Ήταν η πρώτη ήττα της Βέρμαχτ στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν άλλαξε την πορεία του πολέμου, όμως το χειμώνα 1941-1942 ο μέχρι τότε αήττητος γερμανικός στρατός, που είχε είχε κάνει περίπατο στην υπόλοιπη Ευρώπη, υπέστη την πρώτη του ήττα από τον Κόκκινο Στρατό.

1. Η μάχη της Μόσχας
Αφορά δυο περιόδους σημαντικών μαχών κατά μήκος 600 χιλιομέτρων στο
Ανατολικό Μέτωπο κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (Οκτώβριος
1941- Ιανουάριος 1942). Η Πρωτεύουσα της Σοβιετικής Ένωσης αποτελούσε κύριο
στρατηγικό στόχο για τις δυνάμεις του Άξονα (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα).

2. ❖ Το αρχικό σχέδιο των Γερμανών προέβλεπε την κατάληψη της Μόσχας σε
τέσσερις μήνες από την αρχή του πολέμου. Όμως η προέλαση της Βέρμαχτ
επιβραδύνθηκε λόγω της σοβιετικής αντίστασης. Για τον Χίτλερ, η παράδοση της πόλης
θα είχε ως επακόλουθο τη γενική κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
.

3. Το σχέδιο κατάληψης της σοβιετικής πρωτεύουσας έφερε την κωδική ονομασία
Επιχείρηση Τυφώνας
Στόχο είχε τη δημιουργία δύο σφηνών:
➢Βορείως τη Μόσχας εναντίον
του μετώπου Καλίνιν
αποκόπτοντας τη σιδηροδρομική
γραμμή Μόσχας -Λένινγκραντ
➢Νοτίως της Μόσχας εναντίον
του Δυτικού Μετώπου.
Οι Σοβιετικές Δυνάμεις αμύνθηκαν
κατασκευάζοντας τρεις αμυντικές ζώνες.

4. ❖ Η μάχη ξεκίνησε στις 2 Οκτωβρίου 1941, όμως τόσο η κακή κατάσταση του εδάφους, λόγω των
έντονων βροχοπτώσεων, όσο και η ηρωική άμυνα του σοβιετικού στρατού στα περίχωρα της Μόσχας
απέτρεψαν τους Γερμανού από το σχέδιό τους.
❖ Το Νοέμβριο οι Γερμανικές δυνάμεις είχαν υποστεί σοβαρή φθορά, όμως οι δραματικές ελλείψεις
των Σοβιετικών σε πολεμοφόδια και εφεδρείες επέτρεψαν στο γερμανικό στρατό να συνεχίσει την
προέλασή του προς τη Μόσχα.

5. ❖ Στις 7 Νοεμβρίου ο Στάλιν
διοργανώνει στην Κόκκινη
Πλατεία παρέλαση
και τονώνει το ηθικό των
υπερασπιστών με ενθαρρυντικό
λόγο. Από την πλατεία οι
στρατιωτικές μονάδες πήγαιναν
κατευθείαν στο μέτωπο.

6. ❖ Η σοβιετική ηγεσία βασίστηκε σε πληροφορία του κατασκόπου Ρίχαρντ Ζόργκε,
σύμφωνα με την οποία η Ιαπωνία δεν είχε πρόθεση να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση,
και ενίσχυσε την άμυνα της Μόσχας μεταφέροντας μεραρχίες από τη Σιβηρία και
την Άπω Ανατολή.

7. ❖ Στις 15 Νοεμβρίου 1941 οι γερμανικές τεθωρακισμένες στρατιές ξεκίνησαν πάλι
επίθεση προς το Κλιν, όπου εκεί δεν υπήρχαν σοβιετικές εφεδρείες. Οι αρχικές
Γερμανικές επιθέσεις διέσπασαν το μέτωπο στα δύο.
❖ Η Τρίτη Στρατιά Πάντσερ στις 24 Νοεμβρίου κατέλαβε το Κλιν και στις 25 Νοεμβρίου το
Σολνετσνογκόρσκ. Φτάνοντας σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από τη Μόσχα, οι
Γερμανοί μπορούσαν πλέον να τη δουν με τα κιάλια!

8. ❖ Στις 26 Νοεμβρίου, τα γερμανικά άρματα πλησίασαν στην Κασίρα, πόλη
που έλεγχε ένα κύριο δρόμο προς τη Μόσχα. Το Σώμα Ιππικού του
στρατηγού Μπέλοφ σταμάτησε τους Γερμανούς σε αυτό το σημείο.
❖ Η Βέρμαχτ επιχείρησε την 1η Δεκεμβρίου 1941 ευθεία επίθεση από τα
δυτικά. Όμως η επίθεση του Άξονα στη Μόσχα αναχαιτίστηκε εξαιτίας της
εξάντλησης του γερμανικού στρατού από τις μάχες που είχαν προηγηθεί.
Επιπλέον, στις αρχές Δεκεμβρίου, η θερμοκρασία έπεσε πολύ κάτω από το
μηδέν.

9. ❖ Στις 5 Δεκεμβρίου, ξεκίνησε η αντεπίθεση στο Μέτωπο Καλίνιν. Μετά από 2 μέρες τα
σοβιετικά στρατεύματα ανακατέλαβαν την Κράσναγια Πολιάνα και αρκετές πόλεις γύρω
από τη Μόσχα.
❖ Στις 20 Δεκεμβρίου, ο Χίτλερ ακύρωσε την υποχώρηση και διέταξε τους στρατιώτες να
υπερασπιστούν κάθε τμήμα εδάφους. Η σοβιετική επίθεση συνεχίστηκε, στα νότια
απελευθερώθηκαν το Κλιν και το Καλίνιν.

10. ❖ Ο στρατηγός Κόνιεφ, επιχείρησε να περικυκλώσει την Ομάδα Στρατιών Κέντρου,
αλλά συνάντησε ισχυρή αντίσταση. Στα νότια η επίθεση είχε καλά
αποτελέσματα για τους Σοβιετικούς. Με τη βοήθεια της Λουφτβάφε (αεροπορίας)
οι γερμανικές στρατιές δεν κατέρρευσαν.
❖ Στο κέντρο η πρόοδος ήταν πολύ αργή. Τα σοβιετικά στρατεύματα
απελευθέρωσαν τις εκεί πόλεις μετά από 10 μέρες βίαιης δράσης.
❖ Το σοβιετικό ηθικό ενισχύθηκε ενώ η Βέρμαχτ υπέστη την πρώτη της ήττα. Η
Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα είχε αποτύχει.

11. ❖ Στη μάχη της Μόσχας και οι δύο πλευρές είχαν βαριές απώλειες. Για το διάστημα από 30
Σεπτεμβρίου 1941 μέχρι 7 Ιανουαρίου 1942 οι απώλειες της Βέρμαχτ εκτιμώνται μεταξύ 248.000 και
400.000, ενώ του Κόκκινου Στρατού μεταξύ 650.000 και 1.280.000.
❖ Η υπεράσπιση της Μόσχας έγινε σύμβολο της σοβιετικής αντίστασης ενάντια στην εισβολή των
δυνάμεων του Άξονα. Για την ανάμνηση της μάχης η Μόσχα έλαβε αργότερα τον τίτλο της Ηρωικής
Πόλης.

12. Η σημασία της Μάχης της Μόσχας συνοψίζεται στα παρακάτω:
❖Ήταν η πρώτη ήττα των Γερμανών στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Σύμφωνα με το
στρατάρχη Μπράουχιτς, οι Ρώσοι ήταν "ο πρώτος σοβαρός αντίπαλος".
❖Οι Γερμανοί υποχώρησαν 100-250 χιλιόμετρα. Φάνηκε ότι η επιχείρηση
Μπαρμπαρόσα δε θα ήταν απλώς μια "βόλτα", όπως πίστευαν στην αρχή.
❖Όπως έγραψε ο Γερμανός στρατηγός Μπλούμεντριτ, "οι μέρες του πολέμου -
αστραπή", χάρη στον οποίο οι Γερμανοί είχαν κατακτήσει ολόκληρη την Ευρώπη,
"είναι πια παρελθόν". Όμως δεν είχε κριθεί ακόμα ποιος θα έχει τη στρατηγική
πρωτοβουλία.

13. Όταν στη δίκη της Νυρεμβέργης ρώτησαν το
Γερμανό στρατάρχη Βίλχελμ Καίτελ πότε
κατάλαβε πρώτη φορά ότι η χώρα του θα έχανε
τον πόλεμο, απάντησε με μία μόνο λέξη:
"Μόσχα".

14. Ομάδα εργασίας:
Φωτεινή Καψουλή
Πόπη Κριζίνη
Αντωνία Λεβαντή
Αιμιλία Κατερίνα Μπαρδοπούλου
Αναστασία Μπάρμπη
Υπεύθυνος καθηγητής:
Νίκος Καρδούλιας