SlideShare a Scribd company logo
1 of 25
Download to read offline
Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
 Монголын      түүхэнд    Их    Чингис   хааны
  гүйцэтгэсэн үүрэг бол гүнзгий судалгаа шаардах
  асар өргөн цар хүрээтэй,нарийн төвөгтэй
  асуудал юм.
 XII зууны үед Монголын түүхнээ тодорсон аугаа
  их хүн Чингис хаан юм.Тэмүүжэн буюу Чингис
  хаан 1162 оны 5-р сарын 31-нд одоогийн Хэнтий
  аймаг Онон мөрний Дэлүүн хэмээх газар
  мэндэлжээ.
 Удалгүй тэмүүжэн өсөн торниж,эцгийнхээ
  хуучин анд Хэрээдийн Тоорил хан,багын нөхөр
  Жадран овгийн Жамуха нартай хүчээ
  нэгтгэн,Хамаг Монголын Ханлигийг сэргээсэн
  бөлгөө.
 Удалгүй тэмүүжэн өсөн торниж,эцгийнхээ
 хуучин анд Хэрээдийн Тоорил хан,багын нөхөр
 Жадран овгийн Жамуха нартай хүчээ
 нэгтгэн,Хамаг Монголын Ханлигийг сэргээсэн
 бөлгөө.
Чингис хаан бол аугаа их
     жанжин мөн
 Тухайн цаг үеэсээ хэтийдсэн нэн чадварлаг
  үндэсний армийг зохион байгуулсан.
 Арван өрхөөс татсан арван цэргээс бүрдэх аравт
  арван аравт бүрийн цэрэг нийлсэн
  зуут,арван,зуутын цэргээс тэрлэх мянгат,арван
  мянгатын цэрэг бүхий түмт байхаар
  журамласан цэргийн зохион
  байгуулалтынтогтолцоо нь Их монгол улс
  байнгын хүчирхэг армитай байх нөхцөлийг
  бүрдүүлсэн юм
 Тал хээрийн нүүдэлчдийн эртний уламжлалт
  байлдааны хамгийн шилдэг чанарыг өвлөн
  авсан,дэлхийн бусад орны цэрэг,армийн
  шилдэг бүхний авхаалжтай соргог тусган
  эзэмшсэн стратеги,тактикийг бий болгосон.
 Чингис хааны цэргийн эрдэм ухаан нь ашигтай
 байрлалаас түрүүлж гэнэтийн цохилт өгч
 байлдааны санаачлагыг гартаа атгах,газар
 орон,цагийн байдалд зохисыг таацуулан
 ухаалаг шийдвэр гаргаж хэрэгжүүлэх,морьт
 цэргийн хөдөлгөөнт чанарын өндөр боломжийг
 шавхан      дайчлах,цэрэг     эрийн   зориг
 хүч,сэтгэлзүйн    хатуужил,авхаалж  самбааг
 илтгэх улс төр,цэргийн бодлогыг чадварлаг
 хослох урлаг байв.
Чингис хаан бол Монгол
үндэстний ялгуусан баатар
          мөн
 Учир нь тэрбээр:


1. Монгол үндэстэн бүрэлдэх эх суурийг тавьсан
Тэмүүжэн Монгол угсаатныг нэгдсэн газар нутаг,хил
хязгаартай аман болон бичгиййн хэлтэй,өөрийн
гэсэн язгуурлаг соёлтой болгожээ.

2.Улс монголынхоо төлөө амь насаа огоорон
зүтгэж,эр зориг,их хавын гайхамшигийг дэлхий
дахинд үзүүлсэн .Тэмүүжэн язгуурын Монголчуудыг
цэгц үгтэй,ончтой санаа,төрийн мяндсан ухаанаараа
бусдаас гоц ялгарч байсан юм.
Чингис хааны Монголын
  түүхэнд гүйцэгтгэсэн
үүргийн хамгийн гол зүйл
бол мэдээж аян дайн юм
 Чингис хаан Монгол туургатныг нэгтгэсний
    дараа шууд мандсан Тангуд улстай хил залгах
    болсон
   Чингис хаан Монгол тулгар улсыг байгуулахын
    өмнөх 1205 ба дараа 1207 онд 2 удаа Тангудыг
    довтолсон бөгөөд бүрэн эзлэн авах зорилго
    тавиагүй.
   Харин хүчийг нь сулруулж,эд агуурс,хүн хүчийг
    нь олзлон авч хүчээ зутаатгах зорилго тавьж
    байжээ.
   Харин 1209 онд гурав дахь удаагаа довтолсон .
   Монголын цэрэг 2 сар гаруй байлдаж,Тангудын
    нийслэлд очих зам нээгдсэн.
 1209 оны 10 дугаар сард Чингис хаан цэргээ авч
  Тангудын нийслэл Иргай хотын чиглэлээр
  дэвшилт хийсэн.
 Ингэж давшихдаа Хатан голын хашлагыг эвдэн
  нурааж,мөрний усыг хотод оруулах бодлого
  баримталж улмаар хотыг бүслэн авснаас арга
  буюу Тангуд улсын хаан бууж өгч найрамдлын
  гэрээ байгуулсан
 Ийнхүү Тангуд улсыг довтолж алба авч байхын
  зэрэгцээ Алтан улсад довтлох түшиц газартай
  болсон.
 Нөгөө талаар Монголын цэргүүдэд хот суурин
  газрыг довтлох бэлтгэл сургууль болж өгсөн
 Энэ үед Алтан улс нь нүүдэлчин аймгуудыг
  хооронд нь тэмцэлдүүлэх,Сүн улстай хийх
  худалдаа арилжааг хавчин боогдуулах замаар
  нүүдэлчдийг суурин газрын өргөн хэрэглээний
  эд таваар,хүнсний бүтээгдэхүүнээр ихээхэн
  гачигдуулж байв
 Түүнчлэн Юан улс сударт дурьдсанаар Монгол
  жил бүр Алтан улсад 1000 лан алтаар алба
  барьж байсан тухай тэмдэглэжээ.Эдгээр
  шалтгаанаас хамааран Чингис хаан Алтан
  улстай байлджээ.
Дундад Азийг байлдан
     эзэлсэн нь
 Чингисийн цэрэгт бут цохигдсон Найманы
  Таян хааны хүү Хүчүлэг 1211 онд баруун зүг
  зугатан Хар Киданд очиж Хорезмын Шахтай
  холбоо тогтоож байсан
 Хүчүлэг өөрөө буддын шашнийг шүтдэг Хар
  Киданы хүн амын ихэнхи нь лам шашинтай
  учир хоорндоо ихээхэн зөрчил тэмцэлтэй
  байсныг Чингис хаан ашиглаж 1218 онд Зэв
  жанжнаар удирдуулсан хоёр түмэн цэргийг
  илгээж Хар Киданыг эзлэн авчээ.Ийнхүү Хар
  Кидан буюу баруун Ляо улсыг эзэлснээр
  одоогийн Дорнод Туркстан,Дундад Азийн
  зарим нутаг Монгол улсад хамаарч Хорезм
  улстай шууд хил залгах болсон.
 Чингисийн    явуулсан хүмүүсийг Хорезмын
  Отрар гэдэг хотод очиход хотын дарга нь
  Мухамедэд эдгээр хүмүүсийг тагнуул гэж
  танилцуулсны улмаас асуудлыг нарийвчлан
  хянан үзэхгүйгээр цаазалсан байна.
 Энэ хэрэг явдлаас болж Чингис хаан Дундад
  азид шууд нэвтрэн орох нэг шалтгаан
  болсон.Гэвч Чингис хаан дайран довтлолгүй
  дахин элч явуулж Мухамедыг буруугаа
  хүлээхийг шаардахад дагалдаж явсан хоёр
  Монголыг нь алж,Турк угсааны ахлагчийн
  сахалыг тайрах зэргээр доромжилсон байна
 Ийнхүү 1219 онд Чинис хаан өөрийн биеээр
  цэрэг авч Хорезм улстай байлдахаар хөдөлсөн
  1219 оны намар Монголын цэрэг Хорезмын
  нутагт    цөмрөн      орж      Отрар    хотыг
  бүсэлжээ.Отрар хотынхон 5 сарын турш
  баатарлагаар хотоо хамгаалсан боловч арга
  буюу хүчин дутагдаж ялагдсан.
 1220 оны 2 дугаар сарын эцсээр монгол цэрэг
  Бухар хотод хүрэлцэн очсон.Энэ үед Бухар
  хотыг хоёр түмэн цэрэг хамгаалж байжээ.
 Монгол цэрэг 4 талаас нь бүслэн давшин
  байлдаж гурван өдөр болоход хотын цэргийг
  захирч байсан Инанч зугатснаар хотын лам
  нар,баячууд бууж өгч эхэлсэн .
 Бухар хотыг эзэлсний дараа Чингис хаан
  Самарканд хотыг эзэлхээр давшсан .Уг хотыг
  110.0 мянган шилдэг цэрэг хамгаалж байв.
 Монгол цэрэг 5 өдөр ширүүн дайн хийсний
  дараагаар Самаркандыг эзлэн авч, эд баялгийг
  дээрэмдэн, гурван түмэн урчуудыг боол
  болгожээ.
 Монголын цэрэг Хорезмын нийслэл Ургенч
  хотыг эзлэхээр Цагаадай, Зүчийн цэрэг орж
  ирсэн ба тэр хоёрын дунд хагарал гарч багагүй
  хохирол үзэж, 6сарын турш хотыг эзэлж авч
  чадахгүй байхад нь Өгэдэйн их цэргийг
  ирүүлсэн.
 Монгол    цэргүүд шатах бодисоор хотыг
  харвах, хана эвдэж нураах “чөдөр оньс”их
  буугаар хотын хэрмийг үргэлжлэн буудаж байв.
 Хотын иргэд Өгэдэйн их цэргийг ирснээс хойш
  8 хоногийн турш маш эрэлхэгээр байлдаж
  байгаад хотоо алдсан.
 Ургенч хотыг дайрхад 50мянган цэрэг орсон
  бөгөөд 200мянган гар урчуудыг баривчлан
  Монгол газар илгээж хотын хүн амыг
  хөнөөж, хотыг асар ихээр сүйтгэсэн.
Чингисийн хамгийн
сүүлчийн аян дайн
   1225-1227
 Чингис хаан 7 жил Дундад Азид хийсэн аян
  дайныхаа дараа Тангудыг дайлаар мордсон.
  Чингис хаан Тангуд улс руу довтолсон гол
  шалтгаан нь :
 Нэгдүгээрт: Хорезмыг байлдан дагуулах үеэр
  Тангудыг баруун гар болон байлдахыг
  тушаахад Тангудын эзэн эс зөвшөөрч түүний
  дүү Аша Хамба хүч хүрэхгүй болбоос хаанд юунд
  болов    хэмээн    цэрэг   гарган    туслахаас
  татгалзсан.Иймд Чингис хаан Хорезмтой хийх
  дайндаа гол анхаарлаа төвлөрүүлж байсан
  боловч бараа бологсоддоо өглөө бүр Тангуд улс
  сөнөөгүй шүү гэж сануулж байгтун гэж зарлиг
  болгосон.
 Хоёрдугаарт: Алтан улстай хийсэн аян дайныг
  дуусгах зорилго давхар агуулагдаж байсанд
  оршино.Алтан улсын хойд мужуудыг эзлэн
  авсан боловч Алтан улс Монголын эсрэг
  тэмцлээ хүчтэй үргэлжлүүлэхийн хамт Тангуд
  улстай холбоо тогтоож хамтран тэмцхээр
  бэлтгэж байв.
 Хорезмтой хийх бахйлдааны явцад Хойд
  Хятадаас үлэмж хэмжээний цэргийг Дундад
  Азид төвлөрүүлсэн,Зэв,Сүбээдэй зэрэг нэрт
  жанжингууд тэнд байлдаж байсан,Мухулай
  жанжин нас барсан нь Алтан улсын зүгээс хийх
  тэмцэл эсэргүүцэл ихээхэн хүчтэй болж байв .
 Гуравдугаарт: Тангуд нар Монгол,Сүн улсын
  хооронд холбоо тогтоох явдалд элдэв саад хийж
  , эвдрэлцүүлэх янз бүрийн арга хэрэглэж байв.
 Чингис хааны гадаадад хийсэн аян дай нь эерэг,
  сөрөг талтай гэж үздэг.
 Үүний эерэг тал нь: Энэ байлдан дагуулал нь
  Монгол орны улс төрийн эдийн засаг,соёлд
  төдийгүй бусад орны хөгжилд ихээхэн нөлөө
  үзүүлсэн.
 XIII үеэс Монгол оронд газар тариалан , хот
  байгуулалт , гар үйлдвэр , худалдаа арилжаа нэг
  үе сэргэн хөгжиж эхэлсэн.
 Монгол орныг эртний соёлт Хятад , Хорезм ,
 Энэтхэг , Перс зэрэг оронтой холбож эдгээр
 орны соёлын нөлөө нэвтрэхэд ихээхэн үүрэг
 гүйцэтгэсэн.

 Монголын    төрт ёсны уламжлалыг бий
 болгож,цэргийн зэвсэг , байлдах ур чадварыг
 дээшлүүлэх , цэргийн хатуу сахилга батыг бий
 болгоход ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн.
Сөрөг тал нь:
 Бусад орны хот тосгодыг эвдэн бусниулж,галдан
  шатаахын зэрэгцээ хүн ардыг нь хүйс тэмтрэн
  устгаж байсан.Үлэмж эсэргүүцэл үзүүлсэн зарим
  хот тосгон өшөө авалт , хорсолд автан сүйдэж
  байхад дагаар орсон зарим нь хөндөгдөлгүй , хүн ам
  нь хэвээр үлдэж байсныг дурьдах хэрэгтэй.
 Эзлэгдсэн орны ард түмэн давхар давхар дарлал
  мөлжлөгт орж ихээхэн нэрвэгдэж байв.
 Улс орны соёлын үнэт зүйлсийг үлэмж хэмжээгээр
  устгасан.
 Байлдааны явцад Монголын олон зоригт эрчүүд
  амиа алдасанаас гадна түүний гэр орныхон дайн
  байлдааны ихээхэн хүнд дарамтыг амсаж байв.

More Related Content

What's hot

халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн нь
халимаг, буриад монголыг  орос улс эзэрхсэн ньхалимаг, буриад монголыг  орос улс эзэрхсэн нь
халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн ньП. Эрдэнэсайхан
 
ҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛ
ҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛ
ҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛП. Эрдэнэсайхан
 
Монголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдол
Монголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдолМонголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдол
Монголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдолtolya_08
 
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлахтүүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлахП. Эрдэнэсайхан
 
Чингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулга
Чингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулгаЧингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулга
Чингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулгаTergelOchir1
 
төрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3à
төрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3àтөрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3à
төрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3àBayarmaa Nymtsooj
 
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улсманжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улсBaterdene Tserendash
 
монголын нууц товчоо
монголын нууц товчоомонголын нууц товчоо
монголын нууц товчооnayna-1
 
монголын угсаатнууд 1
монголын угсаатнууд 1монголын угсаатнууд 1
монголын угсаатнууд 1Erdenezul Bazarragchaa
 
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархацмонголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархацSainbuyn Baagii
 
аян замын тэмдэглэл
аян замын тэмдэглэлаян замын тэмдэглэл
аян замын тэмдэглэлCh Moonoo
 
2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун
2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун
2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиунBaterdene Tserendash
 
монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5
монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5
монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5Sainbuyn Baagii
 
дэлхийн монголчууд
дэлхийн монголчууддэлхийн монголчууд
дэлхийн монголчуудturuunaa_od
 

What's hot (20)

халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн нь
халимаг, буриад монголыг  орос улс эзэрхсэн ньхалимаг, буриад монголыг  орос улс эзэрхсэн нь
халимаг, буриад монголыг орос улс эзэрхсэн нь
 
ҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛ
ҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛ
ҮНДЭСНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨНИЙ ХУВЬСГАЛ
 
Монголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдол
Монголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдолМонголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдол
Монголын түүхийн үечлэл, түүх судлахын учир холбогдол
 
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлахтүүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
 
Chingiss khaani baildan daguulal
Chingiss khaani baildan daguulalChingiss khaani baildan daguulal
Chingiss khaani baildan daguulal
 
Чингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулга
Чингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулгаЧингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулга
Чингис хааны есөн өрлөгийн товч танилцуулга
 
гаж үзэгдэл хичээл
гаж үзэгдэл хичээлгаж үзэгдэл хичээл
гаж үзэгдэл хичээл
 
төрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3à
төрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3àтөрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3à
төрийн ёс ёслол. Òåõíîëîãè 3à
 
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улсманжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
манжийн эрхшээлийн үеийн монгол улс
 
монголын нууц товчоо
монголын нууц товчоомонголын нууц товчоо
монголын нууц товчоо
 
SSHS12
SSHS12SSHS12
SSHS12
 
монголын угсаатнууд 1
монголын угсаатнууд 1монголын угсаатнууд 1
монголын угсаатнууд 1
 
Тууль
Тууль Тууль
Тууль
 
Нийгэмшилт
НийгэмшилтНийгэмшилт
Нийгэмшилт
 
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархацмонголчуудын угсаа гарвал, тархац
монголчуудын угсаа гарвал, тархац
 
аян замын тэмдэглэл
аян замын тэмдэглэлаян замын тэмдэглэл
аян замын тэмдэглэл
 
2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун
2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун
2.хүрэл ба төмөр зэвсгийн үе халиун
 
монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5
монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5
монгол хэлний үүсэл хөгжил, хэлбэрүүд 3 р баг №5
 
дэлхийн монголчууд
дэлхийн монголчууддэлхийн монголчууд
дэлхийн монголчууд
 
хэлц үг
хэлц үгхэлц үг
хэлц үг
 

Similar to Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг

8р анги уран зохиол хишгээ
8р анги уран зохиол хишгээ8р анги уран зохиол хишгээ
8р анги уран зохиол хишгээhishgee79
 
Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.
Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.
Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.tolya_08
 
chingisiin uureg
chingisiin uuregchingisiin uureg
chingisiin uuregtolya_08
 
манжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogii
манжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogiiманжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogii
манжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogiimuujiismile
 
монголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10éмонголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10étungalag
 
Их Монгол улс
Их Монгол улсИх Монгол улс
Их Монгол улсBolzooo
 
монголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаа
монголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаамонголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаа
монголын нууц товчоо ба олон улсын харилцааBatsaikhan Enkhzul
 
их монгол улс 8 анги
их монгол улс 8 ангиих монгол улс 8 анги
их монгол улс 8 ангиMonhjargal Tuul
 
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутралмонгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутралBaterdene Tserendash
 
чин ван ханддорж
чин ван ханддоржчин ван ханддорж
чин ван ханддоржKhongor Bukhtsooj
 
Lekts 10 Бутралын түүх
Lekts 10 Бутралын түүхLekts 10 Бутралын түүх
Lekts 10 Бутралын түүхDamdin Serdaram
 
монгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатрууд
монгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатруудмонгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатрууд
монгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатруудSainbuyn Baagii
 
гол өгүүлэл
гол өгүүлэлгол өгүүлэл
гол өгүүлэлBatsuren Boji
 
монголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10éмонголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10étungalag
 
монголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10éмонголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10étungalag
 

Similar to Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг (20)

8р анги уран зохиол хишгээ
8р анги уран зохиол хишгээ8р анги уран зохиол хишгээ
8р анги уран зохиол хишгээ
 
Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.
Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.
Байлдан дагуулал ба гадаад харилцааны харилцан хамаарал.
 
Mongol
MongolMongol
Mongol
 
4 Монгол улсын түүх
4 Монгол улсын түүх4 Монгол улсын түүх
4 Монгол улсын түүх
 
chingisiin uureg
chingisiin uuregchingisiin uureg
chingisiin uureg
 
манжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogii
манжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogiiманжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogii
манжийн дарлалын үеийн монгол гүрэн Moogii
 
монголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10éмонголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10é
 
Их Монгол улс
Их Монгол улсИх Монгол улс
Их Монгол улс
 
монголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаа
монголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаамонголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаа
монголын нууц товчоо ба олон улсын харилцаа
 
их монгол улс 8 анги
их монгол улс 8 ангиих монгол улс 8 анги
их монгол улс 8 анги
 
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутралмонгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутрал
 
Ih mongol
Ih mongol Ih mongol
Ih mongol
 
чин ван ханддорж
чин ван ханддоржчин ван ханддорж
чин ван ханддорж
 
Lekts 10 Бутралын түүх
Lekts 10 Бутралын түүхLekts 10 Бутралын түүх
Lekts 10 Бутралын түүх
 
монгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатрууд
монгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатруудмонгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатрууд
монгол төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд,баатрууд
 
3 Монголын ханлиг аймгууд
3 Монголын ханлиг аймгууд3 Монголын ханлиг аймгууд
3 Монголын ханлиг аймгууд
 
гол өгүүлэл
гол өгүүлэлгол өгүүлэл
гол өгүүлэл
 
манж улс
манж улсманж улс
манж улс
 
монголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10éмонголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10é
 
монголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10éмонголын эзэнт гүрэн 10é
монголын эзэнт гүрэн 10é
 

More from gbd01

Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэгЧингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэгgbd01
 
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн ньЭртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн ньgbd01
 
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэгЧингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг gbd01
 
: Уран сайхны болон эдийн соёлын хөгжил
:  Уран сайхны  болон эдийн соёлын  хөгжил:  Уран сайхны  болон эдийн соёлын  хөгжил
: Уран сайхны болон эдийн соёлын хөгжилgbd01
 
Төрийн үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
Төрийн  үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжилТөрийн  үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
Төрийн үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил gbd01
 
эрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Preэрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Pregbd01
 
Тусгаар тогтнол тэмцэл
Тусгаар тогтнол тэмцэлТусгаар тогтнол тэмцэл
Тусгаар тогтнол тэмцэлgbd01
 
эрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Preэрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Pregbd01
 

More from gbd01 (8)

Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэгЧингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
 
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн ньЭртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
 
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэгЧингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
Чингис хааныг залгамжлагч хаадын монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг
 
: Уран сайхны болон эдийн соёлын хөгжил
:  Уран сайхны  болон эдийн соёлын  хөгжил:  Уран сайхны  болон эдийн соёлын  хөгжил
: Уран сайхны болон эдийн соёлын хөгжил
 
Төрийн үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
Төрийн  үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжилТөрийн  үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
Төрийн үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
 
эрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Preэрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Pre
 
Тусгаар тогтнол тэмцэл
Тусгаар тогтнол тэмцэлТусгаар тогтнол тэмцэл
Тусгаар тогтнол тэмцэл
 
эрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Preэрх зүйн хөгжил Pre
эрх зүйн хөгжил Pre
 

Чингис хааны монголын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг

  • 2.  Монголын түүхэнд Их Чингис хааны гүйцэтгэсэн үүрэг бол гүнзгий судалгаа шаардах асар өргөн цар хүрээтэй,нарийн төвөгтэй асуудал юм.  XII зууны үед Монголын түүхнээ тодорсон аугаа их хүн Чингис хаан юм.Тэмүүжэн буюу Чингис хаан 1162 оны 5-р сарын 31-нд одоогийн Хэнтий аймаг Онон мөрний Дэлүүн хэмээх газар мэндэлжээ.  Удалгүй тэмүүжэн өсөн торниж,эцгийнхээ хуучин анд Хэрээдийн Тоорил хан,багын нөхөр Жадран овгийн Жамуха нартай хүчээ нэгтгэн,Хамаг Монголын Ханлигийг сэргээсэн бөлгөө.
  • 3.  Удалгүй тэмүүжэн өсөн торниж,эцгийнхээ хуучин анд Хэрээдийн Тоорил хан,багын нөхөр Жадран овгийн Жамуха нартай хүчээ нэгтгэн,Хамаг Монголын Ханлигийг сэргээсэн бөлгөө.
  • 4. Чингис хаан бол аугаа их жанжин мөн
  • 5.  Тухайн цаг үеэсээ хэтийдсэн нэн чадварлаг үндэсний армийг зохион байгуулсан.  Арван өрхөөс татсан арван цэргээс бүрдэх аравт арван аравт бүрийн цэрэг нийлсэн зуут,арван,зуутын цэргээс тэрлэх мянгат,арван мянгатын цэрэг бүхий түмт байхаар журамласан цэргийн зохион байгуулалтынтогтолцоо нь Их монгол улс байнгын хүчирхэг армитай байх нөхцөлийг бүрдүүлсэн юм  Тал хээрийн нүүдэлчдийн эртний уламжлалт байлдааны хамгийн шилдэг чанарыг өвлөн авсан,дэлхийн бусад орны цэрэг,армийн шилдэг бүхний авхаалжтай соргог тусган эзэмшсэн стратеги,тактикийг бий болгосон.
  • 6.  Чингис хааны цэргийн эрдэм ухаан нь ашигтай байрлалаас түрүүлж гэнэтийн цохилт өгч байлдааны санаачлагыг гартаа атгах,газар орон,цагийн байдалд зохисыг таацуулан ухаалаг шийдвэр гаргаж хэрэгжүүлэх,морьт цэргийн хөдөлгөөнт чанарын өндөр боломжийг шавхан дайчлах,цэрэг эрийн зориг хүч,сэтгэлзүйн хатуужил,авхаалж самбааг илтгэх улс төр,цэргийн бодлогыг чадварлаг хослох урлаг байв.
  • 7. Чингис хаан бол Монгол үндэстний ялгуусан баатар мөн
  • 8.  Учир нь тэрбээр: 1. Монгол үндэстэн бүрэлдэх эх суурийг тавьсан Тэмүүжэн Монгол угсаатныг нэгдсэн газар нутаг,хил хязгаартай аман болон бичгиййн хэлтэй,өөрийн гэсэн язгуурлаг соёлтой болгожээ. 2.Улс монголынхоо төлөө амь насаа огоорон зүтгэж,эр зориг,их хавын гайхамшигийг дэлхий дахинд үзүүлсэн .Тэмүүжэн язгуурын Монголчуудыг цэгц үгтэй,ончтой санаа,төрийн мяндсан ухаанаараа бусдаас гоц ялгарч байсан юм.
  • 9. Чингис хааны Монголын түүхэнд гүйцэгтгэсэн үүргийн хамгийн гол зүйл бол мэдээж аян дайн юм
  • 10.  Чингис хаан Монгол туургатныг нэгтгэсний дараа шууд мандсан Тангуд улстай хил залгах болсон  Чингис хаан Монгол тулгар улсыг байгуулахын өмнөх 1205 ба дараа 1207 онд 2 удаа Тангудыг довтолсон бөгөөд бүрэн эзлэн авах зорилго тавиагүй.  Харин хүчийг нь сулруулж,эд агуурс,хүн хүчийг нь олзлон авч хүчээ зутаатгах зорилго тавьж байжээ.  Харин 1209 онд гурав дахь удаагаа довтолсон .  Монголын цэрэг 2 сар гаруй байлдаж,Тангудын нийслэлд очих зам нээгдсэн.
  • 11.  1209 оны 10 дугаар сард Чингис хаан цэргээ авч Тангудын нийслэл Иргай хотын чиглэлээр дэвшилт хийсэн.  Ингэж давшихдаа Хатан голын хашлагыг эвдэн нурааж,мөрний усыг хотод оруулах бодлого баримталж улмаар хотыг бүслэн авснаас арга буюу Тангуд улсын хаан бууж өгч найрамдлын гэрээ байгуулсан  Ийнхүү Тангуд улсыг довтолж алба авч байхын зэрэгцээ Алтан улсад довтлох түшиц газартай болсон.
  • 12.  Нөгөө талаар Монголын цэргүүдэд хот суурин газрыг довтлох бэлтгэл сургууль болж өгсөн  Энэ үед Алтан улс нь нүүдэлчин аймгуудыг хооронд нь тэмцэлдүүлэх,Сүн улстай хийх худалдаа арилжааг хавчин боогдуулах замаар нүүдэлчдийг суурин газрын өргөн хэрэглээний эд таваар,хүнсний бүтээгдэхүүнээр ихээхэн гачигдуулж байв  Түүнчлэн Юан улс сударт дурьдсанаар Монгол жил бүр Алтан улсад 1000 лан алтаар алба барьж байсан тухай тэмдэглэжээ.Эдгээр шалтгаанаас хамааран Чингис хаан Алтан улстай байлджээ.
  • 14.  Чингисийн цэрэгт бут цохигдсон Найманы Таян хааны хүү Хүчүлэг 1211 онд баруун зүг зугатан Хар Киданд очиж Хорезмын Шахтай холбоо тогтоож байсан  Хүчүлэг өөрөө буддын шашнийг шүтдэг Хар Киданы хүн амын ихэнхи нь лам шашинтай учир хоорндоо ихээхэн зөрчил тэмцэлтэй байсныг Чингис хаан ашиглаж 1218 онд Зэв жанжнаар удирдуулсан хоёр түмэн цэргийг илгээж Хар Киданыг эзлэн авчээ.Ийнхүү Хар Кидан буюу баруун Ляо улсыг эзэлснээр одоогийн Дорнод Туркстан,Дундад Азийн зарим нутаг Монгол улсад хамаарч Хорезм улстай шууд хил залгах болсон.
  • 15.  Чингисийн явуулсан хүмүүсийг Хорезмын Отрар гэдэг хотод очиход хотын дарга нь Мухамедэд эдгээр хүмүүсийг тагнуул гэж танилцуулсны улмаас асуудлыг нарийвчлан хянан үзэхгүйгээр цаазалсан байна.  Энэ хэрэг явдлаас болж Чингис хаан Дундад азид шууд нэвтрэн орох нэг шалтгаан болсон.Гэвч Чингис хаан дайран довтлолгүй дахин элч явуулж Мухамедыг буруугаа хүлээхийг шаардахад дагалдаж явсан хоёр Монголыг нь алж,Турк угсааны ахлагчийн сахалыг тайрах зэргээр доромжилсон байна
  • 16.  Ийнхүү 1219 онд Чинис хаан өөрийн биеээр цэрэг авч Хорезм улстай байлдахаар хөдөлсөн 1219 оны намар Монголын цэрэг Хорезмын нутагт цөмрөн орж Отрар хотыг бүсэлжээ.Отрар хотынхон 5 сарын турш баатарлагаар хотоо хамгаалсан боловч арга буюу хүчин дутагдаж ялагдсан.  1220 оны 2 дугаар сарын эцсээр монгол цэрэг Бухар хотод хүрэлцэн очсон.Энэ үед Бухар хотыг хоёр түмэн цэрэг хамгаалж байжээ.  Монгол цэрэг 4 талаас нь бүслэн давшин байлдаж гурван өдөр болоход хотын цэргийг захирч байсан Инанч зугатснаар хотын лам нар,баячууд бууж өгч эхэлсэн .
  • 17.  Бухар хотыг эзэлсний дараа Чингис хаан Самарканд хотыг эзэлхээр давшсан .Уг хотыг 110.0 мянган шилдэг цэрэг хамгаалж байв.  Монгол цэрэг 5 өдөр ширүүн дайн хийсний дараагаар Самаркандыг эзлэн авч, эд баялгийг дээрэмдэн, гурван түмэн урчуудыг боол болгожээ.  Монголын цэрэг Хорезмын нийслэл Ургенч хотыг эзлэхээр Цагаадай, Зүчийн цэрэг орж ирсэн ба тэр хоёрын дунд хагарал гарч багагүй хохирол үзэж, 6сарын турш хотыг эзэлж авч чадахгүй байхад нь Өгэдэйн их цэргийг ирүүлсэн.
  • 18.  Монгол цэргүүд шатах бодисоор хотыг харвах, хана эвдэж нураах “чөдөр оньс”их буугаар хотын хэрмийг үргэлжлэн буудаж байв.  Хотын иргэд Өгэдэйн их цэргийг ирснээс хойш 8 хоногийн турш маш эрэлхэгээр байлдаж байгаад хотоо алдсан.  Ургенч хотыг дайрхад 50мянган цэрэг орсон бөгөөд 200мянган гар урчуудыг баривчлан Монгол газар илгээж хотын хүн амыг хөнөөж, хотыг асар ихээр сүйтгэсэн.
  • 20.  Чингис хаан 7 жил Дундад Азид хийсэн аян дайныхаа дараа Тангудыг дайлаар мордсон. Чингис хаан Тангуд улс руу довтолсон гол шалтгаан нь :  Нэгдүгээрт: Хорезмыг байлдан дагуулах үеэр Тангудыг баруун гар болон байлдахыг тушаахад Тангудын эзэн эс зөвшөөрч түүний дүү Аша Хамба хүч хүрэхгүй болбоос хаанд юунд болов хэмээн цэрэг гарган туслахаас татгалзсан.Иймд Чингис хаан Хорезмтой хийх дайндаа гол анхаарлаа төвлөрүүлж байсан боловч бараа бологсоддоо өглөө бүр Тангуд улс сөнөөгүй шүү гэж сануулж байгтун гэж зарлиг болгосон.
  • 21.  Хоёрдугаарт: Алтан улстай хийсэн аян дайныг дуусгах зорилго давхар агуулагдаж байсанд оршино.Алтан улсын хойд мужуудыг эзлэн авсан боловч Алтан улс Монголын эсрэг тэмцлээ хүчтэй үргэлжлүүлэхийн хамт Тангуд улстай холбоо тогтоож хамтран тэмцхээр бэлтгэж байв.  Хорезмтой хийх бахйлдааны явцад Хойд Хятадаас үлэмж хэмжээний цэргийг Дундад Азид төвлөрүүлсэн,Зэв,Сүбээдэй зэрэг нэрт жанжингууд тэнд байлдаж байсан,Мухулай жанжин нас барсан нь Алтан улсын зүгээс хийх тэмцэл эсэргүүцэл ихээхэн хүчтэй болж байв .
  • 22.  Гуравдугаарт: Тангуд нар Монгол,Сүн улсын хооронд холбоо тогтоох явдалд элдэв саад хийж , эвдрэлцүүлэх янз бүрийн арга хэрэглэж байв.  Чингис хааны гадаадад хийсэн аян дай нь эерэг, сөрөг талтай гэж үздэг.  Үүний эерэг тал нь: Энэ байлдан дагуулал нь Монгол орны улс төрийн эдийн засаг,соёлд төдийгүй бусад орны хөгжилд ихээхэн нөлөө үзүүлсэн.  XIII үеэс Монгол оронд газар тариалан , хот байгуулалт , гар үйлдвэр , худалдаа арилжаа нэг үе сэргэн хөгжиж эхэлсэн.
  • 23.  Монгол орныг эртний соёлт Хятад , Хорезм , Энэтхэг , Перс зэрэг оронтой холбож эдгээр орны соёлын нөлөө нэвтрэхэд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн.  Монголын төрт ёсны уламжлалыг бий болгож,цэргийн зэвсэг , байлдах ур чадварыг дээшлүүлэх , цэргийн хатуу сахилга батыг бий болгоход ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн.
  • 25.  Бусад орны хот тосгодыг эвдэн бусниулж,галдан шатаахын зэрэгцээ хүн ардыг нь хүйс тэмтрэн устгаж байсан.Үлэмж эсэргүүцэл үзүүлсэн зарим хот тосгон өшөө авалт , хорсолд автан сүйдэж байхад дагаар орсон зарим нь хөндөгдөлгүй , хүн ам нь хэвээр үлдэж байсныг дурьдах хэрэгтэй.  Эзлэгдсэн орны ард түмэн давхар давхар дарлал мөлжлөгт орж ихээхэн нэрвэгдэж байв.  Улс орны соёлын үнэт зүйлсийг үлэмж хэмжээгээр устгасан.  Байлдааны явцад Монголын олон зоригт эрчүүд амиа алдасанаас гадна түүний гэр орныхон дайн байлдааны ихээхэн хүнд дарамтыг амсаж байв.