5. 5
1) Хүчдэл
① Нэг хуурай зай 1.5В үүсгэнэ.
② Цуваа холбогдсон хоёр зай 3.0В үүсгэнэ.
③ Хоёр хуурай зайг батарейн сууринд
холбоё.
1.5 B
3.0 B
0 B 0 B
0 B3.0 B
①
②
3.0 B 0 B
③
Батарей бол цахилгааны үүсгүүр юм.
Унтраалга
6. 6
Хүчдэл
? B
? B
0 B 0 B
①
② ④
[Асуулт]
? B
0 B
? B ? B③ ⑤
① ② ③ ④ ⑤
Хариулт
(В )
7. 7
Хүчдэл Үүсгүүр
ХГ адаптор ХГ 220В
ТГ 5В
②
Батарей (хуурай зай) ① бол ТГ үүсгүүр.
ХГ адаптор ② бол ХГ-ийг ТГ-д хувиргадаг ТГ-ийн үүсгүүр юм.
①
3.0 В0В
+
-
Тэмдэглэгэ
э
8. 8
Холболт: богино
холболтын үед их
хэмжээний гүйдэл үүснэ.
Нээлттэй
хэлхээгээр
гүйдэл гүйхгүй
Цахилгаан хэлхээгээр гүйдэл гүйдэг.
Богино холболт (②)-ын үед батарей амархан нурдаг.
Резистороор гүйдэл
гүйнэ.
2) Гүйдэл
②
гүйдэл
① Резистор
Гүйдлийн
чиг
③
9. 9
Аравтын орон
Нэгжийн орон
Үржвэр
7) Эсэргүүцлийн өнгөний код
Өнгө Тоо Үржвэр
мөнгөлөг - 10-2
Алтлаг - 10-1
Хар 0 1
Бор 1 10
Улаан 2 102
Улбар шар 3 103
Шар 4 104
Ногоон 5 105
Цэнхэр 6 106
Нил ягаан 7 107
Саарал 8 108
Цагаан 9 109
Өнгөгүй - -
Ом100
ОмK1
ОмK10
Ом10
10. 10
Цахилгаан чадал бол гүйдэл I ба хүчдэлийн V үржвэр.
R резистороор гүйх гүйдэл нь V хүчдэлд шууд пропорционал:
Омын хууль
3) Чадал
гүйдэл
100 Ом
0B
гүйдэл
10 Ом
0B
В 3В
R 100 Ом
I 0.03A
P 0.09Вт
В 3В
R 10 Ом
I 0.3A
P 0.9Вт
В 1.5В
R 10 Ом
I
P
[Асуулт]
IVP ×=
R
V
I =
×= RP
R
P =
В Вольт 1B
R Ом 1Ом
I Ампер 1A
P Ватт 1Bт
18. 0В
0-4.5В
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ
холбоно.
Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих
хязгаарыг тохируулна.
Алхам 3: ХЭ-ийг 0В дээр тохируулна.
Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.
Алхам 5: ХЭ-ийг эргүүлэн 1В дээр тохируулна.
Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ.
1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
mA
10В
ТГ 0 ~ 4.5В
100Ом
I
R
A
V
0В
+
-
+-
Вольтметр
Амперметр
18
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл үүсгүүр
①
②
③
④
19. Омын хууль
R
V
I =
V-I диаграмм
V(В)
0 1 2 3 4 5
I
(mA)
0
10
20
30
40
50
R=100Ом
V (В)
I (Хэмжсэн
утга)
0 0
1
2
3
4
4.5
Хүчдэлийг өөрчилж хүчдэл ба гүйдлийг хэмжинэ.
Хэмжсэн утгуудаараа V-I диаграмм дээр R=100Ом-ын шулууныг
байгуулна.
2) Омын хууль
ТГ 0 ~ 4.5В
100Ом
I
R
A
V
0В
+
-
+-
IVP ×=
Зарцуулах чадал
[Хэмжигдэхүүн
]
19
200ОмR=
20. Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж.
3) Зэрэгцээ ба Цуваа холболт
R
5В
1KОм
I
AV1
0В
+-
5В
1KОм
I
A
V1
0В
+-
1KОм
V2
1KОм
0В
5В
1KОм
I
A
V1
+-
a) b) Зэрэгцээ холболт c) Цуваа холболт
Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар
a) ―
b) ―
c)
20
29. 29
N S
N
S - N таталцана (татах)
S - S түлхэлцэнэ (түлхэх)
N – N түлхэлцэнэ (түлхэх)
Тогтмол соронз
1) Соронз
S
NS
Соронзон туйл: N, S
Соронзон орон
Соронзон урсгал
Соронзон материал
Бидний амьдралын эргэн тойронд тогтмол соронз байдаг.
36. 36
Яагаад эргэлдэж байна вэ?
N
S
S→N
S
N
S S
Эргүүлэгч хүч
үйлчилнэ
Эргэлдэнэ Эргэлдэнэ
Цахилгаан гүйдэл
Эргүүлэгч хүч
үйлчилнэ
SN SN
① ② ③ ④
① Гүйдэл A –гаас B рүү A тал нь N
③ Гүйдэл B –гээс A руу B тал нь N
Эргэлтийг хадгалах
A B AB
Гүйдэл
N→S
S→N
N→S
38. 38
Яагаад эргэлдэж байна вэ?
N
S
SN
N
S
N
S
N
S
A) Эргүүлэгч хүч
үйлчилнэ
B) Эргэлдэнэ C) Эргэлдэнэ D) Эргэлдэнэ
(S)
(N)
Гүйдэл гүйхгүй
(N)
(S)
Гүйдэл гүйнэ
таталцана Чөлөөтэй
эргэлдэнэ
N
S
N
S
Байрлал A) Байрлал C) : Гүйдэл гүйхгүй
Гүйдэл гүйхгүйГүйдэл гүйхгүй
Чөлөөтэй
эргэлдэнэ
Чөлөөтэй
эргэлдэнэ
39. 39
N
S
SN
N
S
N
S
N
S
A) Эргүүлэх хүч
үйлчилнэ
B) Таталцана C) Эргүүлэх хүч эсрэг
чигт үйлчилнэ
D) Түлхэлцэнэ
S
N
N
S
S N
Гүйдлийн гүйнэ.
Гүйдэл эсрэг чигт
гүйнэ.
Хэрэв -гүй бол
таталцана
түлхэлцэнэ
N
S
Байрлал A) Байрлал C): урвуу гүйдэл
N
S
48. 2)Хүчдэл ба гүйдэл
Гүйдэл
R
R
V
I =
dt
dI
LV =
Хүчдэл
Гүйдэл
L)(tV
a)
dt
dV
CI =
C
Гүйдэл
b) c)
)(tI
)(tV)(tV
)(tI)(tI
RIV = ∫= IdtCV
∫= Vdt
L
I
1
48
49. G дамжууламж бол эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн ба бол хувийн дамжууламж,
хувийн эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн.
Дамжуулагч утасны эсэргүүцлийн хэмжээ R дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ.
Энд, бол материал бүрд өгөгдөх хувийн эсэргүүцэл ба S бол утасны хөндлөн
огтлолын талбай, L утасны урт.
L
S
σ
S
L
R ρ=
R
G
1
=
ρ
σ
1
=
ρ
3) Эсэргүүцэл
Al Fe Cu
ρ ( ×10-6
) ( Ом*cм ) 2.74 9.8 1.70
Эсэргүүцлийн хэмжээ
( Ом )
Зарцуулах чадал (Вт)
S=1мм2
хөндлөн огтлолын талбайтай, 10м урт өөр өөр материалаар хийгдсэн
дамжуулагчуудыг доор харуулжээ.
Асуулт1: Дамжуулагчийн эсэргүүцлийн хэмжээг тооцоол.
Асуулт2: Хэрэв дамжуулагчаар гүйх гүйдэл нь 10A бол зарцуулах чадал нь хэд
байх вэ?
Асуулт
49
50. Цахилгаан цэнэг Q хадгалагдсан конденсаторын багтаамж C бол CV.
Доорх (Зураг b)-д үзүүлсэн R эсэргүүцлээр цахилгаан цэнэг шилжинэ.
Хадгалагдсан цэнэг LED-ээр гүйж цэнэгээ алдана (Зураг с).
4) Багтаамж
CVQ =
Гүйдлээр
цэнэглэгдэнэ.
a) b)
R
+ +
C
Q
_ _
I
V
c)
R
10Ом/1KОм
+ +
C
Q
_ _
Гүйдэл гүйж цэнэгээ
алдана.
t
V
R
100KОм
+ +
C
Q
_ _
Удаан цэнэгээ
алдана.
CR=τ
1000μФ
100сек
50
100KОм
51. B C E
2SD2012
BCE
51
ТГ 5В
Осциллоскоп
B C
E
2SD2012
1μô
100Îì
100Ом
10КОм
5) Импульсэн сигналийн гажиг
Сигнал генератор
Осциллоскоп
100Ом
ТГ5В
RB
10KОм 100Ом
RE
1μФ
0В
Сигнал генератор
1000Гц
53. Резистор Конденсатор Индукцийн ороомог
Бүрэн эсэргүүцэл Z R
Бүрэн дамжууламж Y
6) Бүрэн эсэргүүцэл/Бүрэн дамжууламж
Гүйдэл
R
R
V
I =
I
fπω 2=
Lj
V
I
ω
=
Хүчдэл
Давтамж f
Гүйдэл I
LtVV ωsin0=
V
a) CVjI ω=
C
Гүйдэл I
V
b) c)
R
G
1
=
Cjω
1
Cjω
Ljω
Ljω
1
Энд j юу вэ? 53
57. Example 1
a )
R
C0V 1V
Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг
ажиглах
57
1V
0V 1V
0V
② a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.1V
) 100a fГц=
) 1b f KГц=
Осциллоскоп
=Rω
=Rf
① R=500Ом ба үед ба -ийг
тооцоол
FC µ1= Rω Rf
0V