SlideShare a Scribd company logo
1 of 60
1
2012.03
Tatsuo Kawasaki
Цахилгаан ба электроникийн туршилтууд
Бүлэг 1:Цахилгааны үндсүүд
Бүлэг 2: Мотор
Бүлэг 3: Багажуудаа угсрах
Бүлэг 4: ТГ ба ХГ
Бүлэг 5: Электроникийн элементүүд
Бүлэг 6: Транзисторт хэлхээнүүд
Бүлэг 7: Аналог хэлхээ
Бүлэг 8: Дижитал хэлхээ
Бүлэг 9: Микрокомпьютер/PSoC
Koji Tsuchihashi
2
Цахилгаан ба Электроник
Чадал, Энергийн хувирал Мэдээлэл ба Харилцаа
3
1. Бидний амьдралын эргэн тойронд байгаа
цахилгаан ба электроник (EE)-ийг мэдэх.
2. Цахилгааны үндэсээс транзисторт хэлхээ
хүртэл тодорхой судлах.
3. Туршилтууд ба дасгалуудаар туршилт хийж
ЕЕ-ийг хялбар ойлгох.
4. Материалуудыг сайжруулах мөн эдгээрийг
ЕБС-ийн боловсролд ашиглах, хамтран
ажиллах.
Зорилго
4
1) Хүчдэл
2) Гүйдэл
3) Эсэргүүцлийн өнгөний код
4) Чадал
5) Туршилтын хавтан
6) Хүчдэл удирдах хэлхээ
7) Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор
1.1 Хүчдэл ба гүйдэл
Бүлэг 1 Цахилгааны үндэс
5
1) Хүчдэл
① Нэг хуурай зай 1.5В үүсгэнэ.
② Цуваа холбогдсон хоёр зай 3.0В үүсгэнэ.
③ Хоёр хуурай зайг батарейн сууринд
холбоё.
1.5 B
3.0 B
0 B 0 B
0 B3.0 B
①
②
3.0 B 0 B
③
 Батарей бол цахилгааны үүсгүүр юм.
Унтраалга
6
Хүчдэл
? B
? B
0 B 0 B
①
② ④
[Асуулт]
? B
0 B
? B ? B③ ⑤
① ② ③ ④ ⑤
Хариулт
(В )
7
Хүчдэл Үүсгүүр
ХГ адаптор ХГ 220В
ТГ 5В
②
 Батарей (хуурай зай) ① бол ТГ үүсгүүр.
 ХГ адаптор ② бол ХГ-ийг ТГ-д хувиргадаг ТГ-ийн үүсгүүр юм.
①
3.0 В0В
+
-
Тэмдэглэгэ
э
8
Холболт: богино
холболтын үед их
хэмжээний гүйдэл үүснэ.
Нээлттэй
хэлхээгээр
гүйдэл гүйхгүй
 Цахилгаан хэлхээгээр гүйдэл гүйдэг.
 Богино холболт (②)-ын үед батарей амархан нурдаг.
Резистороор гүйдэл
гүйнэ.
2) Гүйдэл
②
гүйдэл
① Резистор
Гүйдлийн
чиг
③
9
Аравтын орон
Нэгжийн орон
Үржвэр
7) Эсэргүүцлийн өнгөний код
Өнгө Тоо Үржвэр
мөнгөлөг - 10-2
Алтлаг - 10-1
Хар 0 1
Бор 1 10
Улаан 2 102
Улбар шар 3 103
Шар 4 104
Ногоон 5 105
Цэнхэр 6 106
Нил ягаан 7 107
Саарал 8 108
Цагаан 9 109
Өнгөгүй - -
Ом100
ОмK1
ОмK10
Ом10
10
 Цахилгаан чадал бол гүйдэл I ба хүчдэлийн V үржвэр.
 R резистороор гүйх гүйдэл нь V хүчдэлд шууд пропорционал:
Омын хууль
3) Чадал
гүйдэл
100 Ом
0B
гүйдэл
10 Ом
0B
В 3В
R 100 Ом
I 0.03A
P 0.09Вт
В 3В
R 10 Ом
I 0.3A
P 0.9Вт
В 1.5В
R 10 Ом
I
P
[Асуулт]
IVP ×=
R
V
I =
×= RP
R
P =
В Вольт 1B
R Ом 1Ом
I Ампер 1A
P Ватт 1Bт
Гүйдлийн үүсгүүр
 Идеал хүчдэлийн үүсгүүр нь янз бүрийн ачааг тогтмол хүчдэлээр хангана.
 Идеал гүйдэл үүсгэгч нь янз бүрийн ачааг тогтмол гүйдлээр хангана.
1
0
1
R
E
I =
2
0
2
R
E
I =
+
-
+
-
V1
V2
0E
0E
1I
1R
2I
2R
1R
2R
0I
0I
0I
0I
Гүйдлийн үүсгүүрХүчдэлийн үүсгүүр 11
011 IRV ⋅=
022 IRV ⋅=
Хүчдэлийн үүсгүүр/ Гүйдлийн үүсгүүр
Гүйдлийн үүсгүүр
Хүчдэлийн үүсгүүр
12
Асуулт
1V
2I
1I
В0
A1.0 Ом30
Ом20Ом50
d)c)
+
-
1I
В0
В5
Ом30
1V
Ом20
a)
+
-
1I
2I
1V
В0
В5 Ом30
Ом20Ом50
b)
A1.0
1I
В0
Ом30
1V
Ом20
a)
b)
c)
d)
1I 2I 1V(A) (A) (В)
, , утгаар
хүснэгтийг бөглө.
1I 2I 1V
13Холболт: Цахилгаан хэлхээний зангилаатай адил
4) Bread Board
①
②
③
① Bread board-ийг хүчдэл үүсгүүр, резисторууд зэргийг холбоход
ашигладаг.
② Доод талын шугамууд нь ерөнхий газар буюу 0В-д ашиглагддаг.
③ Дээд талын шугамууд нь ерөнхий хүчдэлийн шугамд ашиглагддаг.
④ Босоо байрлалтай 5 нүхүүд хоорондоо холбоотой.
④
14
Mодон суурь дээрх Bread Board ба
хувьсах эсэргүүцлийн байрлал
Модон суурь ХЭ : Хувьсах эсэргүүцэл
ХЭ
ТГ 5В
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметрийг холбоно.
Алхам2: Хүчдэлийн хэмжих хязгаарыг
тохируулна.
Алхам3: ХЭ-ийг 0 болгоно.(Зүүн эргүүлнэ.)
Алхам4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.
Алхам5: ХЭ-ийг эргүүлэн хүчдэлийг хэмжинэ.
0В
0-4.5В
Вольтметр
2) Хүчдэл удирдах хэлхээ
15
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл үүсгүүр
①② ③
④
100Ом
0-4.5В
0В
ХЭ
10Ом
10Ом резистор бол хэлхээг хамгаална.
Хүчдэл үүсгүүр холбогдсон үед
Мультметрийн тохируулгыг хэзээ ч өөрчилж
болохгүй.
3) Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор
5В
Bread Board
Хүчдэл удирдах хэлхээ
 Хүчдэл үүсгүүр бол таван хүчдэлийн залгуур руу холбогдсон.
 Хүчдэл удирдах хэлхээг хавтан бүр дээр угсрана.
Хүчдэл үүсгүүрийн
мультплексор
5В5В
5В5В
AC адаптер
16
1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
2) Омын хууль
3) Цуваа ба Зэрэгцээ холболт
1.2 Омын хууль
17
0В
0-4.5В
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ
холбоно.
Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих
хязгаарыг тохируулна.
Алхам 3: ХЭ-ийг 0В дээр тохируулна.
Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.
Алхам 5: ХЭ-ийг эргүүлэн 1В дээр тохируулна.
Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ.
1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
mA
10В
ТГ 0 ~ 4.5В
100Ом
I
R
A
V
0В
+
-
+-
Вольтметр
Амперметр
18
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл үүсгүүр
①
②
③
④
Омын хууль
R
V
I =
V-I диаграмм
V(В)
0 1 2 3 4 5
I
(mA)
0
10
20
30
40
50
R=100Ом
V (В)
I (Хэмжсэн
утга)
0 0
1
2
3
4
4.5
 Хүчдэлийг өөрчилж хүчдэл ба гүйдлийг хэмжинэ.
 Хэмжсэн утгуудаараа V-I диаграмм дээр R=100Ом-ын шулууныг
байгуулна.
2) Омын хууль
ТГ 0 ~ 4.5В
100Ом
I
R
A
V
0В
+
-
+-
IVP ×=
Зарцуулах чадал
[Хэмжигдэхүүн
]
19
200ОмR=
 Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж.
3) Зэрэгцээ ба Цуваа холболт
R
5В
1KОм
I
AV1
0В
+-
5В
1KОм
I
A
V1
0В
+-
1KОм
V2
1KОм
0В
5В
1KОм
I
A
V1
+-
a) b) Зэрэгцээ холболт c) Цуваа холболт
Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар
a) ―
b) ―
c)
20
1KОм
5В
1KОм
I
A
V1
0В
+-
1KОм
1KОм
V1
1KОм
V2
5В
1KОм
I
A
0В
+-
d) e)
Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар
d) ―
e)
21
Зэрэгцээ ба Цуваа холболт
 Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж.
1) LED асаах
2) LED-ний хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
3) LED –ний V–I Характеристик
4) LED ашиглан тэмдэгт зурах
1.3. LED асаах
22
23
1) LED асаах
LED
+-
0B
0-2.5B
-
+
ХЭ
ТГ 5B
10Ом
+
-
 (+)-ээс ( - ) руу (шууд чиглэл) гүйдэл гүйх ба LED асна.
 ( - )-аас ( + ) руу (урвуу чиглэл) гүйдэл гүйхгүй.
 Улаан LED 2.5В-оос доош хүчдэл хэрэглэнэ.
0В
0-2.5В
2) LED-ний хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих
Вольтметр
Амперметр
-
+
ТГ 0 ~ 2.5В
I
LED
A
V
0В
+
-
+―
24
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
Хүчдэл
үүсгүүр
Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ
холбоно.
Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих
хязгаарыг тохируулна.
Алхам 3: ХЭ – ийг ОВ дээр тохируулна.
Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно.
Алхам 5: ХЭ – ийг эргүүлж 1В болгоно.
Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ.
V-I диаграмм
V(В)
0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5
I
(mA)
0
5
10
15
20
25
V (В)
I (Хэмжсэн
утга)
Гэрэлтэх
байдал
0 0 Гэрэлгүй
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
 Хүчдэлийг өөрчлөөд гүйдэл ба хүчдэлийг хэмжинэ.
 Хэмжсэн утгуудаар график байгуулна.
LED-ний Вольт-Амперийн хамаарал(ВАХ)
ТГ 0 ~ 2.5В
I
LED
A
V
0В
+
-
+-
25
[Хэмжигдэхүүн
]
LED Омын хуулинд захирагдах уу?
[Асуулт]
26
Цэнхэр LED ба V-I характеристкийг хэмжих
V-I диаграмм
V(В)
I
(mA)
0 1 2
0
1В –оос 3В хүртэл хүчдэлийг тохируул.
 Гүйдлийг хэмжээд LED-ний гэрэлтэлтийг ажигла.
 Хэмжилтийн утгаар V-I диаграмм дээр график байгуул.
Вольт гүйдэл LED гэрэлтэлт
0 0 гэрэлгүй
1.5
2.0
2.2
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
3.0 Тийм, маш их
гэрэлтэй
10
20
3
0В
0-4.5В
4) LED ашиглан тэмдэгт зурах
27
ХЭ
ТГ 5В
10Ом
28
1) Соронз
2) Соронзон орон
3) Цахилгаан соронзон
4) Цахилгаан соронзон хүч
Part 2 Мотор
2.1 Цахилгаан–Соронзон хүч
29
N S
N
S - N таталцана (татах)
S - S   түлхэлцэнэ (түлхэх)
N – N түлхэлцэнэ (түлхэх)
Тогтмол соронз
1) Соронз
S
NS
Соронзон туйл: N, S
Соронзон орон
Соронзон урсгал
Соронзон материал
Бидний амьдралын эргэн тойронд тогтмол соронз байдаг.
30
Соронзон орон
S
N
Хойд соронзон туйл
Өмнөд соронзон туйл
S
N
S
N
Компасс
2) Соронзон орон
Дэлхий бол тогтмол соронз.
31
3) Цахилгаан соронзон
Луужин
Батарей +
A : Сул соронзон Цахилгаан гүйдэл
-
S
N
Сул
соронзон орон
Цахилгаан гүйдэл соронзон орныг үүсгэнэ.
B : Хүчтэй соронзон
Батарей
+-
Төмөр зүрхэвч
Хүчтэй соронзон
орон
Цахилгаан гүйдэл
Төмөр
32
4) Цахилгаан соронзон хүч
touch
Соронзон орон дундуур цахилгаан гүйдэл гүйхэд соронзон орны зүгээс гүйдэлтэй
дамжуулагчийг хөдөлгөх хүч үүсдэг: Лоренцийн хүч.
Лоренцийн хүч нь Мотор/Генераторын ажиллах үндсэн зарчим болдог.
Гүйдэл
Хөдлөх
Соронзон орон
3.0 В0В
Хүргэх
2.2 Мотор хийх
1) 2 туйлт мотор
2) Эргэлдэгч ороомог
3) 3 туйлт мотор
4) Bread board ашигласан мотор
33
34
1) 2 туйлт мотор
Алхам 1: Цахилгаан соронзон хийх
Зүрхэвч оруулах
Алхам 2: Ротор хийх
Эргэлтийг эхлүүл
Нарийн утас ашиглах
Magnet
Алхам 3: Мотор хийх Алхам 4: Батарейд холбоод эргүүл
Алхам1: Цахилгаан соронз хийх Алхам 2: Ротор угсрах
Алхам 3:Мотор угсрах
Алхам 4:
Коммутаторт холбогчийг
суурьлуулах
Пааланг арилгах
Цагираг
36
Яагаад эргэлдэж байна вэ?
N
S
S→N
S
N
S S
Эргүүлэгч хүч
үйлчилнэ
Эргэлдэнэ Эргэлдэнэ
Цахилгаан гүйдэл
Эргүүлэгч хүч
үйлчилнэ
SN SN
① ② ③ ④
① Гүйдэл A –гаас B рүү A тал нь N
③ Гүйдэл B –гээс A руу B тал нь N
Эргэлтийг хадгалах
A B AB
Гүйдэл
N→S
S→N
N→S
37
2) Эргэлдэгч ороомог
Алхам1: Ороомог
хийх
2.5cм орчим пааланг арилгах
3.5cм орчим
3cм орчим
Зөвхөн дээд хагасын пааланг арилгах
Нарийн утсыг 10 ороо
Соронз
Эргэлтийг эхлүүл
Зөвхөн талыг нь
арилгах нь маш чухал
Алхам2: Пааланг арилга
Зөвхөн дээд талыг
Алхам3: Батарейд холбо
38
Яагаад эргэлдэж байна вэ?
N
S
SN
N
S
N
S
N
S
A) Эргүүлэгч хүч
үйлчилнэ
B) Эргэлдэнэ C) Эргэлдэнэ D) Эргэлдэнэ
(S)
(N)
Гүйдэл гүйхгүй
(N)
(S)
Гүйдэл гүйнэ
таталцана Чөлөөтэй
эргэлдэнэ
N
S
N
S
Байрлал A) Байрлал C) : Гүйдэл гүйхгүй
Гүйдэл гүйхгүйГүйдэл гүйхгүй
Чөлөөтэй
эргэлдэнэ
Чөлөөтэй
эргэлдэнэ
39
N
S
SN
N
S
N
S
N
S
A) Эргүүлэх хүч
үйлчилнэ
B) Таталцана C) Эргүүлэх хүч эсрэг
чигт үйлчилнэ
D) Түлхэлцэнэ
S
N
N
S
S N
Гүйдлийн гүйнэ.
Гүйдэл эсрэг чигт
гүйнэ.
Хэрэв -гүй бол
таталцана
түлхэлцэнэ
N
S
Байрлал A) Байрлал C): урвуу гүйдэл
N
S
40
3) 3-Туйлт мотор
Алхам 1: Ротор хийх
Алхам 2: Коммутатор угсрах
Ороох
Алхам 3:Ротор угсрах
Алхам 4: Мотор угсрах
Соронзонг угсрах
Ротор бэлэн болгох
Коммутаторт холбогчийг
суурьлуулах
Алхам 5: Батарей холбох
 Зааврын дагуу 3 туйлт мотор угсрах.
Мотор эргэлдэж
байхад тосыг дусаана!
Алхам 1:Мотор хийх
Ороох
Алхам 2:Коммутатор угсрах
Алхам 3:Ротор угсрах
Алхам 4:Мотор угсрах Соронзонг тогтоох
Коммутаторт холбогч суурьлуулах
Step5: Батарейд холбоод
эргүүлэх
43
4) Bread Board ашигласан мотор
пааланг 2.5cm ховхлоно.
3.5cm орчим 10-н удаа орооно.
3cm орчим
Алхам1: Тогтоогчоо хийх (×2)
2.5cm орчим
3cm орчим
Тогтоогчоо тогтоохдоо bread board ашиглана
Зөвхөн дээд талын пааланг ховхлоно. Зөвхөн дээд талын пааланг ховхлоно.
44
Bread Board ашигласан мотор
Усграх
Соронзон
Эхлээд эргүүлж өг
ТГ 1.5В эсвэл 3В
1) Туршилтанд зориулсан багажууд
Вольтметр ТГ-ийн хүчдэл үүсгүүр
Сигнал генератор Осциллоскоп 45
46
Электроникт юу шинэ вэ?
Цахилгаан
Хүчдэл
Гүйдэл
Чадал
Резистор
Омын хууль
LED
Соронз
Цахилгаан соронзон хүч
Мотор
Сигнал
Электроникийн эд ангиуд
Хагас дамжуулагч
  Диод
  Транзистор
  Нэгдмэл хэлхээ
  Санах ой
  Микро компьютер
  Чип дээрх систем
Утасгүй холбоо
Электроник
47
Ф ГнΩ
Резистор R
Эсэргүүцэл
Конденсатор C
Багтаамж
Ороомог L
Нөлөөлөмж
3
10−
→m
6
10−
→µ
9
10−
→n
12
10−
→p
15
10−
→f
9
10→G
6
10→M
3
10→k
1) Резистор, Конденсатор, Индукцийн ороомог
(Ом) (Фарад) (Генри)
 Ямар нэгэн цахилгааны утасны бүрэлдэхүүнд эсэргүүцэл R, багтаамж C ба
индукцлэл L байдаг.
 Ердийн (богино) дамжуулагч утсанд R, C, L-ийн утгууд бага байдаг.
 R, C, L-ийн утгуудын тэмдэглэгээг элементүүдийн хэрэглээнд хэрхэн
тэмдэглэдэгийг доор үзүүлэв.
2)Хүчдэл ба гүйдэл
Гүйдэл
R
R
V
I =
dt
dI
LV =
Хүчдэл
Гүйдэл
L)(tV
a)
dt
dV
CI =
C
Гүйдэл
b) c)
)(tI
)(tV)(tV
)(tI)(tI
RIV = ∫= IdtCV
∫= Vdt
L
I
1
48
G дамжууламж бол эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн ба бол хувийн дамжууламж,
хувийн эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн.
Дамжуулагч утасны эсэргүүцлийн хэмжээ R дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ.
Энд, бол материал бүрд өгөгдөх хувийн эсэргүүцэл ба S бол утасны хөндлөн
огтлолын талбай, L утасны урт.
L
S
σ
S
L
R ρ=
R
G
1
=
ρ
σ
1
=
ρ
3) Эсэргүүцэл
Al Fe Cu
ρ ( ×10-6
) ( Ом*cм ) 2.74 9.8 1.70
Эсэргүүцлийн хэмжээ  
( Ом )
Зарцуулах чадал (Вт)
S=1мм2
хөндлөн огтлолын талбайтай, 10м урт өөр өөр материалаар хийгдсэн
дамжуулагчуудыг доор харуулжээ.
Асуулт1: Дамжуулагчийн эсэргүүцлийн хэмжээг тооцоол.
Асуулт2: Хэрэв дамжуулагчаар гүйх гүйдэл нь 10A бол зарцуулах чадал нь хэд
байх вэ?
Асуулт
49
 Цахилгаан цэнэг Q хадгалагдсан конденсаторын багтаамж C бол CV.
 Доорх (Зураг b)-д үзүүлсэн R эсэргүүцлээр цахилгаан цэнэг шилжинэ.
 Хадгалагдсан цэнэг LED-ээр гүйж цэнэгээ алдана (Зураг с).
4) Багтаамж
CVQ =
Гүйдлээр
цэнэглэгдэнэ.
a) b)
R
+ +
C
Q
_ _
I
V
c)
R
10Ом/1KОм
+ +
C
Q
_ _
Гүйдэл гүйж цэнэгээ
алдана.
t
V
R
100KОм
+ +
C
Q
_ _
Удаан цэнэгээ
алдана.
CR=τ
1000μФ
100сек
50
100KОм
B C E
2SD2012
BCE
51
ТГ 5В
Осциллоскоп
B C
E
2SD2012
1μô
100Îì
100Ом
10КОм
5) Импульсэн сигналийн гажиг
Сигнал генератор
Осциллоскоп
100Ом
ТГ5В
RB
10KОм 100Ом
RE
1μФ
0В
Сигнал генератор
1000Гц
ОсциллоскопОсциллоскопОсциллоскоп
Импульсэн сигналийн гажиг
R
L
a)
C
b) c)
100Ом
1μФ
1мГн
R
10ОмR100Ом
R
100Ом
 Осциллоскоп дээрх долгионы хэлбэрийг ажиглаад зураарай.  
52a) b) c)
Резистор Конденсатор Индукцийн ороомог
Бүрэн эсэргүүцэл Z R
Бүрэн дамжууламж Y
6) Бүрэн эсэргүүцэл/Бүрэн дамжууламж
Гүйдэл
R
R
V
I =
I
fπω 2=
Lj
V
I
ω
=
Хүчдэл
Давтамж f
Гүйдэл I
LtVV ωsin0=
V
a) CVjI ω=
C
Гүйдэл I
V
b) c)
R
G
1
=
Cjω
1
Cjω
Ljω
Ljω
1
Энд j юу вэ? 53
1) Нам давтамжийн шүүлтүүр (LPF)
2) Өндөр давтамжийн шүүлтүүр(HPF)
54
5.2 Шүүлтүүрүүд
Нам давтамж Өндөр давтамж
LPF Нэвтрүүлнэ.
Нэвтрүүлэхгүй
HPF Нэвтрүүлэхгүй
Нэвтрүүлнэ
( )
α
ωω
ω
ω
j
e
RCRCjV
V
V
Cj
R
Cj
V
−
+
=
+
=
+
=
2
0
1
01
1
1
1
1
1
1
RCωα =tan
R C0V 1V
decdB /20−
0
Нам давтамжийн филтер
ωlogRC
R
1
=ω
1) Нам давтамжийн шүүлтүүр
55
0
1
log
V
V
Сигнал генератор
Осциллоскоп
Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах
2KГц
56
Жишээ 1
a)
Example 1
a )
R
C0V 1V
Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг
ажиглах
57
1V
0V 1V
0V
②   a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.1V
) 100a fГц=
) 1b f KГц=
Осциллоскоп
=Rω
=Rf
①   R=500Ом ба үед ба -ийг
тооцоол
FC µ1= Rω Rf
0V
α
ωω
ω
j
e
RCRC
jV
V
V
Cj
R
R
V
2
0
1
01
1
1
1
1
1
1
1






+
=
−
=
+
=
RCω
α
1
tan =
decdB /20
0
Өндөр давтамжийн шүүлтүүр
ωlog
RC
R
1
=ω






0
1
log
V
V
0V 1VR
C
2) Өндөр давтамжийн шүүлтүүр
58
Сигнал генератор
Осциллоскоп
Өндөр давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах
2KГц
59
Жишээ 1
b)
Жишээ 1
b )
Өндөр давтамжийн шүүлтүүрийн
гаралтыг ажиглах
60
R
C0V
1V
1V
0V 1V
0V
) 100a fГц=
) 1b f KГц=
Осциллоскоп
3В
=Rω
=Rf
①   R=500Ом ба үед ба -ийг
тооцоол
FC µ1= Rω Rf
②   a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.0V 1V

More Related Content

What's hot

ажил чадал энерги
ажил чадал энергиажил чадал энерги
ажил чадал энергиbulgaa gs
 
хүчний хэлбэрүүд
хүчний хэлбэрүүдхүчний хэлбэрүүд
хүчний хэлбэрүүдnsuren1
 
соронзон
соронзонсоронзон
соронзонchimgee21
 
Kinetik energy physics
Kinetik energy physicsKinetik energy physics
Kinetik energy physicsMaa Goo
 
атомын бүтэц 8 анги
атомын бүтэц 8 ангиатомын бүтэц 8 анги
атомын бүтэц 8 ангиTogoo Battuya
 
Lecture 2 3
Lecture 2 3Lecture 2 3
Lecture 2 3tsdnsrn
 
хэлхээний хуулиуд
хэлхээний хуулиудхэлхээний хуулиуд
хэлхээний хуулиудtsdnsrn
 
ц.о.хүчлэг
ц.о.хүчлэгц.о.хүчлэг
ц.о.хүчлэгsubdaa
 
курсын ажил
курсын ажилкурсын ажил
курсын ажилbunchim
 
P.k.tsahilgaan himi 8
P.k.tsahilgaan himi 8P.k.tsahilgaan himi 8
P.k.tsahilgaan himi 8davaa627
 
Lecture 1
Lecture 1Lecture 1
Lecture 1tsdnsrn
 
Цахилгаан ба цахилгаан цэнэг
Цахилгаан ба цахилгаан цэнэгЦахилгаан ба цахилгаан цэнэг
Цахилгаан ба цахилгаан цэнэгЦэвэлмаа
 
цахилгаан соронзон орон
цахилгаан соронзон оронцахилгаан соронзон орон
цахилгаан соронзон оронMorello Avr
 

What's hot (20)

семинар3
семинар3семинар3
семинар3
 
ажил чадал энерги
ажил чадал энергиажил чадал энерги
ажил чадал энерги
 
хүчний хэлбэрүүд
хүчний хэлбэрүүдхүчний хэлбэрүүд
хүчний хэлбэрүүд
 
соронзон
соронзонсоронзон
соронзон
 
Kinetik energy physics
Kinetik energy physicsKinetik energy physics
Kinetik energy physics
 
атомын бүтэц 8 анги
атомын бүтэц 8 ангиатомын бүтэц 8 анги
атомын бүтэц 8 анги
 
Молекул кинетик онол
Молекул кинетик онолМолекул кинетик онол
Молекул кинетик онол
 
Lecture 2 3
Lecture 2 3Lecture 2 3
Lecture 2 3
 
11 r angi tsaxilgaan
11 r angi tsaxilgaan11 r angi tsaxilgaan
11 r angi tsaxilgaan
 
Lekts 12
Lekts 12Lekts 12
Lekts 12
 
хэлхээний хуулиуд
хэлхээний хуулиудхэлхээний хуулиуд
хэлхээний хуулиуд
 
ц.о.хүчлэг
ц.о.хүчлэгц.о.хүчлэг
ц.о.хүчлэг
 
курсын ажил
курсын ажилкурсын ажил
курсын ажил
 
P.k.tsahilgaan himi 8
P.k.tsahilgaan himi 8P.k.tsahilgaan himi 8
P.k.tsahilgaan himi 8
 
PhHS12
PhHS12PhHS12
PhHS12
 
Lecture 1
Lecture 1Lecture 1
Lecture 1
 
Цахилгаан ба цахилгаан цэнэг
Цахилгаан ба цахилгаан цэнэгЦахилгаан ба цахилгаан цэнэг
Цахилгаан ба цахилгаан цэнэг
 
Lekts8
Lekts8Lekts8
Lekts8
 
цахилгаан соронзон орон
цахилгаан соронзон оронцахилгаан соронзон орон
цахилгаан соронзон орон
 
Соронзон
СоронзонСоронзон
Соронзон
 

Similar to электроник хичээл

электроник хичээл
электроник хичээлэлектроник хичээл
электроник хичээлsuuri Suuri
 
11 r angi texnologi er
11 r angi texnologi er11 r angi texnologi er
11 r angi texnologi erShagaishuu Xoo
 
800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed
800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed
800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmedБямбаа Авирмэд
 
Механик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцооМеханик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцооzaluu_medleg
 
Механик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцооМеханик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцооzaluu_medleg
 
800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed
800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed
800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmedБямбаа Авирмэд
 
цахилгаан хэлхээ
цахилгаан хэлхээцахилгаан хэлхээ
цахилгаан хэлхээtuya9994
 

Similar to электроник хичээл (20)

Hs teacher 201203_mon (30%)
Hs teacher 201203_mon (30%)Hs teacher 201203_mon (30%)
Hs teacher 201203_mon (30%)
 
электроник хичээл
электроник хичээлэлектроник хичээл
электроник хичээл
 
Computerin tehnikin undes laboratoriin udirdamj
Computerin tehnikin undes laboratoriin udirdamjComputerin tehnikin undes laboratoriin udirdamj
Computerin tehnikin undes laboratoriin udirdamj
 
Computer's hw undes laboratoriin zaavar
Computer's hw undes laboratoriin zaavarComputer's hw undes laboratoriin zaavar
Computer's hw undes laboratoriin zaavar
 
Tsahilgaan 8 р angi
Tsahilgaan 8 р angiTsahilgaan 8 р angi
Tsahilgaan 8 р angi
 
Be lab workbook
Be lab workbookBe lab workbook
Be lab workbook
 
Lec03filter1
Lec03filter1Lec03filter1
Lec03filter1
 
11 r angi texnologi er
11 r angi texnologi er11 r angi texnologi er
11 r angi texnologi er
 
Presentation1
Presentation1Presentation1
Presentation1
 
800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed
800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed
800.mn - 2008 ЭЕШ физикийн хичээлийн материал түлхүүрүүд by byambaa avirmed
 
5130 daalgavar 2
5130 daalgavar 25130 daalgavar 2
5130 daalgavar 2
 
Механик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцооМеханик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцоо
 
Механик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцооМеханик характеристикийн тооцоо
Механик характеристикийн тооцоо
 
1231 daalgavar 1
1231 daalgavar 11231 daalgavar 1
1231 daalgavar 1
 
800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed
800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed
800.mn - 2007 Физик ЭЕШ by byambaa avirmed
 
тест
тесттест
тест
 
Mns 3757-16-2007
Mns 3757-16-2007Mns 3757-16-2007
Mns 3757-16-2007
 
цахилгаан хэлхээ
цахилгаан хэлхээцахилгаан хэлхээ
цахилгаан хэлхээ
 
Presentation2
Presentation2Presentation2
Presentation2
 
хичээл
хичээл хичээл
хичээл
 

электроник хичээл

  • 1. 1 2012.03 Tatsuo Kawasaki Цахилгаан ба электроникийн туршилтууд Бүлэг 1:Цахилгааны үндсүүд Бүлэг 2: Мотор Бүлэг 3: Багажуудаа угсрах Бүлэг 4: ТГ ба ХГ Бүлэг 5: Электроникийн элементүүд Бүлэг 6: Транзисторт хэлхээнүүд Бүлэг 7: Аналог хэлхээ Бүлэг 8: Дижитал хэлхээ Бүлэг 9: Микрокомпьютер/PSoC Koji Tsuchihashi
  • 2. 2 Цахилгаан ба Электроник Чадал, Энергийн хувирал Мэдээлэл ба Харилцаа
  • 3. 3 1. Бидний амьдралын эргэн тойронд байгаа цахилгаан ба электроник (EE)-ийг мэдэх. 2. Цахилгааны үндэсээс транзисторт хэлхээ хүртэл тодорхой судлах. 3. Туршилтууд ба дасгалуудаар туршилт хийж ЕЕ-ийг хялбар ойлгох. 4. Материалуудыг сайжруулах мөн эдгээрийг ЕБС-ийн боловсролд ашиглах, хамтран ажиллах. Зорилго
  • 4. 4 1) Хүчдэл 2) Гүйдэл 3) Эсэргүүцлийн өнгөний код 4) Чадал 5) Туршилтын хавтан 6) Хүчдэл удирдах хэлхээ 7) Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор 1.1 Хүчдэл ба гүйдэл Бүлэг 1 Цахилгааны үндэс
  • 5. 5 1) Хүчдэл ① Нэг хуурай зай 1.5В үүсгэнэ. ② Цуваа холбогдсон хоёр зай 3.0В үүсгэнэ. ③ Хоёр хуурай зайг батарейн сууринд холбоё. 1.5 B 3.0 B 0 B 0 B 0 B3.0 B ① ② 3.0 B 0 B ③  Батарей бол цахилгааны үүсгүүр юм. Унтраалга
  • 6. 6 Хүчдэл ? B ? B 0 B 0 B ① ② ④ [Асуулт] ? B 0 B ? B ? B③ ⑤ ① ② ③ ④ ⑤ Хариулт (В )
  • 7. 7 Хүчдэл Үүсгүүр ХГ адаптор ХГ 220В ТГ 5В ②  Батарей (хуурай зай) ① бол ТГ үүсгүүр.  ХГ адаптор ② бол ХГ-ийг ТГ-д хувиргадаг ТГ-ийн үүсгүүр юм. ① 3.0 В0В + - Тэмдэглэгэ э
  • 8. 8 Холболт: богино холболтын үед их хэмжээний гүйдэл үүснэ. Нээлттэй хэлхээгээр гүйдэл гүйхгүй  Цахилгаан хэлхээгээр гүйдэл гүйдэг.  Богино холболт (②)-ын үед батарей амархан нурдаг. Резистороор гүйдэл гүйнэ. 2) Гүйдэл ② гүйдэл ① Резистор Гүйдлийн чиг ③
  • 9. 9 Аравтын орон Нэгжийн орон Үржвэр 7) Эсэргүүцлийн өнгөний код Өнгө Тоо Үржвэр мөнгөлөг - 10-2 Алтлаг - 10-1 Хар 0 1 Бор 1 10 Улаан 2 102 Улбар шар 3 103 Шар 4 104 Ногоон 5 105 Цэнхэр 6 106 Нил ягаан 7 107 Саарал 8 108 Цагаан 9 109 Өнгөгүй - - Ом100 ОмK1 ОмK10 Ом10
  • 10. 10  Цахилгаан чадал бол гүйдэл I ба хүчдэлийн V үржвэр.  R резистороор гүйх гүйдэл нь V хүчдэлд шууд пропорционал: Омын хууль 3) Чадал гүйдэл 100 Ом 0B гүйдэл 10 Ом 0B В 3В R 100 Ом I 0.03A P 0.09Вт В 3В R 10 Ом I 0.3A P 0.9Вт В 1.5В R 10 Ом I P [Асуулт] IVP ×= R V I = ×= RP R P = В Вольт 1B R Ом 1Ом I Ампер 1A P Ватт 1Bт
  • 11. Гүйдлийн үүсгүүр  Идеал хүчдэлийн үүсгүүр нь янз бүрийн ачааг тогтмол хүчдэлээр хангана.  Идеал гүйдэл үүсгэгч нь янз бүрийн ачааг тогтмол гүйдлээр хангана. 1 0 1 R E I = 2 0 2 R E I = + - + - V1 V2 0E 0E 1I 1R 2I 2R 1R 2R 0I 0I 0I 0I Гүйдлийн үүсгүүрХүчдэлийн үүсгүүр 11 011 IRV ⋅= 022 IRV ⋅=
  • 12. Хүчдэлийн үүсгүүр/ Гүйдлийн үүсгүүр Гүйдлийн үүсгүүр Хүчдэлийн үүсгүүр 12 Асуулт 1V 2I 1I В0 A1.0 Ом30 Ом20Ом50 d)c) + - 1I В0 В5 Ом30 1V Ом20 a) + - 1I 2I 1V В0 В5 Ом30 Ом20Ом50 b) A1.0 1I В0 Ом30 1V Ом20 a) b) c) d) 1I 2I 1V(A) (A) (В) , , утгаар хүснэгтийг бөглө. 1I 2I 1V
  • 13. 13Холболт: Цахилгаан хэлхээний зангилаатай адил 4) Bread Board ① ② ③ ① Bread board-ийг хүчдэл үүсгүүр, резисторууд зэргийг холбоход ашигладаг. ② Доод талын шугамууд нь ерөнхий газар буюу 0В-д ашиглагддаг. ③ Дээд талын шугамууд нь ерөнхий хүчдэлийн шугамд ашиглагддаг. ④ Босоо байрлалтай 5 нүхүүд хоорондоо холбоотой. ④
  • 14. 14 Mодон суурь дээрх Bread Board ба хувьсах эсэргүүцлийн байрлал Модон суурь ХЭ : Хувьсах эсэргүүцэл ХЭ
  • 15. ТГ 5В Алхам1: Элементүүд ба Вольтметрийг холбоно. Алхам2: Хүчдэлийн хэмжих хязгаарыг тохируулна. Алхам3: ХЭ-ийг 0 болгоно.(Зүүн эргүүлнэ.) Алхам4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно. Алхам5: ХЭ-ийг эргүүлэн хүчдэлийг хэмжинэ. 0В 0-4.5В Вольтметр 2) Хүчдэл удирдах хэлхээ 15 ХЭ ТГ 5В 10Ом Хүчдэл үүсгүүр ①② ③ ④ 100Ом 0-4.5В 0В ХЭ 10Ом 10Ом резистор бол хэлхээг хамгаална. Хүчдэл үүсгүүр холбогдсон үед Мультметрийн тохируулгыг хэзээ ч өөрчилж болохгүй.
  • 16. 3) Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор 5В Bread Board Хүчдэл удирдах хэлхээ  Хүчдэл үүсгүүр бол таван хүчдэлийн залгуур руу холбогдсон.  Хүчдэл удирдах хэлхээг хавтан бүр дээр угсрана. Хүчдэл үүсгүүрийн мультплексор 5В5В 5В5В AC адаптер 16
  • 17. 1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих 2) Омын хууль 3) Цуваа ба Зэрэгцээ холболт 1.2 Омын хууль 17
  • 18. 0В 0-4.5В Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ холбоно. Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих хязгаарыг тохируулна. Алхам 3: ХЭ-ийг 0В дээр тохируулна. Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно. Алхам 5: ХЭ-ийг эргүүлэн 1В дээр тохируулна. Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ. 1) Хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих mA 10В ТГ 0 ~ 4.5В 100Ом I R A V 0В + - +- Вольтметр Амперметр 18 ХЭ ТГ 5В 10Ом Хүчдэл үүсгүүр ① ② ③ ④
  • 19. Омын хууль R V I = V-I диаграмм V(В) 0 1 2 3 4 5 I (mA) 0 10 20 30 40 50 R=100Ом V (В) I (Хэмжсэн утга) 0 0 1 2 3 4 4.5  Хүчдэлийг өөрчилж хүчдэл ба гүйдлийг хэмжинэ.  Хэмжсэн утгуудаараа V-I диаграмм дээр R=100Ом-ын шулууныг байгуулна. 2) Омын хууль ТГ 0 ~ 4.5В 100Ом I R A V 0В + - +- IVP ×= Зарцуулах чадал [Хэмжигдэхүүн ] 19 200ОмR=
  • 20.  Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж. 3) Зэрэгцээ ба Цуваа холболт R 5В 1KОм I AV1 0В +- 5В 1KОм I A V1 0В +- 1KОм V2 1KОм 0В 5В 1KОм I A V1 +- a) b) Зэрэгцээ холболт c) Цуваа холболт Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар a) ― b) ― c) 20
  • 21. 1KОм 5В 1KОм I A V1 0В +- 1KОм 1KОм V1 1KОм V2 5В 1KОм I A 0В +- d) e) Холболт V1 (В) V2 (В) I (mA) Тайлбар d) ― e) 21 Зэрэгцээ ба Цуваа холболт  Хүчдэл V1, V2 ба гүйдэл I-г хэмж.
  • 22. 1) LED асаах 2) LED-ний хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих 3) LED –ний V–I Характеристик 4) LED ашиглан тэмдэгт зурах 1.3. LED асаах 22
  • 23. 23 1) LED асаах LED +- 0B 0-2.5B - + ХЭ ТГ 5B 10Ом + -  (+)-ээс ( - ) руу (шууд чиглэл) гүйдэл гүйх ба LED асна.  ( - )-аас ( + ) руу (урвуу чиглэл) гүйдэл гүйхгүй.  Улаан LED 2.5В-оос доош хүчдэл хэрэглэнэ.
  • 24. 0В 0-2.5В 2) LED-ний хүчдэл ба гүйдлийг хэмжих Вольтметр Амперметр - + ТГ 0 ~ 2.5В I LED A V 0В + - +― 24 ХЭ ТГ 5В 10Ом Хүчдэл үүсгүүр Алхам1: Элементүүд ба Вольтметр, Амперметрээ холбоно. Алхам 2: Вольтметр, Амперметрийн хэмжих хязгаарыг тохируулна. Алхам 3: ХЭ – ийг ОВ дээр тохируулна. Алхам 4: Хүчдэл үүсгүүрийг холбоно. Алхам 5: ХЭ – ийг эргүүлж 1В болгоно. Алхам 6: Гүйдлийг хэмжинэ.
  • 25. V-I диаграмм V(В) 0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 I (mA) 0 5 10 15 20 25 V (В) I (Хэмжсэн утга) Гэрэлтэх байдал 0 0 Гэрэлгүй 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5  Хүчдэлийг өөрчлөөд гүйдэл ба хүчдэлийг хэмжинэ.  Хэмжсэн утгуудаар график байгуулна. LED-ний Вольт-Амперийн хамаарал(ВАХ) ТГ 0 ~ 2.5В I LED A V 0В + - +- 25 [Хэмжигдэхүүн ] LED Омын хуулинд захирагдах уу? [Асуулт]
  • 26. 26 Цэнхэр LED ба V-I характеристкийг хэмжих V-I диаграмм V(В) I (mA) 0 1 2 0 1В –оос 3В хүртэл хүчдэлийг тохируул.  Гүйдлийг хэмжээд LED-ний гэрэлтэлтийг ажигла.  Хэмжилтийн утгаар V-I диаграмм дээр график байгуул. Вольт гүйдэл LED гэрэлтэлт 0 0 гэрэлгүй 1.5 2.0 2.2 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 Тийм, маш их гэрэлтэй 10 20 3
  • 27. 0В 0-4.5В 4) LED ашиглан тэмдэгт зурах 27 ХЭ ТГ 5В 10Ом
  • 28. 28 1) Соронз 2) Соронзон орон 3) Цахилгаан соронзон 4) Цахилгаан соронзон хүч Part 2 Мотор 2.1 Цахилгаан–Соронзон хүч
  • 29. 29 N S N S - N таталцана (татах) S - S   түлхэлцэнэ (түлхэх) N – N түлхэлцэнэ (түлхэх) Тогтмол соронз 1) Соронз S NS Соронзон туйл: N, S Соронзон орон Соронзон урсгал Соронзон материал Бидний амьдралын эргэн тойронд тогтмол соронз байдаг.
  • 30. 30 Соронзон орон S N Хойд соронзон туйл Өмнөд соронзон туйл S N S N Компасс 2) Соронзон орон Дэлхий бол тогтмол соронз.
  • 31. 31 3) Цахилгаан соронзон Луужин Батарей + A : Сул соронзон Цахилгаан гүйдэл - S N Сул соронзон орон Цахилгаан гүйдэл соронзон орныг үүсгэнэ. B : Хүчтэй соронзон Батарей +- Төмөр зүрхэвч Хүчтэй соронзон орон Цахилгаан гүйдэл Төмөр
  • 32. 32 4) Цахилгаан соронзон хүч touch Соронзон орон дундуур цахилгаан гүйдэл гүйхэд соронзон орны зүгээс гүйдэлтэй дамжуулагчийг хөдөлгөх хүч үүсдэг: Лоренцийн хүч. Лоренцийн хүч нь Мотор/Генераторын ажиллах үндсэн зарчим болдог. Гүйдэл Хөдлөх Соронзон орон 3.0 В0В Хүргэх
  • 33. 2.2 Мотор хийх 1) 2 туйлт мотор 2) Эргэлдэгч ороомог 3) 3 туйлт мотор 4) Bread board ашигласан мотор 33
  • 34. 34 1) 2 туйлт мотор Алхам 1: Цахилгаан соронзон хийх Зүрхэвч оруулах Алхам 2: Ротор хийх Эргэлтийг эхлүүл Нарийн утас ашиглах Magnet Алхам 3: Мотор хийх Алхам 4: Батарейд холбоод эргүүл
  • 35. Алхам1: Цахилгаан соронз хийх Алхам 2: Ротор угсрах Алхам 3:Мотор угсрах Алхам 4: Коммутаторт холбогчийг суурьлуулах Пааланг арилгах Цагираг
  • 36. 36 Яагаад эргэлдэж байна вэ? N S S→N S N S S Эргүүлэгч хүч үйлчилнэ Эргэлдэнэ Эргэлдэнэ Цахилгаан гүйдэл Эргүүлэгч хүч үйлчилнэ SN SN ① ② ③ ④ ① Гүйдэл A –гаас B рүү A тал нь N ③ Гүйдэл B –гээс A руу B тал нь N Эргэлтийг хадгалах A B AB Гүйдэл N→S S→N N→S
  • 37. 37 2) Эргэлдэгч ороомог Алхам1: Ороомог хийх 2.5cм орчим пааланг арилгах 3.5cм орчим 3cм орчим Зөвхөн дээд хагасын пааланг арилгах Нарийн утсыг 10 ороо Соронз Эргэлтийг эхлүүл Зөвхөн талыг нь арилгах нь маш чухал Алхам2: Пааланг арилга Зөвхөн дээд талыг Алхам3: Батарейд холбо
  • 38. 38 Яагаад эргэлдэж байна вэ? N S SN N S N S N S A) Эргүүлэгч хүч үйлчилнэ B) Эргэлдэнэ C) Эргэлдэнэ D) Эргэлдэнэ (S) (N) Гүйдэл гүйхгүй (N) (S) Гүйдэл гүйнэ таталцана Чөлөөтэй эргэлдэнэ N S N S Байрлал A) Байрлал C) : Гүйдэл гүйхгүй Гүйдэл гүйхгүйГүйдэл гүйхгүй Чөлөөтэй эргэлдэнэ Чөлөөтэй эргэлдэнэ
  • 39. 39 N S SN N S N S N S A) Эргүүлэх хүч үйлчилнэ B) Таталцана C) Эргүүлэх хүч эсрэг чигт үйлчилнэ D) Түлхэлцэнэ S N N S S N Гүйдлийн гүйнэ. Гүйдэл эсрэг чигт гүйнэ. Хэрэв -гүй бол таталцана түлхэлцэнэ N S Байрлал A) Байрлал C): урвуу гүйдэл N S
  • 40. 40 3) 3-Туйлт мотор Алхам 1: Ротор хийх Алхам 2: Коммутатор угсрах Ороох Алхам 3:Ротор угсрах Алхам 4: Мотор угсрах Соронзонг угсрах Ротор бэлэн болгох Коммутаторт холбогчийг суурьлуулах Алхам 5: Батарей холбох  Зааврын дагуу 3 туйлт мотор угсрах. Мотор эргэлдэж байхад тосыг дусаана!
  • 41. Алхам 1:Мотор хийх Ороох Алхам 2:Коммутатор угсрах Алхам 3:Ротор угсрах
  • 42. Алхам 4:Мотор угсрах Соронзонг тогтоох Коммутаторт холбогч суурьлуулах Step5: Батарейд холбоод эргүүлэх
  • 43. 43 4) Bread Board ашигласан мотор пааланг 2.5cm ховхлоно. 3.5cm орчим 10-н удаа орооно. 3cm орчим Алхам1: Тогтоогчоо хийх (×2) 2.5cm орчим 3cm орчим Тогтоогчоо тогтоохдоо bread board ашиглана Зөвхөн дээд талын пааланг ховхлоно. Зөвхөн дээд талын пааланг ховхлоно.
  • 44. 44 Bread Board ашигласан мотор Усграх Соронзон Эхлээд эргүүлж өг ТГ 1.5В эсвэл 3В
  • 45. 1) Туршилтанд зориулсан багажууд Вольтметр ТГ-ийн хүчдэл үүсгүүр Сигнал генератор Осциллоскоп 45
  • 46. 46 Электроникт юу шинэ вэ? Цахилгаан Хүчдэл Гүйдэл Чадал Резистор Омын хууль LED Соронз Цахилгаан соронзон хүч Мотор Сигнал Электроникийн эд ангиуд Хагас дамжуулагч   Диод   Транзистор   Нэгдмэл хэлхээ   Санах ой   Микро компьютер   Чип дээрх систем Утасгүй холбоо Электроник
  • 47. 47 Ф ГнΩ Резистор R Эсэргүүцэл Конденсатор C Багтаамж Ороомог L Нөлөөлөмж 3 10− →m 6 10− →µ 9 10− →n 12 10− →p 15 10− →f 9 10→G 6 10→M 3 10→k 1) Резистор, Конденсатор, Индукцийн ороомог (Ом) (Фарад) (Генри)  Ямар нэгэн цахилгааны утасны бүрэлдэхүүнд эсэргүүцэл R, багтаамж C ба индукцлэл L байдаг.  Ердийн (богино) дамжуулагч утсанд R, C, L-ийн утгууд бага байдаг.  R, C, L-ийн утгуудын тэмдэглэгээг элементүүдийн хэрэглээнд хэрхэн тэмдэглэдэгийг доор үзүүлэв.
  • 48. 2)Хүчдэл ба гүйдэл Гүйдэл R R V I = dt dI LV = Хүчдэл Гүйдэл L)(tV a) dt dV CI = C Гүйдэл b) c) )(tI )(tV)(tV )(tI)(tI RIV = ∫= IdtCV ∫= Vdt L I 1 48
  • 49. G дамжууламж бол эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн ба бол хувийн дамжууламж, хувийн эсэргүүцлийн урвуу хэмжигдэхүүн. Дамжуулагч утасны эсэргүүцлийн хэмжээ R дараах томъёогоор илэрхийлэгдэнэ. Энд, бол материал бүрд өгөгдөх хувийн эсэргүүцэл ба S бол утасны хөндлөн огтлолын талбай, L утасны урт. L S σ S L R ρ= R G 1 = ρ σ 1 = ρ 3) Эсэргүүцэл Al Fe Cu ρ ( ×10-6 ) ( Ом*cм ) 2.74 9.8 1.70 Эсэргүүцлийн хэмжээ   ( Ом ) Зарцуулах чадал (Вт) S=1мм2 хөндлөн огтлолын талбайтай, 10м урт өөр өөр материалаар хийгдсэн дамжуулагчуудыг доор харуулжээ. Асуулт1: Дамжуулагчийн эсэргүүцлийн хэмжээг тооцоол. Асуулт2: Хэрэв дамжуулагчаар гүйх гүйдэл нь 10A бол зарцуулах чадал нь хэд байх вэ? Асуулт 49
  • 50.  Цахилгаан цэнэг Q хадгалагдсан конденсаторын багтаамж C бол CV.  Доорх (Зураг b)-д үзүүлсэн R эсэргүүцлээр цахилгаан цэнэг шилжинэ.  Хадгалагдсан цэнэг LED-ээр гүйж цэнэгээ алдана (Зураг с). 4) Багтаамж CVQ = Гүйдлээр цэнэглэгдэнэ. a) b) R + + C Q _ _ I V c) R 10Ом/1KОм + + C Q _ _ Гүйдэл гүйж цэнэгээ алдана. t V R 100KОм + + C Q _ _ Удаан цэнэгээ алдана. CR=τ 1000μФ 100сек 50 100KОм
  • 51. B C E 2SD2012 BCE 51 ТГ 5В Осциллоскоп B C E 2SD2012 1μô 100Îì 100Ом 10КОм 5) Импульсэн сигналийн гажиг Сигнал генератор Осциллоскоп 100Ом ТГ5В RB 10KОм 100Ом RE 1μФ 0В Сигнал генератор 1000Гц
  • 52. ОсциллоскопОсциллоскопОсциллоскоп Импульсэн сигналийн гажиг R L a) C b) c) 100Ом 1μФ 1мГн R 10ОмR100Ом R 100Ом  Осциллоскоп дээрх долгионы хэлбэрийг ажиглаад зураарай.   52a) b) c)
  • 53. Резистор Конденсатор Индукцийн ороомог Бүрэн эсэргүүцэл Z R Бүрэн дамжууламж Y 6) Бүрэн эсэргүүцэл/Бүрэн дамжууламж Гүйдэл R R V I = I fπω 2= Lj V I ω = Хүчдэл Давтамж f Гүйдэл I LtVV ωsin0= V a) CVjI ω= C Гүйдэл I V b) c) R G 1 = Cjω 1 Cjω Ljω Ljω 1 Энд j юу вэ? 53
  • 54. 1) Нам давтамжийн шүүлтүүр (LPF) 2) Өндөр давтамжийн шүүлтүүр(HPF) 54 5.2 Шүүлтүүрүүд Нам давтамж Өндөр давтамж LPF Нэвтрүүлнэ. Нэвтрүүлэхгүй HPF Нэвтрүүлэхгүй Нэвтрүүлнэ
  • 55. ( ) α ωω ω ω j e RCRCjV V V Cj R Cj V − + = + = + = 2 0 1 01 1 1 1 1 1 1 RCωα =tan R C0V 1V decdB /20− 0 Нам давтамжийн филтер ωlogRC R 1 =ω 1) Нам давтамжийн шүүлтүүр 55 0 1 log V V
  • 56. Сигнал генератор Осциллоскоп Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах 2KГц 56 Жишээ 1 a)
  • 57. Example 1 a ) R C0V 1V Нам давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах 57 1V 0V 1V 0V ②   a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.1V ) 100a fГц= ) 1b f KГц= Осциллоскоп =Rω =Rf ①   R=500Ом ба үед ба -ийг тооцоол FC µ1= Rω Rf 0V
  • 58. α ωω ω j e RCRC jV V V Cj R R V 2 0 1 01 1 1 1 1 1 1 1       + = − = + = RCω α 1 tan = decdB /20 0 Өндөр давтамжийн шүүлтүүр ωlog RC R 1 =ω       0 1 log V V 0V 1VR C 2) Өндөр давтамжийн шүүлтүүр 58
  • 59. Сигнал генератор Осциллоскоп Өндөр давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах 2KГц 59 Жишээ 1 b)
  • 60. Жишээ 1 b ) Өндөр давтамжийн шүүлтүүрийн гаралтыг ажиглах 60 R C0V 1V 1V 0V 1V 0V ) 100a fГц= ) 1b f KГц= Осциллоскоп 3В =Rω =Rf ①   R=500Ом ба үед ба -ийг тооцоол FC µ1= Rω Rf ②   a) 100Гц ба b) 1KГц үед долгионы хэлбэрийг ажигла.0V 1V

Editor's Notes

  1. 以上説明してきた抵抗、キャパシタ、インダクタの単位はそれぞれ、オーム(Ω)、ファラッド(F)、ヘンリー(H)です。 また、その値の大きさは極めて広範囲にわたることが多いので、左側に示す桁を表す記号と組み合わせて使用することが多くなります。