2. gotische periode = 13de en 14de eeuw
omwenteling en verandering
• 1337 – Honderdjarige Oorlog begint
• 14th
c. – Zwarte Dood (¼ bevolking)
• 1378-1417 – Grote Schisma (politieke/religieuze crisis)
• Groei van de steden.
• Onafhankelijke staten ontstaan. (bv. Frankrijk)
6. Ambulatorium en straalkapellen
Abdijkerk St-Denis
Saint Denis, Frankrijk
1140-1144
• VROEG GOTIEK
• Karolingische basilica was
“ongeschikt” voor een
koninklijke kerk en dus werd ze
omgebouwd tot een prachtige
gotische kathedraal door
Abt Suger
• Ribgewelven en spitsbogen
• Lux nova
53. Het interieur van de gothische kathedraal werd steeds meer als ‘hemels
licht’ beleefd en steeds minder als een aards ‘gebouw’. .
54. GOTISCHE
KATHEDRAAL
Binnen : HEMELS
LICHT
(glasramen, verticaliteit)
Buiten = STENEN
BIJBEL
De buitenkant werd dus opgevuld
met enorm veel beeldhouwwerken.
(biblia pauperum + horor vacui)
an Fouquest, The Building of a Cathedral, 1465
age source: http://cgfa.acropolisinc.com/fouquet/p-fouquet4.htm
55. West façade: 1134 - Early Gothic
Nave and transepts: after 1194 - High Gothic
de kathedraal van Chartres.
Is een mooi voorbeeld om de evolutie
van het gotische beeldhouwwerk te
illustreren.
59. Deze evolutie was een
direct gevolg van het
‘herontdekken van de
klassieke leermethodes
aan de kathedraalschool
van Chartres. (voorlopers
van de universiteiten)
Gotische menselijkheid
Plato, Seneca, and Aristotle, from Devotional and Philosophical Writings, c. 1330
Image source: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Plato_Seneca_Aristotle_medieval.jp
60. gotische menselijkheid
Aristoteles leerde dat de
‘wetenschappelijke observatie’ een
juiste weg naar kennis was
Het groeiende ‘realisme ‘ in de
beeldhouwkunst mag deels aan
zijn invloed toegeschreven worden.
61. gotische humanisme
Ook de meetkunde vinden we sterk
terug in de kathedraal van
Chartres.
Dit geeft het geloof weer dat de
kosmos door god was ‘ontworpen’.
God as Architect of the World. Gothic Art. 1,200 CE
62. Building the Great Cathedrals – Science + Religion
http://www.youtube.com/watch?v=6-
Zaj35d3zE&feature=player_embedded
66. Ook in de glasramen aan het noordelijke roosvenster worden deze
koningen getoond (verwijzen ze naar de ‘koninklijke voorouders van
Christus.
67. En zo legitimiren ze de Franse monarchie, die beweerden
dat ook zijn nog afstamden van de Koningen van het O.T.
Yep, mijn familie
stamt af van de
Koningen uit het
oude Testament.
69. Ze zijn langwerpig en
smal.
Uitgerokken zoals de
zuilen waarop ze
vastzitten.
70. De verhoudingen
(proporties) zijn nog niet
realistisch.
Ze lijken gewichtsloos,
er zit geen ‘lichaam’
onder de gedrapeerde,
antieke kleding.
71. But they have a
lifelike quality
not seen since
Greek and
Roman times
De gelaatsuitdrukking en zijn
vergelijkbaar met de antieke Griekse
tijden…
72. Ze doen inderdaad denken
aan de oude Archaïsche
Griekse beelden
En geven zo ook het
ontwakend besef , de
groeiende interesse om
het menselijke terug weer
te geven.
90. Central Tympanum, Chartres Cathedral, South Portal, trumeau
Accent komt dus meer en meer op vergeving en redding te liggen en niet
zozeer op bestraffing. (cfr. Romaanse beeldhouwkunst)
91. God als architect van de wereld
folio 1 verso geïllustreerde Bijbel
(Bible Moralisé)
Parijs, Frankrijk
ca. 1220-1230
ink, tempera and gold leaf on vellum
13 1/2 x 8 1/4 in.
92. Blanche de Castille, Louis IX
en 2 monniken
(bible moralisé)
Parijs, Frankrijk
1226-1234
ink, tempera and gold leaf on vellum
15 x 10 1/2 in.
93. 100 jaar verschil tss beide beeldpartijen
Chartres - Chartres, Frankrijk
105. Maagd Maria met dode Jezus (piéta)
Röttgen Pietà
Rijngebied, duitsland
ca. 1300-1325 - painted wood
2 ft. 10 1/2 in. high
Pietá = medelijden in Italiaans
106. Uitbeelding van het liefdeskasteel met riddertornooi
Juwelenkoffer
Parijs, Frankrijk - ca. 1330-1350 - ivory and iron
107. Nikolaas van Verdun - Reliekschrijn van de 3 koningen
Keulen, kathedraal, ca. 1190
silver, bronze, enamel and gemstones
5 ft. 8 in. x 6 ft. x 3 ft. 8 in.
109. Ontstaan?
• Frescos verwijnen stilaan
meer en grotere vensters
Plafonds worden hoger
• Schilderijnen vervangen dit:
– Paneelschilderingen (op hout)
– Retabels (altaarstukken)
110. Retabel (altaarstuk)
• Werden in de kerk
geplaatst, ter
vervanging van de
frescos.
• Meestal in de apsis of in
de straalkapellen.
• Soms tot 3 delig :
– Predella of voet
– nis = horizontaal
– register (verticaal)
Predella
Horizontale nissen
Verticale
registers
111. 2 technieken
• Tempera
– Om het pigment (kleurstof) te binden werd
ei of dierenbot gebruikt.
• Sinds 15de eeuw olieverf
(Vlaamse Primitieven – Laat gotiek)
– Maakt kleuren voller en mengbaarder.
116. Italo-gotisch
• Ontstond in Italië (13de
eeuw) en verspreidt
zich over Europa tijdens
de 14de
eeuw.
• kenmerken:
– Zoeken naar perspectief
– Menselijke lichaam beter
weergeven
– Weergave van het licht door
kleur wordt belangrijk
117. Italo-gotische stijl
• Het ontstaan van Bedelordes
(Franciscanen) lijdt tot een
herwaardering van het ‘gevoel’
• Men probeert emotie weer te geven
• Werken hebben vaak een grotere
intellectuele diepgang.
• Vaak afgebeeld : Maagd met kind
(invloed van Byzantijnse stijl)
• Belangrijke schilders :
– Giotto
– Cimabue
118. Italio gotische stijl
• In de 13de
eeuw wordt er in
Florence een nieuwe stijl
gecreëerd (o.i.v. Val van Constantinopel):
– Sterk gestileerde Christus,
sterke curvewith a curved body
painted on a piece of wood with
cross shape in which the
extremes are expanded.
– Langwerpige schilderijen (cfr.
Retabels) met de Heilige
centraal en groter geplaatst,
laterale scènes in niches.
119. Italo gotische stijl
• Giotto is de overgangsfiguur
aan van de Byzantijnse kunst
naar het realisme van de
Renaissance.
• In zijn kunst zien we invloed
van :
• Zijn leermeester Cimabue,
met zijn Byzantijnse stijl
• Antieke cultuur
• Open mentaliteit van de
burgerij
• De problemen om de
zichtbare wereld weer te
geven.
120. Italo gotische stijl
• Giotto’s
kenmerken
– Inspiratie uit de natuur
– Breuk met de Byzantijnse
traditie
– Geeft 3 dimensies weer
(perspectief)
– Giotto’s personages
bewegen, zijn levend.
– Het kader is een landschap
met steden, naïef maar
poging tot architecturale
vormweergave.
– Gelaatsuitdrukkingen met
emoties.
121.
122. Internationale Stijl
• Samensmelten van
– Franse stijl
– Italo gotische stijl
• kenmerken:
– Veel geboven lijnen.
– Toevoegen van
realistische of
natuurgetrouwe details
met een symbolisch
karakter
– Fijne detailwerking
– Ontstond aan het hof
van de Duc de Berry en
de Bourgondische hoven
(miniaturen)
– Sterke invloed van de
Vlaamse Primitieven
125. • Ontstaat vanuit de internationale stijl en de miniatuurkunst.
• Olieverf :
– Vollere kleuren
– Mogelijkheid om transparantie weer te geven.
– Zeer fijne detailwerking. (Olieverf kan je in lagen aanbrengen).
– Technische virtuositeit
• Op houten panelen
• Van zeer klein tot enorm grote formaten.
• Lichtbronnen, lichtinval.
• Symbolische inhouden.
• Naturalisme en realisme (landschappen, voorwerpen, mensen)
• Ontstaan in Vlaanderen vanwege rijke burgers in de steden (Brugge).
• Belangrijkste kunstenaars :
– Jan Van Eyck
– Hugo Van der Goes
– Rogier Van der Weyden
Vlaamse Primitieven
