2. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
1 | P á g i n a
LLLOOOSSS CCCAAASSSOOOSSS LLLAAATTTIIINNNOOOSSS
1 Indica la persona o cosa a la que se dirige la palabra y aparece entre comas.
2 El dativo con la función de CC es bastante menos frecuente que con la de CI.
3 Solo llevan locativo los nombres propios de lugar menor en singular (aldeas, pueblos, ciudades e islas pequeñas), algunos nombres comunes (domus “casa”, humus “suelo, tierra”, rus “campo”) y un nombre propio de lugar mayor (Aegyptus “Egipto”). NOMBRE FUNCIÓN ¿LLEVA PREPOSICIÓN EN LATÍN? TRADUCCIÓN EN CASTELLANO Nominativo Sujeto, atributo, predicativo del sujeto, aposición del sujeto No Sin preposición Vocativo1 Apelativa, llamadas, invocaciones No Sin preposición Acusativo CD, predicativo del CD, aposición del CD No Sin preposición, salvo personas (A) CC Sí y No Con preposición Sujeto de un infinitivo No Sin preposición Genitivo Complemento del nombre No DE Dativo CI No A, PARA CC2 (finalidad, dirección, agente) No A, PARA, POR Ablativo CC Sí y No Con la prepos. que lleve en latín; si no la lleva se pondrá: CON, DE, EN, POR o SEGÚN Sujeto de un participio No Sin preposición Locativo3 CC de Lugar en donde No En
3. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
2 | P á g i n a
LLLAAASSS DDDEEECCCLLLIIINNNAAACCCIIIOOONNNEEESSS LLLAAATTTIIINNNAAASSS
11ª yy 22ª DDEECCLLIINNAACCIIOONNEESS
1ª DECLINACIÓN 2ª DECLINACIÓN -A,-AE -US/-ER -I (masc.) -UM,-I (neutro)
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL NOMINAT A AE US/ER I UM A VOCATIVO A AE E/ER I UM A ACUSAT. AM AS UM OS UM A GENITIVO AE ARUM I ORUM I ORUM DATIVO AE IS O IS O IS ABLATIVO A IS O IS O IS
1ª Declinación o declinación de tema en –a.
La mayoría de los sustantivos de esta declinación son de género femenino, excepto los
nombres de varón: Seneca, Senecae; o aquellos que indican oficios que se supone son
de varones: agricola, agricolae; o algunos nombres de plantas.
2ª declinación
Esta declinación tiene sustantivos masculinos, femeninos y neutros. En la segunda declinación
encontramos distintas desinencias para el nominativo singular. Éstas son:
–us: Son por lo general masculinos, hay algunos femeninos como los nombres de árboles y por qué: pues porque los árboles dan fruto así como las mujeres tienen hijos.
-um: Son todos de género neutro. Esta desinencia se mantiene en el nom. voc. y acu. Singular.
-er: Son todos masculinos. Los hay de dos tipos: Los que mantienen –er en todos los casos: puer, pueri y los que solo la tienen en el nom. sing y en el resto de casos la pierden: ager, agri.
-ir: Se declina igual que los sustantivos acabados en –er y sólo hay uno que es: vir, viri.
4. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
3 | P á g i n a
33ª DDEECCLLIINNAACCIIOONN
CARACTERÍSTICAS PARISÍLABOS Igual nº de sílabas en Nom y Gen. TEMAS EN -I Abl. Sing.mas/fem= e Abl.sing.neutro= i G. pl mas/fem/neutro = ium IMPARISÍLABOS Distinto nº de sílabas en Nom y Gen. TEMAS EN CONSONANTE Abl. Sing.mas/fem/ne = e G. pl mas/fem/neutro = um Raíz acabada en 1 CONS. TEMAS MIXTOS Abl. Sing.mas/fem/ne = e G. pl mas/fem/neutro = Ium Raíz acabada en 2 CONS.
TEMAS EN CONSONANTE - IMPARISÍLABOS
3ª DECLINACIÓN - TEMAS EN CONSONANTE OCLUSIVA
Distinto número de sílabas en Nominativo y Genitivo
Raíz terminada en una sola consonante
LABIALES(B,P,F) DENTALES (D,T,Z) GUTURALES (G,C,J)
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL NOMINAT BS.PS ES DS,TS>S ES GS,CS>X ES VOCATIVO BS, PS ES DS,TS>S ES GS,CS>X ES ACUSAT. EM ES EM ES EM ES GENITIVO IS UM IS UM IS UM DATIVO I IBUS I IBUS I IBUS ABLATIVO E IBUS E IBUS E IBUS
5. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
4 | P á g i n a
3ª DECLINACIÓN - TEMAS EN CONSONANTE NASAL - LÍQUIDA SILBANTE
TEMAS EN CONSONANTE NASAL
Las palabras terminadas en N pierden la N en el Nominativo y Vocativo de singular cuando son masculinas y femeninas. Cuando son neutras la mantienen.
Las palabras terminadas en m añaden al nominativo y Vocativo de singular una S, apareciendo únicamente una palabra de este tipo HIEMS, HIEMIS, de género masculino.
TEMAS EN N(M-F) TEMAS EN N (N) TEMAS EN MS
SING PLUR SING PLUR SING PLUR NOM - ES - A S ES VOC - ES - A S ES ACUS EM ES - A EM ES GENIT IS UM IS UM IS UM DATIV I IBUS I IBUS I IBUS ABLAT E IBUS E IBUS E IBUS
TEMAS EN CONSONANTE LÍQUIDA (L, R)
Las palabras terminadas en L no añaden nada para formar el Nominativo y Vocativo singular.
Las palabras terminadas en R no añaden ningún morfema para formar el Nominativo y Vocativo de singular si son masculinas y femeninas. Si son palabras neutras cambian la R por S en Nominativo, Vocativo y Acusativo de singular.
MASC - FEMEN NEUTROS
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL NOMINAT - ES - A VOCATIV - ES - A ACUSAT EM ES - A GENITIVO IS UM IS UM DATIVO I IBUS I IBUS ABLAT E IBUS E IBUS
6. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
5 | P á g i n a
TEMAS EN VOCAL O TEMAS EN -I PARISÍLABOS
Igual número de sílabas en Nominativo y Genitivo.
Ablativo de singular en E para los masculinos y femeninos
Ablativo de singular en I para los neutros
Genitivo de plural en IUM.
MASC - FEMEN NEUTROS
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL NOMINAT IS ES E IA VOCAT IS ES E IA ACUSAT EM ES E IA GENITIVO IS IUM IS IUM DATIVO I IBUS I IBUS ABLAT E IBUS I IBUS
Distinto número de sílabas en Nominativo y Genitivo
Raíz terminada en dos consonantes
Ablativo singular en E
Genitivo plural en IUM
En singular se declina como un tema en consonante y en plural como un tema en I.
MASC - FEMEN NEUTROS
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL NOMINAT S ES - IA VOCAT S ES - IA ACUSAT EM ES - IA GENITIVO IS IUM IS IUM DATIVO I IBUS I IBUS ABLAT E IBUS E IBUS
3ª DECLINACIÓN: TEMAS MIXTOS
7. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
6 | P á g i n a
PARTICULARIDADES DE LA 3ª DECLINACIÓN
● Particularidades referidas al número:
- Hay palabras que solo tienen singular, como Hispalis-is, Sevilla, Neapolis-is, Nápoles, Barcino-is, Barcelona, Tiberis-is, el Tíber, etc.
- Hay también palabras que solo se declinan en plural (son los llamados pluralia tantum) y, por tanto, se enuncian en plural (con el nom. pl. y el gen. pl.), tales como Manes-ium (los Manes), Penates-ium (los Penates), viscera-um (las vísceras), moenia-ium (las murallas), etc.
- Hay palabras que pueden cambiar de significado al pasar del singular al plural, tales como finis-is (fin, límite) y fines-ium (el territorio), pars-rtis (la parte) y partes-ium (los partidos políticos, los papeles -que uno representa-), sors -rtis (la suerte) y sortes-ium (el oráculo) o aedes-is (el templo) y aedes-ium (la casa).
● Particularidades referidas al caso:
- Algunos imparisílabos normales tienen su genitivo plural terminado en -ium, como si hubieran sido parisílabos: dos dotis, la dote, (dotium); nix nivis, la nieve, (nivium); fraus fraudis, el engaño, (fraudium); ius iuris, el derecho, (iurium) o lis litis, el litigio, (litium).
- Declinación de palabras especiales:
Vis (Vis) (f.), la fuerza:
Singular Plural Castellano Nom. vis vires la fuerza Voc. vis vires ¡fuerza! Ac. vim vires la fuerza Gen. vis virium de la fuerza Dat. vi viribus a/para la fuerza Abl. vi viribus con/de/en/por/según la fuerza
bos bovis (m. y f.), el buey, la vaca:
Singular Plural Castellano Nom. bos boves el buey Voc. bos boves ¡buey! Ac. bovem boves el buey Gen. bovis bovum/ boum del buey Dat. bovi bobus/ bubus a/para el buey Abl. bove bobus/ bubus con/de/en/por/según el buey
vas vasis (n.), el vaso:
Singular Plural Castellano Nom. vas vasa el vaso Voc. vas vasa ¡vaso! Ac. vas vasa el vaso Gen. vasis vasorum del vaso Dat. vasi vasis a/para el vaso Abl. vase vasis con/de/en/por/según el vaso
8. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
7 | P á g i n a
Iuppiter Iovis (m.), Júpiter:
Singular Castellano Nom. Iuppiter Júpiter Voc. Iuppiter ¡Júpiter! Ac. Iovem a Júpiter Gen. Iovis de Júpiter Dat. Iovi a/para Júpiter Abl. Iove con/de/en/por/según Júpiter
iter itineris (n.), el camino:
Singular Plural Castellano Nom. iter itinera el camino Voc. iter itinera ¡camino! Ac. iter itinera el camino Gen. itineris itinerum del camino Dat. itineri itineribus a/para el camino Abl. itinere itineribus con/de/en/por/según el camino
sus suis (m. y f.), el cerdo, la cerda:
Singular Plural Castellano Nom. sus sues el cerdo Voc. sus sues ¡cerdo! Ac. suem sues el cerdo Gen. suis suum del cerdo Dat. sui suibus/ subus a/para el cerdo Abl. sue suibus/ subus con/de/en/por/según el cerdo
MASC - FEMEN NEUTROS
SINGULAR PLURAL SINGULAR PLURAL NOMINAT US US U UA VOCAT US US U UA ACUSAT UM US U UA GENITIVO US UUM US UUM DATIVO UI IBUS UI IBUS ABLAT U IBUS U IBUS
4ª DECLINACIÓN
9. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
8 | P á g i n a
MASC - FEMEN
SINGULAR PLURAL NOMINAT ES ES VOCAT ES ES ACUSAT EM ES GENITIVO EI ERUM DATIVO EI EBUS ABLAT E EBUS
5ª DECLINACIÓN
10. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
9 | P á g i n a
LOS ADJETIVOS LATINOS
ADJETIVOS DE TRES TERMINACIONES -us, -a, -um -er, -a, -um
SINGULAR PLURAL MASC FEM NEUT MASC FEM NEUT
2ª DECL 1ª DECL 2ª DECL 2º DECL 1ª DECL 2ª DECL
US/ER A UM I AE A NOMIN US/ER A UM I AE A VOCAT E/ER A UM I AE A ACUSAT UM AM UM OS AS A GENIT I AE I ORUM ARUM ORUM DATIVO O AE O IS IS IS ABLAT O A O IS IS IS
Primera clase Segunda clase
3 terminaciones -US/ER, -A, -UM 3 terminaciones -ER, -IS, -E (T. I) 2 terminaciones -IS, -E (T. I) 1 terminación -NS, -NTIS (T. MIXTO) -X, -CIS T. I)
m. f. n. m. f. n. m.f. n. m.f.n. m.f.n. ENUNCIADO US/ER A UM ER IS E IS E NS/X NS/X Cons. Cons. DECLINACIÓN 2ª 1ª 2ª 3ª 3ª 3ª 3ª 3ª 3ª 3ª 3ª 3ª CASOS Singular Singular NOMINATIVO. -us -er -a -um -er -is -e -is -e -ns/-x -ns/-x Cons. Cons. VOCATIVO -e -er -a -um -er -is -e -is -e -ns/-x -ns/-x Cons. Cons. ACUSATIVO -um -am -um -em -em -e -em -e -em -ns/-x -em Cons. GENITIVO -i -ae -i -is -is -is -is -is -is -is -is -is DATIVO -o -ae -o -i -i -i -i -i -i -i -i -i ABLATIVO -o -a -o -i -i -i -i -i -i/-e -i/-e -e -e CASOS Plural Plural NOMINATIVO. -i -ae -a -es -es -ia -es -ia -es -ia -es -a VOCATIVO -i -ae -a -es -es -ia -es -ia -es -ia -es -a ACUSATIVO -os -as -a -es -es -ia -es -ia -es -ia -es -a GENITIVO -orum -arum -orum -ium -ium -i -ium -ium -i -ium -ium -i -ium -um -um DATIVO -is -is -is -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus ABLATIVO -is -is -is -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus -ibus
11. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
10 | P á g i n a
ADJETIVOS DE 2 TERMINACIONES -is, -e
SINGULAR PLURAL
MASC - FEM NEUTRO MASC - FEM NEUTRO
3ª DECLIN. TEMAS EN -I
-IS -E -ES -IA NOMINAT IS E ES IA VOCATIVO IS E ES IA ACUSATIVO EM E ES IA GENITIVO IS IS IUM IUM DATIVO I I IBUS IBUS ABLATIVO I I IBUS IBUS
ADJETIVOS DE 1 TERMINACIÓN -variable, -is
ACABADOS EN C, L TEMAS EN -I
SINGULAR PLURAL
MASC - FEM NEUTRO MASC - FEM NEUTRO NOMINAT X,L X,L ES IA VOCATIVO X,L X,L ES IA ACUSATIVO EM X,L ES IA GENITIVO IS IS IUM IUM DATIVO I I IBUS IBUS ABLATIVO I I IBUS IBUS
ACABADOS EN OTRA CONSONANTE TEMA EN CONSONANTE
SINGULAR PLURAL
MASC - FEM NEUTRO MASC - FEM NEUTRO NOMINAT S S ES A VOCATIVO S S ES A ACUSATIVO EM S ES A GENITIVO IS IS UM UM DATIVO I I IBUS IBUS ABLATIVO E E IBUS IBUS
12. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
11 | P á g i n a
ACABADOS EN NS, NTIS TEMAS MIXTOS
SINGULAR PLURAL
MASC - FEM NEUTRO MASC -FEM NEUTRO NOMINAT NS NS NTES NTIA VOCATIVO NS NS NTES NTIA ACUSATIVO NTEM NS NTES NTIA GENITIVO NTIS NTIS NTIUM NTIUM DATIVO NTI NTI NTIBUS NTIBUS ABLATIVO NTE/NTI NTE/NTI NTIBUS NTIBUS
13. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
12 | P á g i n a
• POSITIVO
• (adj. normal)
GRADOS DEL ADJETIVO
POSITIVO
(Adj. normal)
COMPARATIVO
(Comparación de dos términos)
SUPERLATIVO
(Grado sumo)
INFERIORIDAD
SUPERIORIDAD
IGUALDAD
Es el que nos da el enunciado del adjetivo normal.
ALTUS, ALTA, ALTUM
FORTIS, FORTE
FELIX, FELICIS
PRUDENS, PRUDENTIS
MAGIS + adj. positivo + QUAM
El 2º T.C. va en el mismo caso que el 1º T.C
Antonius magis altus quam Lucius est
ADJ en grado comparativo + QUAM
El 2º T.C. va en el mismo caso que el 1º T.C.
Antonius altior quam Lucius est
ADJ en grado comparativo + QUAM
El 2º T.C. va en Ablativo.
Antonius altior Lucio est
Raíz del adjetivo en grado positivo más -IOR, -IUS, declinándose como un sustantivo de la tercera declinación de tema en consonante:
ALT-IOR, ALT-IUS
FORT-IOR, FORT-IUS
FELIC-IOR, FELIC-IUS
PRUDENT-IOR, PRUDENT-IUS
MINUS + adj. positivo + QUAM
El 2º T.C. va en el mismo caso que el 1º T.C.
Antonius minus altus quam Lucius est
TAM+ adj. positivo + QUAM
El 2º T.C. va en el mismo caso que el 1º T.C.
Antonius tam altus quam Lucius est
Raíz del adj. positivo + ISSIMUS, ISSIMA, ISSIMUS
Raíz del adj. positivo + RIMUS, RIMA, RIMUM
Raíz del adj. positivo + LIMUS, LIMA, LIMUM
ALT-ISSIMUS, ISSIMA, ISSIMUM
FACIL-LIMUS, LIMA, LIMUM
PULCHER-RIMUS, RIMA, RIMUM
14. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
13 | P á g i n a
FORTIS, FORTE: COMPARATIVO FORT-IOR, FORT-IUS
Singular Plural Masculino/femenino Neutro Masculino/femenino Neutro Nominativo Fort-ior Fort-ius Fort-iores Fort-iora Vocativo Fort-ior Fort-ius Fort-iores Fort-iora Acusativo Fort-iorem Fort-ius Fort-iores Fort-iora Genitivo Fort-ioris Fort-iorum Dativo Fort-iori Fort-ioribus Ablativo Fort-iore Fort-ioribus
15. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
14 | P á g i n a
ADVERBIOS
Los adverbios latinos poseen los mismos grados que el adjetivo, ya que muchos de ellos provienen
de un adjetivo.
Se forma con la raíz del adj.
en grado positivo más -E:
altus, alta, altum---------alt-e
fortis, forte--------------fort-e
felix, felicis--------------felic-e
Se forma con la raíz del adj.
en grado positivo más –IUS
altus, alta, altum------alt-ius
fortis, forte-------------fort-ius
felix, felicis-------------felic-ius
POSITIVO
COMPARATIVO
POSITIVO
SUPERLATIVO
Se forma con la raíz del adj. en
grado positivo más –ISSIME
altus, alta, altum------alt-issime
fortis, forte------------fort-issime
felix, felicis------------felic-issime
16. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
15 | P á g i n a
PRONOMBRES
PRONOMBRES ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS
HIC, HAEC, HOC: ESTE, ESTA, ESTO
MASC. FEM. NEUTR MASC. FEM. NEUTR. NOM. HIC HAEC HOC HI HAE HAEC VOC. HIC HAEC HOC HI HAE HAEC ACUS. HUNC HANC HOC HOS HAS HAEC GENIT. HUIUS HUIUS HUIUS HORUM HARUM HORUM DAT. HUIC HUIC HUIC HIS HIS HIS ABLAT. HOC HAC HOC HIS HIS HIS
ISTE, ISTA, ISTUD: ESE, ESA, ESO
MASC. FEM. NEUTR. MASC. FEM. NEUTR. NOM. ISTE ISTA ISTUD ISTI ISTAE ISTA VOC. ISTE ISTA ISTUD ISTI ISTAE ISTA ACUS. ISTUM ISTAM ISTUD ISTOS ISTAS ISTA GENIT. ISTIUS ISTIUS ISTIUS ISTORUM ISTARUM ISTORUM DAT. ISTI ISTI ISTI ISTIS ISTIS ISTIS ABLAT. ISTO ISTA ISTO ISTIS ISTIS ISTIS
ILLE, ILLA, ILLUD: AQUEL, AQUELLA, AQUELLO
MASC. FEM. NEUT. MASC. FEM. NEUT. NOM. ILLE ILLA ILLUD ILLI ILLAE ILLA VOC. ILLE ILLA ILLUD ILLI ILLAE ILLA ACUS. ILLUM ILLAM ILLUD ILLOS ILLAS ILLA GENIT. ILLIUS ILLIUS ILLIUS ILLORUM ILLARUM ILLORUM DAT. ILLI ILLI ILLI ILLIS ILLIS ILLIS ABLAT. ILLO ILLA ILLO ILLIS ILLIS ILLIS
IS, EA, ID: ESE, ESA, ESO (EL, LA, LO)
MAS. FEM. NEUT. MASC. FEM. NEUT. NOM. IS EA ID II/EI EAE EA VOCT. IS EA ID II/EI EAE EA ACUS. EUM EAM ID EOS EAS EA GENIT. EIUS EIUS EIUS EORUM EARUM EORUM DAT. EI EI EI IIS/EIS IIS/EIS IIS/EIS ABLAT. EO EA EO IIS/EIS IIS/EIS IIS/EIS
17. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
16 | P á g i n a
IDEM, EADEM, IDEM (EL MISMO, LA MISMA, LO MISMO)
MAS. FEM. NEUT. MASC. FEM. NEUT. NOM. IDEM EADEM IDEM IIDEM EAEDEM EADEM VOCT. ----- ----- ----- ----- ----- ----- ACUS. EUNDEM EAMDEM IDEM EOSDEM EASDEM EADEM GENIT. EIUSDEM EIUSDEM EIUSDEM EORUNDEM EARUNDEM EORUNDEM DAT. EIDEM EIDEM EIDEM EISDEM/IISDEM EISDEM/IISDEM EISDEM/IISDEM ABLAT. EODEM EADEM EODEM EISDEM/IISDEM EISDEM/IISDEM EISDEM/IISDEM
IPSE, IPSA, IPSUM (ÉL MISMO, ELLA MISMA, LO MISMO)
MAS. FEM. NEUT. MASC. FEM. NEUT. NOM. IPSE IPSA IPSUM IPSI IPSAE IPSA VOCT. ------ ------ ------ ------ ------ ------ ACUS. IPSUM IPSOS IPSAS IPSA GENIT. IPSIUS IPSIUS IPSIUS IPSORUM IPSARUM IPSORUM DAT. IPSI IPSI IPSI IPSIS IPSIS IPSIS ABLAT. IPSO IPSA IPSO IPSIS IPSIS IPSIS
PRONOMBRE RELATIVO
QUI, QUAE, QUOD: EL CUAL, LA CUAL, LO CUAL
MASC. FEM. NEUT. MASC. FEM. NEUT. NOM. QUI QUAE QUOD QUI QUAE QUAE VOC. QUI QUAE QUOD QUI QUAE QUAE ACUS. QUEM QUAM QUOD QUOS QUAS QUAE GENIT. CUIUS CUIUS CUIUS QUORUM QUARUM QUORUM DAT. CUI CUI CUI QUIBUS QUIBUS QUIBUS ABLAT. QUO QUA QUO QUIBUS QUIBUS QUIBUS
RONOMBRES PERSONALES
EGO: YO TU: TU SE: EL NOMINATIVO EGO NOS TU VOS VOCATIVO EGO NOS TU VOS SE SE ACUSATIVO ME NOS TE VOS SE SE GENITIVO MEI NOSTRUM TUI VESTRUM SUI SUI DATIVO MIHI NOBIS TIBI VOBIS SIBI SIBI ABLATIVO ME NOBIS TE VOBIS SE SE
18. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
17 | P á g i n a
LA CONJUGACIÓN VERBAL LATINA
El enunciado de los verbos latinos se compone de las siguientes formas:
1ª PERS. SING. PRESENTE 2ª PERS. SING. PRESENTE INFINITIVO 1ª PERS. SING. PRET. PERFECTO SUPINO 1ª CONJUGACIÓN AMO AMAS AMARE AMAVI AMATUM 2ª CONJUGACIÓN MONEO MONES MONERE MONUI MONITUM 3ª CONJUGACIÓN LEGO LEGIS LEGERE LEGI LECTUM MIXTA CAPIO CAPIS CAPERE CEPI CAPTUM 4ª CONJUGACIÓN AUDIO AUDIS AUDIRE ADUDIVI AUDITUM
LOS TEMAS VERBALES
TEMA DE PRESENTE En la 1ª conj: segunda forma del enunciado menos la desinencia personal S: AMA- En el resto de las conjugaciones: primera forma del enunciado menos la desinencia personal O: MONE-, LEG-, CAPI-, VENI-
TEMA DE PASADO En todas las conjugaciones la cuarta forma del enunciado menos I: AMAV-, MONU-, LEG-, CEP-, VEN-
TEMA DE SUPINO En todas las conjugaciones la quinta forma del enunciado menos UM: AMAT-, MONIT-, LECT-, CAPT-, VENT-
Para distinguir la 2ª, 3ª y mixta conjugaciones se toma el tema de presente de la siguiente manera: Cuando el tema de presente acaba en E se trata de la 2ª conjugación Cuando el tema de presente acaba en CONSONANTE se trata de la 3ª conjugación Cuando el tema de presente acaba en I se trata de la mixta
DESINENCIAS PERSONALES VOZ ACTIVA, VOZ PASIVA, PRET. PERF. IND
VOZ ACTIVA VOZ PASIVA PRET. PERF.IND 1ª PERS. SING O/M OR/R I 2ª PERS. SING S RIS ISTI 3ª PERS. SING T TUR IT 1ª PERS. PLUR MUS MUR IMUS 2ª PERS. PLUR TIS MINI ISTIS 3ª PERS. PLUR NT NTUR ERUNT/ERE
19. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
18 | P á g i n a
MORFEMAS VERBALES
INDICATIVO SUBJUNTIVO T. PRESENTE PRESENTE sin morfema E (1ª) A (2ª,3ª,4ª,M) PRET. IMPERF. BA RE FUT. IMPERF. BO/BI/BU (1ª/2ª) A/E ( 3ª,4ª,M) ---------- T. PASADO PRET. PERFEC. I, ISTI, IT… ERI PRET. PLUSC. ERA ISSE FUT. PERFEC. ERO/ERI ----------
PARTICIPIOS
ACTIVA PASIVA PRESENTE T. Pres + NS, NTIS (1ª) T. Pres + E + NS,NTIS (-) ---------- PASADO ------------- T. Supino + US, A, UM FUTURO T. Supino + URUS, URA, URUM T.Pres + NDUS, NDA, NDUM (1ª, 2ª) T.Pres + E + NDUS, NDA, NDUM (3ª, M, 4ª)
INFINITIVOS
ACTIVA PASIVA PRESENTE T.Pres + RE (1ª,2ª) T.Pres + E + RE (3ª, M, 4ª) T.Pres + RI(1ª, 2ª,4ª) T.Pres + I (3ª,m) PASADO T.Pasado + ISSE Part. Pasado Pasivo en Acus + ESSE FUTURO Part. Fut. Act. En Acus+ESSE Part. Futuro Pasivo en Ac. + ESSE
20. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
19 | P á g i n a
TEMA DE PRESENTE, ACTIVA Y PASIVA
PRIMERA CONJUGACIÓN
INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE T.PRESENTE - Ø - Des. Pers. T.PRESENTE con E – Des. Pers. IMPERFECTO T.PRESENTE - BA- Des. Pers. T.PRESENTE - RE- Des. Pers. FUTURO IMPERFECTO T.PRESENTE - BO(bis..., bunt) – Des. Pers.
SEGUNDA CONJUGACIÓN
INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE T.PRESENTE - Des. Pers. T.PRESENTE – A – Des. Pers. IMPERFECTO T.PRESENTE- BA – Des. Pers. T.PRESENTE - RE- Des. Pers. FUTURO IMPERFECTO T.PRESENTE – Bo(is..unt) – Des. Pers.
TERCERA CONJUGACIÓN Y MIXTA
INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE T.PRESENTE – i(u) – Des. Pers. T.PRESENTE - A – Des. Pers. IMPERFECTO T.PRESENTE – e - BA – Des. Pers. T.PRESENTE - RE- Des. Pers. FUTURO IMPERFECTO T.PRESENTE - A(1º sg) , E - Des. Pers.
CUARTA CONJUGACIÓN
INDICATIVO SUBJUNTIVO PRESENTE T.PRESENTE - Des. Pers. (unt) T.PRESENTE - A - Des. Pers. IMPERFECTO T.PRESENTE - e - BA - Des. Pers. T.PRESENTE - RE - Des. Pers. FUTURO IMPERFECTO T.PRESENTE - A(1ª sg.), E – Des. Pers.
TEMA DE PRETÉRITO VOZ ACTIVA
INDICATIVO SUBJUNTIVO PERFECTO T. Perf. - Term. Perf. T. Perf. – ERI – Term. Act. PLUSQUAMPER. T. Perf. - ERA - Term. Act. T. Perf. – ISSE – Term. Act. FUTURO PERFECTO T. Perf. – ER- / -ERI – Term. Act.
21. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
20 | P á g i n a
TEMA DE PRETÉRITO VOZ PASIVA
Como en la voz pasiva del castellano consta de dos partes, el participio de pretérito en nominativo y el verbo SUM.
El participio de pretérito se forma a partir del tema de supino, añadiéndole las terminaciones propias de los adjetivos del tipo BONUS - A -UM, para el singular e –I -AE -A para las formas del plural.
Los tiempos del verbo SUM corresponden al tema de presente según este esquema:
Pretérito perfecto..........................Presente (indicativo o subjuntivo) del verbo SUM
Pluscuamperfecto...........................Imperfecto ( “ o “ ) “ “
Futuro perfecto...............................Futuro imperfecto “ “
Aunque en el latín aparezca el presente, imperfecto o futuro, la traducción correspondiente al castellano es la del pretérito perfecto, pluscuamperfecto y futuro perfecto respectivamente.
INDICATIVO SUBJUNTIVO
Perfecto Plusq. Futuro Perfecto Plusq. Sum Eram ero Sim Essem Curatus -a-um Es Eras eris Sis Essem Est Erat erit Sit Esset Sumus Eramus erimus simus Essemus Curati –ae –a Estis Eratis eritis Sitis Essetis Sunt Erant erunt Sint Essent
22. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
21 | P á g i n a
VERBO SUM Y COMPUESTOS Enunciado: sum, es, esse, fui Significado: ser, estar, haber o existir TEMA DE PRESENTE INDICATIVO SUBJUNTIVO IMPERATIVO Presente Imperfecto Futuro Presente Imperfecto Presente Futuro Sum Eram Ero Sim Essem Es Eras Eris Sis Esses Es Esto Est Erat Erit Sit Esset Esto Sumus Eramus Erimus Simus Essemus Estis Eratis Eritis Sitis Essetis Este Estote Sunt erant Erint Sint Essent Sunto El SISTEMA DE PERFECTO o TIEMPOS COMPUESTOS se construye de forma regular sobre el tema fu-: TEMA DE PERFECTO INDICATIVO SUBJUNTIVO Pret. perfecto Pret. pluscuamperfecto Fut. perfecto Pret. perfecto Pret. pluscuamperfecto Fui Fueram Fuero Fuerim Fuissem Fuisti Fueras Fueris Fueris Fuisses Fuit Fuerat Fuerit Fuerit Fuisset Fuimus Fueramus Fuerimus Fuerimus Fuissemus Fuistis Fueratis Fueritis Fueritis Fuissetis Fuerunt/fuere Fuerant Fuerint Fuerint Fuissent
23. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
22 | P á g i n a
COMPUESTOS DE SUM
Todos los verbos compuestos de sum se conjugan igual que el sum, pero anteponiéndole el preverbio que lleven, excepto tres: absum, prosum y possum. A continuación tienes una pequeña lista de compuestos de sum; para retener su significado fíjate bien en el sentido de los preverbios: ab indica separación, ad proximidad, de sustracción, in lugar en donde, pro en defensa de, ob enfrente de, etc.: 1. adsum ades adesse adfui: estar presente, estar cerca, llegar, presentarse; con dativo, ayudar. 2. desum dees deesse defui: estar de menos, faltar 3. insum ines inesse infui: estar en, hallarse 4. obsum obes obesse obfui: estar enfrente de, oponerse, perjudicar. 5. praesum praees praeesse praefui: estar al frente de, presidir, mandar 6. subsum subes subesse subfui: estar debajo, estar oculto, estar ceca. 7. supersum superes superesse superfui: estar de más, sobrar, sobrevivir.
Así si queremos conjugar cualquiera de estos verbos solo tendremos que poner el tiempo del sum y añadirle el preverbio correspondiente. Por ejemplo: presente de indicativo del desum, pret. imperf. de subj. del insum o pret. plusc. de ind. del adsum:
pres.ind. desum pret.imperf.subj. insum pret.plusc.ind. adsum de-sum in-essem ad-fueram de-es in-esses ad-fueas de-est in-esset ad-fuerat de-sumus in-essemus ad-fueramus de-estis in-essetis ad-fueratis de-sunt in-essent ad-fuerant
24. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
23 | P á g i n a
PARTICULARIDAD DE ALGUNOS VERBOS COMPUESTOS DE SUM
- El absum abes abesse afui tiene una sola peculiaridad: en los tiempos del sistema de perfecto el preverbio es a- en vez de ab-.
- El prosum prodes prodesse profui, estar a favor de, favorecer, aprovechar, servir, está compuesto del preverbio prod- y tiene la siguiente peculiaridad: pierde la -d- de prod- ante cualquier consonante; así, por ejemplo, veamos la diferencia que hay entre el presente de ind. y el pluscuamperfecto de subj.:
pres.ind. prosum pret.plusc.ind. prossum prosum profueram prodes profueras prodest profuerat prosumus profueramus prodestis profueratis prosunt profuerant
Observa que en el presente de indicativo se pierde la -d- de prod- en las personas que empiezan por consonante, mientras que se conserva en las que comienzan por vocal; en el pret. plusc. de ind. se pierde la -d- porque todas las formas comienzan por consonante.
- El verbo que más rarezas presente es el possum potes posse potui, poder, que es el más usado de todos los compuestos de sum. Está compuesto de pot- y sum; pot- es un resto del adjetivo potis pote, poderoso, capaz, por lo que el possum significa ser poderoso, ser capaz, poder. Sus peculiaridades son:
La -t- de pot- delante de -s- se asimila convirtiéndose en otra -s-.
En el impefecto de subj. y en el infinitivo de presente pierde -te-
Los tiempos del sistema de perfecto se forman sobre el antiguo perfecto potui, no siendo, pues, en estos tiempos un compuesto del sum. Veamos todos los tiempos de este verbo: pres. ind. pret. imperf. ind. fut. imperf. ind. pres. subj. pret. imperf. subj. potsum>possum poteram potero potsim>possim possem potes poteras poteris potsis>possis posses potest poterat poterit potsit>possit posset potsumus>possumus poteramus poterimus potsimus>possimus possemus potestis poteratis poteritis potsitis>possitis possetis potsunt>possunt poterant poterunt potsint>possint possent
25. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
24 | P á g i n a
pret. perf. ind. pret. plusc. ind. fut. perf. ind. pret. perf. subj. pret. plusc. subj. potui potueram potuero potuerim potuissem potuistis potueras potueris potueris potuisses potuit potuerat potuerit potuerit potuisset potuimus potueramus potuerimus potuerimus potuissemus potuistis potueratis potueritis potueritis potuissetis potuerunt potuerant potuerint potuerint potuissent El infinitivo de presente del possum es posse y el de perfecto es potuisse ab-sum, ab-es, ab-esse, a-fui: estar ausente, faltar ad-sum, ad-es, ad-esse, ad-fui (affui): estar presente, asistir de-sum, de-es, de-esse, de-fui: faltar in-sum, in-es, in-esse,in-fui: estar dentro. estar presente inter-sum, inter-es, inter-esse, inter-fui: estar presente, participar, interesar ob-sum, ob-es, ob-esse, ob-fui: dañar, contrariar pos-sum, pot-es, pos-se, potui: poder prae-sum, prae-es, prae-esse, prae-fui: presidir, estar delante pro-sum, prod-es, prod-esse, pro-fui: aprovechar, ser últil sub-sum, sub-es, sub-esse: estar debajo super-sum, super-es, super-esse, super-fui: estar encima, dirigir, sobrevivir.
26. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
25 | P á g i n a
CONJUNCIONES
VALORES DE UT
TEMPORAL: CUANDO INDICATIVO COMPARATIVO: COMO, ASI COMO, DEL MISMO MODO QUE COMPLETIVA: la oración principal necesita un OD o un SUJETO: QUE , QUE NO FINAL: PARA QUE SUBJUNTIVO CONSECUTIVA: En la oración principal aparecen: TAM, TANTUM, SIC, ITA tam…….ut tan……..que tantum…ut tanto….. que sic………ut así …….como ita………ut asi……..como CONCESIVA: AUNQUE
VALORES DE CUM
TIPO TIEMPOS TRADUCCIÓN INDICATIVO TEMPORAL CUANDO SUBJUNTIVO CAUSAL PRESENTE PUESTO QUE PERFECTO PUESTO QUE HISTÓRICO IMPERFECTO AL+ INFINITIVO GERUNDIO SIMP PLUSCUAMP. AL + INFINITIVO GERUNDIO COMP CONCESIVO AUNQUE
27. GRAMÁTICA LATINA
MORFOLOGÍA Y SINTAXIS
26 | P á g i n a
SINTAXIS DE LA ORACIÓN COMPUESTA LA COORDINACIÓN TIPO ENLACES Copulativa Et, -que, ac, atque, nec, neque Disyuntiva Vel, -ve, aut, seu, sive Adversativa Sed, autem, verum, tamen, at Explicativas o causales Nam, namque, enim, etenim Conclusivas o consecutivas Ergo, igitur, itaque, quare, quamobrem, proinde
LA SUBORDINACIÓN SUBORDINADAS SUSTANTIVAS 1. Oraciones de infinitivo. 1.1. Infinitivo con sujeto propio en acusativo. 1.2. Infinitivo sin sujeto propio. 1.3. Construcción personal. 2. Oraciones introducidas por subjunción. 2.1. Ut, ne. (Cambio de significado con verbos de temor). 2.2. Quod, quin, quominus. 3. Interrogativa indirecta. 3.1. Indirecta parcial. 3.2. Indirecta total. 3.2.1. Simples: num, -ne, nonne, an. 3.2.2. Dobles: utrum, -ne, ø ... an. SUBORDINADAS ADJETIVAS Introducidas por pronombres relativos (qui, quae, quod y sus compuestos) o adverbios relativos (ubi, unde, quo...). Los pronombres relativos conciertan con el antecedente en género y número, y llevarán el caso que requiera su función en la oración. Su modo normal de construcción es el indicativo; la aparición del subjuntivo habrá de explicarse por algún matiz adverbial añadido o por el valor propio no real del subjuntivo. SUBORDINADAS ADVERBIALES TIPO SUBJUNCIONES EJEMPLOS Finales Ut, ne, quo+ subjuntivo Sume argentum ut librum emas. Aperte loquor, quo facilius intelligas. Consecutivas Ita, adeo, tam, is, talis...ut + subjuntivo Negación: ut non, quin Quis est tam demens ut sua voluntate maereat? Causales Quod, quia, quoniam Cum + subjuntivo Tibi gratias ago quod me vivere coegisti. Cum vita sine amicis plena metus sit, ratio ipsa monet amicitias comparare. Temporales Cum + indicativo Cum + subjuntivo (Cum histórico) Ut + indicativo Ubi Cum primum, ubi primum, ut primum, simul ac Postquam Antequam, priusquam Dum, donec, quoad Cum venit Caesar... Cum Caesar veniret... Ut venit Caesar... Simul ac Caesar venit... Postquam Caesar venit... Priusquam loco demigrent... Donec eris felix, multos numerabis amicos. Exspecta dum redeam. Comparativas Igualdad: ut, sicut, velut, quemadmodum Ut supra dixi... Plus dixi quam volui. Aristippus, quasi animum nullum habeamus, corpus solum tuetur. Superioridad e inferioridad: comparativo + quam Comparativas-condicionales: Tamquam (si), quasi, ut si, velut si. Concesivas Quamquam + indicativo Quamvis, licet, cum + subj. Etsi, etiamsi, tametsi + indicativo o subjuntivo. Quamquam animus horret, incipiam. Illa, quamvis ridicula essent, mihi tamen risum non moverunt. Tam servus sum quam tu, etsi ego domi liber fui. Etiam si nolit, cogam. Condicionales Si Puras: Si id facis, hodiem postremum me vides. Potenciales: Si sciat, succenseat. Irreales: Pecuniam si haberem, felix essem.