Байгал орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ хийх аргачилсан заавар

1. Áàéãàëü îðр÷íû ñàéäûí 2006 îíû 04
äүãýэýэðр ñàðрûí 27 -íû өäðрèéí 119 òîîò
òóøààëûí ãóðрàâäóãààðр õàâñðрàëò
ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐР×ЧÈÍÄ ÍӨËӨӨËӨÕ ÁÀÉÄËÛÍ ҮÍÝЭËÃÝЭÝЭ ÕÈÉÕ
ÀÐРÃÀ×ЧÈËÑÀÍ ÇÀÀÂÀÐР
ÝЭíýэõүү àðрãà÷èëñàí çààâðрûã áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí åðрөíõèé
áîëîí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéõýэä ìөðрäөíө.
À. ÒӨÑËÈÉÍ ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐР×ЧÈÍÄ ÍӨËӨӨËӨÕ ÁÀÉÄËÛÍ
ÅÐРӨÍÕÈÉ ҮÍÝЭËÃÝЭÝЭ
1. Åðрөíõèé çүéë
1.1.Áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí үíýэëãýэýэíèé òóõàé õóóëèéí 4 äүãýэýэðр
çүéëä çààñíû äàãóó áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí åðрөíõèé үíýэëãýэýэ
(öààøèä”åðрөíõèé үíýэëãýэýэ” ãýэíýэ) õèéíýэ
1.2.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé үíäñýэí çîðрèëãî íü òөñëèéí òөëөâëөëòèéí ýэõíèé үå
øàòàíä õóóëü òîãòîîìæ, ñóäàëãààíû ìàòåðрèàë, òåõíèê, òåõíîëîãè, ñòàíäàðрò, íîðрì,
íîðрìàòèâ, àíõäàã÷ ìýэäýэýэ, òîî áàðрèìòàä òóëãóóðрëàí òóõàéí òөñëèéã õýэðрýэãæүүëñíýэýэñ
áàéãàëü îðр÷èíä ó÷ðрóóëæ áîëçîøãүé ñөðрөã íөëөөëëèéã óðрüä÷èëàí òîãòîîæ, òүүíèéã
áàãàñãàõ, àðрèëãàõ áîëîí òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõ àðрãà çàìûã òîäîðрõîéëîõîä îðрøèíî.
1.3.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэã áàéãàëü îðр÷íû àñóóäàë ýэðрõýэëñýэí òөðрèéí çàõèðрãààíû òөâ
áàéãóóëëàãûí (öààøèä “òөâ áàéãóóëëàãà” ãýэíýэ) øèéäâýэðрýэýэðр òîìèëîãäñîí øèíæýэýэ÷
õèéíýэ. Òóõàéí òөñëèéí àíãèëàë, òåõíèê, òåõíîëîãèéí øèéäýэë, ãàçàðр çîõèîí
áàéãóóëàëòûí áîëîí õîò áàéãóóëàëòûí òөëөâëөãөө, òүүí÷ëýэí õîëáîãäîõ õóóëü
òîãòîîìæèíä íèéöýэõ ýэñýэõ çýэðрãýэýэñ õàìààðрàí øèíæýэýэ÷ үíýэëãýэýэíèé õóóëèéí 4.6 äóãààðр
çààëòûí äàãóó äүãíýэëò ãàðрãàõàä øààðрäëàãàòàé ñóäàëãàà, øèíæèëãýэýэíèé ìýэäýэýэëëèéã
áîëîâñðрóóëæ өãөõ àæëûí õýэñãèéã óã øèíæýэýэ÷ýэýэðр àõëóóëàí òөâ áàéãóóëëàãûí
øèéäâýэðрýэýэðр òîìèëæ áîëíî.
1.4.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэã õèéõ áîëîí òөñëèéí òîâ÷ òîäîðрõîéëîëò (õàâñðрàëò 1, 2 ),
ìөí ýэíýэ çààâðрûí 1.3 äóãààðр çààëòàä çààñàí àæëûí õýэñýэãò îðрîëöîõ áàéãóóëëàãà,
ìýэðрãýэæèëòíүүäèéí áүðрýэëäýэõүүíèéã òөâ áàéãóóëëàãà òîãòîîíî.
1.5. Ãàäààä, äîòîîäûí õөðрөíãө îðрóóëàëòòàé ñòðрàòåãèéí à÷ õîëáîãäîë áүõèé
òîìîîõîí òөñëүүäýэä åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëò ãàðрãàõ үå øàòàíä áàéãàëü îðр÷íû
óðрüä÷èëñàí үíýэëãýэýэ /Initial Environmental examination/ õèéëãýэæ áîëíî.
2. Åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéõýэä øààðрäëàãàòàé áè÷èã áàðрèìòûí áүðрäүүëýэëò
2.1.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéõ үéë àæèëëàãàà íü òөñëèéí áè÷èã áàðрèìòûã õүëýэýэí
àâñàíààðр ýэõýэëíýэ.
2.2.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéëãýэõýэýэðр òөñëèéí áè÷èã áàðрèìòûã òóõàéí èðрãýэí, àæ
àõóéí íýэãæ, áàéãóóëëàãà (öààøèä ”òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷» ãýэíýэ) õүñýэëòýэýэ áè÷ãýэýэðр
èðрүүëýэõ áөãөөä äàðрààõü áè÷èã áàðрèìòûã áүðрäýэë áîëãîíî:
2.2.1.òөñëèéí áàéðрøèë, õýэðрýэãæèõ îðр÷íû òîéì çóðрàã;
2.2.2.òөñëèéí òåõíèê-ýэäèéí çàñãèéí үíäýэñëýэë;
2.2.3.õàéãóóëûí àæëûí òàéëàí, õîëáîãäîõ çóðрàã;
2.2.4.òóõàéí æèëèéí ãàçàðр çîõèîí áàéãóóëàëòûí òөëөâëөãөө, õөòөëáөðрò
òóññàí ýэñýэõ;
2.2.5.òөñëèéí òîâ÷ òîäîðрõîéëîëò (1 äүãýэýэðр õàâñðрàëò);
2.2.6.àæ àõóéí íýэãæ, áàéãóóëëàãûí ãýэðр÷èëãýэýэíèé õóóëáàðр;
2.2.7.òåõíîëîãèéí øèéäýэë;
2.2.8.õîëáîãäîõ áè÷èã áàðрèìòûã áàòàëãààæóóëñàí áàðрèìò.
1

2. 2.3.Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷ áүðрäүүëñýэí áè÷èã áàðрèìòûã áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ
áàéäëûí үíýэëãýэýэ õèéëãýэõ òóõàé àëáàí õүñýэëòèéí õàìò òóõàéí áàéãóóëëàãûí áè÷èã
õýэðрýэãò øèëæүүëíýэ.
2.4.Øèíæýэýэ÷ òөñëèéí áè÷èã áàðрèìòûã õүëýэýэí àâñàíààñ õîéø äîîðрõè çүéëèéã
òóñãàñàí áүðрòãýэë õөòөëíө:
2.4.1.òөñëèéã õүëýэýэí àâñàí îí, ñàðр, өäөðр;
2.4.2.òөñëèéí äóãààðр;
2.4.3.òөñëèéí íýэðр;
2.4.4.òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷ àæ àõóéí íýэãæ, áàéãóóëëàãûí íýэðр;
2.4.5.òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷èéí õàÿã, óòàñ, ôàêñ, öàõèëãààí øóóäàí;
2.4.6.òөñëèéí áàéðрøèë;
2.4.7.åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëòèéí õýэëáýэðр;
2.4.8.åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéñýэí øèíæýэýэ÷èéí íýэðр.
2.5.Òөñëèéí áè÷èã áàðрèìòûã áүðрäýэë áîëãîæ õүëýэýэí àâñàí øèíæýэýэ÷ åðрөíõèé
үíýэëãýэýэã õèéæ ãүéöýэòãýэõ òàëààðр ýэíýэ çààâðрûí 1.3 äóãààðр çààëòûí äàãóó ãàðрñàí àëáàí
¸ñíû øèéäâýэðрèéã òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷èä ìýэäýэãäýэíýэ.
2.6.Òөñëèéí áè÷èã áàðрèìòûã åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëòèéí õàìò õàäãàëíà.
Øèíæýэýэ÷ õàãàñ æèë òóòàìä òөñëèéí áàðрèìò áè÷ãèéã åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé үëäýэõ
õóâèéí õàìò өөðрèéí áàéãóóëëàãûí áè÷èã õýэðрýэãò õүëýэýэëãýэí өãíө.
3. Åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéõ àðрãà÷ëàë
3.1.Òөñëèéí áè÷èã áàðрèìòàä òóëãóóðрëàí òóõàéí òөñëөөñ áàéãàëü îðр÷èíä
ó÷ðрóóëæ áîëçîøãүé íөëөөëëèéã äàðрààõü áàéäëààðр òîãòîîíî:
3.1.1.òóõàéí òөñëèéã õýэðрýэãæүүëñíýэýэðр áàéãàëü îðр÷íû áүðрýэëäýэõүүí
õýэñãүүäýэä ó÷ðрóóëæ áîëçîøãүé ñөðрөã íөëөөëөë, òүүíèéã áàãàñãàõ, àðрèëãàõ àðрãà
õýэìæýэýэã òөëөâëөæ áîëîõ ýэñýэõ (æèøýэýэã 2 äóãààðр õàâñðрàëòààðр үçүүëýэâ)
3.1.2.òөñëèéí ýэåðрýэã áîëîí ñөðрөã íөëөөëөë (øóóä, øóóä áóñ,
äàâõàðрäìàë)
3.1.3.áîëçîøãүé íөëөөëëèéí õýэìæýэýэ (èõ, äóíä, áàãà)
3.1.4.ñөðрөã íөëөөëëèéã áàãàñãàõ, àðрèëãàõ áîëîìæòîé áîë òåõíèê,
òåõíîëîãè, óäèðрäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí òàëààðр àâ÷ õýэðрýэãæүүëýэõ àðрãà
õýэìæýэýэã çààõ
3.2.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэã õàðрèóöàí ãүéöýэòãýэñýэí øèíæýэýэ÷ үíýэëãýэýэíèé àæëûí үðр äүíã
үíäýэñëýэí äүãíýэëòèéã äàðрààõ áàéäëààðр ãàðрãàíà:
3.2.1.òөñëèéí íөëөөëөë íü õóóëü òîãòîîìæ, òóõàéí үåä ìөðрäөæ áóé
ñòàíäàðрò, íîðрì íîðрìàòèâ, äүðрýэì, æóðрìààðр çөâøөөðрñөí äýэýэä õýэìæýэýэíýэýэñ
õýэòðрýэõãүé áîë áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí íàðрèéâ÷èëñëàí үíýэëãýэýэ
õèéëãýэëãүéãýэýэðр òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõ áîëîìæòîé ãýэæ үçíýэ. ÝЭíýэ òîõèîëäîëä
òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõýэä áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ øààðрäëàãûí үүäíýэýэñ
òàòãàëçàõ çүéëãүé áîëîõûã äóðрüäàæ;
3.2.2.òөñëèéí íөëөөëөë íü õóóëü, òîãòîîìæ, ñòàíäàðрò, íîðрì
íîðрìàòèâààðр òîãòîîñîí õýэìæýэýэíä õүðрòýэë áàãàñãàõ, àðрèëãàõ áîëîìæòîé áîë óã
òөñөëä íýэìæ òóñãàõ àðрãà õýэìæýэýэ, çààâàë õàíãàñàí áàéâàë çîõèõ øààðрäëàãà,
áèåëүүëýэõ õóãàöààã çààæ íөõöөë, áîëçîëòîéãîîðр õýэðрýэãæүүëýэõ áîëîìæòîé ãýэæ
үçýэæ;
3.2.3.òөñëèéí íөëөөëөë íü áàéãàëü îðр÷èíä óðрøèãòàé áàéæ áîëçîøãүé
áóþюó íýэìýэëò ñóäàëãàà, øèíæèëãýэýэíèé àæèë õèéõ øààðрäëàãàòàé ãýэæ үçâýэë
áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéëãýэõýэýэðр àæëûí
÷èãëýэë, õóâààðрèéã òîãòîîí өã÷;
3.2.4.òөñëèéí áàéãàëü îðр÷èíä үçүүëýэõ íөëөөëëèéã óðрüä÷èëàí õýэëýэõ
áîëîìæãүé, ýэñõүë îíö óðрøèãòàé áàéæ áîëîõ áîëîí õóóëü òîãòîîìæèíä
íèéöýэõãүé, òåõíèê, òåõíîëîãè íü áàéãàëü îðр÷èíä õàëòàé áóþюó ãàçàðр çîõèîí
áàéãóóëàëòûí òөëөâëөãөөíä òóñãàãäààãүé òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõ áîëîìæãүé
2

3. áîëîõûã äóðрüäàæ, үíäýэñëýэëèéã íü çààñàí õîëáîãäîõ äүãíýэëòèéã åðрөíõèé
øèíæýэýэ÷èéí àëáàí áè÷ãýэýэðр òóñ òóñ õүðрãүүëíýэ.
3.3.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëòèéã òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷èä õүëýэýэëãýэí өãөõäөө
òүүíèéã öàã õóãàöààíä íü õýэðрýэãæүүëýэõ àñóóäëûã õàðрèëöàí çөâøèëöөæ, ãàðрûí үñýэã
çóðрóóëæ áàòàëãààæóóëíà.
3.4.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэíä çààñàí ÷èãëýэë, õóâààðрü, íөõöөë, áîëçëûã áèåëүүëýэýэãүé
òîõèîëäîëä åðрөíõèé үíýэëãýэýэ, òүүíèé äүãíýэëòèéã øóóä õү÷èíãүé áîëãîæ, “Áàéãàëü
îðр÷íûã õàìãààëàõ òóõàé” õóóëü, үíýэëãýэýэíèé òóõàé õóóëü áîëîí õîëáîãäîõ áóñàä õóóëü
òîãòîîìæèéí äàãóó çàõèðрãààíû àðрãà õýэìæýэýэ àâàõ áөãөөä íөõөí үíýэëãýэýэíä
õàìðрóóëíà.
4 .Øèíæýэýэ÷èéã òîìèëîõ
4.1.Үíýэëãýэýэíèé õóóëèéí 4.7 çààëòûí äàãóó òөâ áàéãóóëëàãà íü өөðрèéí áүòöýэä
àæèëëàõ åðрөíõèé øèíæýэýэ÷, àõëàõ øèíæýэýэ÷, øèíæýэýэ÷èä áîëîí àéìàã, íèéñëýэëèéí
õýэìæýэýэíä àæèëëàõ øèíæýэýэ÷äèéã õîëáîãäîõ Çàñàã äàðрãà íàðрòàé çөâøèëöөí òóñ òóñ
òîìèëíî.
4.2.Åðрөíõèé øèíæýэýэ÷ íü òөâ áàéãóóëëàãûí áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí
үíýэëãýэýэíèé àñóóäàë õàðрèóöñàí ãàçðрûí äàðрãà áàéõ áөãөөä àõëàõ øèíæýэýэ÷,
øèíæýэýэ÷äèéí ãàðрãàñàí äүãíýэëòèéã àëáàæóóëàõ, áóöààõ, öóöëàõ ýэðрõòýэé.
4.3.Àõëàõ øèíæýэýэ÷ íü åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëòýэýэðр òîäîðрõîéëñîí ÷èãëýэë,
õóâààðрü, íөõöөë, áîëçëûí õýэðрýэãæèëò, áèåëýэëòèéã òөâ áàéãóóëëàãûí өìíө õàðрèóöíà.
Øààðрäëàãàòàé ãýэæ үçâýэë үíýэëãýэýэíèé õóóëèéí 4.7, ýэíýэ çààâðрûí 1.3 äóãààðр çààëòóóäûí
äàãóó õîëáîãäîõ ìýэðрãýэæèëòíүүäèéã үíýэëãýэýэíèé àæèëä òàòàí îðрîëöóóëàõ ñàíàëûã
åðрөíõèé øèíæýэýэ÷èä òàâüæ øèéäâýэðрëүүëíýэ. Yíýэëãýэýэíèé äүãíýэëòòýэé õîëáîîòîé
àñóóäëààðр áóöààõ, öóöëàõ ñàíàë ãàðрãàæ åðрөíõèé øèíæýэýэ÷èä òàâüæ øèéäâýэðрëүүëýэõ
ýэðрõòýэé. Òөâ áàéãóóëëàãûí øèíæýэýэ÷ íü òөñëèéí åðрөíõèé үíýэëãýэýэã õàðрèóöàí
ãүéöýэòãýэíýэ.
4.4. Àéìàã, íèéñëýэëèéí øèíæýэýэ÷ íü òөñëèéí àíãèëûí äàãóó өөðрèéí îðрîí íóòàãò
õýэðрýэãæèõ òөñëүүäýэä åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéíýэ. Øèíæýэýэ÷ íü áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ
áàéäëûí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéõ øààðрäëàãàòàé òөñөëä үíýэëãýэýэíèé õóóëèéí 7.3
äóãààðр çààëòûã үíäýэñëýэí õîëáîãäîõ òîäîðрõîéëîëòûã õèéæ, òөâ áàéãóóëëàãààðр
åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéëãýэõýэýэðр õүðрãүүëíýэ. Òөñëèéã үíýэëãýэýэíèé õóóëèéí 4.6.4 äүãýэýэðр
çààëòûã үíäýэñëýэí õýэðрýэãæүүëýэõ áîëîìæãүé ãýэæ äүãíýэëò ãàðрãàñàí áîë ýэíýэ òóõàéãàà òөâ
áàéãóóëëàãàä áè÷ãýэýэðр ìýэäýэãäýэíýэ.
4.5. Íèéñëýэë, àéìãèéí øèíæýэýэ÷ íü Áàéãàëü îðр÷íû àëáàíû äàðрãà áàéõ áөãөөä
àæëûí õýэñãèéí áүðрýэëäýэõүүíä Óñ, öàã óóðр, îðр÷íû øèíæèëãýэýэíèé ãàçàðр, ãàçðрûí àëáà,
ìýэðрãýэæëèéí õÿíàëòûí ãàçðрûí òөëөөëèéã çààâàë îðрîëöóóëíà.
4.6.Àõëàõ øèíæýэýэ÷ áîëîí øèíæýэýэ÷ íü òөñëèéí àíãèëàë, îíöëîãèéã үë
õàðрãàëçàí åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéñýэí áóþюó үíýэëãýэýэíèé õóóëü, õîëáîãäîõ áóñàä õóóëü
òîãòîîìæèéã çөðр÷ñөí íü òîãòîîãäâîë åðрөíõèé øèíæýэýэ÷èéí ñàíàë áîëãîñíîîðр òөâ
áàéãóóëëàãà òýэäãýэýэðрèéí øèíæýэýэ÷äèéí ýэðрõèéã òîäîðрõîé õóãàöààãààðр òүäãýэëçүүëýэõ,
ýэñõүë ÷өëөөëíө. Óã øèéäâýэðрòýэýэ ýэðрõèéã ÿìàðр õóãàöààãààðр òүäãýэëçүүëæ, ÷өëөөëæ
áàéãààãàà òîäîðрõîé çààíà.
Åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé
çààâðрûí íýэãäүãýэýэðр
õàâñðрàëò
Òөñëèéí òîâ÷ òîäîðрõîéëîëò
1.Åðрөíõèé ìýэäýэýэëýэë
1.1.Òөñëèéí íýэðр
1.2.Òөñëèéí çîðрèëãî
1.3.Òөñëèéí ýэöñèéí áүòýэýэãäýэõүүí
3

4. 1.4.Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷ àæ àõóéí íýэãæ, áàéãóóëëàãûí íýэðр
1.5.Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷èéí õàÿã
1.6.Òөñëèéí áàéðрøèë, õýэðрýэãæèõ îðр÷íû òîéì çóðрàã
1.7.Òөñëèéí õү÷èí ÷àäàë (ãîëëîõ үçүүëýэëòýэýэðр)
1.8.Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэõýэä àøèãëàõ үíäñýэí òîíîã òөõөөðрөìæ
1.9.Òөñөë õýэðрýэãæèõ îðр÷íû äýэä áүòöèéí õөãæëèéí áàéäàë
1.10.Òóõàéí îðр÷èíä õýэðрýэãæèæ áóé áîëîí õýэðрýэãæèõýэýэðр òөëөâëөæ áóé
áóñàä òөñëүүäèéí òîéì, îðрîí íóòãèéí òîäîðрõîéëîëò
1.11.Òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõ óðрüä÷èëñàí õóãàöàà, õóâààðрü
2. ÝЭäèéí çàñãèéí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä.
2.1.Õөðрөíãө îðрóóëàëò
2.2.Үéëäâýэðрëýэëèéí çàðрäàë
2.3.Íèéò îðрëîãî
2.4.Öýэâýэðр àøèã
2.5.Áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ àðрãà õýэìæýэýэíèé íèéò çàðрäàë
2.6.Áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ àðрãà õýэìæýэýэíèé òóõàéí æèëèéí çàðрäàë
2.7.Áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàñíû òөëáөðр, õóðрààìæ
2.8.Áàéãàëü îðр÷èí áîõèðрäóóëñíû òөëáөðр õóðрààìæ
3.Òөñëèéí òåõíèê, òåõíîëîãè, òүүõèé ýэä, òóñëàõ ìàòåðрèàë:
3.1.Òåõíîëîãèéí øèéäýэë, õóâèëáàðрóóä
3.2.Òåõíèê, òîíîã òөõөөðрөìæ
3.3.Òүүõèé ýэä, òóñëàõ ìàòåðрèàë:
3.3.1.Áàéãàëèéí áàÿëàã (íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр)
3.3.2.Õèìèéí áîäèñ (íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр)
3.3.3.Áóñàä çүéëñ (íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр)
3.4.Õîã õàÿãäàë, çàâñðрûí áүòýэýэãäýэõүүí:
3.4.1.Завсрын бүтээгдэхүүн (нэр төрөл, хэмжээ, эх үүсвэр)
3.4.2.Õàòóó õîã õàÿãäàë (íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр)
3.4.3.Øèíãýэí õàÿãäàë (íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр)
3.4.4.Õèéí õàÿãäàë (íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр)
4.Õîã õàÿãäëûí õÿíàëò, óäèðрäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò.
4.1.Õîã õàÿãäëûã öýэâýэðрëýэõ, çàéëóóëàõ àðрãà õýэëáýэðр.
4.1.1.Õàòóó õîã õàÿãäàë öóãëóóëàõ, öýэâýэðрëýэõ, çàéëóóëàõ
4.1.2.Øèíãýэí õàÿãäàë öýэâýэðрëýэãýэýэ, àðрãà õýэëáýэðр, çàéëóóëàëò
4.2.Õèìèéí áîäèñ:
4.2.1.Õýэðрýэãëýэõ (çîðрèóëàëò, òåõíîëîãè, àðрãà õýэëáýэðр ã.ì)
4.2.2.Õàäãàëàõ (ñàâ, áàãëàà áîîäîë, áàéðр, àãóóëàõ, áàéðрøèë ã.ì)
4.2.3.Òýэýэâýэðрëýэõ (òýэýэâðрèéí õýэðрýэãñýэë, òýэýэâýэðрëýэõ íөõöөë, õóãàöàà
ã.ì)
4.2.4.Çàéëóóëàõ, óñòãàõ (àðрãà õýэëáýэðр, õóãàöàà, áàéðрøèë, íөõöөë
ã.ì)
4.3.Öàöðрàã èäýэâõò áîäèñ:
4.3.1.Õýэðрýэãëýэõ (çîðрèóëàëò, òåõíîëîãè, àðрãà õýэëáýэðр ã.ì)
4.3.2.Õàäãàëàõ (ñàâ, áàãëàà, áîîäîë, áàéðр, àãóóëàõ, áàéðрøèë ã.ì)
4.3.3.Òýэýэâýэðрëýэõ (òýэýэâðрèéí õýэðрýэãñýэë, òýэýэâýэðрëýэõ íөõöөë, õóãàöàà
ã.ì)
4.3.4.Çàéëóóëàõ óñòãàõ (àðрãà, õýэëáýэðр, õóãàöàà, áàéðрøèë, íөõöөë
ã.ì)
5. Íèéãìèéí àñóóäàë:
5.1.Àæèëëàõ õү÷íèé òîî
5.2.Àæèëëàõ õү÷íèé ýэõ үүñâýэðр
5.3.Àæèëëàãñàäûí õөäөëìөðр õàìãààëëûí àñóóäàë
5.4.Áóñàä àñóóäàë
4

5. 6.Òөñөë õýэðрýэãæèõ íóòàã äýэâñãýэðрèéí ñóóðрü íөõöөë áàéäàë:
6.1.Àãààðрûí ÷àíàðрûí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä
6.2.Öàã óóðр, óóðр àìüñãàëûí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä
6.3.Ãàäàðрãûí áîëîí ãàçðрûí äîðрõè óñíû íөөö, ÷àíàðр, ãîðрèì
6.4.Õөðрñíèé áîõèðрäîë, ýэâäðрýэëèéí áàéäàë
6.5.Ãàçàðр çүéí òîãòîö
6.6.Ãåîëîãèéí òîãòîö
6.7.Ãàçàðр ýэäýэëáýэðрèéí áàéäàë
6.8.Óðрãàìëûí àéìàã, òөðрөë çүéë
6.9.Ãåîëîãèéí òîãòîö
6.10.Îéí áүðрõýэâ÷
6.11.Àìüòíû àéìàã
6.12.Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàðр íóòàã
6.13.Òүүõ, ñî¸ë, øèíæëýэõ óõààíû äóðрñãàëò çүéëñ
6.14.Áóñàä çүéëñ
Åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé çààâðрûí
õî¸ðрäóãààðр õàâñðрàëò
Òөñëèéí äóãààðр: Òөñëөөñ áàéãàëü îðр÷èíä ó÷ðрóóëæ áîëçîøãүé
ñөðрөã íөëөөëөë, òүүíèéã áàãàñãàõ, àðрèëãàõ àðрãà õýэìæýэýэ
Áàéãàëü Áүðрýэëäýэõүүí Áîëçîøãүé íөëөөëөë Ñөðрөã íөëөөã áóóðрóóëàõ àðрãà
îðр÷íû õýэñýэã õýэìæýэýэ
îáúåêò
Ãàçàðр çүé Áàéãàëèéí Èë óóðрõàé, õөðрñíèé ÝЭâäðрýэëä îðрæ òөðрõ áàéäàë íü
òөðрõ îâîîëãî, óñàí ñàí, өөðр÷ëөãäñөí ãàçðрûã àíõíû
äàëàí, çàì, áàéäàëä íü àëü áîëîõ
öàõèëãààí äàìæóóëàõ îéðрòóóëàí íөõөí ñýэðрãýэýэõ, îðрîí
øóãàì, òүðр ñóóðрèí íóòãèéí áàéãóóëëàãàä
áîëîí áóñàä òóñëàõ øààðрäëàãûí äàãóó õүëýэýэëãýэí
áàðрèëãà áàéãóóëàìæ өãөõ.
íü áàéãàëèéí òөðрõ Îäîîãèéí áîëîí íөõөí
áàéäàëä өөðр÷ëөëò ñýэðрãýэýэëòèéí äàðрàà үåèéí ôîòî
îðрóóëíà. çóðрàã àâàõ áóþюó äүðрñ áè÷ëýэã
õèéæ õàðрüöóóëàëò õèéõ,
òүүíèéã áàéãàëü îðр÷íû
õÿíàëòûí áàéãóóëëàãàä
òàíèëöóóëæ, ãàçðрûã õүëýэýэëãýэí
өãñөí òóõàé ïðрîòîêîë үéëäýэæ
áàòàëãààæóóëàõ.
Хөрс Õөðрñíèé ýэâäðрýэë Òөñөë õýэðрýэãæèõ îðр÷ìûí
үүñýэõ, õөðрñíèé үðрæèë õөðрñíèé áүòýэö, үðрæèë øèìèéã
øèì àëäàãäàõ òîäîðрõîéëîõ, íөõөí
ñýэðрãýэýэëòèéã òүүíòýэé óÿëäóóëæ
õèéõ.
Øàòàõ òîñëîõ Óóðрõàéí äîòîîä, ãàäààä çàìûí
ìàòåðрèàëààðр õөðрñ ìàðрøðрóò òîãòîîõ, үíäñýэí áîëîí
áîõèðрäîõ òóñëàõ áàéãóóëàìæèéí õèëèéí
öýэñèéã òîäîðрõîé òîãòîîæ, ÿìàðр
íýэã áàéäëààðр õөðрñíèé ýэâäðрýэë
үүñýэõýэýэñ óðрüä÷èëàí ñýэðрãèéëýэõ.
5

6. Õөðрñíèé óñ äýэýэøëýэõ, Íөõөí ñýэðрãýэýэëòèéí òөëөâëөãөөã
óñàí ñàíãèéí øүүðрýэëò íàðрèéâ÷ëàí õèéæ îðрîí íóòãèéí
áîëîí òåõíîëîãèéí áàéãàëü îðр÷íû áàéãóóëëàãàòàé
õàÿãäàë óñíààñ áîëæ òîõèðрîëöîõ, õөðрөíãө òөëөâëөæ
íàìàãøèëò үүñýэõ áàòàëãààòàé áîëãîõ.
Үåðрò àâòàõ íөõöөëòýэé áîë
øàòàõ, òîñëîõ ìàòåðрèàëûí
àãóóëàõûã үåðрèéí
õàìãààëàëòòàé áàéãóóëàõ,
ìàøèí òåõíèêèéã øàòàõóóíààðр
öýэíýэãëýэõ, çàñâàðр үéë÷èëãýэýэ
õèéõ àæëûã òîãòîîñîí öýэãò
õèéæ, үүññýэí áîõèðрäëûã òóõàé
áүðр íü öýэâýэðрëýэæ áàéõ.
Òåõíîëîãèéí õàÿãäàë óñûã
õөðрñөíä øóóä óðрñãàõãүé áàéõ.
Ãåîëîãè Àøèãò ìàëòìàëûí Õүäýэðр àâàëòûã çîõèõ
/àøèãò íөөö áүðрýэí øààðрäëàãûí õýэìæýэýэíä õүðрãýэõ,
ìàëòìàë/ àøèãëàãäàõãүé øèíýэ òåõíîëîãè íýэâòðрүүëýэõ
õàÿãäàæ, áîõèðрäîõ áîëîìæèéã ñóäëàõ.
Îâîîëãî áîëîí áóñàä òóñëàõ
áàéãóóëàìæèéã àøèãò
ìàëòìàëûí áүñèéí ãàäíà
áàéãóóëàõ.
Äàëàíã íýэâ÷èëò áàãàòàé
ìàòåðрèàë àøèãëàí áàéãóóëàõ.
ÝЭðрãýэëòèéí óñàí ñàíãèéí óñíû
÷àíàðрûã òîãòìîë õÿíàæ áàéõ,
áîõèðрäîë èõýэýэðр үүñýэõ
òîõèîëäîëä ìýэðрãýэæëèéí áîëîí
õÿíàëòûí áàéãóóëëàãàä
ÿàðрàëòàé ìýэäýэãäýэæ
øààðрäàãäàõ àðрãà õýэìæýэýэã àâàõ.
Ñòàíäàðрòààðр òîãòîîñîí
õýэìæýэýэíýэýэñ èëүү áîõèðрäîë
áүõèé óñûã óðрüä÷èëàí òóíãààæ
öýэâýэðрëýэõ àðрãà õýэìæýэýэã àâàõ.
Ãүíèé óñ, Ãүíèé óñíû áîëîí Óãààõ òөõөөðрөìæ, òóíãààãóóðр,
öýэâäýэã öýэâäýэãèéí òүâøèí, óñàí ñàí áîëîí øàòàõóóí,
÷àíàðр, ãîðрèìä òүëøíèé àãóóëàõ, ñàâ, áóñàä
өөðр÷ëөëò îðрîõ òóñëàõ áàéãóóëàìæèéã óñíû
íөөöèéã áîõèðрäóóëàõãүé ãàçàðрò
áàéðрëóóëàõ.
Ãүíèé óñíû òүâøèí, íàéðрëàãàä
áàéíãûí àæèãëàëò, õÿíàëò
òàâüæ, өөðр÷ëөëò îðрñîí
òîõèîëäîëä ÁÎß-íä øóóðрõàé
ìýэäýэãäýэæ, øààðрäëàãàòàé àðрãà
õýэìæýэýэã àâàõ. Òөñëèéí үéë
àæèëëàãààíààñ öýэâäýэãèéí
ãîðрèìä үçүүëýэõ íөëөөëèéã
òîãòîîõ, õàìãààëàõ àðрãà õýэìæýэýэ
àâàõ.
6

7. Àãààðр, îðр÷èí Öàã àãààðр, Öàã óóðр, óóðр àìüñãàëä Öàã àãààðр, óóðр àìüñãàëûí
óóðр àìüñãàë, îíö өөðр÷ëөëò òàëààðр ìýэäýэýэëýэë öóãëóóëæ үéë
àãààðрûí îðрóóëàõãүé, àæèëëàãààíäàà àøèãëàõ,
÷àíàðр үéëäâýэðрëýэëèéí ÿâöàä øààðрäëàãàòàé òîõèîëäîëä
òîîñ èõ ãàðр÷ àãààðрûí íýэìýэëò ñóäàëãàà ÿâóóëàõ.
áîõèðрäîë үүñýэõ, Õóóðрàéøèëò èõòýэé, òîîñ èõ
õýэìæýэýэãýэýэðр ãàðрàõ íөõöөëòýэé
òîõèîëäîëä õөðрñ õóóëàëò,
òýэýэâýэðрëýэëòèéí үåä óñ öàöàæ
÷èéãøүүëýэõ àðрãà õýэìæýэýэ àâ÷
áàéõ.
Àæèëëàãñàäûã òîîñíîîñ
õàìãààëàõ õýэðрýэãñëýэýэðр õàíãàõ.
Áèîëîãèéí Óðрãàìàë Îëáîðрëîëòîä өðрòөõ Òóõàéí îðр÷èìä õîâîðр,
íөөö òàëáàéí óðрãàìëûí õîâîðрäñîí óðрãàìàë áàéãàà
õýэâèéí áàéäàë òóõàé ìýэäýэýэëýэë áàéõãүé áîëîâ÷
àëäàãäàõ, óñòàõ óðрãàìëûí ñóäàëãàà ÿâóóëàõ,
òүүíòýэé óÿëäóóëæ íөõөí
ñýэðрãýэýэëòèéí àæëûã ãүéöýэòãýэõ.
Îé ìîä Îé ìîäûã òàéðр÷, Òөñөë õýэðрýэãæèõ òàëáàéä îðрøèõ
îãòîëñíîîñ òóõàéí îé ìîäûã îãòëîõ øààðрäëàãàòàé
ãàçàðр íóòàã, áàéãàëü áîë ìîä îãòëîõ үéë
îðр÷íû ýэêîëîãèéí àæèëëàãààíû òóñãàé
òýэíöâýэðр àëäàãäàõ òөëөâëөãөө áîëîâñðрóóëæ, îéã
íөõөí ñýэðрãýэýэõ, îéðр îðр÷ìûí
ãàçàðр, îðр÷íûã íөõөí ñýэðрãýэýэõ
òөëөâëөãөөã áîëîâñðрóóëàõ
Àí àìüòàí Àí àìüòíû àìüäðрàõ Àí àãíóóðрûí õóóëü
îðр÷èíä íөëөөëөõ òîãòîîìæèéí áèåëýэëòèéã õàíãàõ
óäèðрäëàãà çîõèîí
áàéãóóëàëòûí àðрãà õýэìæýэýэ
àâàõ
Ãàçàðр Ãàçàðр Ãàçàðр ýэäýэëáýэðрèéí Өíөөãèéí ãàçàðр ýэäýэëáýэðрèéí
ýэäýэëáýэðр áà ýэäýэëáýэðр õýэëáýэðр өөðр÷ëөãäөõ õýэëáýэðрèéã òîãòîîæ,
äýэä áүòýэö øààðрäëàãàòàé òîõèîëäîëä
ýэçýэìøèã÷èä íü íөõөí òөëáөðр
õèéõ
Ãàçðрûí òóõàé õóóëèéí çààëòûã
õàíãàõ àñóóäëûã ýэðрòíýэýэñ
òөëөâëөõ
Äýэä áүòýэö Äýэä áүòöèéí õөãæèë, Äýэä áүòöèéí өíөө áà èðрýэýэäүéí
òүүíèé à÷ààëàëä áàéäëûã òîäîðрõîéëîõ,
íөëөөëөõ, äàãàëò øààðрäëàãàòàé òîõèîëäîëä
íөëөөã áèé áîëãîõ òүүíèéã õөãæүүëýэõýэä õөðрөíãө
ìөíãө òөëөâëөõ
Á. ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐР×ЧÈÍÄ ÍӨËӨӨËӨÕ ÁÀÉÄËÛÍ
ÍÀÐРÈÉÂ×ЧÈËÑÀÍ ҮÍÝЭËÃÝЭÝЭ
1.Åðрөíõèé çүéë
7

8. 1.1.Áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí үíýэëãýэýэíèé òóõàé õóóëèéí 5,6 çүéëä
çààñíûã áàðрèìòëàí äàãóó áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэã
õèéíýэ.
1.2.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé үíäñýэí çîðрèëãî íü òөñëèéí òåõíèê-ýэäèéí çàñãèéí
үíäýэñëýэë, àæëûí çóðрàã, òөñөë áîëîâñðрóóëàëòûí үå øàòàíä áîëîí òүүíèé äàðрàà
òóõàéí òөñëèéã õýэðрýэãæүүëñíýэýэñ áàéãàëü îðр÷èíä ó÷ðрóóëæ áîëçîøãүé ñөðрөã
íөëөөëëèéí õýэìæýэýэ, үðр äàãàâàðр, õàìðрàõ õүðрýэýэ, ó÷ðрóóëàõ õîõèðрëûí õýэìæýэýэã òîãòîîæ,
òүүíèéã áàãàñãàõ, àðрèëãàõ àðрãà õýэìæýэýэ, òåõíîëîãèéí øèéäýэë, òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõ
õàìãèéí îíîâ÷òîé õóâèëáàðрûã òîãòîîõîä îðрøèíî.
1.3.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэã “Áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí үíýэëãýэýэíèé
òóõàé” õóóëèéí 9 äүãýэýэðр çүéëä çààñíû äàãóó Áàéãàëü îðр÷íû ÿàìíààñ ýэðрõ àâñàí àæ
àõóéí íýэãæ /öààøèä «ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà» ãýэõ/ ãүéöýэòãýэíýэ.
1.5.Õүíèé ýэðрүүë ìýэíä, áàéãàëü îðр÷èíä òóõàéí òөñëèéí үçүүëýэõ íөëөөëөë,
òүүíèé õàìðрàõ õүðрýэýэ, ó÷ðрóóëàõ õîõèðрëûí áàéäëààñ øàëòãààëàí íàðрèéâ÷èëñàí
үíýэëãýэýэã õýэñýэã÷èëñýэí áóþюó èæ áүðрíýэýэðр õèéíýэ.
1.6.Åðрөíõèé үíýэëãýэýэãýэýэðр òөñëèéí ñөðрөã íөëөөëөë íü áàéãàëü îðр÷íû íýэã áóþюó
òîäîðрõîé áүðрýэëäýэõүүí õýэñãèéã õàìàðр÷, áàéãàëü îðр÷èíä îíöãîé óðрøèãòàé áóñ áîëîõ
íü òîãòîîãäñîí áîë íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэã õýэñýэã÷èëýэí õèéíýэ.
1.7.Òөñëèéí ñөðрөã íөëөөëөë íü áàéãàëü îðр÷èíä îíöãîé óðрøèãòàé áàéæ
áîëçîøãүé áóþюó íýэìýэëò ñóäàëãàà, øèíæèëãýэýэíèé àæèë õèéõ øààðрäëàãàòàé íü
òîãòîîãäâîë íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэã èæ áүðрíýэýэðр õèéíýэ.
1.8.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэã îëîí óëñûí ïðрàêòèêò íèéòëýэã ìөðрäөæ áàéãàà áîëîí
Ìîíãîë óëñûí õóóëü òîãòîîìæîîðр áàòëàãäñàí àðрãà÷ëàëûí äàãóó ãүéöýэòãýэíýэ.
2.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéõ
2.1.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà íü òөñëèéí õîëáîãäîëòîé áàðрèìò áè÷ãèéã òөñөë
çàõèàëàã÷, ýэñõүë õýэðрýэãæүүëýэã÷ àæ àõóéí íýэãæ, áàéãóóëëàãûí àëáàí áè÷èã, èðрãýэíèé
õүñýэëòèéã îðрîí íóòãèéí Çàñàã äàðрãûí òîäîðрõîéëîëòûí õàìò õүëýэýэí àâíà.
2.2.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà íü òөñөë çàõèàëàã÷, ýэñõүë õýэðрýэãæүүëýэã÷òýэé ãýэðрýэýэ
áàéãóóëàõäàà åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëò, øèéäâýэðрèéã үíäýэñ áîëãîíî.
2.3.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéëãýэõýэýэðр õүñýэëò ãàðрãàæ áóé àæ àõóéí íýэãæ,
áàéãóóëëàãà, èðрãýэí äàðрààõü áàðрèìò áè÷ãèéã áүðрäүүëíýэ:
2.3.1.òөñëèéí áàéðрøëûí òîéì çóðрàã;
2.3.2.òåõíèê-ýэäèéí çàñãèéí үíäýэñëýэë;
2.3.3.àæëûí çóðрàã òөñөë;
2.3.4.ñóäàëãààíû áîëîí õàéãóóëûí àæëûí òàéëàí, õîëáîãäîõ çóðрàã;
2.3.5.îðрîí íóòãèéí ýэðрõ áүõèé áàéãóóëëàãûí òîãòîîë, øèéäâýэðр;
2.3.6. åðрөíõèé үíýэëãýэýэíèé äүãíýэëò
2.3.7.àæ àõóéí íýэãæèéí ãýэðр÷èëãýэýэ, èðрãýэíèé áè÷èã áàðрèìò ã.ì
2.4.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà íü òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷èéí ìàòåðрèàë, áè÷èã
áàðрèìòûã õүëýэýэí àâñíû äàðрàà åðрөíõèé үíýэëãýэýэãýэýэðр òîãòîîñîí ÷èãëýэë, õóâààðрü,
ñàíàìæ, õèéõ àæëûí àãóóëãà, õýэìæýэýэòýэé óÿëäóóëàí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé
òөëөâëөãөө ãàðрãàæ, òөñөë çàõèàëàã÷, õýэðрýэãæүүëýэã÷òýэé òîõèðрîëöñîíû үíäñýэí äýэýэðр
ãýэðрýэýэ áàéãóóëíà.
2.5.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéëãýэõýэä øààðрäàãäàõ çàðрäëûã õî¸ðр òàëûí
áàéãóóëñàí ãýэðрýэýэíèé үíäñýэí äýэýэðр òөñөë çàõèàëàã÷ õàðрèóöíà.
2.6.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà íü òөñөë çàõèàëàã÷, õýэðрýэãæүүëýэã÷òýэé ãýэðрýэýэ
áàéãóóëñàí òóõàéãàà åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéñýэí áàéãóóëëàãàä ãýэðрýэýэ áàéãóóëñíààñ õîéø
àæëûí 10 õîíîãèéí äîòîðр ìýэäýэýэëæ áàéíà.
2.7.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà íü òóõàéí òөñëèéí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé
àæëûã ýэõëýэõèéí өìíө òүүíä îðрîëöîæ àæèëëàõ үíýэëãýэýэíèé ìýэðрãýэæèëòíүүäèéã ñîíãîæ
áàã áүðрäүүëíýэ.
8

9. 2.8.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé àæëûã ýэõëýэõýэä þюóíû өìíө òóõàéí òөñëèéã
õýэðрýэãæүүëýэõ õàìãèéí çîõèñòîé õóâèëáàðрûã ñîíãîæ òîãòîîíî.
2.9.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéõ ÿâöàä òөñëèéí òîäîðрõîéëîëò, ýэäèéí çàñãèéí
үíäñýэí үçүүëýэëòүүä, òåõíèê, òåõíîëîãè, õèìèéí áîëîí áèîëîãèéí áîäèñ, òүүõèé ýэä,
òóñëàõ ìàòåðрèàë, çàâñðрûí áүòýэýэãäýэõүүí, õîã õàÿãäàë, íèéãìèéí àñóóäàë, òөñөë
õýэðрýэãæèõ íóòàã äýэâñãýэðрèéí áàéãàëü îðр÷íû ñóóðрü íөõöөë áàéäàë, òөñëèéí ñөðрөã
íөëөөëөë áîëîí áîëçîøãүé àþюóë, îñîë ãýэõ ìýэò çàéëøãүé øààðрäëàãàòàé õү÷èí
çүéëүүäèéã ýэíýэõүү çààâðрûí õàâñðрàëòàä çààñíû äàãóó íàðрèéâ÷ëàí ñóäàëæ òîãòîîñîí
áàéíà.
2.10.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéõýэä òóõàéí òөñөë õýэðрýэãæèõ íóòàã äýэâñãýэðрò
àæèëëàæ, àìüäàðрäàã áàã, õîðрîîíû èðрãýэäèéí íèéòèéí õóðрàëûí ñàíàë, õýэðрâýэýэ òóõàéí
òөñөë õýэä õýэäýэí çàñàã çàõèðрãààíû íýэãæèéí íóòàã äýэâñãýэðрò õýэðрýэãæèõýэýэðр áîë ñóìûí
èðрãýэäèéí òөëөөëөã÷äèéí õóðрëûí òýэðрãүүëýэã÷äèéí ñàíàëûã àëáàí ¸ñîîðр àâ÷ òàéëàíä
õàâñàðрãàíà.
2.11.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé õүðрýэýэíä áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ òөëөâëөãөө,
îðр÷íû õÿíàëò-øèíæèëãýэýэíèé õөòөëáөðр áîëîâñðрóóëæ, áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ
òàëààðр àâàõ àðрãà õýэìæýэýэ áîëîí õÿíàëò-øèíæèëãýэýэíèé àæëûã õýэðрýэãæүүëýэõ
õóãàöààòàéãààðр òөëөâëөí òүүíä øààðрäàãäàõ õөðрөíãө çàðрäëûã òóñãàíà.
3.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàí ãàðрãàõ
3.1.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà íü үíýэëãýэýэíèé àæëûã òîãòîîñîí àðрãà÷ëàë,
÷èãëýэë-õóâààðрü, ñàíàìæ, òөëөâëөãөөíèé äàãóó õèéæ ãүéöýэòãýэñíèé äàðрàà òàéëàí
ãàðрãàíà.
3.2.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíä äàðрààõü çүéëñèéã òóñãàñàí áàéíà:
3.2.1.áàéãàëü îðр÷íû òөëөâ áàéäëûí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä;
3.2.2.òөñëèéí áîëîí òåõíèê, òåõíîëîãèéí áàéãàëüä õàëãүé, îíîâ÷òîé
õóâèëáàðр;
3.2.3.òөñëèéí áîëçîøãүé áîëîí ãîë ñөðрөã íөëөөëөë, òүүíèéã áàãàñãàõ,
àðрèëãàõ àðрãà õýэìæýэýэíèé çөâëөìæ;
3.2.4.òөñëèéí ñөðрөã íөëөөëëèéí õýэìæýэýэ, òàðрõàëò, үðр äàãàâðрûã òîãòîîñîí
òîîöîî,ñóäàëãàà, áàéãàëèéí íөөöèéí ýэêîëîãè-ýэäèéí çàñãèéí үíýэëãýэýэ;
3.2.5.îñëûí үíýэëãýэýэ;
3.2.6.áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ òөëөâëөãөө;
3.2.7.îðр÷íû õÿíàëò-øèíæèëãýэýэíèé õөòөëáөðр;
3.2.8.òөñëèéí ñөðрөã íөëөөëëèéã áóóðрóóëàõ òàëààðр àâàõ óäèðрäëàãà,
çîõèîí áàéãóóëàëòûí àðрãà õýэìæýэýэ;
3.2.9.òóõàéí íóòàã äýэâñãýэðрò àæèëëàæ, àìüäàðрäàã áàã, õîðрîîíû èðрãýэäèéí
íèéòèéí õóðрàëûí ñàíàë, ñóìûí èðрãýэäèéí òөëөөëөã÷äèéí õóðрëûí
òýэðрãүүëýэã÷äèéí ñàíàë;
3.2.10.òөñөë õýэðрýэãæèõ ãàçàðр íóòãèéí ñî¸ëò äàâõàðрãà áîëîí òөñëèéí
îíöëîãòîé óÿëäñàí áóñàä àñóóäàë;
3.2.11.òөñөë õýэðрýэãæñíýэýэðр òóõàéí ãàçàðр îðр÷èí õýэðрõýэí өөðр÷ëөãäөõ, òүүíèéã
íөõөí ñýэðрãýэýэõ òàëààðр áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ òөëөâëөãөө, îðр÷íû õÿíàëò-
øèíæèëãýэýэíèé õөòөëáөðрòýэé óÿëäóóëàí áîëîâñðрóóëñàí òөñөë, òүүíèé òîéì
çóðрàã, òîîöîî;
3.3. Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíã áàòëóóëàõààðр õүðрãүүëýэõäýэýэ òөñөë
õýэðрýэãæүүëýэã÷ýэýэñ àëáàí ¸ñîîðр ñàíàë àâñàí áàéíà.
3.4.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíã õîëáîãäîõ áóñàä áè÷èã áàðрèìòûí õàìò
áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí åðрөíõèé үíýэëãýэýэ õèéñýэí áàéãóóëëàãàä õүðрãүүëíýэ.
3.5.Ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà õèéñýэí àæëûíõàà үíýэí çөâèéã õàðрèóöíà.
9

10. 3.6.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ õèéëãýэñíèé үíäñýэí äýэýэðр òөñөë õýэðрýэãæүүëæ áóé àæ
àõóéí íýэãæ, áàéãóóëëàãà, èðрãýэíèé үéë àæèëëàãààíààñ õүíèé ýэðрүүë ìýэíä, áàéãàëü
îðр÷èíä õîõèðрîë ó÷ðрàõààðр, ó÷èðр÷ áàéãàà, ó÷èðрñàí òîõèîëäîëä òүүíèé øàëòãààí,
íөõöөëèéã õÿíàí ìàãàäëàãààãààðр òîãòîîíî.
3.7.Áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíãèéí
áàòàëãààæèõ çàãâàðрûã çààâðрûí õàâñðрàëòààðр áàòàëíà.
4.Áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ òөëөâëөãөө, îðр÷íû õÿíàëò-øèíæèëãýэýэíèé
õөòөëáөðрèéã áàòëàõ
4.1.Áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ òөëөâëөãөө, îðр÷íû õÿíàëò-øèíæèëãýэýэíèé
õөòөëáөðрèéã íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíãèéí õүðрýэýэíä áîëîâñðрóóëæ áýэëòãýэõ
áөãөөä òөâ áàéãóóëëàãàä íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíãèéí 3%-èéí õàìò óã
òөëөâëөãөө, õөòөëáөðрèéã 2% òóñàä íü áýэëòãýэæ èðрүүëíýэ. Òөëөâëөãөө, õөòөëáөðрèéí íýэã
õóâèéã áàéãàëü îðр÷íû õÿíàëòûí òөâ áàéãóóëëàãàä, íýэã õóâèéã îðрîí íóòãèéí Çàñàã
äàðрãûí òàìãûí ãàçàðрò ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãûí çàðрäëààðр òóñ òóñ õүðрãүүëíýэ.
4.2.Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàí áàòàëãààæñíààðр áàéãàëü õàìãààëàõ
òөëөâëөãөө, îðр÷íû õÿíàëò-øèíæèëãýэýэíèé õөòөëáөðр áàòëàãäàíà.
Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé
çààâðрûí íýэãäүãýэýэðр õàâñðрàëò
Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэíèé òàéëàíãèéí çàãâàðр
1.Òөñëèéí òîäîðрõîéëîëò:
1.1. Òөñëèéí íýэðр
1.2. Òөñëèéí çîðрèëãî
1.3. Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷ àæ àõóéí íýэãæ,áàéãóóëëàãûí íýэðр
1.4. Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷èéí õàÿã
1.5. Òөñëèéí áàéðрøèë
1.6. Òөñөë õýэðрýэãæèõ îðр÷íû òîéì çóðрàã
1.7. Òөñëèéí õү÷ ÷àäàë /ãîëëîõ үçүүëýэëòýэýэðр/
1.8. Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэõýэä àøèãëàõ үíäñýэí òîíîã òөõөөðрөìæ
1.9. Òөñөë õýэðрýэãæèõ îðр÷íû äýэä áүòöèéí õөãæëèéí áàéäàë
1.10. Òóõàéí îðр÷èíä õýэðрýэãæèæ áóé áîëîí õýэðрýэãæèõýэýэðр òөëөâëөæ áóé áóñàä
òөñөë
1.11. Òөñëèéã õýэðрýэãæүүëýэõýэýэðр òөëөâëөæ áóé õóãàöàà ã.ì.
2.ÝЭäèéí çàñãèéí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä:
2.1. Õөðрөíãө îðрóóëàëò
2.2. Yéëäâýэðрëýэëèéí çàðрäàë
2.3. Íèéò îðрëîãî
2.4. Öýэâýэðр àøèã
2.5. Áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ àðрãà õýэìæýэýэíèé íèéò çàðрäàë
2.6. Áàéãàëü îðр÷íûã õàìãààëàõ àðрãà õýэìæýэýэíèé æèëèéí çàðрäàë
2.7. Áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàñíû òөëáөðр, õóðрààìæ
2.8. Áàéãàëü îðр÷èí áîõèðрäóóëñíû òөëáөðр, õóðрààìæ
2.9. Áàéãàëü îðр÷íûã íөõөí ñýэðрãýэýэõ, ñàéæðрóóëàõ àðрãà õýэìæýэýэíä çîðрèóëàí
áàðрüöààëàõ õөðрөíãèéí õýэìæýэýэ
10

11. 3.Òөñëèéí òåõíèê, òåõíîëîãè, òүүõèé ýэä, òóñëàõ ìàòåðрèàë:
3.1. Òөñëèéí òåõíîëîãè /äýэâøèëòòýэé áîëîí äóòàãäàëòàé òàë/
3.2. Òåõíèê, òîíîã òөõөөðрөìæ /íýэðр òөðрөë, òîî õýэìæýэýэ/
3.3. Òүүõèé ýэä, òóñëàõ ìàòåðрèàë, ýэöñèéí áүòýэýэãäýэõүүí:
3.3.1. Áàéãàëèéí áàÿëàã /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр/
3.3.2. Öàõèëãààí ýэðр÷èì õү÷, óóðр, äóëààí /õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр/
3.3.3. Õèìèéí áîäèñ /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр, õýэðрýэãëýэõ çîðрèóëàëò,
òåõíîëîãè, àðрãà õýэëáýэðр, õàäãàëàõ àãóóëàõ, òүүíèé áàéðрøèë/
3.3.4. Öàöðрàã èäýэâõèò áîäèñ /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр, õýэðрýэãëýэõ
çîðрèóëàëò, òåõíîëîãè, àðрãà õýэëáýэðр, õàäãàëàõ àãóóëàõ, òүүíèé
áàéðрøèë/
3.3.5. ÝЭöñèéí áүòýэýэãäýэõүүí /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ÷àíàðр, çîðрèóëàëò,
òүүíèéã õàäãàëàõ, õýэðрýэãëýэã÷äýэä õүðрãýэõ/
3.3.6. Áóñàä çүéëñ /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр/
4.Çàâñðрûí áүòýэýэãäýэõүүí, õîã õàÿãäàë:
4.1. Çàâñðрûí áүòýэýэãäýэõүүí /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр/
4.2. Õàòóó õîã õàÿãäàë /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр, òүүíèéã öóãëóóëàõ,
õàäãàëàõ, òýэýэâýэðрëýэõ, öýэâýэðрëýэõ, çàéëóóëàõ, óñòãàõ àðрãà õýэëáýэðр/
4.3. Øèíãýэí õàÿãäàë /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр, òүүíèéã öóãëóóëàõ,
õàäãàëàõ, òýэýэâýэðрëýэõ, öýэâýэðрëýэõ, çàéëóóëàõ, óñòãàõ àðрãà õýэëáýэðр/
4.4. Õèéí õàÿãäàë /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр, òүүíèéã öóãëóóëàõ,
õàäãàëàõ, òýэýэâýэðрëýэõ, öýэâýэðрëýэõ, çàéëóóëàõ, óñòãàõ àðрãà õýэëáýэðр/
4.5. Õèìèéí áîäèñûí õàÿãäàë /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр õàäãàëàõ,
òýэýэâýэðрëýэõ, ñààðрìàãæóóëàõ, õîðрãүéæүүëýэõ, çàéëóóëàõ, óñòãàõ àðрãà
õýэëáýэðр, çàéëóóëàõ ãàçðрûí áàéðрøèë/
4.6. Öàöðрàã èäýэâõò áîäèñûí õàÿãäàë /íýэðр òөðрөë, õýэìæýэýэ, ýэõ үүñâýэðр, òүүíèéã
öóãëóóëàõ, õàäãàëàõ, òýэýэâýэðрëýэõ, öýэâýэðрëýэõ, çàéëóóëàõ, óñòãàõ àðрãà
õýэëáýэðр, çàéëóóëàõ ãàçðрûí áàéðрøèë/
5. Íèéãìèéí àñóóäàë:
5.1. Àæèëëàõ õү÷íèé òîî, ýэõ үүñâýэðр
5.2. Àæèëëàãñàäûí õөäөëìөðр õàìãààëëûí àñóóäàë
5.3. Íөëөөëөëä өðрòөã÷èéí àñóóäàë /íөëөөëөëä õàìðрàãäàõ õүíèé òîî,
áàðрèëãà áàéãóóëàìæ, òөâ ñóóðрèí ãàçàðр, ãàçàðр íóòãèéí õýэìæýэýэ, áàéãàëü
îðр÷íû áүðрýэëäýэõүүí õýэñýэã, үéë÷ëýэõ õóãàöàà, íөëөөëëèéí ýэðр÷èì, ýэðрãýэëò
áóöàëòãүé áàéäàë, áàéãàëèéí өөðр÷ëөëòòýэé äàâõàðрäàõ áàéäàë ã.ì /
5.4. Îëîí íèéòèéí ñàíàë áîäîë /áèå÷ëýэí óóëçàõ, ñàíàë àñóóëãà ÿâóóëàõ,
óóëçàëò ÿðрèëöëàãà çîõèîí áàéãóóëàõ, õýэâëýэë ìýэäýэýэëëèéí õýэðрýэãñýэë
àøèãëàí ñàíàë àâàõ ã.ì/
5.5. Áóñàä àñóóäàë
6.Òөñөë õýэðрýэãæèõ íóòàã äýэâñãýэðрèéí ñóóðрü íөõöөë áàéäàë:
6.1. Àãààðрûí ÷àíàðрûí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä
6.2. Öàã óóðр, óóðр àìüñãàëûí үíäñýэí үçүүëýэëòүүä
6.3. Ãàäàðрãûí óñíû íөөö, ÷àíàðр, ãîðрèì
6.4. Ãàçðрûí äîðрõè óñíû íөөö, ÷àíàðр, ãîðрèì
6.5. Õөðрñíèé òөëөâ áàéäàë, ýэâäðрýэë, áîõèðрäîë
6.6. Ãàçàðр çүéí òîãòîö
6.7. Ãåîëîãèéí òîãòîö
6.8. Ãàçàðр ýэäýэëáýэðрèéí áàéäàë
6.9. Óðрãàìëûí àéìàã, òөðрөë çүéë, íөөö
6.10. Îéí áүðрõýэâ÷, òөðрөë çүéë, íөөö
6.11. Àìüòíû àéìàã
11

12. 6.12. Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàðр íóòàã
6.13. Òүүõ, ñî¸ë, øèíæëýэõ óõààíû äóðрñãàëò çүéëñ
6.14. Ôèçèê íөëөөëөë /äóó, øóóãèàí, ÷è÷èðрãýэýэ ã.ì/
6.15. Áóñàä çүéëñ
7. Òөñëèéí áîëçîøãүé áîëîí ãîë ñөðрөã íөëөөëөë:
7.1. Òөñëèéí áîëçîøãүé ñөðрөã íөëөөëөë /øóóä, øóóä áóñ, äàâõàðрäìàë,
òүүíèé үðр äàãàâàðр, õàìðрàõ õүðрýэýэ, áàãàñãàõ, àðрèëãàõ àðрãà õýэìæýэýэ/
7.2. Òөñëèéí ãîë ñөðрөã íөëөөëөë /øóóä, áóóä áóñ, äàâõàðрäìàë, òүүíèé үðр
äàãàâàðр, õàìðрàõ õүðрýэýэ, áàãàñãàõ, àðрèëãàõ àðрãà õýэìæýэýэ/
7.3. Ñөðрөã íөëөөëëèéã áàãàñãàõ, àðрèëãàõ çөâëөìæ
8. Áîëçîøãүé àþюóë, îñîë:
8.1. Үåðр, ñàëõè, àÿíãà, ãàçàðр õөäëөë, ãàë òүéìýэðр, үéëäâýэðрëýэëèéí îñîë,
öàöðрàã èäýэâõò áîëîí õèìèéí õîðрò áîäèñîîñ үүäýэí ãàðрàõ àþюóë, îñîë ã.ì
Çààâðрûí õî¸ðрäóãààðр õàâñðрàëò
Áàéãàëü îðр÷èíä íөëөөëөõ áàéäëûí íàðрèéâ÷èëñàí
үíýэëãýэýэíèé òàéëàíãèéí áàòàëãààæèõ çàãâàðр
Áàòëàâ. ....................................... åðрөíõèé øèíæýэýэ÷
Íàðрèéâ÷èëñàí үíýэëãýэýэ
õèéñýэí ìýэðрãýэæëèéí
áàéãóóëëàãûí
ËÎÃÎ
Øүүìæ õèéñýэí. ......................................øèíæýэýэ÷
ÍÀÐРÈÉÂ×ЧÈËÑÀÍ YÍÝЭËÃÝЭÝЭÍÈÉ ÒÀÉËÀÍ
Yíýэëãýэýэ õèéñýэí ìýэðрãýэæëèéí áàéãóóëëàãà ......................................................................
Òөñөë õýэðрýэãæүүëýэã÷...........................................................................................................
12