1. HORMON VOÛ THÖÔÏNGHORMON VOÛ THÖÔÏNG
THAÄNTHAÄN

2. Mục tiêu bài giảng:
1.1. Trình bày được 3 tác dụng chính của nhóm Gluco-Trình bày được 3 tác dụng chính của nhóm Gluco-
corticoidcorticoid
2. Trình bày được chỉ định 2 nhóm: Gluco- corticoid và2. Trình bày được chỉ định 2 nhóm: Gluco- corticoid và
Mineralo-corticoidMineralo-corticoid
3. Kể được tai biến của nhóm Gluco-corticoid3. Kể được tai biến của nhóm Gluco-corticoid
4. Nêu được chống chỉ định sử dụng nhóm Gluco-4. Nêu được chống chỉ định sử dụng nhóm Gluco-
corticoidcorticoid
5. Vân dụng được các corticosteroid trong điều trị5. Vân dụng được các corticosteroid trong điều trị

3. TUYẾN THƯỢNG THẬNTUYẾN THƯỢNG THẬN

4. Voû thöôïng thaän goàm coù 3 lôùpVoû thöôïng thaän goàm coù 3 lôùp
Lôùp caàu tieát ra: Mineralo corticoidLôùp caàu tieát ra: Mineralo corticoid
Lôùp boù tieát ra: Gluco corticoidLôùp boù tieát ra: Gluco corticoid
Lôùp löôùi tieát ra AndrogenLôùp löôùi tieát ra Androgen
Vùng bó và vùng lưới chịu ảnh hưởng của ACTH
- Thiếu ACTH 2 vùng này sẽ teo lại
- Thừa ACTH 2 vùng này sẽ phì đại và tăng sinh
Vùng cầu: Aldosteron được điều hoà sản xuất chủ
yếu bởi hệ Renin - Angiotensinogen

5. Cơ chế tác dụng hormon steroidCơ chế tác dụng hormon steroid

6. Cô cheá taùc duïng cuûa caùc HormonCô cheá taùc duïng cuûa caùc Hormon
SteroidSteroid
 Caùc hormon Steroid gaén vôùi caùc receptor trongCaùc hormon Steroid gaén vôùi caùc receptor trong
baøo töông Hormon-Receptor, phöùc hôïp naøybaøo töông Hormon-Receptor, phöùc hôïp naøy
seõ vaøo nhaân teá baøo.seõ vaøo nhaân teá baøo.
 Taïi nhaân teá baøo phöùc hôïp Hormon-ReceptorTaïi nhaân teá baøo phöùc hôïp Hormon-Receptor
seõ gaén vaøo caùc vò trí ñaëc hieäu treân phaânseõ gaén vaøo caùc vò trí ñaëc hieäu treân phaân
töû AND ñeå taïo thaønh ARN thoâng tin.töû AND ñeå taïo thaønh ARN thoâng tin.
 ARN thoâng tin ñöôïc taïo thaønh seõ toång hôïpARN thoâng tin ñöôïc taïo thaønh seõ toång hôïp
neân protein môùi.neân protein môùi.
 Caùc protein naøy coù theå laø enzym, protein vaänCaùc protein naøy coù theå laø enzym, protein vaän
taûi, hoaëc protein caáu truùc.taûi, hoaëc protein caáu truùc.

7. NHOÙMNHOÙM
MINERALOCORTICOIDMINERALOCORTICOID
 AldosteronAldosteron
 DOC :DesoxycorticosteroneDOC :Desoxycorticosterone

8. Taùc duïngTaùc duïng
 Ñieàu hoøa roái loaïn nöôùc vaø ñieänÑieàu hoøa roái loaïn nöôùc vaø ñieän
giaûigiaûi..
* Giöõ nöôùc vaø muoái* Giöõ nöôùc vaø muoái
* Thaûi K+, H+* Thaûi K+, H+
* Kieàm chuyeån hoùa* Kieàm chuyeån hoùa
 Ñöôïc saûn xuaát khiÑöôïc saûn xuaát khi
* khoái löôïng tuaàn hoaøn giaûm* khoái löôïng tuaàn hoaøn giaûm
* K+ trong maùu taêng* K+ trong maùu taêng
* Na+ trong maùu giaûm* Na+ trong maùu giaûm

9. Điều hoà sản xuất Aldosteron: hệ renin-engiotensin
Blood Pressure
Kidney
Vasoconstriction
Angiotensin IAngiotensinogen Angiotensin II
Renin
Sodium &
Water
Reabsorption
Aldosterone
Adrenal Cortex

10. Tai bieánTai bieán
 PhuøPhuø
 Cao HACao HA
 Giaûm KGiaûm K++
 nhieãm kieàmnhieãm kieàm
Coâng duïngCoâng duïng
 AddisonAddison

11. CHEÁ PHAÅMCHEÁ PHAÅM
 DesoxycorticosteronDesoxycorticosteron
(Doca acetat, Percorten acetat, Syncortyl)(Doca acetat, Percorten acetat, Syncortyl)
 Fludrocortison (Floritef acetatFludrocortison (Floritef acetat))

12. GLUCO - CORTICOIDEGLUCO - CORTICOIDE
A.A. Töï nhieân :Töï nhieân :
 CortisolCortisol
 CortisonCortison
 CorticosteronCorticosteron

13. Taùc duïngTaùc duïng
 Khaùng vieâm :Khaùng vieâm :
- Taïo thaønh lipocortin öùc cheá phospholipase A2- Taïo thaønh lipocortin öùc cheá phospholipase A2
- Vöõng beàn maøng lysosom- Vöõng beàn maøng lysosom
-- Giaûm chöùc naêng cuûa nguyeân baøo sôïiGiaûm chöùc naêng cuûa nguyeân baøo sôïi
 Choáng dò öùng :Choáng dò öùng :
Decarboxylase (-)Decarboxylase (-)
- Histidin -------------------------> histamin- Histidin -------------------------> histamin
- Giaûm ñaùp öùng cuûa cô theå ñoái vôùi taùc nhaân- Giaûm ñaùp öùng cuûa cô theå ñoái vôùi taùc nhaân
gaây dò öùnggaây dò öùng

14. PhospholipidPhospholipid
PhospholipasePhospholipase
A2A2
COTICOICOTICOI
DD
AcidAcid
arachidonicarachidonic
NSAIDNSAID
CyclooxygenasCyclooxygenas
ee
NSAIDNSAID
LypooxygenasLypooxygenas
ee
EndoperoxidEndoperoxid
vvònòngg
LeucotrienLeucotrien
GaâyGaây
vieâmvieâm
ProstaglandinProstaglandin ThromboxanThromboxan
GaâyGaây
vieâmvieâm
Keát taäpKeát taäp
tieåu caàutieåu caàu
Cô cheá taùc ñoäng cuûa moät soá thuoácCô cheá taùc ñoäng cuûa moät soá thuoác

15. Taùc duïngTaùc duïng
 ÖÙc cheá mieãn dòchÖÙc cheá mieãn dòch :: teo moâ BH vaøteo moâ BH vaø
tuyeán öùctuyeán öùc
-- ↓↓ löôïng khaùng theålöôïng khaùng theå
-- ↓↓soá löôïng teá baøo lympho (1mg/kg/ngaøysoá löôïng teá baøo lympho (1mg/kg/ngaøy
ñoái vôùi Prednisolon)ñoái vôùi Prednisolon)
-- ↓↓caùc thaønh phaàn boå theåcaùc thaønh phaàn boå theå
-- ↓↓caùc cytokine (lymphokin, interleukin-1)caùc cytokine (lymphokin, interleukin-1)
- Caûn trôû quaù trình xöû lyù khaùng- Caûn trôû quaù trình xöû lyù khaùng

16.  Caùc taùc ñoäng khaùc :Caùc taùc ñoäng khaùc :
Chuyeån hoaù :Chuyeån hoaù :
 GlucidGlucid :: ↑↑ ñöôøng huyeátñöôøng huyeát
. Taêng taân sinh ñöôøng. Taêng taân sinh ñöôøng
. Giaûm söû duïng G ôû moâ ngoaïi. Giaûm söû duïng G ôû moâ ngoaïi
bieânbieân
 ProtidProtid Taêng thoaùi hoaùTaêng thoaùi hoaù
. Da nhaên, moûng, nöùt. Da nhaên, moûng, nöùt
. Moâ lieân keát loûng leûo,chaäm hoaù. Moâ lieân keát loûng leûo,chaäm hoaù
seïoseïo
. Teo cô. Teo cô
. loaõng xöông. loaõng xöông
.. ↑↑ ureâ huyeátureâ huyeát
 Lipid:Lipid: ↑↑ thoái hoá triglyceridthoái hoá triglycerid
.Taùi phaân boá môõ.Taùi phaân boá môõ

17.  Giöõ H2O vaø NaClGiöõ H2O vaø NaCl
 K+, H+ thaûi theo nöôùc tieåuK+, H+ thaûi theo nöôùc tieåu
 Ñoái khaùng vôùi CholecalciferolÑoái khaùng vôùi Cholecalciferol
 Gaây soûi ñöôøng tieát nieäuGaây soûi ñöôøng tieát nieäu
 MaùuMaùu :Taêng hoàng caàu vaø baïch caàu trung tính:Taêng hoàng caàu vaø baïch caàu trung tính
 Tim maïch : cöôøng GC coù theå gaây taêng huyeát aùpTim maïch : cöôøng GC coù theå gaây taêng huyeát aùp
++ GC laøm taêng cung löôïng tim vaø tröông löïc maïchGC laøm taêng cung löôïng tim vaø tröông löïc maïch
maùumaùu
++ GC ñieàu hoaø söï bieåu loä caùc thuï theå giaoGC ñieàu hoaø söï bieåu loä caùc thuï theå giao
caûm .caûm .
 Thaän:Thaän: ↑↑ ñoä loïc caàu thaän doñoä loïc caàu thaän do ↑↑ cung löôïng timcung löôïng tim

18.  TKTÖ : Td tröïc tieáp leân R ôû vuøng haûi maõ gaây roái loaïnTKTÖ : Td tröïc tieáp leân R ôû vuøng haûi maõ gaây roái loaïn
taâm thaàn,taâm thaàn, ↑↑ beänh taâm thaàn coù saünbeänh taâm thaàn coù saün
 AÛnh höôûng leân söï taêng tröôûng:AÛnh höôûng leân söï taêng tröôûng:
-- ↑↑phaùt trieån vaø bieät hoùa moät soá heä thoáng vaø côphaùt trieån vaø bieät hoùa moät soá heä thoáng vaø cô
quan cuûa thai nhi:quan cuûa thai nhi:
++ ↑↑chaát surfactant ôû phoåichaát surfactant ôû phoåi
++ ↑↑phaùt tieån heä thoáng men ôû heä tieâu hoaù vaø ganphaùt tieån heä thoáng men ôû heä tieâu hoaù vaø gan
- ÖÙc cheá toå chöùc suïn laøm treû em chaäm lôùn- ÖÙc cheá toå chöùc suïn laøm treû em chaäm lôùn
 Taùc duïng treân cô vaân:Taùc duïng treân cô vaân:
+ thieáu GC gaây nhöôïc cô+ thieáu GC gaây nhöôïc cô
+ thöøa GC gaây teo cô+ thöøa GC gaây teo cô
 AÛnh höôûng ñeán caùc hormon khaùc:AÛnh höôûng ñeán caùc hormon khaùc:
- H. tuyeán giaùp:+- H. tuyeán giaùp:+ ↓↓ T4 toaøn phaànT4 toaøn phaàn
++ ↓↓T4 chuyeån thaønh T3T4 chuyeån thaønh T3
- H. sinh duïc: öùc cheá söï tieát gonadotropin- H. sinh duïc: öùc cheá söï tieát gonadotropin
 Loeùt DD-TR: seõ gia taêng neáu duøng GC chung vôùiLoeùt DD-TR: seõ gia taêng neáu duøng GC chung vôùi

19. Ñieàu hoaø tieát cortisolÑieàu hoaø tieát cortisol
TIEÀN YEÂNTIEÀN YEÂN
ACTHACTH
VOÛ THÖÔÏNG THAÄNVOÛ THÖÔÏNG THAÄN
CORTISOLCORTISOL
Feedback(-)Feedback(-)
VÙNG DƯỚI ĐỒI
CRH
VÙNG DƯỚI ĐỒIVÙNG DƯỚI ĐỒI

20. Trieäu chöùng suy thöôïng thaänTrieäu chöùng suy thöôïng thaän
caápcaáp
- Ñau buïng, noân möõa- Ñau buïng, noân möõa
- Tieâu chaûy- Tieâu chaûy
- Tím taùi vaõ moà hoâi- Tím taùi vaõ moà hoâi
- Taêng thaân nhieät- Taêng thaân nhieät
- Coù theå roái loaïn taâm thaàn- Coù theå roái loaïn taâm thaàn
- Truïy maïch- Truïy maïch
- H- Hạ đường huyếtạ đường huyết
- Hạ huyết áp- Hạ huyết áp
Ñieàu tròÑieàu trò
- Hydrocortison- Hydrocortison
-- Truyeàn NaCl 0,9% vaø glucoseTruyeàn NaCl 0,9% vaø glucose

21. Döôïc ñoäng hoïcDöôïc ñoäng hoïc
 Voû thöôïng thaän:Voû thöôïng thaän: saûn xuaát Cortisol # 20 mg/ ngaøy ,saûn xuaát Cortisol # 20 mg/ ngaøy ,
nhieàu nhaát khoaûng 8 giôø saùngnhieàu nhaát khoaûng 8 giôø saùng
 Haáp thuHaáp thu : tieâu hoaù, tieâm, taïi choã: tieâu hoaù, tieâm, taïi choã
 Chuyeån hoaùChuyeån hoaù : ôû gan: ôû gan
--prednisonprednison ⇒⇒ prednisolonprednisolon
- cortison- cortison ⇒⇒ cortisolcortisol
 Thaûi tröøThaûi tröø :: nöôùc tieåu döôùi daïng 10 oxy 17 cetosteroidnöôùc tieåu döôùi daïng 10 oxy 17 cetosteroid

22. Chæ ñònhChæ ñònh
Vôùi PrednisolonVôùi Prednisolon
 Lieàu sinh lyùLieàu sinh lyù : 5 mg/ng: 5 mg/ngày:ày: Ñieàu trò thay theáÑieàu trò thay theá
 Lieàu döôïc lyùLieàu döôïc lyù ::
- Thoâng thöôøng: 0,5 mg/kg/ng- Thoâng thöôøng: 0,5 mg/kg/ngàyày : Khaùng: Khaùng
vieâmvieâm
- Cao:- Cao: ≥≥ 1 mg/kg/ng1 mg/kg/ngày :ày : ÖÙc cheá mieãn dòchÖÙc cheá mieãn dòch

23. -- Taêng saûn voû thöôïng thaän baåm sinhTaêng saûn voû thöôïng thaän baåm sinh
- Hen, Dò öùng- Hen, Dò öùng
- Khaùng vieâm, neáu do nhieãm khuaån + khaùng- Khaùng vieâm, neáu do nhieãm khuaån + khaùng
sinhsinh
- Vieâm ña khôùp daïng thaáp- Vieâm ña khôùp daïng thaáp
- Thaáp khôùp caáp coù vieâm tim- Thaáp khôùp caáp coù vieâm tim
- Thaän : hoäi chöùng thaän hö sang thöông toái- Thaän : hoäi chöùng thaän hö sang thöông toái
thieåuthieåu
- Beänh aùc tính :- Beänh aùc tính :
. K maùu doøng lympho. K maùu doøng lympho
. K haïch. K haïch
. K tuyeán giaùp. K tuyeán giaùp
- Lupus- Lupus
- Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu- Xuaát huyeát giaûm tieåu caàu
- Eczema theå taïng- Eczema theå taïng

24. -- Tieâu hoaùTieâu hoaù
. Tieâu chaûy dò öùng gluten. Tieâu chaûy dò öùng gluten
. Vieâm ruoät giaø maõn. Vieâm ruoät giaø maõn
- Da : Giai ñoaïn caáp tính cuûa beänh da maõn- Da : Giai ñoaïn caáp tính cuûa beänh da maõn
. Pemphigus. Pemphigus
- Beänh gan : Vieâm gan maõn tieán trieån- Beänh gan : Vieâm gan maõn tieán trieån
- Shock nhieãm truøng :- Shock nhieãm truøng :
. 30 mg/kg methyl prednisolon. 30 mg/kg methyl prednisolon
. Hoaëc 3 mg/kg Dexamethason. Hoaëc 3 mg/kg Dexamethason
Ñieàu trò 2 – 3 ngaøyÑieàu trò 2 – 3 ngaøy
- Lao caùc maøng- Lao caùc maøng
- Phuø naõo- Phuø naõo
- ÖÙc cheá mieãn dòch gheùp cô quan- ÖÙc cheá mieãn dòch gheùp cô quan
- Phoái hôïp khaùng sinh- Phoái hôïp khaùng sinh

25. Tai bieánTai bieán
 Phuø , Cao HAPhuø , Cao HA
 Giaûm K+Giaûm K+
 Loaõng xöôngLoaõng xöông
 Taêng nhaõn aùp (glaucom)Taêng nhaõn aùp (glaucom)
 Tieåu ñöôøngTieåu ñöôøng
 Buøng phaùt beänh taâm thaànBuøng phaùt beänh taâm thaàn
 Giaûm söùc ñeà khaùngGiaûm söùc ñeà khaùng
 Tieâm corticoid vaøo khôùpTieâm corticoid vaøo khôùp
- Vieâm khôùp coù muû- Vieâm khôùp coù muû
- Vieâm khôùp voâ truøng- Vieâm khôùp voâ truøng

26.  Sỏi đường tiết niệuSỏi đường tiết niệu
 Bùng phát bệnh lao đã ỗn địnhBùng phát bệnh lao đã ỗn định
 Đục thuỷ tinh thểĐục thuỷ tinh thể
 Hội chứng CushingHội chứng Cushing
 Suy vỏ thương thận cấpSuy vỏ thương thận cấp
 GC daïng hít gaây nhieãm naám Candida ôûGC daïng hít gaây nhieãm naám Candida ôû
mieäng: neân suùc mieäng sau khi duøngmieäng: neân suùc mieäng sau khi duøng
thuoácthuoác

27. Lieäu phaùp corticoideLieäu phaùp corticoide
aùp duïng khi duøng lieàuaùp duïng khi duøng lieàu ≥≥ lieàu sinh lyùlieàu sinh lyù
thôøi gianthôøi gian ≥≥3 tuaàn3 tuaàn
 Uoáng 1 laàn buoåi saùngUoáng 1 laàn buoåi saùng
 Ngöng ---> Giaûm lieàu : 10% toång lieàuNgöng ---> Giaûm lieàu : 10% toång lieàu
söû duïng 5 – 10mgsöû duïng 5 – 10mg
 Coù stress taêng gaáp ñoâi 2 – 5 ngaøyCoù stress taêng gaáp ñoâi 2 – 5 ngaøy
 Ñeán lieàu sinh lyù giaûm chaäm hônÑeán lieàu sinh lyù giaûm chaäm hôn
 Neân söû duïng loaïi corticoid coù taùcNeân söû duïng loaïi corticoid coù taùc
duïng trung bìnhduïng trung bình

28. Choáng chæ ñònhChoáng chæ ñònh
 Tieåu ñöôøngTieåu ñöôøng
 Lao phoåiLao phoåi
 Taâm thaànTaâm thaàn
 Cao HACao HA
 Suy tim öù huyeátSuy tim öù huyeát
 Suy thaänSuy thaän
 Loeùt daï daøy, loeùt giaùc maïcLoeùt daï daøy, loeùt giaùc maïc

29. Thuốc
Liều
tương
đương
Hiệu lực
kháng
viêm
Hiệu lực
giữ Na+
Hiệu lực
tác động
tại chổ
Chú thích
Loại tác dụng ngắn Không dùng kháng viêm vì hoạt tính MC cao
Hydrocortison
(Cortef)
Cortison (Corten)
Fludrocortison
(Florinef)
20
25
1
0.8
10
1
0.8
125
1
0
10
chỉ có hoạt tính khi trở thành hydrocortison.
Loại tác dụng trung bình Dùng để kháng viêm và ức chế miễn dịch
Prednison
(Cortancyl)
Prednisolon
(Hydrocortancyl)
Metyl prednisolon
(Medrol)
Triamcinolon
(kenacort)
5
5
4
4
4
4
5
5
0.8
0.8
0.5
0
0
4
5
5
Chỉ có hoạt tính khi chuyển thành
prednisolon.
Tương đối độc hơn các chất khác.
Loại tác dụng dài Dùng để kháng viêm và ức chế miễn dịch, đặc biệt khi có ứ nước, ức chế tiết ACTH
Betamethason
(Celeston)
Dexamethason
(Decadron)
0.6
0.75
25
25
0
0
10
10