การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและสื่อการศึกษา

1. บทที 2 การเปลี ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 16
การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา
บทที่ 2
โครงรางเนื้อหาของบท คําสําคัญ
1. การเปลี่ยนแปลงโฉมหนาทางการศึกษา  ผูเรียนเปนศูนยกลาง
2. การเปลี่ยนแปลงของผูเรียน  ปฏิรูปการเรียนรู
3. การเปลี่ยนแปลงมาสูการเรียนที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลาง  ทักษะการคิดในระดับสูง
วัตถุประสงคการเรียนรู  การเรียนรูอยางตื่นตัว
1. อธิบายการเปลี่ยนกระบวนทัศนของเทคโนโลยีและ  การเรียนรูแบบรอรับ
สื่อการศึกษาในดานตางๆได  เครื่องมือทางปญญา
2. วิเคราะหผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีและ
สื่อการศึกษาได
3. วิเคราะหถึงเทคโนโลยีและสื่อการศึกษาที่สอดคลองกับ
ผูเรียนเปนสําคัญได
กิจกรรมการเรียนรู
1. ผูสอนใหมโนทัศนเชิงทฤษฎี หลักการ เรื่องการ
เปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา
2. นักศึกษาแบงเปนกลุมยอย กลุมละ 3 คน ศึกษาจาก
สิ่งแวดลอมทางการเรียนรูบนเครือขาย
http://ednet.kku.ac.th/~sumcha/web-230301/ โดย
ศึกษาสถานการณปญหาบทที่ 2 วิเคราะหทําความเขาใจ
คนหาคําตอบจากเอกสารประกอบการสอนและแหลง
เรียนรูบนเครือขายและรวมกันสรุปคําตอบ และนําเสนอใน
รูปแบบ Power point
3. นักศึกษารวมกันสรุปองคความรูและแลกเปลี่ยนความ
คิดเห็น โดยผูสอนตั้งประเด็น และอธิบายเพิ่มเติม

2. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 17
สถานการณปญหา(Problem-based learning)
ครูสมศรีเปนครูสอนวิชาสั งคมศึกษา เปนผูมีความรูและมีความเชี่ยวชาญในดานนี้เป น
อยางดี โดยวิธีการสอนนักเรียนในแตละครั้ง ครูสมศรีมักจะสอนหรือบรรยายใหนักเรียนจํา และสื่อ
การสอนที่นํามาใชในประกอบการสอนก็เปนในลักษณะที่เนนการถายทอดความรูดวย ไมวาจะเปน
หนังสือเรียน, การสอนบนกระดาน หรือแมกระทั่งวิดีโอที่
นํามาเปดใหนักเรียนไดเรียน โดยครูสมศรีมีความเชื่อที่วา
การสอนที่ ดี แ ละมี ป ระสิ ท ธิ ภ าพนั้ น คื อ สามารถทํ า ให
นักเรี ยนสามารถจํ าเนื้อหา เรื่ องราวในบทเรี ย นใหไ ดม าก
ที่สุด สวนนักเรียนของครูสมศรีก็เปนประเภทที่วารอรับเอา
ความรูจากครูแตเพียงอยางเดียว ดําเนินกิจกรรมการเรียน
ตามที่ ค รู กํา หนดทั้ ง หมด เรี ย นไปได ไ ม น านก็ เ บื่ อ ไม
กระตือรือรนที่ จะหาความรู จากที่ อื่นเพิ่ ม เติ ม ครูใ หทํ าแค
ไหนก็ทําแคนั้นพอ
ซึ่งจากวิธีการสอนของครูสมศรีและลักษณะของนักเรียนที่กลาวมาทั้งหมด ไดสงผลใหเกิด
ปญหาขึ้นคือ เมื่อเรียนผานมาไดไมนานก็ทําใหลืมเนื้อหาที่เคยเรียนมา ไมสามารถคิดไดดวยตนเอง
และไมสามารถที่จะนํามาใชแกปญหาในชีวิตประจําวันได
ภารกิจ
1. วิเคราะห แนวคิ ดวิธีการจัด การเรียนการสอน และการใชสื่ อการสอนของครู สมศรี
ตลอดจนวิธีการเรียนรูของนักเรียน วาสอดคลองกั บยุคปฏิรูป การศึ กษาที่ เนนผูเรีย นเปนสําคั ญ
หรือไม พรอมทั้งใหเหตุผลประกอบ
2. วิเคราะหเ กี่ยวกับ การเปลี่ ยนแปลงทางการศึ กษามาสูยุ คปฏิ รูปการเรีย นรู วามี การ
เปลี่ยนแปลงทางดานใดบาง พรอมทั้งอธิบายเหตุผลสนับสนุน
3. ปรั บวิ ธีการสอนและวิธีการใชสื่อการสอนของครูส มศรี ให เหมาะสมกับยุ คปฏิรู ป
การศึกษาที่เนนผูเรียนเปนสําคัญ

3. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 18
การเปลี ยนแปลงโฉมหน้าทาง การเปลี ยนแปลงผู ้ เรี ยน
การศึ กษา
สาระสําคัญ
ในบทที 2
การเปลี ยนแปลงมาสู่การเรี ยน
ที เน้นผู ้ เรี ยนเป็ นศูนย์ กลาง
การเปลี่ยนแปลงโฉมหนาทางการศึกษา (The Changing Face of Education)
แนวคิดดั้งเดิมเกี่ยวกับการเรียนและการสอน ถายอนคิดถึงหองเรียนแบบเกาโดยสวน
ใหญจะมีลักษณะเปนหองที่ประกอบดวย โตะเรียนและเกาอีเรียงเปนแถว การเรียนการสอนจะมีครู
้
ยืนอยู หน าชั้ นเรีย น และ ถ ายทอดเนื้อหา ในขณะที่ ผูเ รีย นนั่ งฟ งและรอรับ ความรูจากครู ตาม
แนวความคิดนี้ครูจะเปนผูที่ดําเนินการ กํากับควบคุมวางแผน ดําเนินการและประเมินผลพฤติกรรม
ของผู เ รี ย น ซึ่ ง น าจะเป นการสอนที่ ผู เ รี ย นไม
สามารถคิดเกิ นกวาข อมูลที่ค รูจัดให ในบางครั้ ง
อาจเป นการเรี ย นโดย "เน น ทั ก ษะการจดจํ า ”
ท อ งจํ าอย า งเดี ย วเท า นั้ น (Rote Learning)
(Newby, Stepich, Lehman, 2000)
แนวคิดใหมเกี่ยวกับการเรียนและการ
สอน ในปจจุบันกระแสการเปลี่ยนแปลงดานตางๆ
เกิดขึ้นอยางรวดเร็ ว ไมวาจะเปนความก าวหน า
ทางดานวิท ยาศาสตร และเทคโนโลยีที่ได เขามามีอิทธิพล ตอการดําเนินชีวิตของมนุษยเราอยาง
มาก และจะทวีความสําคัญยิ่งขึ้น "การศึกษาจึงตองเปน พลวัตร" นั่นคือ ตองปรับเปลี่ยนใหทัน
และสอดคลองกับ กระแสการเปลี่ยนแปลงของชาติและสังคมโลกอยูตลอดเวลา ซึ่งสภาพสังคมที่
เปนอยูในทุกวันนี้ บุคคลที่จะอยูรอดในสังคมอยางมีความสุขจะตองเปนผูมีประสิทธิภาพของความ

4. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 19
เปนมนุ ษยที่ สมบูร ณ ตองรูจั กคิ ด รู จักทําเปน รู จักแกป ญหาได และปฏิ บัติใ นวิ ถีท าง ที่ ถูกตอง
เหมาะสม จึงจําเปนต องให การศึ กษาที่มีคุณภาพโดยจัด กระบวนการเรีย นรูที่ใ ชเทคโนโลยีและ
สารสนเทศตางๆใหเปนประโยชน
การจัดการศึกษาในทุกๆ แหง จึงไม
ควรลืม เปาหมายอั นแท จริง คือ การพั ฒ นา
ความเปนมนุษยในทุกๆ ดาน ไมใชเฉพาะในแง
ความรู และทักษะทางวิชาชีพเทานั้น แตเรา
ต องจั ด การศึ กษาที่ ใ ห ทั้ ง ความรู พื้ นฐานที่ จะ
เปนบันไดในการศึกษาวิชาอื่นๆ และความรู
พื้นฐานเกี่ยวกั บความเปนมนุ ษย นั่นก็คือ เรา
ควรตองคํานึ งถึง การเตรี ยมมนุษยให มีคุณภาพอยางรอบดาน ใหคิ ดเป น แกป ญหาเปน และ
สามารถศึกษาดวยตนเองได ดังพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติพุทธศักราช 2542 ซึ่งปจจุบันนี้
ในหลักสูตรการเรียนการสอนทุกระดับไดกําหนดสมรรถนะของผูเรียนวาจะตองมีความสามารถใน
ดานใดอื่นบางที่จําเปนตอการดํารงชีพในยุคแหงสหัสวรรษหนา ดังเชนในระดับอุดมศึกษาไดกําหนด
มาตรฐานระดับคุณวุฒิอุดมศึกษา ซึ่งมี 5 ขอบขาย ไดแก (1) คุณธรรม จริยธรรม (2) ความรู (3)
ทักษะทางปญญา (4) ทักษะความสัมพันธระหวางบุคคลและความรับผิดชอบ และ (5) ทักษะการ
วิเคราะหเชิงตัวเลข การสื่อสารและการใชเทคโนโลยีสารสนเทศ
การเปลี่ยนแปลงผูเรียน (The Changing Learner)
ในโลกปจจุบันพบวา ความตองการเกี่ยวกับตัวผูเรียนเพิ่มมากขึ้น แมวาครั้งหนึ่งอาจจะ
มี การตอบสนองตอการเรียนแบบทองจํามามาก แตในปจจุบันสภาพชีวิตจริงตองการบุคคลที่มี
ความสามารถในการใชทักษะการใหเหตุผลในระดับที่สูงขึ้น เพื่อการแกปญหาที่ซับซอน ซึ่งพบวา
ความสามารถในทักษะดังกลาวที่จะนํามาใชใน
การแกปญหาไมคอยปรากฏใหเห็น หรือมีอยู
นอยมากในปจจุบัน แนวคิดเกี่ยวกับผูเรียนจึง
ตองเปลี่ยนแปลงมุมมองใหม
ดั ง ที่ Driscoll (1994) กล า ว
ว า อาจจะไม ใ ช เ วลาที่ จ ะคิ ด ว า ผู เ รี ย นเป น
ภาชนะที่วางเปลา ที่รอรับการเติมใหเต็ม แต
น า จะคิ ด ว า ผู เ รี ย นเป น สิ่ ง มี ชี วิ ต ที่ มี ค วาม
ตื่นตัว กระฉับกระเฉง และคนหาความหมาย ซึ่งขณะนี้ผูเรียนจะถูกมองวา เปนผูที่มีสวนรวมอยาง
ตื่นตั วในการเรีย นรู คิดค น เสาะแสวงหาวิธีที่ จะวิเ คราะห ตั้ งคําถาม อธิบ าย ตลอดจนทํ าความ
เขาใจสิ่งแวดลอมที่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

5. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 20
ในปจจุบันความหลากหลายในสังคม ทําให แบบการเรียน (Learning Styles) พื้นฐาน
ประสบการณที่แตกตางกัน ความแตกตางของวิถีชีวิตในแตละครอบครัวและอื่นๆ ทําใหหองเรียนใน
ปจจุบันมีความหลากหลายเปนเหตุที่ทําใหเกิดปญหาการเรียนรูที่ซับซอนสําหรับครูและผูเรียน
การเปลี่ยนแปลงมาสูการเรียนที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลาง
ในป จจุ บั นเป นยุ ค ที่ การส ง ข อมู ล มี
ความรวดเร็วมาก เทคโนโลยีเปดโอกาสใหแต
ละ บุคคลไดรับ รวบรวม วิเคราะหและสื่อสาร
ข อมู ล ข าวสารได อย างละเอี ย ดและรวดเร็ ว
มากกวาที่ผานมา เปนผลทําใหความตองการ
เกี่ยวกับการศึกษาเพิ่มขึ้น เพื่อที่จะชวยผูเรียน
ทุ ก คนให ไ ด รั บ ทั ก ษะที่ เ พิ่ ม มากขึ้ น เพื่ อ ให
ผู เ รี ย นเกิ ด ความพร อ มในการวิ เ คราะห
ตัดสินใจ และแกปญหาที่เกิดขึ้นในชีวิตจริงที่ซับซอน ดังที่ Bruner (1993) กลาววา “ผูเรียนตอง
ยกระดับการเรียนที่เพิ่มจาก “การจดจํา” ขอเท็จจริงไปสูการเริ่มตนที่จะคิดอยางมีวิจารณญาณ
และสรางสรรค” ความจํา เป นที่เพิ่มขึ้นเหลานี้ นํามาสูการเปลี่ยนแปลงวิธีการที่ ครูผูสอนจะมี
ปฏิสัมพันธกับผูเรียน ยิ่งไปกวานั้น ความเปลี่ยนแปลงดังกลาวจําเปนที่ครูผูสอนตองมีพื้นฐานของ
ความเขาใจอยางดี เกี่ยวกับผูเรียนแตละคนวามีวิธีการเรียนรูอยางไร
ดั ง นั้ น ผู ส อ น ค ว ร จ ะ ศึ ก ษ า
เทคนิ ค วิ ธีการเทคโนโลยีต างๆ ที่ จะ
นํามาใชเพื่อชวยใหผูเรียนไดรับความรูใหม
ซึ่งแตเดิมมักเปนการสอนใหผูเรียนเรียนโดย
การท อ งจํ า ควรปรั บ เปลี่ ย นมาสู ก ารใช
เทคนิควิธีการที่จะชวยผูเรียนรับขอเท็จจริง
ไดอยางมีประสิทธิภาพ ไดแก การใชเทคนิค
ชวยการจํ า เชน Mnemonics เปนตน ซึ่ ง
การจัดการสอนที่เนนครูเปนศูนยกลางอาจ
นําไปใชใหเกิดประโยชนไดเชนกัน อยางไรก็ตาม สิ่งที่สําคัญและเปนความตองการของการศึกษาใน
ขณะนี้ คือ การสอนที่ผูเรียนควรไดรับคือ ทักษะการคิดในระดับสูง (Higher-Order Thinking
Skills) ไดแก การคิดวิเคราะห สังเคราะห ตลอดจนการแกปญหา และการถายโยงความรู โดยเนน
การใชวิธีการตางๆ อาทิ สถานการณจําลอง การคนพบ การแกปญหา และการเรียนแบบรวมมือ
สําหรับผูเรียนจะไดรับประสบการณการแกปญหาที่สอดคลองกับสภาพชีวิตจริง

6. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 21
ในกรณีเหลานี้อาจสังเกตไดวามีการเปลี่ยนแปลงลักษณะการวางแผน การนําไปใช และ
การประเมิ นเกี่ย วกับการจัด ประสบการณการเรียนรู ซึ่ งการสอนแบบดั้ง เดิมครูผูสอน จะเปนผู
ควบคุมดําเนินการในการวางแผนการสอนทั้งหมด ไดเปลี่ยนแปลงมาสูการเนนบทบาทของผูเรียน
ในการวางแผนการดําเนินการและการประเมินดวยตนเอง

7. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 22
ภาพแสดงการมีปฏิสัมพันธการเรียนรูอยางตื่นตัวของ ผูเรียนกับแหลงขอมูล
(สุมาลี ชัยเจริญ, 2551)
จากภาพ ผู เ รี ย นจะเป น ศู น ย ก ลางของการเรี ย นการสอนจะต อ งมี ป ฏิ สั ม พั น ธ กั บ
แหลง ขอมูล ที่มี ศักยภาพ ไดแ ก ครู เทคโนโลยี พอแม ภูมิ ปญ ญาทองถิ่ น และบุค คลอื่นๆ และ
สื่อ เพื่อนํามาสูการหยั่งรูในปญหาและการแกปญหา บทบาทของครูไดเปลี่ยนแปลงมาสูการเปนผู
แนะแนวทางและผูอํานวยการ ตลอดจนชวยเหลือผูเรียนใหสามารถบรรลุเปาหมายการเรียนรู จาก
เหตุผลดังกลาว อาจเปนการยากที่จะประสบความสําเร็จ ถาหากจะใชวิธีการจัดการเรียนการสอน
แบบใดแบบหนึ่งเทานั้น (สุมาลี ชัยเจริญ, 2551)
ตอไปนี้จะเปนการเปรียบเทียบบทบาทของครูผูสอนและผูเรียนแบบเดิมและบทบาทที่
เปลี่ยนแปลงที่มีการจัดการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลาง ดังตารางที่ 2.1

8. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 23
ตารางที่ 2.1 บทบาทของครู แ ละผู เรี ย นในการจัด สิ่ งแวดล อมทางการเรีย นรูที่ เ นนผู เรี ย นเป น
ศูนยกลาง
การเปลี่ยนบทบาทของครู
บทบาทเดิม บทบาทที่เปลี่ยนแปลง
เปนผูถายทอดความรู เปนผูเชี่ยวชาญดาน เปนผูสงเสริม เอื้ออํานวย รวมแกปญหา โคช
เนื้อหาและเปนแหลงสําหรับคําตอบ ชี้นําความรู และผูรวมเรียนรู
เปนผูควบคุมการเรียนการสอนและสงเนื้อหา เปนผูจัดเตรียมหรือใหสิ่งที่ตอบสนองตอการ
ความรูไปยังผูเรียนโดยตรง
 เรียนรูของผูเรียนอยางหลากหลาย
การเปลี่ยนบทบาทของผูเรียน
บทบาทเดิม บทบาทที่เปลี่ยนแปลง
เปนผูรอรับสารสนเทศจากครูอยางเฉื่อยชา เปนผูรวมเรียนรูอยางตื่นตัวในกระบวนการ
เรียนรู
เปนผูคัดลอกหรือจดจําความรู เปนผูสรางและแลกเปลี่ยนความรูรวมกับเพื่อน

ชั้นแบบผูเชี่ยวชาญ
เปนกิจกรรมการเรียนรูรายบุคคล เปนการรวมมือกันเรียนรูกับผูเรียนอื่นๆ
จากตารางที่ 2.1 ที่แสดงการเปลี่ยนแปลงที่สําคัญเกี่ยวกับบทบาทของครูและผูเรียนใน
สิ่งแวดลอมทางการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลาง จากบทบาทตาง ๆ ที่เปลี่ยนแปลงไป จะเห็น
ไดวาการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลางนั้นมุงเนนใหผูเรียนไดลงมือกระทําในภารกิจการเรียนที่
สงเสริมการแสวงหาขอมูล สารสนเทศ การคนพบคําตอบ ตลอดจนสามารถนําความรูที่เรียนมาใช
ในการแกปญหาได ไมใชเพียงแคบทบาทในการรอรับความรูจากครูเพียงอยางเดียว
เ มื่ อ ก ร ะ บ ว น ทั ศ น ( Paradigm)
เกี่ยวกับการสอนเปลี่ยนมาเป น การเรียนรู มาสู
การเนน ผูเรียนเปน ศูน ยกลาง ดังนั้น เทคโนโลยี
และนวั ต กรรมการศึ ก ษา ตลอดจนสื่ อ การสอน
จําเปนตองปรั บกระบวนทัศ นเพื่อใหสอดคลองกั บ
ความเปลี่ยนแปลงดัง กลาว จากเดิ มที่เปน สื่อการ
สอนมาเปนสื่อการเรียนรู และนวัตกรรมเพื่อการ
เรียนรู เพื่อที่จะนํามาใชในการเรียนรูที่สอดคลองกับการจัดการเรียนรูที่ผูเรียนเปนศูนยกลางที่ไมได
มุงเพียง เพื่อใหผูเรียนสามารถจดจําสิ่งที่เรียนรูไดเทานั้น แตยังมุงพัฒนาคุณลักษณะที่พึงประสงค
ของสังคมไทย ไดแก ความสามารถคิดแบบองครวม เรียนรูรวมกันและทํางานเปนทีม ตลอดจน

9. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 24
ความสามารถในการแสวงหาความรู และสรางความรูดวยตนเอง เพื่อทําใหเปนสังคมที่มีการเรียนรู
อยางตอเนืองตลอดชีวิต เพื่อที่สามารถแขงขัน และรวมมืออยางสรางสรรคในสังคมและโลกตอไป
่
ซึ่งความเปลี่ยนแปลงกระบวนทัศนดังกลาวที่สงผลตอการเปลี่ยนแปลงตอเทคโนโลยีการ
สอน หรือเทคโนโลยีการศึกษา ตลอดจนสื่อที่ใชในการจัดการเรียนรู
คําถามสะทอนความคิด
 ทานคิ ด ว าเพราะเหตุ ใ ดจึ งต องมี การเปลี่ ย นแปลงโฉมหน าทาง
การศึกษา
 หากพิ จารณาสภาพการศึ กษาในป จจุ บั นของประเทศไทยแล ว
บทบาทของครูและผูเรียนมีการเปลี่ยนแปลงอยางไร เพราะเหตุใด
 ท า นคิ ด ว า สาเหตุ สํ า คั ญ ที่ ทํ า ให ผ ลการปฏิ รู ป การศึ ก ษาของไทยยั ง ไม สั ม ฤทธิ ผ ล
เนื่องมาจากสาเหตุใด และจะมีวิธีการแกไขอยางไร
กิจกรรมเสนอแนะ
ให ท า นศึ ก ษาผลงานวิ จั ย เกี่ ย วกั บ การจั ด การศึ ก ษาของไทยแล ว สรุ ป
สาระสําคัญ ดังนี้ ขอคนพบที่สําคัญ ปญหาการศึกษาของไทย วิธีการจัดการ
เรียนรูที่ใช
บรรณานุกรม
กรมวิชาการ. (2541). คูมือพัฒนาโรงเรียนดานการเรียนรู โครงการการปฏิรูปกระบวนการเรียน
การสอนเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว.
กรมวิชาการ. (2543). การสรางความรูดวยตนเอง. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว.
กองวิจัยทางการศึกษา.(2535). รายงานวิจัยเรื่องรักของเด็กไทย โครงการวิจัยองคประกอบที่มี
อิทธิพลตอความเขาใจในการเรียน. กรมวิชาการ: กระทรวงศึกษาธิการ.
สุมาลี ชัยเจริญ. (2551).เทคโนโลยีการศึกษา: หลักการ ทฤษฎี สูการปฏิบัติ.ขอนแกน: คลังนานา
วิทยา.
Bruner, J. S. (1983). In search of mind: Essays in autobiography. New York: Harper
& Row.
Driscoll, M. P. (1994). Psychology of learning for instruction. Boston: Allyn and
Bacon.

10. บทที่ 2 การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีการศึกษา 25
Newby, T. J., Stepich, D. A., Lehman, J. D., & Russell, J. D. (2000). Instructional
technology for teaching and learning Designing instruction, integrating
computers, and using media (second edition). Englewood Cliffs, NJ:
Prentice-Hall.