm tra, vận
chuyển làm cho chi phí thanh toán cao mà lại thiếu chính
xác và an toàn, đặc biệt khi hai đơn vị này cách xa nhau,
điều này tạo nên nhu cầu và gia tăng khối lượng thanh
toán qua ngân hàng.............................................................12
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 7

8. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
Chức năng trung gian thanh toán của ngân hàng có ý
nghĩa rất lớn đối với hoạt động của nền kinh tế xã hôi.
Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân
hàng góp phần tiết giảm chi phí và lượng tiền mặt trong
lưu thông, đảm bảo an toàn trong thanh toán. Việc lựa
chọn phương thức thanh toán không dùng tiền mặt thích
hợp cho phép khách hàng thực hiện thanh toán nhanh
chóng và hiệu quả, điều này góp phần làm tăng tốc độ lưu
thông hàng hóa, tốc độ luân chuyển vốn và hiệu quả của
quá trình tái sản xuất xã hội.Mặt khác, việc cung ứng các
dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt giúp cho ngân
hàng thu hút nhiều khách hàng mở tài khoản tại ngân
hàng và do đó tạo điều kiện để thu hút nguồn vốn tiền gửi.
Chức năng này cũng chính là cơ sở để hình thành chức
năng tạo tiền của Ngân hàng thương mại.........................13
3.3. Chức năng tạo tiền...........................................................................................................13
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 8

9. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng
Ngân hàng thương mại hình thành và phát triển trải qua một quá trình lâu dài
gắn liền với sự phát triển của nhiều hình thái kinh tế xã hội khác nhau. Sự ra đời và
phát triển của ngân hàng thương mại gắn liền với quá trình phát triển của nền kinh tế
thị trường. Khi quy mô các hoạt động kinh tế gia tăng, hoạt động giao thương mua
bán hàng hóa được mở rộng, đặc biệt là ngoại thương đã làm phát sinh những nhu cầu
mới như: nhu cầu chuyển đổi các loại tiền tệ giữa các quốc gia nhằm phục vụ cho
hoạt động thương mại. Kết quả của quá trình phát triển kinh tế là sự gia tăng mức tiết
kiệm và nhu cầu vốn để mở rộng quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh, nó là cơ sở
cho sự ra đời và phát triển của ngân hàng thương mại.
Trong thời kỳ đầu khoảng thế kỷ 15 đến thế kỷ 18, các ngân hàng thương mại
còn hoạt động độc lập với nhau và thực hiện các chức năng như nhau là trung gian tín
dụng, trung gian thanh toán trong nền kinh tế và phát hành giấy bạc ngân hàng. Sang
thế kỷ 18, lưu thông hàng hóa ngày càng mở rộng và phát triển. Việc các ngân hàng
thực hiện chức năng phát hành giấy bạc ngân hàng đã gây cản trở cho quá trình lưu
thông hàng hóa và phát triển kinh tế. Vì vậy, dẫn đến sự phân hóa hệ thống ngân hàng
thành: ngân hàng phát hành, sau này phát triển thành ngân hàng trung ương; và hệ
thống các ngân hàng thương mại chỉ làm trung gian tín dụng và trung gian thanh toán
trong nền kinh tế, đây là cầu nối để những người có vốn và những người cần vốn
trong xã hội gặp nhau. Thời kỳ đầu các ngân hàng thương mại thực hiện các hoạt
động như nhận tiền gửi không kỳ hạn hoặc có thời hạn ngắn, cho vay ngắn hạn và
thực hiện các dịch vụ thanh toán. Về sau, ngân hàng thương mại mở rộng các nghiệp
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 9

10. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
vụ huy động vốn với thời gian dài hơn, thực hiện các khoản tín dụng trung dài hạn và
đầu tư tài chính.
Cùng với sự ra đời thị trường tài chính, để thích ứng với môi trường mới, ngân
hàng thương mại kinh doanh phát triển theo hướng tổng hợp, với nghiệp vụ kinh
doanh ngày càng đa dạng. Điều này đã góp phần thực hiện điều tiết các nguồn vốn
trong nền kinh tế xã hội, nâng cao vai trò phản ánh, kiểm tra các hoạt động kinh tế
của các tổ chức sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế xã hội. Theo xu hướng phát
triển đó, ngân hàng thương mại tồn tại ở nhiều hình thức sở hữu khác nhau như: ngân
hàng thương mại nhà nước, NHTM cổ phần, NHTM liên doanh, chi nhánh NHTM
nước ngoài,…
2. Khái niệm ngân hàng thương mại
Ngân hàng là một loại hình tổ chức đã ra đời từ lâu và có vai trò quan trọng
đối với nền kinh tế nói chung và đối với từng cộng đồng địa phương, chủ thể tham
gia nói riêng. Với vai trò quan trọng như vậy, nhưng quan niệm như thế nào về ngân
hàng, và sự phân biệt nó với các tổ chức phi ngân hàng không phải là điều đơn giản.
Rõ ràng, có thể định nghĩa ngân hàng thông qua chức năng mà chúng thực hiện trong
nền kinh tế. Tuy nhiên, vấn đề ở chỗ không chỉ chức năng của các ngân hàng thay
đổi, mà chức năng của các đối thủ cạnh tranh của chính ngân hàng cũng thay đổi. Do
đó tuỳ theo điều kiện của mỗi nước và sự phát triển của hệ thống tài chính nước đó
mà có những định nghĩa khác nhau về ngân hàng.
• Định nghĩa của Pháp: Ngân hàng thương mại là những xí nghiệp hay cơ sở nào
hành nghề thường xuyên nhận của công chúng dưới hình thức ký thác, hay hình thức
khác số tiền mà họ dùng cho chính họ vào nghiệp vụ chiết khấu, tín dụng hay tài
chính.
• Định nghĩa của Ấn Độ: Ngân hàng thương mại là những cơ sở nhận các khoản
ký thác để cho vay hay tài trợ và đầu tư.
Đó là các quan niệm về ngân hàng đứng trên giác độ luật pháp. Còn đứng trên
giác độ tài chính ngân hàng có thể xem xét định nghĩa sau:
• Theo Peter S.Rose: Ngân hàng thương mại là loại hình tổ chức tài chính cung
cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 10

11. Đề án môn học Ngân hàng GVHD: Th.s Võ Văn Vang
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng
Ngân hàng thương mại hình thành và phát triển trải qua một quá trình lâu dài
gắn liền với sự phát triển của nhiều hình thái kinh tế xã hội khác nhau. Sự ra đời và
phát triển của ngân hàng thương mại gắn liền với quá trình phát triển của nền kinh tế
thị trường. Khi quy mô các hoạt động kinh tế gia tăng, hoạt động giao thương mua
bán hàng hóa được mở rộng, đặc biệt là ngoại thương đã làm phát sinh những nhu cầu
mới như: nhu cầu chuyển đổi các loại tiền tệ giữa các quốc gia nhằm phục vụ cho
hoạt động thương mại. Kết quả của quá trình phát triển kinh tế là sự gia tăng mức tiết
kiệm và nhu cầu vốn để mở rộng quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh, nó là cơ sở
cho sự ra đời và phát triển của ngân hàng thương mại.
Trong thời kỳ đầu khoảng thế kỷ 15 đến thế kỷ 18, các ngân hàng thương mại
còn hoạt động độc lập với nhau và thực hiện các chức năng như nhau là trung gian tín
dụng, trung gian thanh toán trong nền kinh tế và phát hành giấy bạc ngân hàng. Sang
thế kỷ 18, lưu thông hàng hóa ngày càng mở rộng và phát triển. Việc các ngân hàng
thực hiện chức năng phát hành giấy bạc ngân hàng đã gây cản trở cho quá trình lưu
thông hàng hóa và phát triển kinh tế. Vì vậy, dẫn đến sự phân hóa hệ thống ngân hàng
thành: ngân hàng phát hành, sau này phát triển thành ngân hàng trung ương; và hệ
thống các ngân hàng thương mại chỉ làm trung gian tín dụng và trung gian thanh toán
trong nền kinh tế, đây là cầu nối để những người có vốn và những người cần vốn
trong xã hội gặp nhau. Thời kỳ đầu các ngân hàng thương mại thực hiện các hoạt
động như nhận tiền gửi không kỳ hạn hoặc có thời hạn ngắn, cho vay ngắn hạn và
thực hiện các dịch vụ thanh toán. Về sau, ngân hàng thương mại mở rộng các nghiệp
SVTH: Nguyễn Thị Thu Hiền 9