1. FTL 103 – Inga Sigurðardóttir
ADHD
Lesefni:
Bæklingar frá ADHD félaginu:
(eru á Múðlunni)
•
•
•
•
•
Börn með ADHD
Fullorðnir & ADHD
Stúlkur & ADHD
Hvað er ADHD?
Aðferðir til að hjálpa
nemendum

2. ADHD greining






ADHD er hegðunarheilkenni sem stafar af
frávikum í taugaþroska.
Engar líffræðilegar greiningaraðferðir
Greining byggist þroskasögu og á því að meta
hvort tiltekin hegðunareinkenni séu til staðar
Tvö flokkunarkerfi í notkun sem stuðst er við
– ICD-10 (ofvirkniröskun)
– DSM-IV (athyglisbrestur með ofvirkni)

3. Greiningarferlið








Matslistar
Þroska-og heilsufarssaga
Greiningarviðtal
Viðtal við barn
Upplýsingar frá skóla og/eða öðrum
Læknisskoðun (læknisfræðilegar rannsóknir)
(Mat á vitsmunaþroska)
(Annað þroskamat eftir atvikum)

4. Algengi




Til þessa: 3-5% barna á grunnskólaldri
Tvær nýlegar bandarískar rannsóknir
sýna 6,7 og 7,5%
Nýjar bandarískar rannsóknir
sýna 4,4% algengi hjá fullorðnum
Íslenskar rannsóknir hafa sýnt algengi hjá
börnum og unglingum á bilinu 3,8-7.7%.

3-4 drengir á móti hverri einni stúlku

5. Orsakir ADHD




Líffræðileg orsök
Truflun boðefna í miðtaugakerfinu
Erfðir útskýra 75 – 95% ADHD einkenna
Heilaskaði vegna áverka eða heilabólgu

6. 9 hegðunareinkenni
hreyfiofvirkni/hvatvísi









Er oft mikið með hendur og fætur á hreyfingu eða iðar í sæti
Yfirgefur oft sæti sitt í skólastofu eða við aðrar aðstæður þar
sem ætlast er til að setið sé kyrr
Hleypur oft um eða prílar óhóflega við aðstæður þar sem slíkt
á ekki við
Á oft erfitt með að vera hljóð(-ur) við leik eða tómstundastarf
Er á fleygiferð eða er “eins og þeytispjald”
Talar oft óhóflega mikið
Grípur oft fram í með svari áður en spurningu er lokið
Á oft erfitt með að bíða eftir að röðin komi að honum/henni.
Grípur oft fram í eða ryðst inn í það sem aðrir eru að gera

7. 9 hegðunareinkenni athyglisbrests









Hugar oft illa að smáatriðum og gerir fljótfærnislegar villur
Á oft erfitt með að halda athygli vakandi við verkefni eða leik
Virðist oft ekki hlusta þegar talað er beint til hans/hennar
Fylgir oft ekki fyrirmælum til enda
Tregðast við að takast á við verkefni (t.d. heimanám og
verkefni í skóla) sem krefjast mikillar beitingar hugans
Truflast oft auðveldlega af utanaðkomandi áreitum
Á oft erfitt með að skipuleggja verkefni sín og athafnir
Týnir oft hlutum sem hann/hún þarf á að halda til verkefna
sinna eða athafna
Er oft gleymin(-n) í athöfnum daglegs lífs

8. ADHD - greining

Greiningarskilyrði A:


Greiningarskilyrði B:


Einhver hamlandi einkenni hreyfiofvirkni/hvatvísi eða
athyglisbrests þurfa að vera komin fram fyrir 7 ára aldur
Greiningarskilyrði C:


Til staðar þufa að vera a.m.k. 6 af 9 einkennum annars
hvors eða beggja einkennaflokka.
Einkennin valda hömlun í tveimur eða fleiri mismunandi
aðstæðum (t.d. í skóla [eða vinnu] og á heimili
Greiningarskilyrði D:

Skýr merki þurfa að vera um klínískt marktæka skerðingu í
félagslegri virkni, í námi eða starfi

9. ADHD – þrír undirflokkar

Blönduð gerð


Einkenni athyglisbrests ráðandi


Einkenni beggja einkennaflokka ná
greiningarmörkum
Aðeins einkenni athyglisbrests ná
greiningarmörkum
Einkenni ofvirkni/hvatvísi ráðandi

Aðeins einkenni ofvirkni/hvatvísi ná
greiningarmörkum

10. ADHD



Einkenni hreyfiofvirkni og hvatvísi eru
venjulega orðin skýr um 3-4 ára aldur
Einkenni athyglisbrests verða áberandi um 56 ára aldurinn
Um 8-10 ára aldur fer oft að draga verulega úr
hreyfiofvirkni og hvatvísi, en
athyglisbresturinn situr frekar eftir

11. Mótþróaþrjóskuröskun
Greiningarviðmið








Fær tíðari eða alvarlegri skapofsaköst en
þroskastig segir til um
Rífst oft við fullorðna
Óhlýðnast oft eða neitar að fara eftir fyrirmælum
og reglum sem fullorðnir setja
Angrar oft aðra að því er virðist viljandi
Kennir oft öðrum um eigin mistök eða slæma
hegðun
Fljót(ur) að láta aðra fara í taugarnar á sér og
verður fljótt önug(ur)
Er oft reið(ur) eða fyrtin(n)
Er oft illkvittin(n) og hefnigjörn (-gjarn)

12. Hegðunarröskun - greiningarviðmið




Ofbeldi gegn mönnum og dýrum
Skemmdarverk á eignum annarra
Svik eða þjófnaðir
Alvarleg brot gegn reglum

13. Athyglisbrestur með ofvirkni
Meðferð (leik-/grunnskólaldur)


Sálfræðilegar/uppeldislegar aðferðir
Kennsla/þjálfun fyrir foreldra í atferlismótandi
aðferðum.




Kerfisbundin jákvæð styrking æskilegrar
hegðunar,
neikvæð styrking óæskilegrar hegðunar
Atferlismótunaraðferðir í skóla.
Umhverfi skipulagt með tilliti til þarfa barns
með röskunina

14. Lyfjameðferð



Örvandi lyf (Ritalin, Ritalin Uno, Concerta)
Atomoxetine (Strattera)
Þríhringlaga þunglyndislyf - amilin

15. ADHD ísjakinn
Hvatvísi
Athyglisbrestur
Skert framkvæmdafærni
Svefntruflanir
Ofvirkni
Fylgikvillar
Árangur undir getu
Skert félagsfærni
Vanþroski/misþroski
Lágt sjálfsmat
Takmarkað úthald
Tímaskyni áfátt
Skert sýn á orsök og afleiðingu
(Zara Harris MSc. iðjuþjálfi 2007)
Námserfiðleikar

16. ADHD samtökin







ADHD samtökin voru stofnuð 1988
Áður Foreldrafélag misþroska barna
Nafninu breytt 2003
Félagsmenn yfir 1000
Foreldrar barna með ADHD og skyldar raskanir
Fullorðnir með ADHD og skyldar raskanir
Skrifstofan flutti árið 2004 að Háaleitisbraut 13
sama hús og Ráðgjafarmiðstöðin Sjónarhóll og
önnur hagsmunafélög barna með sérþarfir

17. Verkefni
1.
2.
Hvað er ADHD, hver eru einkennin og
greiningarviðmiðin og hverjar eru orsakirnar?
Skoðið bæklinga ADHD félagsins og athugið:
1.
2.
3.
4.
Hvernig er ADHD meðhöndlað hjá fullorðnum?
Hver er munurinn á ADHD hjá stelpum og
strákum?
Hvað reynist best í meðferð á ADHD?
Lestu greinar eða umfjöllun um notkun lyfja í
meðferð ADHA og myndaðu þér skoðun á
henni. Finndu rök með eða á móti. Lestu
a.m.k. eina grein/ umfjöllun frá hvorri hlið.