1. 1
Η ΕΛΕΝΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Τάξη: Γ΄ Γυμνασίου
Μάθημα: Αρχαία ελληνικά (μετάφραση)
Εμπλεκόμενες περιοχές: Εικαστικά, Πληροφορική, Ν. Γλώσσα
Στόχοι: Οι μαθητές καλούνται:
Γνωστικοί:
• Να δουν μετά τη διδασκαλία της τραγωδίας τις διάφορες πτυχές της Ελένης και τη διαφορετική πραγμάτευσή της
στον Όμηρο, στη λυρική ποίηση, στην τραγική ποίηση, στην Ελένη του Ευριπίδη, στην ιστοριογραφία και στη
ρητορική.
• Να αντιληφθούν ότι η διαφορετική οπτική γωνία συμβαδίζει με το σκοπό του εκάστοτε δημιουργού.
• Να εξασκηθούν στην παραγωγή επιμελημένου γραπτού λόγου σχετικού με τα ερωτήματα που θα τους τεθούν.
Παιδαγωγικοί:
• Να εξασκηθούν στην ομαδοσυνεργατική και διερευνητική μέθοδο εργασίας, στη διατύπωση τεκμηριωμένων
απόψεων μέσω της μελέτης των κατάλληλων πηγών.
• Να αναπτύξουν μέσω της βιωματικής μάθησης δεξιότητες όπως η αυτενέργεια, η πρωτοβουλία, η κριτική σκέψη
και αποτίμηση των διαφόρων πηγών.
Τεχνογραμματισμός:
• Να εξασκηθούν στην εκμετάλλευση του δοθέντος στο φύλλο εργασίας υλικού από το Διαδίκτυο, στην παραγωγή
γραπτού λόγου με τη χρήση του επεξεργαστή κειμένου (word) ή με λογισμικό παρουσιάσεων (powerpoint)..
Διδακτικό υλικό: Διαδίκτυο, λογισμικό επεξεργασίας κειμένου, λογισμικό παρουσιάσεων, διδακτικό εγχειρίδιο
Διάρκεια: 4 διδακτικές ώρες
Οργάνωση τάξης: Η τάξη χωρίζεται σε ομάδες των 2-3 μαθητών ανάμεικτης γενικής επίδοσης, με στόχο οι λιγότερο
δυνατοί μαθητές να βοηθούνται από τους πιο δυνατούς. Ορίζονται συγχρόνως και οι ρόλοι των μελών π.χ. ο χειριστής
του Η/Υ, το άτομο που θα κρατά σημειώσεις, ο συντονιστής κ.τ.λ..
Υλικοτεχνική υποδομή: Εργαστήριο η/υ ή λαπ-τοπ.
Φύλλα εργασίας: 1 κοινό φύλλο εργασίας διανέμεται στις ομάδες.
Περιγραφή: Διανέμονται το φύλλο εργασίας στις ομάδες και οι μαθητές ακολουθούν τις οδηγίες που περιέχουν με
στόχο την απάντηση των ερωτημάτων. Οι τελικές απαντήσεις θα πρέπει να είναι προϊόν συνεργασίας, χαμηλόφωνης
συζήτησης μεταξύ των μελών της κάθε ομάδας και επαρκών σημειώσεων.
Ο καθηγητής σιωπηρά επιβλέπει την έρευνα των μαθητών εντός της τάξης, επεμβαίνει ενισχυτικά και
καθοδηγητικά και επιλύει σχετικές με την πορεία του μαθήματος απορίες των μαθητών.
Στο τέλος κάθε τμήματος του φύλλου εργασίας οι μαθητές καταγράφουν σε λογισμικό επεξεργασίας κειμένου τις
απαντήσεις των επιμέρους ερωτήσεων και τις παρουσιάζουν στην τάξη. Μετά το τέλος της επεξεργασίας του φύλλου
εργασίας τους ανατίθεται να συνθέσουν ένα λογισμικό παρουσιάσεων για τις διαφορετικές πτυχές της Ελένης
χρησιμοποιώντας πιθανόν και εικόνες-φωτογραφίες απ’ το διαδίκτυο, το οποίο κάθε ομάδα θα παρουσιάσει στην τάξη.

2. 2
Φύλλο εργασίας
Α. 1 διδακτική ώρα
δ 120-2: εμφάνιση της Ελένης που παρομοιάζεται με τη θεά Άρτεμη.
δ 226-29: μαρτυρία για κατοχή της τέχνης των βοτάνων από την Ελένη που τη διδάχτηκε από τη γυναίκα του Θώνη,
Πολυδάμνη, στην Αίγυπτο.
δ 275-85: διήγηση Μενελάου για την παρουσία της Ελένης έξω από το Δούρειο Ίππο και τον πειρασμό των Αχαιών ν’
ανταποκριθούν. Αντίσταση των Αχαιών με παρακίνηση του Οδυσσέα.
Γ 155-160: σχολιασμός της ομορφιάς της Ελένης από τους ηλικιωμένους Τρώες.
Ζ 342-68: Η Ελένη καταριέται τον εαυτό της για τα δεινά που προκαλεί και διακατέχεται από ενοχές. Ο Έκτορας δεν την
αντιμετωπίζει εχθρικά, την αναγνωρίζει ως σύντροφο του αδερφού του και στηρίζεται στην επίδρασή της σ’ αυτόν για τη
θαρραλέα συμμετοχή του Πάρη στη μάχη.
Ω 760-75: μετά την Εκάβη και την Ανδρομάχη η Ελένη ολοκληρώνει το γυναικείο θρήνο για τον Έκτορα, περιγράφοντας
τη σχέση μεταξύ τους.
1. Μελετώντας τις παραπάνω ομηρικές πηγές, ποια γνωρίσματα της Ελένης τονίζονται;
2. Ποια φαίνεται να είναι η στάση των Τρώων απέναντι της;
3. Ποια είναι η σχέση της Ελένης με τους συμπατριώτες της; Υπάρχει κάποιος υπαινιγμός για πιθανή εχθρική στάση
των Ελλήνων απέναντί της;
Αλκαίου 74D, 111P: κατηγορία της Ελένης για το χαμό του Αχιλλέα και άλλων σπουδαίων Ελλήνων ηρώων.
Σαπφούς 27aD, 195P: εξωραϊσμός της Ελένης ως υποκινήτριας του Τρωικού πολέμου λόγω της επίδρασης της
Αφροδίτης, θεάς του Έρωτα, και θαυμασμός της ομορφιάς της.
Ιβύκου 1 a5: ο πόλεμος και ο όλεθρος των Αχαιών οφείλεται στην Ελένη.
1. Ποια είναι η αντιμετώπιση της Ελένης από τους παραπάνω λυρικούς ποιητές;
Β. 2 διδακτικές ώρες
Αισχύλου Αγαμέμνων 1463-8: η Ελένη ως υπαίτια της Τρωικής εκστρατείας ψέγεται από τους Έλληνες.
Ευριπίδη Ορέστης 53-9: διάσωση Ελένης που θεωρείται υπεύθυνη για τις συμφορές των Ελλήνων στην Τροία – Απειλή
λιθοβολισμού της.
Ευριπίδη Ανδρομάχη 602-7, 627-33: κατηγορία του Μενέλαου που υποδουλωμένος στην εξωτερική ομορφιά της Ελένης
δεν την σκότωσε ούτε τη διέσυρε αλλά την έσωσε.
Ευριπίδη Εκάβη 440-2: κατηγορία της ομορφιάς της Ελένης από την Εκάβη για την καταστροφή της Τροίας.
Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Ταύροις 354-60: η Ιφιγένεια θεωρεί την Ελένη υπαίτια της προσπάθειας θυσίας της απ’ τον πατέρα
της για την έναρξη του Τρωικού πολέμου, της απομάκρυνσής της απ’ την οικογένειά της και την εξορία της στην
Ταυρίδα.
Ευριπίδη Τρωάδες 368-73: η Κασσάνδρα σχολιάζει το μίσος των Ελλήνων για την Ελένη που ακολούθησε με τη θέλησή
της τον Πάρη στην Τροία.
Ευριπίδη Τρωάδες 765-70: η Ανδρομάχη μέμφεται την Ελένη ως υπαίτια του πολέμου και εκτοξεύει κατάρες και
προσβολές εναντίον της.
1. Ποιο συγκεκριμένο γνώρισμα της Ελένης αναφέρουν επανειλημμένα οι ήρωες των παραπάνω τραγωδιών;
2. Ποια συναισθήματα εκφράζονται παραπάνω για την Ελένη;
Δ. Ευρυπίδη Ελένη 20-30: Στον πρόλογο η Ελένη αφηγείται τη συνεύρεση του Δία με τη Λήδα και τη θεϊκή διαμάχη με
κριτή τον Πάρη.

3. 3
Ευριπίδη Ελένη 70-82: η Ελένη αφηγείται την εκδοχή που θέλει ένα είδωλό της να πηγαίνει στην Τροία και την ίδια να
έχει καταφύγει στην Αίγυπτο.
Ευριπίδη Ελένη 88-92: ο Τεύκρος συνειδητοποιεί την ταυτότητα της Ελένης και επαναλαμβάνει την εχθρική στάση των
Ελλήνων απέναντί της.
Ευριπίδη Ελένη 102-3: μίσος των Ελλήνων για την Ελένη που προκάλεσε τον επαχθή Τρωικό πόλεμο.
Ευριπίδη Ελένη 139-146: αφήγηση για την ανάκτηση του ειδώλου της Ελένης από την Τροία, όχι της πραγματικής.
Ευριπίδη Ελένη 157-162: η αυτοκτονία της μητέρας της Ελένης από ντροπή για τη φήμη της κόρης της.
Ευριπίδη Ελένη 188-191: ο Τεύκρος αντιλαμβάνεται την αντίφαση του ειδώλου και της αληθινής Ελένης και την
καλοτυχίζει. Έμμεσος εξωραϊσμός ηρωίδας.
Ευριπίδη Ελένη 297-303: θεϊκή η ευθύνη για τις συμφορές του πολέμου, όχι ανθρώπινη. Αποστροφή της εξωτερικής
ομορφιάς που έδρασε αρνητικά για την πανελλήνια φήμη της.
Ευριπίδη Ελένη 542-547: ο Μενέλαος διαπιστώνει την απάτη: μεταφέρει το είδωλο από την Τροία, όχι την πραγματική
του σύζυγο.
Ευριπίδη Ελένη 624-6: αναγνώριση δύο συζύγων.
Ευριπίδη Ελένη 667-679: ο αγγελιαφόρος μεταφέρει τα γεγονότα: το είδωλο αποκαλύπτεται, εξαφανίζεται και
απενοχοποιεί την αληθινή Ελένη.
Ευριπίδη Ελένη 766-772: η Ελένη αδικημένη και αγανακτισμένη για την κακή τύχη της θρηνεί.
Ευριπίδη Ελένη 970-78: η Θεονόη προφητεύει στην Ελένη ότι η αποκατάσταση της πανελλήνιας φήμης της και η
κάθαρση του ονόματός της αποτελεί θεία βούληση με μόνο εμπόδιο την Αφροδίτη που δεν επιθυμεί την αποκάλυψη
του δόλιου σχεδίου της για το βραβείο της ομορφιάς.
Ευριπίδη Ελένη 1021-30: η Ελένη δηλώνει βέβαιη ότι η επιστροφή της στη Σπάρτη και η αποκάλυψη της αλήθειας των
γεγονότων στην Τροία και στην Αίγυπτο θα αποκαταστήσει το όνομά της και το ρόλο της ως μητέρας και συζύγου.
1. Ποια εκδοχή για την απαγωγή της Ελένης επαναλαμβάνεται στον πρόλογο της τραγωδίας και γιατί; Πώς νιώθουν οι
περισσότεροι Έλληνες για την ηρωίδα;
2. Αλλάζει η στάση των Ελλήνων, όταν αποκαλύπτεται ότι η αληθινή Ελένη βρισκόταν στην Αίγυπτο και το είδωλό
της στην Τροία στο διάστημα του Τρωικού πολέμου;
3. Ποιος τελικά ευθυνόταν για τον πόλεμο;
4. Ποια είναι η αμοιβή της ηρωίδας για τον άδικο πανελλήνιο εξευτελισμό που υπέστη;
5. Πώς σκιαγραφείται η Ελένη στη συγκεκριμένη τραγωδία σε σύγκριση με τα παραπάνω τραγικά αποσπάσματα;
Ε. 1 διδακτική ώρα
Ηροδότου 1.3-4: ο ιστορικός κατηγορεί εμμέσως την Ελένη για τα ερωτικά παιχνίδια με τον Πάρη και την υποτιθέμενη
απαγωγή της απ' τη Σπάρτη. Στηλιτεύει επίσης και την ανοησία των Ελλήνων που ξεκίνησαν έναν πόλεμο εξαιτίας μιας
γυναίκας, τη στιγμή που οι αρπαγές γυναικών μεταξύ Ασίας και Ευρώπης συνηθίζονταν ανέκαθεν. Με τον Τρωικό
πόλεμο εγκαινιάστηκε η μόνιμη έχθρα ανάμεσα στις δύο ηπείρους με κορύφωση τους Περσικούς πολέμους.
Θουκυδίδη 1.9: ο ιστορικός ορθολογιστικά σκεπτόμενος και αντιμετωπίζοντας τη μυθική και ομηρική παράδοση
κριτικά διατυπώνει την άποψη ότι ο Αγαμέμνονας ένωσε τους Αχαιούς υπό την αρχηγία του όχι εξαιτίας των όρκων
του Τυνδάρεω, σύμφωνα με τους οποίους οι μνηστήρες έπρεπε να βοηθήσουν στην ανάκτηση της Ελένης απ' τους
Τρώες και στην αποκατάσταση της τιμής του Μενέλαου, αλλά εξαιτίας της μεγάλης δύναμης του βασιλιά του Άργους.
1. Πώς εξηγεί ο κάθε ιστορικός την έναρξη του Τρωικού πολέμου και ποιο ρόλο αποδίδει στην Ελένη;
Γοργία Ελένης Εγκώμιον 6-7, 12, 15, 19: εξωραϊσμός της Ελένης ως υπαίτιας των συμφορών των Ελλήνων στην
Τρωική εκστρατεία – Η ευθύνη ανήκει στους θεούς, στην Τύχη και στον Έρωτα.

4. 4
Ισοκράτη Ελένης Εγκώμιον 45-47: Η επιλογή της Αφροδίτης ως της ομορφότερης θεάς απ’ τον Πάρη με κριτήριο την
υπόσχεση της Ελένης ήταν ορθή, γιατί τα αγαθά που υπόσχονταν οι άλλες θεές ήταν προσωρινά και ευμετάβλητα. Έτσι
ο Πάρης δεν είναι ο επιπόλαιος νέος που γνωρίζουμε απ’ την παράδοση αλλά συνετός και λογικός.
Ισοκράτη Ελένης Εγκώμιον 54-60: Η ανωτερότητα του κάλλους έναντι άλλων αρετών φαίνεται και απ’ τη συμμετοχή
των θεών στον Τρωικό πόλεμο αλλά και απ’ την αγάπη των θεών για όμορφους θνητούς.
Ισοκράτη Ελένης Εγκώμιον 60-68: Η ομορφιά της Ελένης της χάρισε την αθανασία και τη λατρεία της ως θεότητας στη
Σπάρτη. Έπειτα λόγω εκείνης διαδόθηκε το έπος ως είδος, έγινε γνωστός ο Στησίχορος και οι Έλληνες συγκροτούσαν
πανελλήνιες εκστρατείες και κατακτούσαν νέα μέρη.
1. Πώς αντιμετωπίζουν οι παραπάνω ρήτορες την Ελένη –και ιδιαίτερα την ομορφιά της- σε σχέση με τον Τρωικό
πόλεμο;
2. Ποια είναι τα επιχειρήματά τους; Είναι πειστικά;