1. Ο ιόθνο ηεο Αθξόπνιεο είλαη θπζηθά νρπξόο θαη απξόζηηνο από όιεο ηνπ ηηο πιεπξέο,
εθηόο από ηε δπηηθή. Δδώ ήηαλ αξρηθά ε θύξηα πξόζβαζε ζηε κπθελατθή αθξόπνιε,
έπεηηα ε είζνδνο ζην ηεξό θαη εδώ βξίζθεηαη ζήκεξα ε είζνδνο ζηνλ αξραηνινγηθό
ρώξν. Ο βξάρνο πξνζηαηεύζεθε κε ηείρε ήδε από ηε κπθελατθή επνρή θαη ίρλε απηήο
ηεο νρύξσζεο είλαη νξαηά θπξίσο ζηα λνηηναλαηνιηθά ησλ Πξνππιαίσλ. Σα ηείρε πνπ
θαίλνληαη ζήκεξα ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ ιόθνπ θηίζζεθαλ κεηά ηα Πεξζηθά, ην βόξεην
από ην Θεκηζηνθιή θαη ην λόηην από ηνλ Κίκσλα, ζην α΄ κηζό ηνπ 5νπ αη. π.Χ., αιιά
είλαη νξαηέο θαη επεκβάζεηο πνπ δέρζεθαλ ζηελ επνρή ηνπ Πεξηθιή, θαζώο θαη ζηνπο
κεηαγελέζηεξνπο αηώλεο, όηαλ ε Αθξόπνιε ρξεζηκνπνηήζεθε σο ν θύξηνο ρώξνο
άκπλαο ηεο πόιεο.
Η είζνδνο ζηνλ Ιεξό Βξάρν γίλεηαη είηε από ηελ πύιε Beule, ηε κία από ηηο δύν πύιεο
πνπ θαηαζθεπάζζεθαλ κεηά ηελ επηδξνκή ησλ Δξνύισλ, ηνλ 3ν αη. κ.Χ., είηε από
κηθξή είζνδν θάησ από ηνλ πύξγν ηνπ λανύ ηεο Αζελάο Νίθεο. Από εθεί ν επηζθέπηεο
αληηθξύδεη ηε δπηηθή πιεπξά ησλ Πξνππιαίσλ, ηεο κλεκεηώδνπο εηζόδνπ ζην ηεξό
θαηά ηελ θιαζηθή επνρή, έξγν ηνπ αξρηηέθηνλα Μλεζηθιή. Ο λαόο ηεο Αζελάο Νίθεο,
πνπ δεζπόδεη επάλσ ζηνλ πύξγν ζηε λόηηα πιεπξά ησλ Πξνππιαίσλ, θηίζζεθε γύξσ
ζην 420 π.Χ. ζε ζρέδηα ηνπ αξρηηέθηνλα Καιιηθξάηε. Κνληά ζηνλ πύξγν ηνπ λανύ
πξέπεη λα βξηζθόηαλ ην ηεξό ηεο Παλδήκνπ Αθξνδίηεο, από ην νπνίν ζώδεηαη ηκήκα
ηνπ επηζηπιίνπ. Μπξνζηά από ηε βόξεηα πηέξπγα ησλ Πξνππιαίσλ ζηέθεηαη ςειό
νξζνγώλην βάζξν, γλσζηό σο βάζξν ηνπ Αγξίππα, επεηδή επάλσ ηνπ ήηαλ ζηεκέλν ην
αθηέξσκα ηνπ δήκνπ ησλ Αζελαίσλ πξνο ην Μάξθν Αγξίππα, γακπξό ηνπ Απγνύζηνπ.
Γηά κέζνπ ησλ Πξνππιαίσλ θζάλεη θαλείο ζηνλ θπξίσο ηεξό ρώξν ηεο Αθξόπνιεο,
ζηελ θνξπθή ηνπ ιόθνπ. Δδώ βξίζθνληαη ζπγθεληξσκέλα ηα αξηζηνπξγήκαηα ηεο
αξραίαο ειιεληθήο αξρηηεθηνληθήο, πνπ νηθνδνκήζεθαλ θπξίσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ
5νπ αη. π.Χ., κε πξσηνβνπιία ηνπ Πεξηθιή. Αλάκεζά ηνπο μερσξίδεη ν Παξζελώλαο, ην
θνξπθαίν κλεκείν ηνπ αξραίνπ ειιεληθνύ πνιηηηζκνύ, πνπ ήηαλ αθηεξσκέλν ζηελ
Αζελά Παξζέλν θαη νηθνδνκήζεθε ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ Πεξηθιή,
αληηθαζηζηώληαο δύν παιαηόηεξνπο λανύο αθηεξσκέλνπο ζηε ζεά. Αλάκεζα ζηα
Πξνπύιαηα θαη ζηνλ Παξζελώλα, θαηά κήθνο ηνπ λόηηνπ ηείρνπο, δηαθξίλνληαη
ιαμεπκέλα ζην βξάρν ηα ίρλε από δύν θηήξηα ηνπ 5νπ αη. π.Χ., ηνπ Βξαπξσλίνπ, ηεξνύ
αθηεξσκέλνπ ζηε Βξαπξώληα Αξηέκηδα θαη ηεο Χαιθνζήθεο, θηεξίνπ όπνπ
θπιάζζνληαλ ηα ράιθηλα αθηεξώκαηα. ΢ηα αλαηνιηθά ηνπ Παξζελώλα ζώδεηαη έλαο
κηθξόο θπθιηθόο λαόο πνπ ρξνλνινγείηαη γύξσ ζην 27 π.Χ., αθηεξσκέλνο ζηνλ

2. Αύγνπζην θαη ζηε Ρώκε. ΢ην ςειόηεξν ζεκείν ηνπ βξάρνπ, ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά
ηνπ ιόθνπ, δηαθξίλνληαη ιαμεύκαηα πνπ αλήθαλ ζην ηεξό ηνπ Γηόο Πνιηέσο, ελώ ζηε
ζέζε ηνπ ζεκεξηλνύ κνπζείνπ ππήξρε ηεξό αθηεξσκέλν ζηνλ ηνπηθό ήξσα Παλδίνλα.
΢ηε βόξεηα πιεπξά ηνπ ιόθνπ βξίζθεηαη ην Δξέρζεην κε ηε γλσζηή πξόζηαζε ησλ
Καξπάηηδσλ, λαόο ησληθνύ ξπζκνύ, όπνπ ιαηξεπόηαλ ε Αζελά θαη ν Πνζεηδώλαο-
Δξερζέαο. Καηά κήθνο ηνπ λόηηνπ ηνίρνπ ηνπ Δξερζείνπ ζώδνληαη ηα ζεκέιηα ηνπ
''Αξραίνπ λανύ'', δσξηθνύ λανύ αθηεξσκέλνπ ζηελ Αζελά Πνιηάδα, πνπ νηθνδνκήζεθε
ηνλ 6ν αη. π.Χ., θαηαζηξάθεθε από ηνπο Πέξζεο ην 480 π.Χ., επηζθεπάζζεθε θαη ζηε
ζπλέρεηα θάεθε γύξσ ζην 406 π.Χ. Βνξεηνδπηηθά ηνπ Δξερζείνπ, θαηά κήθνο ηνπ
βόξεηνπ ηείρνπο ηεο Αθξόπνιεο, βξηζθόηαλ ην Αξξεθόξην, κηθξό ηεηξάγσλν θηίζκα,
όπνπ έκελαλ νη Αξξεθόξνη, λεαξέο θνπέιεο πνπ ύθαηλαλ ηνλ πέπιν ηεο ζεάο γηα ηε
γηνξηή ησλ Παλαζελαίσλ θαη ιάκβαλαλ κέξνο ζε κπζηεξηαθέο ηειεηέο.
Ο Ιεξόο Βξάρνο ήηαλ αθηεξσκέλνο ζηε ζεά Αζελά, σζηόζν, ζηηο πιαγηέο ηνπ ππήξραλ
ρώξνη ιαηξείαο θαη γηα άιινπο ζενύο. ΢ηε βόξεηα, απόθξεκλε πιεπξά ηνπ, ππήξραλ
ζπειαηώδε αλνίγκαηα, πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο ηεξά. Ήηαλ πξνζβάζηκα από ηνλ
''πεξίπαην'', ζηελό δξόκν κήθνπο πεξίπνπ ελόο ρηιηνκέηξνπ, πνπ αθνινπζνύζε ηελ
πεξηθέξεηα ηνπ βξάρνπ θαη νδεγνύζε ζηε λόηηα θιηηύ ηεο Αθξόπνιεο, όπνπ επίζεο
ππήξραλ ζεκαληηθνί ηεξνί ρώξνη θαη άιια αμηόινγα κλεκεία.
΢πληάθηεο
Ισάλλα Βεληέξε, αξραηνιόγνο