1. Praktikal 1: Bahan api Kod: SCE3103
Tujuan: Mengkaji penyulingan berperingkat petroleum
Teori: Petroleum ialah sejenis cecair pekat hitam yang dijumpai dalam tanah. Ia merupakan
sumber asli hidrokarbon. Petroleum terbentuk berjuta-juta tahun dahulu daripada hidupan laut
yang mati, kemudian tertimbus oleh lumpur dan pasir. Apabila hidupan laut mati , bangkai
mereka tenggelam ke dasar laut, kemudian ditimbus oleh sedimen . Melalui tindakan bakteria ,
pereputan separa berlaku dalam keadaan kekurangan oksigen. Penguraian seterusnya di
bawah suhu dan tekanan yang tinggi akhirnya menghasilkan petroleum dan gas asli. Petroleum
berkumpul apabila terperangkap di antara dua lapisan batuan yang tidak telap.Gas asli
biasanya terkumpul di atas cecair petroleum. Gas asli terutamanya terbina daripada metana ,
sedikit etana , propana serta hidrokarbon berat .Petroleum terdiri daripada campuran
hidrokarbon yang kompleks yang boleh diasingkan kepada pecahan berlainan melalui kaedah
penyulingan berperingkat kerana setiap pecahan mempunyai takat didih yang
berlainan.Hidrokarbon dalam petroleum diasingkan melalui proses penyulingan berperingkat.
Semasa penyulingan berperingkat , petroleum dipanaskan dalam sebuah menara pemeringkat .
Hidrokarbon dengan takat didih yang lebih rendah meruap terlebih dahulu , naik ke bahagian
atas menara lalu dikondensasikan dan diasingkan. Hidrokarbon dengan takat didih yang lebih
tinggi akan terkumpul di bahagian bawah menara dan dikondensasikan sebagai
cecair.Hidrokarbon (pecahan) dalam petroleum dapat diasingkan kerana setiap hidrokarbon
mempunyai takat didihnya tersendiri.Proses peretakan digunakan untuk memecahkan molekul
hidrokarbon yang besar kepada molekul hidrokarbon yang kecil . Sebelum setiap hidrokarbon
dipasarkan , proses peretakan dan penulenan dilakukan bagi menjamin mutu pecahan tersebut.
Bahan/Radas: Petroleum 40 ml, porcelain chips, kertas turas, kaki retort, thermometer, set
penyulingan, kelalang kon, Labo gas, evaporating dish
Prosedur:
A. Penyulingan berperingkat petroleum
1. Sediakan radas seperti dalam Rajah 1 (Figure 1)
2. Panaskan perlahan-lahan petroleum dalam kelalang penyulingan
1

2. 3. Dapatkan bahagian pertama (first fraction) hasil penyulingan pada 30-1000C
4 Teruskan pemanaskan sambil mengutip hasil penyulingan pada tempoh suhu
100-150 0C dan 150 – 200 0C dalam bekas berlainan
B. Sifat pelbagai bahagian hasil penyulingan petroleum
5. Memerhati warna setiap bahagian
6 Memerhati kelikatan bahagian dengan mencondongkan bekas(kelalang kon)
7 Tuang sedikit dalam mangkok penyejatan (evaporating dish) dan panaskan.
Perhatikan warna api dan jelaga (soot) nya.
8. Catatkan pemerhatian anda.
Susunan radas Penyulingan Petroleum
2

3. Gambar rajah hasil kebolehbakaran
Thermometer
Distillation
flask
Liebig
condenser
Water out
Petroleum
Porcelain chips
Water in
Distillate
3

4. c.Keputusan
Bahagian/0C Warna /color Kelikatan/viscosity kejelagan api
/flammability
Cair / mudah Sedikit jelaga
Pertama Kuning muda mengalir
30 – 100
Kedua Pekat sedikit Agak sederhana
jelaga
100-150 Kuning tua
Ketiga Agak pekat Amat banyak
Perang jelaga
150-200
D. Perbincangan; soalan
1. Bincangkan sifat kebakaran (flammability) api setiap bahagian hasil penyulingan
petroleum
2. Bincangkan hubungan antara takat didih dengan
a. warna bahagian
semakin tinggi takat didih ,semakin gelap warna pecahan itu.
b kelikatan cecair
Semakin tinggi takat didih semakin likat pecahan itu (kerana saiz molekul
pecahan semakin besar dan daya tarikan antara molekul – molekulnya semakin
kuat menyebabkan molekul – molekul sukar bergelonsor antara satu sama lain.)
c kejelagaan api pembakaran
semakin tinggi takat didih semakin sukar ia terbakar dan kuantiti jelaga semakin
bertambah.(sebab peratus karbon permolekul semakin bertambah dengan
bertambahnya takat didih pecahan itu.
4

5. 3. Bahan X mempunyai formula C6H14. Ramalkan warna, kelikatan cecair dan kejelagaan
apinya.
Pecahan X ialah hexane. Ia berwarna kekuningan cair, lebih sedikit kelikatannya dan
sedikit jelaga yang dihasilkan apabila dibakar
4 Tuliskan persamaan seimbang bagi pembakaran gasolin C8H18 ?
C8H18 + (17/2)O2 ---> 8CO + 9H2O
5. Apakah anda faham tentang biodiesel?
Biodiesel merujuk kepada bahan api diesel berasaskan minyak sayuran atau lemak
haiwan yang terdiri daripada rantaian panjang alkil (metil, propil atau etil) ester. Biodiesel
biasanya dihasilkan melalui tindak balas kimia lipid (contoh, minyak sayuran, lemak
haiwan dengan alkohol.Biodiesel bertujuan untuk digunakan dalam enjin diesel piawaian
dan dengan itu berbeza dari minyak sayuran langsung yang digunakan sebagai bahan
api enjin diesel diubah suai. Biodiesel boleh digunakan sendirian, atau dicampur dengan
petrodiesel.
6. Apakah kelebihan mengguna biodiesel berbanding dengan petroleum?
Kelebihan menggunakan biodiesel ialah harganya yang murah berbanding
petroleum.Ianya juga boleh diproses daripada bahan – bahan yang senang didapati
seperti minyak sayuran dan minyak haiwan.
Kesimpulan.
Daripada keputusan ,didapati bahawa
a) Semakin tinggi takat didih,pecahan –pecahan petroleum
i. Semakin gelap warnanya
ii. Semakin tinggi kelikatannya ( semakin susah ia mengalir.
iii. Semakin sukar di bakar dan nyalaannyasemakin berjelaga.
b) Kesemua pecahan hidrokarbon tidak bercampur dengan air.
5

6. Refleksi Kendiri.
Seperti semester lepas ,semua pelajar PPG sains perlu menjalankan amali sains.Begitu
juga dengan semester ini.Pada semester ini semua pelajar sains perlu menjalankan amali
penerokaan bahan.Tugasan 2 iaitu secara berkumpulan 3 hingga 4orang pelajar perlu
merancang eksperimen dan menjalankannya semasa sesi amali.
Setelah selesai sesi amali ,secara individu perlu menyediakan laporan eksperimen
dengan betul.Semasa menjalankan sesi amali setiap pelajar perlu menguasai kemahiran
proses sains dan kemahiran manipulatif.
Pada 17 februari saya dan ahli kumpulan telah menjalankan amali kimia iaitu
penyulingan berperingkat petroleum.Saya telah menguasai serba sedikit kaedah menjalankan
amali ini kerana semua pelajar sains semesti guru sains diploma.
Walaupun telah lama menjalankan amali ini,tetapi berbekalkan pengalaman yang
ada,saya dan rakan-rakan yang lain dapat melaksanakan nya dengan bantuan pensyarah iaitu
En Thangavelo Marimuthu.Saya dan rakan – rakan perlu melakukan eksperimen ini dengan
berhati –hati kerana ianya melibatkan bahan api.Berdasarkan hasil daripada penyulingan
tersebut,hasilnya akan dipanaskan untuk diperhati warna api dan kejelagaannya.
Semua keputusan akan di rekodkan dalambentuk jadual.Setelah selesai merekod,saya
perlu menjawab beberapa soalan di dalam perbincangan.Secara kesimpulannya amali sangat
penting dalam pengajaran dan pembejaran sains kerana ianya membuktikan kesahihan
hipotesis.Disamping itu ,amali juga menekankan kemahiran manipulatif dalam diri semua
pelajar sains
6

7. Rujukan:
1. Eng Nguan Hong (2008 ). Latih tubi Kimia SPM. Shah Alam,Selangor. Pelangi Sdn.Bhd.
2. Lee Soon Ching (1998).Kuasai Peperiksaan KBSM Kimia. Shah Alam, Selangor. Fajar
Bakti Sdn.Bhd.
3. Toh Kim Kau (2003).Kimia. Rivisi Prioriti Kimia Tingkatan 4-5.Kuala Lumpur. Sasbadi
Sdn.Bhd.
4. Sabah.edu.my.(2012). Penyulingan-Gas asli.(On-line),
Didapati daripada:
www.sabah.edu.my/hc001.wcdd/gas-asli.htm
5. Sabah.edu.my. (2012).HIDROKARBON.(Online),
Didapati daripada:
www.sabah.edu.my/hc001.wcdd/
6. WIKIPEDIA Ensiklopedia Bebas (2011,Jul 11). Penyulingan. (On-line),
Didapati daripada:
ms.wikipedia.org/wiki/penyulingan
7