SlideShare a Scribd company logo
1 of 31
Download to read offline
A   ΦIEPΩMA

    KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999

    2-32 AΦIEPΩMA
                                              H κοιτίδα του Kαραγκι ζη
          H κοιτίδα του Kαραγκι ζη.               Aπ την π λη της Πάτρας ξεπήδησε ο εξελληνισμένος Kαραγκι ζης
       Aπ την π λη της Πάτρας ξεπήδησε
       ο εξελληνισμένος Kαραγκι ζης.
                                                                                                  O Πατριν ς καραγκιοζο-
       Tου Γιάννη Kιουρτσάκη                                                                      παίκτης Oρέστης,
         Eλληνας ή Tούρκος,                                                                       κατά κ σμον Aνέστης
       ξέρει να γελά.                                                                             Bακάλογλου (1922-
       Tα παλιά χνάρια των δανειοδοτήσε-                                                          1998), σε μία απ
       ων, στο θέατρο σκιών γίνονται με τον                                                       τις τελευταίες φωτογρα-
       καιρ αχνά, σε πολλαπλά επίπεδα.                                                            φίες της ζωής του,
       Tης Kατερίνας Mυστακίδου                                                                   στο εργαστήρι του,
                                                                                                  με τη φιγούρα του Kαρα-
          Kάθε βράδυ νέο έργο...                                                                  γκι ζη στα χέρια του.
       Tριακ σιες και πλέον παραστάσεις                                                           Σχέση ουσιαστική και
       γεννήθηκαν αθ ρυβα και ταξίδεψαν                                                           διαρκής (φωτ.: Mιχ.
       τις γειτονιές στο νειρο.                                                                   Iερωνυμίδης).
       Tου Mιχάλη Xατζάκη
         Πίσω απ τον μπερντέ.
       Ποια μέσα και αντικείμενα επιστρα-
       τεύονται για την παρουσίαση των
       δρωμένων.
       Tου Mιχάλη Iερωνυμίδη
          «Aγία Tριάς»: Xορ ς, μουσική,
       κίνηση.                                                                                      Kάτω: Διαφημιστική
       Tο τρίπτυχο που, πως και στην πε-                                                           αφίσα για παράσταση
       ρα, παίζει τον πρωτεύοντα ρ λο.                                                            Kαραγκι ζη του Γιάννα-
       Tου Λάμπρου Λιάβα                                                                           ρου (Γιάννη Mουρελά-
          Διά χειρ ς φημισμένων                                                                   του), συνεχιστή της πα-
       ζωγράφων.                                                                                  ράδοσης του Kαραγκι -
       Συχνά οι καραγκιοζοπαίκτες επι-                                                                ζη στην Πάτρα.
       στράτευαν εικαστικούς καλλιτέχνες
                                              Tου Γιάννη Kιουρτσάκη
       για να σχεδιάσουν τις φιγούρες.
       Tου Mιχάλη Iερωνυμίδη                  Συγγραφέα

         Kαι τώρα μια θέση στο μουσείο;       OTI η Πάτρα υπήρξε κεντρικ
       Tα πρώτα δειλά... βήματα προς τη       σταυροδρ μι για τον λ γιο, επίση-
       «συνταξιοδ τηση» του Kαραγκι ζη.       μο νεοελληνικ πολιτισμ , αφού
       Tου Γρηγ ρη Σηφάκη                     εδώ πρώτα πρώτα μπολιάστηκε η
         «Kαταφύγιο» σε πέντε μουσεία.        επτανησιακή και ευρωπαϊκή παι-
       Tα φώτα πίσω απ τον μπερντέ σβή-       δεία στον κορμ της νε τερης
       νουν και το θέατρο σκιών αποσύρε-      Eλλάδας, είναι, νομίζω, γεγον ς
       ται πλέον σε κάποιες αίθουσες τέ-      γνωστ και τεκμηριωμένο. Aλλά
       χνης.                                   τι η ίδια αυτή π λη στάθηκε η
       Tης Δώρας Aντωνίου                     κοιτίδα του ελληνικού Kαραγκι ζη
                                              και, επομένως, ένα βασικ κέντρο
         Mαγνητοφωνήσεις απ μελετητές.
                                              του νε τερου λαϊκού μας πολιτι-
       Στην συλλογή Whitman/Rinvolucri
                                              σμού, είναι γεγον ς περίπου ά-
       περιλαμβάνονται 54 παραστάσεις, 12
       σενάρια και 26 συνεντεύξεις.
       Tης Aννας Σταυρακοπούλου                      Eπιμέλεια αφιερώματος:
         H καλύβα και το Σαράι.                           OΛΓA ΣEΛΛA
       Tης Kατερίνας Mυστακίδου
                                              γνωστο αν και σπουδαίο, που αξί-
         «Eξελθε κατηραμένε φι γιατί
       αλλιώς θα σε εξέλθω».
                                              ζει λη την προσοχή μας. Λέω
                                              «του Kαραγκι ζη και επομένως,
       Tου Xρήστου Mπουλώτη
                                              [...] του νε τερου λαϊκού μας πο-
         «Aναζήτησέ τον στην ψυχή σου».       λιτισμού» γιατί ο Kαραγκι ζης δεν
       Tου Γιάγκου Aνδρεάδη                   είναι μ νο, μαζί με το ρεμπέτικο, η
                                              σημαντικ τερη μορφή αυτού του
         Oι επιδράσεις στο ρεπερτ ριο.
                                              πολιτισμού που γέννησαν χι πια
       Tου Γιάννη Xατζή                       οι αγροτικές κοιν τητες, αλλά τα
         Tο πρώτο δημοσίευμα                  αστικά κέντρα· είναι ακ μα το κατ’
       απ το 1827.                            εξοχήν λαϊκ θέατρο του τ που
       Tης Oλγας Σελλά                        μας – το μ νο που έγινε αληθινά
                                              πανελλήνιο.
     Eξώφυλλο: O Kαραγκι ζης και ο αχώρι-        Kι ωστ σο ξέρουμε τι ο Kαρα-
     στος φίλος του, ο Xατζηαβάτης, πως       γκι ζης δεν ήρθε στον τ πο μας
     τους απέδωσε ο Aβραάμ.
                                              απ τη Δύση – πως ήρθαν λ.χ. ο
          Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών»
                                              Φασουλής ή η παντομίμα· ήρθε
            EΛEYΘEPIA TPAΪOY                  απ την Aνατολή και συγκεκρι-
                                              μένα απ την Tουρκία. Aπ την

2   H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
Kωνσταντινούπολη ξεκίνησαν οι         του Nι νιου ήταν η ανθηρή ζακυν-     τική, προφορική παράδοση του           στην ιστορία του Kαραγκι ζη της Πά-
πρώτοι Eλληνες καραγκιοζοπαί-         θινή παροικία της Πάτρας, ιδωμέ-     τ που, ως ρεύμα που διασχίζει          τρας», στην έκδοση του Πανεπιστημίου
κτες του 19ου αιώνα, οι οποίοι έ-     νη με σατιρική διάθεση, αλλά και     Mοριά, Pούμελη και Hπειρο – ας         Πατρών «H πολιτισμική φυσιογνωμία της
                                                                                                                  Πάτρας», 1997, και με μερικές μικρές αλ-
χοντας ήδη θητεύσει στον τουρ-        με κάποιο φθ νο, απ τα ντ πια        το ονομάσουμε συμβατικά «δη-           λαγές στην έκδοση του δήμου Πατρέων
κικ Kαραγκι ζη επιχείρησαν να         λαϊκά στρώματα. Kαι ζωνταν           μοτικ ». Δύο ρεύματα καθοριστι-        «Πατριν Kαρναβάλι 1998, Πάτρα, γενέ-
μεταφυτεύσουν αυτ το παλι             πρ τυπο του Mπαρμπα–Γιώργου          κά για ολ κληρο το νεοελληνικ          τειρα του Kαραγκι ζη».
θέαμα στην Eλλάδα, παίζοντάς          οι ορεσίβιοι χωρικοί της γειτονι-    γίγνεσθαι – και που εγγράφονται
το στα ελληνικά και αναζητώντας       κής Pούμελης, ιδωμένος βέβαια        άλλωστε συμβολικά, στο πανί του     Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Tο κείμενο είναι
τα ελληνικά εκείνα πρ σωπα που        και πάλι γελοιογραφικά, απ τη        Kαραγκι ζη. Kαι σίγουρα δεν εί-       απ σπασμα απ ομιλία του συγγραφέα
θα του επέτρεπαν να πιάσει νέες       σκοπιά του Mοριά.                    ναι τυχαίο τι η Πάτρα είναι επί-      στο «Πολύεδρο» της Πάτρας, στις 6 Iουλί-
ρίζες.                                  Bέβαια, οι τύποι αυτοί θα πά-      σης η π λη που γέννησε την ισχυ-      ου 1996.
                                      ρουν ένα ευρύτερο, υπερτοπικ ,       ρ τερη παράδοση αστικού καρ-
 Pιζική αναδημιουργία                 κοινωνικ και πολιτισμικ περιε-       ναβαλιού στη νε τερη Eλλάδα.
                                      χ μενο, απ τη στιγμή που θα κα-      Γιατί το καρναβάλι και το λαϊκ
  Oμως αυτ ς ο εξελληνισμ ς           θιερωθούν σε λη την Eλλάδα: θα       θέατρο, άρα και ο Kαραγκι ζης, έ-
δεν έγινε απ τη μια μέρα στην         γίνουν, ο πρώτος μια εικ να του      χουν μεταξύ τους μια βαθύτατη
άλλη· χρειάστηκε περίπου μια πε-      δυτικοθρεμμένου Eλληνα μικροα-       εσωτερική –γενετική θα έλεγα–
ντηκονταετία, στη διάρκεια της ο-     στού, ο δεύτερος το σύμβολο του      συγγένεια.
ποίας η παλιά οθωμανική μορφή         βλάχου – και πολλά ακ μα πράγ-         Aυτές είναι κάποιες υποθέ-
του Kαραγκι ζη άλλαξε ελάχιστα.       ματα. Tέτοια είναι η φύση της λαϊ-   σεις εργασίας που χρειάστη-
Kαι κυρίως δεν έγινε ούτε στην        κής δημιουργίας: να μεταμορφώ-       κε να κάνω ταν με-
Aθήνα –που περιφρ νησε αρχικά         νεται συνεχώς για να ανταποκρι-      λέτησα τη δημιουρ-
αυτ το «ανατολικ ν θέατρον»–          θεί πιο καλά στις απαιτήσεις και     γία και το γέλιο του
ούτε σε άλλα αστικά κέντρα, που       στις αξίες εν ς νέου κάθε φορά α-    Kαραγκι ζη: υποθέ-
παιζ ταν επίσης Kαραγκι ζης.          κροατηρίου. Oμως, πίσω απ λες        σεις που αποτελούν πια
Eγινε στην Πάτρα, την τελευταία       τις μεταμορφώσεις, η πατρινή ρί-     για μένα βεβαι τητες,
δεκαετία του περασμένου αιώνα,        ζα μένει πάντοτε ζωντανή, ακμαία     μα που αξίζει να τεκμη-
με πρωτεργάτη τον Δημήτρη Σαρ-        και φανερή σε λους μας.              ριωθούν και με νέα
ντούνη, τον θρυλικ Mίμαρο, που                                             στοιχεία1 τα οποία θα
θεωρείται ως ο πρώτος δημιουρ-             Tο σταυροδρ μι                  μας αποκαλύψουν, πι-
γ ς του ελληνικού Kαραγκι ζη.                                              στεύω, πολλά ακ μα
Aλλά δεν ήταν μ νο ο Mίμαρος:                της Πάτρας                    ενδιαφέροντα πράγμα-
γύρω απ’ αυτ ν σχηματίστηκε μια                                            τα για την ιστορία του
                                        Aλλά γιατί άραγε η πρώτη και
ολ κληρη σχολή καραγκιοζοπαι-                                              πολιτισμού χι μ νο
                                      θεμελιακή μεταμ ρφωση που ο-
κτών απ την Πάτρα, απ άλλες                                                της Πάτρας αλλά και
                                      ν μασα «εξελληνισμ » έγινε
π λεις της Πελοποννήσου και απ                                             της Eλλάδας.
                                      στην Πάτρα; Aυτ δεν οφείλεται,
τη γειτονική επίσης Pούμελη, -                                             Σημείωση: 1. Aκολούθησε το
                                      πιστεύω, μ νο στην τύχη – που έ-       εκτενές μελέτημα του ποιητή
πως ήταν ο Γιάννης Pούλιας και ο
                                      παιξε φυσικά κι αυτή το ρ λο της,      Σπύρου Bρεττού, «Eισαγωγή
Mέμος Xριστοδούλου. Aυτή ακρι-
                                       πως πάντα στα ανθρώπινα πράγ-
βώς η σχολή εξελλήνισε (που θα
                                      ματα. Yπάρχουν λ γοι οικονομι-
πει αναδημιούργησε ριζικά) τον
                                      κοί και κοινωνικοί, υπάρχει η με-
Kαραγκι ζη, τον ξανάφερε θριαμ-
                                      γάλη ανάπτυξη της Πάτρας στα
βευτικά στην Aθήνα και τον διέ-
                                      τέλη του περασμένου αιώνα και
δωσε έπειτα, με τη νέα του μορ-       το συνακ λουθο γεγον ς τι εδώ
φή, σε λη την Eλλάδα. Aρκεί να        μπ ρεσε να συγκροτηθεί ένα
πω τι απ τον πανελλήνιο κατά-         σφριγηλ λαϊκ κοιν , πιο δυναμι-
λογο των παλιών καραγκιοζοπαι-        κ ίσως απ εκείνο που ζούσε τ -
κτών που παραθέτει ο K. Mπίρης,       τε στην πρωτεύουσα. Kαι προπα-
τα 3/5 περίπου έρχονται απ τις        ντ ς υπάρχει ένας λ γος πολιτι-
περιοχές που ανέφερα, ενώ περί-       σμικ ς: το τι η Πάτρα ήταν τ τε
που οι μισοί είναι Mοραΐτες.          το μοναδικ σταυροδρ μι που
  Aλλά το καλύτερο τεκμήριο εί-       συναντιούνταν φυσιολογικά κι έ-
ναι εσωτερικ και έχει μια για πά-     σμιγαν σε μια νέα κοίτη τα δύο
ντα αποτυπωθεί στον ίδιο τον          πιο ζωντανά ρεύματα πολιτισμού
μπερντέ του Kαραγκι ζη. Aς προ-       που διέτρεχαν εκείνη την εποχή
σέξουμε τους δύο βασικούς νεο-        τον     ελλαδικ
ελληνικούς τύπους που έβγαλαν         κ σμο: η επτα-
οι Eλληνες καραγκιοζοπαίκτες:         νησιακή παιδεία,
τον σιορ Διονύσιο και τον Mπαρ-       απ τη μια, και
μπα–Γιώργο. Aπ πού ήρθαν και          απ την άλλη,
πώς γεννήθηκαν αυτοί οι τύποι; Oι     η βαθιά, αγρο-
πρ γονοί τους στον τουρκικ Kα-
ραγκι ζη μας είναι γνωστοί: είναι
ο Φρενκ, ο Φράγκος του οθωμανι-
κού θεάτρου (εξ ου και το επώνυ-
μο Φρίγκος που φέρει ο δικ ς μας
Διονύσιος)· και είναι –μάλλον σε
συνδυασμ με άλλα πρ σωπα– ο
Mπάρμπα-Xιμέτ, ο γιγαντ σωμος
ξυλοκ πος της Aνατολής, ο οποί-                                             O Φρεγκ του τουρκι-
ος βαστούσε το τσεκούρι του μ’ έ-                                          κού Kαραγκι ζη είναι
ναν τρ πο που θυμίζει τον τρ πο                                                ο «πρ γονος»
που βαστάει την γκλίτσα του ο                                                  του δικού μας
Mπαρμπα–Γιώργος. Oμως και ο                                                 Διονύσιου, εξ ου και
Διονύσιος και ο Mπαρμπα–Γιώρ-                                               το επώνυμο Φρίγκος
γος είναι ριζικές μεταμορφώσεις                                                του Διονύσιου.
των προτύπων τους, είναι δηλαδή                                                (Aπ το βιβλίο
νέοι, πρωτ τυποι, καθαρά ελληνι-                                            της Kατερ. Mυστακί-
κοί τύποι. Kαι οι τύποι αυτοί δημι-                                         δου «Oι μεταμορφώ-
ουργήθηκαν στην Πάτρα και στην                                             σεις του Kαραγκι ζη»,
ευρύτερη περιφέρειά της απ τον                                                εκδ. «Eξάντας»).
Mίμαρο, τον Pούλια και τους άλ-                                              Δίπλα, ο Διονύσιος
                                                                           του καραγκιοζοπαίκτη
λους καραγκιοζοπαίκτες της δυτι-
                                                                                 Bασίλαρου.
κής Eλλάδας. Zωνταν πρ τυπο

                                                                                                           KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH     3
Eλληνας ή Tούρκος, ξέρει να γελά...
 Tα παλιά χνάρια των δανειοδοτήσεων στο θέατρο σκιών γίνονται με τον καιρ αχνά σε πολλαπλά επίπεδα
Tης Kατερίνας Mυστακίδου
Λέκτορος στο Tμήμα Δημοσιογραφίας
και MME του AΠΘ

ΣTHN EΛΛAΔA και στην Tουρκία
το θέατρο σκιών έγινε δημοφιλές
σαν είδος ψυχαγωγίας. Στην ειδι-
κή σχέση των Eλλήνων με τους
Tούρκους η μακρά και πολύχρονη
αλληλεπίδραση των πολιτικών και
κατά συνέπεια πολιτιστικών παρα-
γ ντων στις σχέσεις των δύο λα-
ών δημιούργησε ένα πρ σφορο υ-
π στρωμα με κοινά στοιχεία. H
Eλλάδα ήταν αδιάρρηκτα δεμένη
με την Oθωμανική αυτοκρατορία
και στην περίπτωση του θεάτρου
σκιών αυτή η δανειοδ τηση ήταν
εφικτή λ γω της ανωνυμίας των
δημιουργών του και της ρευστ -
τητας της προφορικής παράδο-
σης.
  Eπιπλέον, το θέατρο σκιών σε
αυτή του την πορεία έχει και μια ι-
στορική συνέχεια. Tο τουρκικ
θέατρο σκιών σβήνει μαζί με την
Oθωμανική αυτοκρατορία. Tο τέ-
λος του ως αντιπροσωπευτικού
λαϊκού θεάτρου των Oσμανλήδων
έρχεται φυσιολογικά και συμβαδί-
ζει με τη διάλυση της αυτοκρατο-
ρίας. Παράλληλα, με την παρακμή
των Oθωμανών, η οποία δίνει την
ευκαιρία στην Eλλάδα για τη στα-
διακή απελευθέρωσή της απ τον
κορμ της αυτοκρατορίας και την
ανεξαρτοποίησή της, στήνεται
στα π δια του ο Kαραγκι ζης. O
Kαραγκι ζης δημιουργείται και
φορμάρεται στα τέλη του 19ου αι-
ώνα. Aκριβώς την ίδια εποχή συ-
νετελείται τμηματικά και με τη
στήριξη του Γένους η απελευθέ-            O Kαραγκι ζ, ο τούρκικος Kαραγκι ζης.
ρωση της Eλλάδας. Aπ τη μια ο
Kαραγκι ζ, το λαϊκ θέατρο των             τους χαρακτήρες και τελειώνο-                                                μακείο / Φαρμακείο (Ezcane), πα-
Oθωμανών, είναι αντιπροσωπευ-             ντας στον τρ πο παρουσίασης                                                  ρατηρούμε μια ολική υιοθεσία της
τικ μιας θεοκρατικής πολυεθνι-            των ηρώων.                                                                   πλοκής. Σε άλλες περιπτώσεις πά-
κής κοινωνίας με τις διάφορες ε-                                                                                       λι βλέπουμε κομμάτια απ διαφο-
θν τητες, κυρίως μουσουλμανι-                  Eργα διαχρονικά                                                         ρετικά έργα να συνυπάρχουν σε
κές, να συνωστίζονται στον μπερ-                                                                                       μια νέα σύνθεση, πως στο Στοι-
ντέ. Aπ την άλλη, ο Kαραγκι ζης             Tα έργα που υιοθέτησε ο Kαρα-                                              χειωμένο Δένδρο που δανείζεται
είναι προϊ ν μιας πρώιμης νεοελ-          γκι ζης απ τον Kαραγκι ζ είναι τα                                            στοιχεία απ τα έργα Mατωμένη
ληνικής κοινωνίας καθαρά ελλη-            κωμικά έργα και τα οποία είναι τε-                                           Λεύκα (Kanli Kavak) και Mάγισσες
νοχριστιανικής. Ως αποτέλεσμα,            λικά τα διαχρονικά έργα του θεά-                                             (Cazular). Aκ μη και με μία πρώτη
οι ήρωές του έχουν τα συνθετικά           τρου σκιών. Eργα κοινωνικής σάτι-                                            ανάγνωση των τουρκικών κειμέ-
στοιχεία της νέας ταυτ τητας του          ρας με θέμα τον γάμο, την οικογέ-                                            νων εύκολα αναγνωρίζουμε ορι-
Eλλαδίτη και κινούνται σε ένα δι-         νεια, την ανεύρεση εργασίας, ακ -                                            σμένες σκηνές ξεσηκωμένες απ
πολικ κ σμο με τους χριστια-              μη και το θέμα της μ ρφωσης, -                                               μια πλοκή και αφομοιωμένες σε
νούς απ τη μία και τους μου-              πως φαίνεται στα έργα Γραμματι-                                              μια άλλη. Συνήθως μως τα έργα
σουλμάνους Tούρκους και Aλβα-             κ ς/Γραμματικ ς (Yazici), είναι αυ-                                          του Kαραγκι ζη δανείζονται την
νούς στην εξουσία.                        τά που μοιράζονται κοινά θέματα                                              κεντρική ιδέα και μερικές σκηνές
  Mέσα στον αγώνα για την ανε-            της καθημεριν τητας των αρχών                                                απ τα τούρκικα κομμάτια και τις
ξαρτησία, το νέο Eλληνικ Bασί-            του αιώνα. Tα κομμάτια με υποθέ-                                             ενσωματώνουν σε ένα μεταποιη-
λειο δημιούργησε το λαϊκ του              σεις δανεισμένες απ τη μυθολο-                                               μένο σύνολο.
θέατρο απ αυτ της ευρύτερης               γία, τους θρύλους και την ιστορία
αυτοκρατορίας, αλλάζοντας, με             ανήκουν στο εθνικ ενεργητικ ε-                                                      Xαρακτήρες
την πρώτη κίνηση του εξελληνι-            ν ς λαού. Eίναι απ θεμα μνήμης
σμού, το πλαίσιο και τοποθετώ-            και περιορίζονται αναγκαστικά μέ-                                              Tην ίδια διαδικασία με τα έργα
ντας την καλύβα του Kαραγκι ζη            σα στα σύνορα της δικής του χώ-                                              και τις πλοκές παρατηρούμε και
και το σαράι του πασά στις δύο ά-         ρας. Σε πολλά έργα, πως ο Γραμ-                                              στους χαρακτήρες. Oι βασικοί ή-
κρες της σκηνής. Oι δανειοδοτή-           ματικ ς/Γραμματικ ς (Yazici), ο                                              ρωες Kαραγκι ζης/Kαραγκι ζ και
σεις στη μετεξέλιξή τους είχαν α-         Kαραγκι ζης Ψαράς / Aγαλίκι                                                  Xατζηαβάτης/Xατζιβάτ διατηρούν
χνά τα παλιά χνάρια και παρατη-           (Agalik),   στην    Kούνια/Kούνια       Mια απ τις συνήθεις γυναικείες φι-   αναλλοίωτα τα ον ματά τους και
ρούνται σε πολλαπλά επίπεδα, αρ-          (Salincak), στο Kιούπι / Tαξίδι στη     γούρες του τούρκικου Kαραγκι ζη·     ως ένα σημαντικ βαθμ τα γνωρί-
χίζοντας κυρίως απ τις πλοκές,            Γιάλοβα (Yalova Safasi), στο Φαρ-       η Xανούμισσα.                        σματά τους. Iσως μως το πιο ση-

4   H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
μαντικ είναι η ειδική σχέση φιλίας    τελούν ένα μεγάλο ποσοστ του         τ τυπο. O τρ πος προσαρμογής         τους μουσουλμάνους, συνοψίζο-
και επικοινωνίας μεταξύ των δύο       Kαραγκι ζη, ο στ χος εξακολουθεί     και το ελληνικ πλαισίωμα των αρ-     ντας το ν ημα του Aγώνα των Xρι-
πρωταγωνιστών που μεταπηδά            να είναι ο Tούρκος και οι Eλληνες    χικών τουρκικών προπλασμάτων         στιανών εναντίον των Tούρκων.
στον ελληνικ μπερντέ. Στους υ-        είναι οι ήρωες που πολεμούν ενα-     είναι μία διαδικασία πολύ σημαντι-     Θέματα δανεισμένα απ          τον
π λοιπους τύπους ανακαλύπτουμε        ντίον του.                           κή που ισχύει για λες τις πολιτι-    τουρκικ Kαραγκι ζ στον ελληνικ
πολλά στοιχεία, τα οποία συχνά                                             στικές ανταλλαγές που χωρίς αμ-      Kαραγκι ζη, παρ μοιες πλοκές και
δεν εμφανίζονται στον αντίστοιχο              Mετάλλαξη                    φιβολία υπήρξαν στο διάστημα         τεχνικοί μηχανισμοί κοινά στο θέα-
ήρωα αλλά εμφανίζονται ως συν-                                             του οθωμανικού ζυγού.                τρο σκιών υπάρχουν, μως διαφέ-
θετικά στοιχεία άλλων προσώπων.         Eπειδή ο Kαραγκι ζης και ο Kα-
                                      ραγκι ζ και στις δύο χώρες εξ ορι-     Iσως αυτ είναι και το ενδιαφέ-     ρουν τα κριτήρια και οι αρχές, που
O μον λογος του Mπαρμπα–Γιώρ-                                              ρον μιας συγκριτικής μελέτης, η      διαφαίνονται τ σο στα περιεχ με-
γου που ακούγεται πριν εμφανι-        σμού ήταν «λαϊκ » θέατρο, αντι-
                                      προσωπεύουν τις απ ψεις του λα-      οποία άλλωστε ταν μας επιτρέπει      να σο και στην αρχιτεκτονική των
σθεί στη σκηνή εκστομίζεται στον                                           να διαβάσουμε τα τουρκικά κείμε-     έργων. H οθ νη των φαντασιώσε-
Kαραγκι ζ απ τον Tιριακί.             ού στον οποίο απευθύνονταν. Eί-
                                      ναι αυτον ητο τι ταν υιοθετή-        να ουσιαστικά μας ανοίγει μια        ων είναι το συνταύτισμα των προ-
  Eργα με κοινή πλοκή και μοια                                             π ρτα στο δικ μας παρελθ ν πριν      σπαθειών του καραγκιοζοπαίκτη, ο
περιστατικά παρουσιάζουν με πιο       σαμε αυτή την καλλιτεχνική έκ-
                                      φραση, μεταβλήθηκε γρήγορα σε        απ την Eπανάσταση, ταν οι            οποίος συνδυάζει πολλές αρετές
χειροπιαστ τρ πο τις ομοι τητες                                            Eλληνες ανήκαν στο ελληνορθ -        μαζί, γιατί ταυτ χρονα κινεί τις φι-
και τις ποιοτικές διαφορές. Aυτή      ελληνική εθνική έκφραση. Aυτ
                                      είναι ίσως το πιο σημαντικ και       δοξο μιλέτ, το πιο σημαντικ της      γούρες, μιμείται τις φωνές και αυ-
είναι η πιο εύκολη περίπτωση με-                                           αυτοκρατορίας.                       τοσχεδιάζει πάνω στο σενάριο.
λέτης της διαδικασίας του εξελλη-     την ίδια στιγμή το πιο ευαίσθητο
                                      σημείο οποιασδήποτε ελληνο-            O Kαραγκι ζ αντανακλούσε τις         H πολύπλοκη μως αυτή παρά-
νισμού που επέρχεται αυτ ματα,                                             ισλαμικές πεποιθήσεις μιας πο-
πρώτα στην αρχιτεκτονική του έρ-      τουρκικής μελέτης, καθώς το                                               σταση, εξάρτηση και συγχρονι-
                                      φορτισμένο εθνικά έδαφος παρα-       λυεθνικής αυτοκρατορίας, που ο       σμ ς εν ς ανθρώπου που διασκέ-
γου και κατά δεύτερο λ γο χι μ -                                           Eλληνας είναι ένας δευτερεύον
νο στη διαφοροποίηση των χαρα-        μένει εξαιρετικά ευάλωτο. H δα-                                           δασε αμέτρητα ακροατήρια, δεν
                                      νειοδ τηση δεν έχει σχέση με την     χαρακτήρας στην κοσμοπολίτικη        μπορεί να επιβιώσει μέσα στο συ-
κτήρων, αλλά και στην αλλαγή της                                           Kωνσταντινούπολη, που εκτυλίσ-
κοσμοθεωρίας τους.                    αντιγραφή και τα χνάρια και τα                                            ναγωνισμ των MME. H τέχνη αυ-
                                      πρ τυπα μεταλλάσσονται σε τέ-        σονται λα ανεξαιρέτως τα έργα.       τή, περήφανη για το λαμπρ πα-
  Tο οθωμανικ πρ τυπο αποτε-
λείται απ τρεις διαφορετικές εν -     τοιο σημείο ώστε διαφέρουν ριζι-       O Kαραγκι ζης είναι η έκφραση      ρελθ ν της στην Eλλάδα και την
τητες, ασύνδετες μεταξύ τους,         κά. Tο τελικ αποτέλεσμα διαφέ-       του ελληνοχριστιανικού πολιτι-       Tουρκία, έχει ένα αμφίβολο παρ ν
την Eισαγωγή, τον Διάλογο και την     ρει σε λα τα σημεία απ το πρω-       σμού στην πλήρη αντίθεσή του με      και ίσως καθ λου μέλλον.
Πλοκή. Tο πρώτο μέρος, η Eισαγω-
γή, σε έμμετρο λ γο, έχει και
γλωσσικά μια ξεχωριστή βαρύτητα
καθώς χρησιμοποιεί τη γλώσσα
του σαραγιού γεμάτη αραβοπερσι-
κά, ενδεικτικ της οθωμανικής
ταυτ τητας του Kαραγκι ζ, καθώς
σήμερα, μετά τη γλωσσική επανά-
σταση που επέβαλε ο Aτατούρκ,
κανένας σύγχρονος Tούρκος δεν
την καταλαβαίνει. Oμως το πρώτο
μέρος έχει και ένα καθαρά οθωμα-
νικ και ισλαμικ χαρακτήρα με τις
ιδιαίτερες προσφωνήσεις προς τον
Aλλάχ και τον Σουλτάνο. Tο δεύτε-
ρο μέρος, ο Διάλογος, είναι πραγ-
ματικά ένας διάλογος παραλ γου
και ακραίας ασυνεννοησίας μετα-
ξύ των δύο πρωταγωνιστών πάνω
σε μια ιδέα. M νο το τρίτο μέρος,
η Πλοκή, είναι το καθαυτ έργο με
υπ θεση και αρχή, μέση και τέλος.
Ως αποτέλεσμα, η υιοθεσία αφορά
αυστηρά το τρίτο μέρος της Πλο-
κής, καθώς αυτ ματα ο Kαραγκι -
ζης αποκλείει τα δύο πρώτα μέρη,
ήδη επιβάλλοντας μια πρώτη βασι-
κή αλλαγή. Aυτή την αναπτύσσει
προσθέτοντας σκηνές και επιμη-
κύνοντας την υπ θεση ώστε χρο-
νικά να έχει περίπου την ίδια διάρ-
κεια της παράστασης. Eπιπλέον η
εξέλιξη στην πλοκή ακολουθεί δια-
φορετικ δρ μο προς την κλιμά-
κωση, καθώς τοποθετεί τον Tούρ-
κο ως τελικ στ χο και τον γελοιο-
ποιεί καταστρέφοντας το σαράι.
Στα κωμικά έργα η επανάσταση κα-
τά των Tούρκων υλοποιείται με
την καταστροφή του σαραγιού.
Aκ μη και ταν είναι τυχαία η κα-
ταστροφή, γίνεται πάντα στο σπίτι
του Tούρκου. O Mπαρμπα–Γιώρ-
γος είναι αυτ ς που επιτίθεται με
την φυσική του δύναμη ξεσπώντας
πάνω στα υλικά αγαθά. «...Tο γέλιο
μας είναι πάντα το γέλιο της ομά-
δας... Oσο αυθ ρμητο και αν φαί-
νεται το γέλιο πάντα υπονοεί ένα
είδος ελεύθερης μασονίας ή ακ -
μη συνενοχής με τα άλλα γέλια, α-
ληθινά ή φανταστικά» πως λέει ο                                                                                 Aριστερά: Tο Σαράι του τούρκικου
Aνρί Mπεργκσ ν στο «Γέλιο. Eνα                                                                                  Kαραγκι ζη. Πάνω: Mε ελάχιστα πα-
δοκίμιο για την Eννοια του Kωμι-                                                                                ραλλαγμένο το νομά του, ο Xατζι-
κού». Στα ιστορικά έργα, που απο-                                                                               βάτ μετεξελίχθηκε σε Xατζηαβάτη.

                                                                                                           KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH   5
H πρώτη συνέλευση του Σωματείου Eλλήνων Kαραγκιοζοπαικτών, το 1925, πως αποτυπώθηκε στο έργο του Φώτη Pάμμου. Eίναι λοι τους εκεί: ο M λλας, ο
Mίμαρος, ο Bασίλαρος, ο Xαρίδημος κ.ά.




           Kάθε βράδυ νέο έργο...
    Tριακ σιες και πλέον παραστάσεις γεννήθηκαν αθ ρυβα και ταξίδευαν τις γειτονιές στο νειρο...
Tου Mιχάλη Xατζάκη                          φάγια, αλλά στο μαγικ πανί τους        γλώσσα της καρδιάς και της ανά-     αυτ που πουθενά δεν έβλεπε την
                                            γιν τανε το θαύμα της μετάλλα-         γκης.                               ελευθερία του. Kάθε ελληνική προ-
Διδάσκοντος στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης – Kαραγκιοζοπαίκτη             ξης. O,τι κι αν ακουμπούσε ο             Tο παραδοσιακ δραματολ γιο        σπάθεια στο θέατρο «ετύγχανε της
                                            μπερντές του έπαιρνε σάρκα και         στο ελληνικ θέατρο σκιών δια-       άνωθεν αποδοκιμασίας». H βυζα-
TO ΘEATPO σκιών στον τ πο μας               οστά καραγκιοζίστικα, σαν να κα-       μορφώθηκε κύρια σε τέσσερις πε-     ντινή μουσική στα σχολεία «απε-
ακολούθησε μια ασθματική, αν χι             τείχε μυστικά τη «μαστοριά» του        ρι δους:                            βάλλετο διά παντ ς», οι λαϊκοί ζω-
μαρτυρική, πορεία προς την κατα-            Mίδα. Kι αυτ τον έσωσε.                  1. Στην οθωμανική περίοδο, με     γράφοι και η δημοτική μας μουσική
ξίωση. Iσως, ποιος ξέρει, βάραινε             Tριακ σιες και πλέον παραστά-        κύριο εκφραστή της το Γιάννη        «επεριφρονούντο δε ντως» και ο
επάνω του η ίδια μοίρα των λαϊκών           σεις γεννήθηκαν αθ ρυβα και            Mπράχαλη.                           μικρασιάτικος πολιτισμ ς, ριζ κλω-
θεαμάτων, απ τον δωρικ ιαμβι-               «σκιερά» που με τις διάφορες πα-         2. Στην ηπειρώτικη περίοδο, με    νο του Eλληνισμού και των αιώνων,
στή μέχρι το λαουτάρη των πανη-             ραλλαγές τους πολλαπλασιάζο-           κύριο εκφραστή της το Λιάκο Πρε-    χαρακτηριζ τανε τουρκοσπορίτι-
γυριών, που περφρονημένα κατα-              νταν σαν μονοκύτταρα. Eπρεπε τα        βεζιάνο.                            κος. Πού ν’ αποκτήσει μπ ι σ’ αυτ
κτούσαν τους αιώνες.                        «μαντράκια» να καλύψουνε τη ζή-          3. Στην περίοδο της πλήρους ελ-   το κλίμα ο Kαραγκι ζης; O Γιάννης
  Mε δανεική ματιά άρπαζε απ                τηση και να δικαιολογήσουν τή δή-      ληνικ τητας του «Kαραγκι ζη», με    Mπράχαλης το μ νο που κατάφερε
                                            λωσή τους στην αφίσα: «Kάθε            δημιουργ κι απ στολο το Δημή-       μέσα στη βαυαρική κυριαρχία ήτα-
παντού για να επιβιώσει, αφού οι
                                            βράδυ νέο έργο». Mου έλεγε ο Xα-       τρη Σαρντούνη ή Mίμαρο απ την       νε να μιλήσει τον Kαραγκι ζη του
ιεροφάντες του, αγράμματοι και
                                            ρίδημος: «O κ σμος δεν νοιαζ τα-       Πάτρα.                              ελληνικά. Tίποτα άλλο.
περιθωριακοί, αδυνατούσαν να
                                            νε τι βλέπει, αρκεί να βλέπει».          4. Στην αθηναϊκή περίοδο ή α-       Tο δραματολ γιο στην περίοδο
πρωτοτυπήσουν στο χώρο κυρίως
                                              Tριακ σιες και πλέον παραστά-        στική περίοδο του «Kαραγκι ζη»,     αυτή περιοριζ τανε σε λίγα, πολύ
της δραματουργίας. O «Kαραγκι -
                                            σεις κοινωνικές, λαογραφικές, η-       με κύριο εκφραστή της τον Aντώ-     λίγα αναμασημένα έργα του οθω-
ζης» της νεοσύστατης Eλλάδας έ-
                                            ρωικές και κωμωδίες γεμίζανε           νη M λλα.                           μανικού ρεπερτορίου. «Tο χαμάμ»,
πρεπε να πατήσει κάπου, να παρα-
                                            τους ήχους της βραδιάς και ταξι-         Aναλυτικ τερα:                    αισχρ τατη παράσταση που προ-
δειγματιστεί απ ανάλογα θεάμα-
                                                                                                                       καλούσει τη μήνιν των εφημερί-
τα που κουβαλούσαν κάποια πείρα,            δεύανε τις γειτονιές στο νειρο.
να λοξοκοιτάξει κατά κει που λα-            Yπήρχε ένα κοιν που αποκλειστι-
                                                                                    Oθωμανική περίοδος                 δων, «Oι γάμοι του Kαραγκι ζη»
                                                                                                                       και ενδεχομένως δυο τρεις ακ μα
μπυρίζανε τα φώτα του θεάτρου.              κά τρεφ ταν απ τον «Kαραγκι -            Στην περίοδο του οθωμανικού α-    παραστάσεις, που δυστυχώς δεν
Tο πώς κατ ρθωσε να επιβιώσει το            ζη» και έπρεπε απ αυτ ν να ικα-        π ηχου στο ελληνικ        θέατρο    κατεγράφησαν απ τον Tύπο της
οφείλει περισσ τερο στη λαϊκή α-            νοποιήσει τις ανάγκες του. Eκεί,       σκιών, η μίμηση και η αντιγραφή     εποχής.
ποδοχή που αναζητούσε κάτι απο-             μες στα μαντράκια γελούσε, έ-          του Karagoj ήτανε απαραίτητη. Nε-
κλειστικά δικ της, παρά στους αρ-           κλαιγε και ανασκούμπωνε          ,τι   οσύστατο το ελληνικ κράτος και       Hπειρώτικη περίοδος
χικούς δημιουργούς. Σιγά, δειλά             κουράγιο είχε με τους Kατσαντω-        με τον Oθωνα να βαυαρίζει και να
διαμ ρφωσε το χαρακτήρα του και             ναίους και τους Διάκους... Eνα         «βαρβαρίζει» εισάγοντας απ την        Στη δεύτερη περίοδο, που αφο-
πίστεψε σε αυτ που κάνει.                   κοιν που δεχ ταν τον Kαραγκι -         Eσπερία ,τι περίσσευε απ τας δε-    ρά το λεγ μενο ηπειρώτικο θέα-
   Eκλεβε σαν την κουρούνα απο-             ζη για αληθιν , γιατί μιλούσε με τη    ξιώσεις, αγκομαχούσε να πιστέψει    τρο σκιών και που ο Kώστας Mπί-

6   H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
ρης με τ ση σαφήνεια το ανέσυρε      Mιχ πουλος στο βιβλίο του «Πέντε                                           τσοι και Kανάρηδες, παίζονταν α-
μέσα απ την αχλύ του χρ νου, ο       κωμωδίες και δύο ηρωϊκά»: «Στην                                            νελλιπώς απ θιάσους και «μπου-
«Kαραγκι ζης» ακολουθεί μια δια-     Παραμυθιά, το 1933, ένας γέρο-                                             λούκια». M νο που δεν έπειθαν σο
φορετική πορεία απ αυτή της          ντας ενενήντα χρονών, καλοστε-                                             θα έπρεπε τον κ σμο.
Kωνσταντινούπολης και της Aθή-       κούμενος, μου είπε “Kαλούτσικα                                               Στο πανί του «Kαραγκι ζη» οι ή-
νας. Σεμν ς και περισσ τερο ηρω-     παίζεις κι η αφεντιά σου, μα δε                                            ρωες είχαν ανάλογη μορφή με την
ϊκ ς, στρέφει τα καλλιτεχνικά τους   φτάνεις τους παλιούς καραγκιοζο-                                           ανάσα των παραμυθάδων και προσι-
ενδιαφέροντα στους θρύλους και       παίχτες που παίζανε τα βασανιστή-                                          δίαζε η είδωλη θωριά τους με τη φα-
στην επαναστατική περίοδο του        ρια των χριστιανών απ τον τύραν-                                           ντασία και το νειρο. M νο μια σκα-
ελληνισμού. Aυτ άλλωστε ήταν         νο Aλή Πασά μ νο με πέντε κου-                                             λιστή φιγούρα μπορούσε να αποδώ-
κάτι που προσιδίαζε στην ηπειρώ-     τσούνια (φιγούρες)”».                                                      σει το θρύλο σε μορφή κι αυτ έκα-
τικη πνευματική παράδοση. Mορ-                                                                                  νε ο Mίμαρος.
φές σαν τον Mεγαλέξανδρο, τον               H περίοδος                                                            Oι σημαντικ τερες παραστάσεις
Aντίοχο, τη Σερήνη, μαζί με τα σα-                                                                              του είναι:
ράγια, τους πασάδες, τον Bελη-           της ελληνικ τητας                                                        A. Kωμωδίες
γκέκα και τους κλεφταρματολούς,        Στην τρίτη περίοδο, που η δεσπ -                                           1) O K. Φούρναρης, 2) O K. και το
συνθέσανε έναν καλλιτεχνικ καμ-      ζουσα μορφή του Δημήτρη Σαρ-                                               πιθάρι, 3) O K. Mάγειρας ή Ξενοδ -
βά ικαν να συγκινήσει και να προ-    ντούνη (Mίμαρου) αναβαπίζει τον                                            χος, 4) O K. Προφήτης, 5) O K. Γραμ-
βληματίσει ως μορφή και περιεχ -     «Kαραγκι ζη» στην κολυμπήθρα του                                           ματικ ς, 6) O K. Γιατρ ς, 7) O K. Για-
μενο.                                Eλληνισμού, το δραματολ γιο απο-                                           ουρτάς, 8) O Δον Hλίας Kολοκύθας,
   Kυρι τερος εκπρ σωπος της η-      κτά την ανάλογη ποσ τητα, για να ε-                                        9) O βομβαρδισμ ς του K., 10) O K.
πειρώτικης σχολής, κυρίως στα τέ-    πιβληθεί και την απαραίτητη ποι τη-                                        Λοχίας, 11) Oι αρραβώνες του K., 12)
λη του 19ου αιώνα, θεωρείται ο       τα, για να διατηρηθεί. O Πατριν ς                                          Oι γάμοι του K.
Λιάκος Πρεβεζιάνος, δημιουργ ς,      γεννήτορας του νεοελληνικού θεά-      Eνα ακ μη εξώφυλλο – αφίσα απ          B. Hρωικά:
απ’ ,τι λένε οι παλιοί καραγιοζο-    τρου σκιών κινείται περισσ τερο       έργο του Aντώνη M λλα, στην «α-        1) O Kαπετάν Γκρης, 2) O Xριστια-
παίχτες, της θρυλικής παράστα-       στα χνάρια της «ηπειρώτικης σχο-      στική» περίοδο του Kαραγκι ζη.       νομάχος, 3) O Kατσαντώνης, 4) O
σης «O Mέγας Aλέξανδρος και το       λής» και καθ λου στη λεγ μενη         «Πού τρών’ οι υπουργοί». Tα εξώ-     Aθανάσιος Διάκος, 5) O Mάρκος
καταραμένο φίδι».                    Kωνσταντινουπολίτικη του Γιάννη       φυλλα και οι αφίσες είναι τα μ να    Mπ τσαρης, 6) O Kαραϊσκάκης.
   Tο δραματολ γιο της περι δου      Mπράχαλη.                             δείγματα της δουλειάς του M λλα        Γ. Λαογραφικά
αυτής μας είναι άγνωστο απ             Σε ,τι αφορά την κωμωδία, «πα-      που διασώθηκαν, σε διάφορες συλ-       1) Tο Στοιχειωμένο Δεντρί, 2) O
πλευράς γραπτών μαρτυριών, χι                                              λογές, ώς τις μέρες μας.             Διάβολος κουμπάρος.
                                     τάει» στη δομή και στους μύθους
  μως και σαν αίσθηση που αποτυ-     του οθωμανικού θεάτρου σκιών απ                                              Δ. Mύθοι - θρύλοι - παραδ σεις
πώθηκε μέσα στο χρ νο. Yπήρξε έ-     αίσθηση και χι απ ευκολία. Δομή       ιδιαιτερ τητα του ελληνικού θεά-       1) Tο φίδι, 2) Tα επτά θηρία, 3) Tα
ντονα ηρωϊκ ως προς το περιεχ -      και μύθους που αργ τερα θα προκα-     τρου σκιών, έστρεψε τη ματιά του     Aινίγματα της Bεζυροπούλας.
μεν του και ποιητικά λιτ ως προς     λέσουν τη σοβαρή υποψία της προέ-     στο θέατρο και την παντομίμα. Στο
τη σύνθεση και τη μορφή του. Aυ-     λευσής τους απ το βυζαντιν μιμι-      κλίμα της τελευταίας εικοσαετίας        H αστική περίοδος
τ συνάγεται και απ μία πολύ          κ θέατρο.                             του 19ου αιώνα ευδοκιμούσαν η          Στην τέταρτη περίοδο, τη λεγ -
σπουδαία μαρτυρία που καταθέτει        Σε ,τι αφορά τα «ηρωϊκά», που       φουστανέλα και το γιαταγάνι στη      μενη αθηναϊκή ή αστική περίοδο
ο καραγκιοζοπαίχτης Παναγιώτης       κύρια απογείωσαν την καλλιτεχνική     σκηνή. Διάκοι, Tζαβελαίοι, Aνδρού-                  Συνέχεια στην 8η σελίδα




                                     Πάνω και αριστερά: Tρία πρωτ τυπα
                                     εξώφυλλα των φυλλαδίων του Aντώ-
                                     νη M λλα. O Kαραγκι ζης του M λ-
                                     λα αστικοποιήθηκε κι έστρεψε τη μα-
                                     τιά του στα «βουλεβαρδιέρικα» έργα
                                     του θεάτρου. Eγινε υπηρέτης, ερω-
                                     τιάρης, μυθιστορηματικ ς ήρωας, η-
                                     θικολ γος αλλά και δακρύβρεχτος.




                                           Δεξιά: Eνα απ τα πιο γνωστά
                                           έργα Kαραγκι ζη της αστικής
                                             περι δου είναι η μεταφορά
                                       του εγκλήματος Aθανασ πουλου,
                                               το οποίο εκτ ς απ λαϊκ
                                            ανάγνωσμα έκανε «καριέρα»
                                                       και στον μπερντέ.

                                                                                                           KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH   7
του ιδιαίτερα σπουδαίες και περι-        Tο πληρέστερο δραματολ γιο
                                                                             παικτικές, τα ηρωϊκά του επιβλητι-     που διασώθηκε απ καταβολής
                                                                             κά, τα λαογραφικά και τα κοινωνι-      του νεοελληνικού Kαραγκι ζη είχε
                                                                             κά του πλούσια σε θρησκευτική          αυτ που παιζ τανε απ το πάλκο
                                                                             συγκίνηση και σε δακρύβρεχτη           του Γιώργου Xαρίδημου. Λαϊκ ς
                                                                             συμμετοχή. Yπήρξε το πρ τυπο -         καραγκιοζοπαίκτης ο ίδιος, χωρίς
                                                                             λων των καραγιοζοπαικτών και,          νεωτεριστικές ανησυχίες και το
                                                                             πράγμα σπάνιο για το σινάφι τους,      σπουδαι τερο με τα μεγαλύτερα
                                                                             χωρίς να προκαλέσει το φθ νο.          «μαντράκια» της μεταπολεμικής
                                                                               Oι πιο γνωστές παραστάσεις του       Eλλάδας, έπαιζε και ξανάπαιζε στις
                                                                             Aντώνη M λλα είναι:                    καθημερινές του παραστάσεις αυ-
                                                                               A. Kωμωδίες                          τά που αποζητούσε ο κ σμος, δη-
                                                                               1) Kηδεία και χωρ ς, 2) Tο μυ-       λαδή το ρεπερτ ριο που άντεχε
                                                                             στηριώδες μπαούλο, 3) O K. Nαύ-        στο χρ νο.
                                                                             αρχος, 4) Tο υποβρύχιο, 5) O K.          Tο μεταπολεμικ δραματολ γιο,
                                                                             Yπηρέτης, 6) Oι δύο γάμοι, 7) H        με βάση πάντοτε τις σκηνές του
                                                                             κλοπή του Σαραγιού, 8) Στη χώρα        Xρήστου και Γιώργου Xαρίδημου,
                                                                             των ανθρωποφάγων, 9) Oι δύο            ακολουθεί την εξής πτωτική πο-
                                                                             λ ρδοι, 10) Πώς τρων οι υπουργοί,      ρεία:
                                                                             11) Tο φρούριο των δαιμ νων, 12)         Δεκαετία του ’50: (θέατρο
                                                                             Tα παλικάρια της φακής.                «Eρμής», Πασαλιμάνι) 190 έργα.
                                                                               B. Hρωϊκά                              Δεκαετία του ’60: («Xαρούμενη
                                                                               1) Aθανάσιος Διάκος, 2) O Kα-        Aκτή», Πειραϊκή και θέατρο Xρυ-
                                                                             τσαντώνης, 3) O γερο-Δήμος, 4) O       σοστομίδη, Tαμπούρια) 130 έργα.
                                                                             λήσταρχος Bέλιος, 5) O Mαύρος            Δεκαετία του ’70: (θέατρο «Xαρί-
                                                                             της Aνατολής, 6) O Mαύρος τύραν-       δημου», Πλάκα) 40 έργα.
                                                                             νος, 7) H αναγνώριση των δύο α-          Δεκαετία του ’80: (θέατρο «Xαρί-
                                                                             δελφών, 8) Aδελφοί Xατζηλιάδες,        δημου», Πλάκα) 32 έργα.
                                                                             9) Tο πήδημα του θανάτου (Φώτος          Παραθέτω τα έργα που παίζο-
                                                                             Tζαβέλας).                             νταν στη δεκαετία του ’80
                                                                               Γ. Kοινωνικά – Λαογραφικά              1) O K. Γιατρ ς, 2) ο K. Προφή-
                                                                               1) H νεκρά ζώσα, 2) O άσωτος οι-     της, 3) ο K. Γραμματικ ς, 4) ο K. Ξε-
                                                                             κογενειάρχης                           νοδ χος, 5) ο K. Πλοίαρχος, 6) ο K.
                                                                               Δ. Mικρές κωμωδίες (ιντερμέ-         Yπηρέτης, 7) ο K. Kουνιέρης, 8) ο
                                                                             δια)                                   K. Bαρκάρης, 9) ο K. Ψαράς, 10) ο
                                                                               1) Tο ούζο, 2) O τυφλ ς, 3) H κού-   K. και τα 82 εντάλματα, 11) ο K. και
                                                                             νια, 4) Kαλώς τ’ αφεντικ απ’ ξω,       το φάντασμα, 12) ο K. και το Στοι-
                                                                             5) Oι δώδεκα λίρες, 6) Oι μουσικοί.    χειωμένο Δεντρί, 13) O K. και ο
                                                                                E. Πρ λογοι.                        Πειρατής, 14) ο K. και το πιθάρι,
                                                                               1) H στάμνα, 2) Tο μαγέρικο, 3) H    15) Στη Στάνη του Mπαρμπα-Γιώρ-
                                                                             αυτοκτονία, 4) H συμφιλίωση, 5) Tο     γου, 16) Kαλώς τ’ αφεντικ απ’ -
                                                                              νειρο, 6) Tο ρολ ι, 7) Tο χάρισμα     ξω, 17) O K. και τα Aινίγματα της
Mέλη του Σωματείου Kαραγκιοζοπαικτών, το 1952. Aπ αριστερά, Tάκης Mελί-      του σπιτιού.                           Bεζυροπούλας, 18) O K. στο Tρελο-
δης, Aνδρέας Nικητ πουλος, Σωτήρης Σπαθάρης (καθιστ ς), Γ. Mώρος, Zαβρα-       Στην αδιάπτωτη πορεία του θεά-       κομείο, 19) O K. και η Διμοιρία των
διν ς, Kώστας Mάνος, γύρω απ το λάβαρο του Σωματείου με τον Aγ. Φανούριο.    τρου σκιών μέσα στο χρ νο, υπήρ-       Tρελών, 20) O K. και το ψέμα, 21)
                                                                             ξαν κι άλλοι καραγκιοζοπαίκτες         Oι δύο γάμοι, 22) O K. και η Oρφα-
Συνέχεια απ την 7η σελίδα                 σκ νη της απολησμονιάς με τους     που πρ σθεσαν καινούργια έργα          νή της Xίου, 23) O K. και ο λήσταρ-
του «Kαραγκι ζη», δεσπ ζει η              σπινθηροβ λους και σφιχτοδεμέ-     στο ακ ρεστο πανί του Kαραγκι -        χος Πασαδ ρος, 24) O K. και ο Xρι-
μορφή του Aντώνη M λλα.                   νους τους διαλ γους. Θα μπορού-    ζη. Kινήθηκαν μως στις δομές και       στιανομάχος, 25) Pοβέρτος Διάβο-
  Aν ο Mίμαρος έβαλε τα θεμέλια           σαμε κάλλιστα να τα παρομοιάσου-   στα μέτρα του Mίμαρου ή του            λος, 26) O K. στη Zούγκλα, 27) Oι
στο νεοελληνικ θέατρο σκιών, ο            με με τους αλεξανδρινούς μίμους.   M λλα, γι’ αυτ και δεν δημιούρ-        αρραβώνες του Kαραγκι ζη, 28) O
M λλας του προσέδωσε το ανάλο-              Tο δραματολ γιο του Aντώνη       γησαν σταθμούς. Oι γραπτές πα-         Mεγαλέξανδρος και το καταραμέ-
γο κύρος, για να μεγαλουργήσει.           M λλα ξεπερνάει σε πληθωρικ τη-    ραστάσεις του Bασίλαρου (Aθλιοι,       νο φίδι, 29) Δον Hλίας Kολοκύθας,
Δημιουργ ς και αυτ ς, συνέθεσε            τα και την πιο τολμηρή φαντασία.   Iουδήθ κ.λπ.) δεν μπ ρεσαν να α-       30) O K. στο Φεγγάρι, 31) O K. Mε-
έργα και προπαντ ς μετέθεσε το            Σε κανένα είδος θεατρικής έκφρα-   ποτελέσουν νέο είδος, γιατί δεν έ-     τανάστης, 32) O Mαύρος της Aνα-
βάρος των παραστάσεών του απ              σης δεν υστέρησε. Oι κωμωδίες      τυχαν μιας γενικ τερης αποδοχής.       τολής.
τη δομή του μιμικού θεάτρου στη
δομή του ευρωπαϊκού πάλκου. O
Kαραγκι ζης του, με λίγα λ για, α-
στικοποιήθηκε κι έστρεψε την αλ-            Για τριάντα
λήθωρη ματιά του στα «βουλεβαρ-               ολ κληρα
διέρικα» έργα του θεάτρου. Eγινε          χρ νια έπαι-
υπηρέτης, ερωτιάρης, μυθιστορη-           ζε παραστά-
ματικ ς ήρωας, ηθικολ γος και ε-            σεις Kαρα-
νίοτε δακρύβρεχτος.                               γκι ζη
  Mπορεί να μη σημάδεψε το χρ -              ο Xρήστος
νο, σημάδεψε μως την εποχή του               Xαρίδημος
κι αυτ είχε πολύ μεγάλη σημασία.           στο θέατρο
Aπ’ το M λλα και μετά ο Kαραγκι -              «Eρμής»
ζης απ κτησε το έρμα για να ταξι-          στο Πασαλι-
δέψει στα πολύ βαθιά νερά των                       μάνι.
μ νιμων θεάτρων.                               Tο κτίριο
  Παράλληλα με τα έργα του καθη-          γκρεμίστηκε
μερινού του ρεπερτορίου, δημι-                  το 1957.
ούργησε και μερικές κωμωδιούλες           H φωτογρα-
                                          φία περιέχε-
που παίζονταν πρ σθετα για να
                                            ται στο πε-
αυξήσουν τη διάρκεια του προ-
                                                 ριοδικ
γράμματος και να ικανοποιήσουν                «Θεάτρο»
την επιθυμία των θεατών για πε-             στο τεύχος
ρισσ τερες ώρες Kαραγκι ζη. Tα ι-         που αφιέρω-
ντερμέδια αυτά, κατ’ απομίμηση             σε στον Kα-
του ευρωπαϊκού θεάτρου, αποτέ-                ραγκι ζη,
λεσαν έναν δικ τους κύκλο σύ-             το καλοκαίρι
ντομων κωμωδιών που νίκησαν τη                του 1963.

8   H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
Tο καταραμένο φίδι εν δράσει στον μπερντέ, και το καλάμι, το εργαλείο που χρησίμευε για τους ήχους των άγριων ζώων, στο στ μα του καραγκιοζοπαίκτη
Γιάννη Aθανασίου. Mοσχάτο 1993. H παράσταση έγινε υπ την καθοδήγηση του Xαρίδημου.




             Πίσω απ τον μπερντέ
                   Ποια μέσα και αντικείμενα επιστρατεύονται για την παρουσίαση των δρώμενων
Του Μιχάλη Ιερωνυμίδη                         γορεύεται απ τους καν νες της θε-      Γιώργος Χαρίδημος. O καραγκιοζο-      απ τα πάλκα του Καραγκι ζη.
Γραφίστα, ερευνητή του θεάτρου σκιών          ατρικής δομής. Eτσι ο σκηνοθέτης έ-    παίκτης βάζει στον τενεκέ του λα-       Για λα αυτά, ιδού μια απολαυ-
                                              χει τη δυνατ τητα να πείσει το θεα-    διού β τσαλα, βίδες, πρ κες και       στική διήγηση απ τον Σωτήρη
   «Aυτή η δύναμη, να ανθρωπίζει τ’ άψυ-      τή τι το ψεύτικο είναι αληθιν . Tο     κομμάτια γυαλιών. Eτσι, ταν ο         Σπαθάρη:
   χα, να δίνει φωνές στους ίσκιους και –με   ζητούμενο βέβαια εδώ δεν είναι η α-    βοηθ ς κατρακυλά τον τενεκέ στο         «Tην ώρα που άρχιζε η παράστα-
   τούτα τα λιτά μέσα– να μπορεί να προκα-    ληθοφάνεια του ψεύτικου αλλά η α-      πάτωμα του πάλκου, δημιουργείται      ση, τα ργανα παίζανε ένα χασάπι-
   λεί στην ανθρώπινη ψυχή “τον οίκτον και
   τον έλεον”, αυτ πια δεν είναι τέχνη. Eί-   ποδοχή της αντικατάστασης.             ένας περίεργος, απροσδι ριστος        κο που θα το χ ρευε ο Kαραγκι -
   ναι ένα σεπτ απ ρρητο, που μεταφέρε-         Oι δύο διαστάσεις στο θέατρο         αλλά και εκκωφαντικ ς θ ρυβος,        ζης, έχοντας στο χέρι του μια χαρ-
   ται μέσα απ’ τους α ρατους δρ μους του     σκιών αφαιρούν το ρεαλισμ , ενώ        που συνοδεύει το κατρακύλισμα         τ νινη κουμπούρα. Oταν ο χορ ς
   πάθους, απ μύστη σε μύστη, ώσπου           ταυτ χρονα τον αναδημιουργούν με       του Kαραγκι ζη στις σκάλες του        τον μεράκλωνε, φώναζε “E ρε! γλέ-
   φτάνει στο Mίμαρο και περνάει στο M λ-                                            σεραγιού ή ταν υποτίθεται τι πα-      ντια που θα ’χει απ ψε!” και μ λις
   λα· κι απ’ το M λλα πάει στο Xαρίδημο      ένα διαφορετικ τρ πο. Στα σκηνικά,
                                              στις φιγούρες, στην κίνηση, στη μου-   ρασύρει μαζί του τις πραμάτειες       σήκωνε ψηλά το χέρι του, για να ρί-
   κι απ’ το Xαρίδημο στο Σπαθάρη, ώσπου
   παίρνει σβάρνα τα χωριά και φτάνει στο     σική και στους ήχους συνυπάρχουν       της αγοράς απ’ που περνά κυνη-        ξει την κουμπουριά, λοι οι θεαταί
   Mέγα Γιαραμούκη».                          αρμονικά το στιλιζάρισμα και η περι-   γημένος. O αλλ κοτος ήχος ταιριά-     λαβαίνανε τα μέτρα τους. Aλλοι με
                MENEΛAOΣ ΛOYNTEMHΣ            γραφή, η υπερβολή και η απ λυτη πι-    ζει απ λυτα με τα παράδοξα που        τα χέρια τους κρύβανε τα μάτια
                                              στ τητα. Για τη σκηνική απ δοση        συμβαίνουν επί σκηνής.                τους, άλλοι βουλώνανε τ’ αυτιά
OI ΠAPAΣTAΣEIΣ του θεάτρου σκιών              του έργου επιστρατεύονται λα τα          Ακ μα με κατάλληλα χτυπήματα        τους κι άλλοι γυρίζανε τα μούτρα
έχουν μια μαγεία που αρχίζει με το            μέσα και πρωταγωνιστούν οι κάθε        με ένα καδρονάκι πάνω σε έναν ά-      τους προς τα πίσω, γιατί η αληθινή
άναμμα των φωτών του μπερντέ και              λογής επινοήσεις του καραγκιοζο-       δειο τενεκέ ο καραγκιοζοπαίκτης       κουμπουριά που θα ’ριχνε απ μέ-
τελειώνει με το σβήσιμ τους. O,τι             παίκτη για τη φαντασμαγορικ τερη       μπορεί να μας πείσει τι ακούμε        σα ο καραγκιοζοπαίκτης θα τρά-
συμβαίνει ανάμεσα στις δυο αυτές              παρουσίαση των δρωμένων. Eτσι για      τουφεκιές, κανονιές ακ μα και πο-     νταζε λο τον τ πο, λη τη γειτο-
στιγμές είναι υποταγμένο στην ψευ-            την απ δοση των ήχων που συνο-         λυβολισμούς πολύ πιο πειστικά απ’     νιά ή το νησί ή την επαρχία».
δαίσθηση. Aυτή την ψευδαίσθηση τη             δεύουν κάποιες στιγμές της παρά-        ,τι αν έριχνε αληθινές μπαταριές       H κουμπουριά μως έπρεπε να
συντηρεί και την αυξάνει ο κάθε κα-           στασης χρησιμοποιούνται αντικείμε-     πίσω απ’ τον μπερντέ, κάτι που γι-    κάνει τ σο μεγάλο κρ το, ώστε να
ραγκιοζοπαίκτης ανάλογα με το τα-             να που η αρχική χρήση τους είναι τε-   ν ταν στα παλι τερα χρ νια.           ακουστεί στην π λη μακριά, για να
λέντο και τη φαντασία του. Oι δυνα-           λείως διαφορετική απ αυτήν του           Στο κασελάκι του καραγκιοζοπαί-     ειδοποιηθεί ο κ σμος πως ο Kαρα-
τ τητες που του παρέχονται είναι              θεάτρου σκιών.                         κτη, εκτ ς απ τα εργαλεία μίμη-       γκι ζης άρχισε.
πολλές και εναπ κειται σ’ αυτ ν η α-                                                 σης του ήχου των πυροβολισμών,          Σιγά σιγά σε λίγα χρ νια τα φώ-
ξιοποίησή τους. Tο ίδιο, σε διαφορε-                    Ο τενεκές                    στα ηρωικά έργα υπήρχαν και αυ-       σφορα τα κατήργησαν και την κου-
τική μως κλίμακα, συμβαίνει και                                                      θεντικές κουμπούρες για τον ίδιο      μπούρα την αντικατέστησε ένα
στις άλλες μορφές θεάτρου. O θεα-               Ο τενεκές του λαδιού είναι απ        λ γο. O κίνδυνος ατυχήματος -         χονδρ τετράγωνο σίδερο με 5-6
τής μετέχει στα δρώμενα υποταγμέ-             τα βασικ τερα εργαλεία του καρα-       μως, και εφ’ σον υπήρχε εναλλα-       τρύπες στις οποίες ρίχναμε χλωρι-
νος στην ψευδαίσθηση που του υπα-             γκιοζοπαίκτη, πως έλεγε και ο          κτική λύση, τις εξαφάνισε σιγά σιγά                Συνέχεια στην 10η σελίδα

                                                                                                                      KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH   9
Aπ τα πιο δημοφιλή έργα Kαραγκι ζη «H ορφανή της Xίου». Tο φινάλε απαιτούσε εντυπωσιακ φωτισμ και το μνήμα του Διονύσιου να ανοίγει στα δύο και να
εμφανίζεται το φάντασμά του. Στη φωτογραφία το φινάλε της παράστασης στο θέατρο του Kυριάκου Δεσύλλα, 1997. Tα σκηνικά είναι του Xρήστου Xαρίδημου.

Συνέχεια απ την 9η σελίδα                 μένα με ένα κομμάτι πανί ή μαλακ      γαρ χαρτο ο καραγκιοζοπαίκτης        ρο: ο βοηθ ς κρατώντας το σίδερο
κ κάλι. H κάθε τρύπα είχε κι ένα          πλαστικ    ή δέρμα, γαζώνονται        ανοίγει μια τρύπα μήκους 3 εκατο-    με το ένα χέρι απ την άκρη και
στρογγυλ σίδερο που το χτυπού-            στην περιφέρειά τους. Kρατώντας       στών και ύψους 1 εκ. περίπου, πα-    κτυπώντας το με το άλλο χέρι με
σαμε με το σφυρί, κι έτσι ο καρα-         τα απ τη λαβή, ο βοηθ ς χτυπά με      ράλληλη με το μήκος του καλαμι-      μια λαβή φιγούρας, απέδιδε τον ή-
γκιοζοπαίκτης, ταν έπαιζε μάχη,           το πλατύ μέρος την ανοιχτή παλά-      ού. Πάνω σ’ αυτή την τρύπα ο χει-    χο της καμπάνας (μικρής ή μεγά-
είχε σους κρ τους ήθελε.                  μη του ή το μηρ του. O ήχος που       ριστής του εργαλείου προσαρμ -       λης) ή του σήμαντρου, ανάλογα με
  Mε τον τρ πο αυτ έπαψε πια να           παράγεται είναι βέβαια πολλαπλά-      ζει τα χείλη του. Παράγοντας ένα     το σημείο που χτυπούσε και φυσι-
υπάρχει αυτ ς ο φοβερ ς κρ τος            σια μεγαλύτερος απ τον ήχο της        β μβο με το στ μα προκαλεί παλ-      κά με τη δεξιοτεχνία του.
της κουμπούρας που πολλές φο-             φυσικής σφαλιάρας, αλλά αυτ εί-       μικές κινήσεις στο τσιγαρ χαρτο,       Mετά τους Bαλκανικούς Πολέ-
ρές τρ μαζε τον κ σμο και καμιά           ναι και το ζητούμενο στο θέατρο       που αναπαράγει με τη σειρά του       μους έρχεται στα παρασκήνια του
φορά λιποθυμούσε και καμιά γυ-            σκιών.                                το β μβο, και το καλάμι λειτουργεί   θεάτρου σκιών ο κάλυκας της οβί-
ναίκα, ταν η Aστυνομία ερχ ταν              Oι παλιοί καραγκιοζοπαίχτες έ-      σαν ηχείο πολλαπλασιάζοντας την      δας, για να αποδώσει σαφώς καλύ-
τρεχάτη, για να προκάνει τον κα-          λεγαν αστειευ μενοι, για να πειρά-    έντασή του.                          τερα τους ήχους αυτούς. Tο χτύ-
βγά που υποψιαζ ταν. Eκτ ς αυ-            ξουν τους νε τερους βοηθούς             Tο αποτέλεσμα είναι εκπληκτι-      πημα στον κάλυκα γίνεται συνή-
τού, δεν χρειαζ ταν πια και άδεια         τους, τι ο καλύτερος ήχος σφα-        κ . O παράδοξος αυτ ς ήχος είναι     θως με σφυρί. Xτύπημα στη βάση
οπλοφορίας.                               λιάρας γίνεται με αληθινή σφαλιά-     ο ιδανικ τερος που θα μπορούσε       του κάλυκα μιμείται τον ήχο του
  Oταν ήρθαν οι Γερμανοί, τους            ρα απ τον καραγκιοζοπαίχτη στο        να βγάλει το θηρίο που θα σκοτώ-     σήμαντρου. Xτύπημα στον κορμ
κρ τους που κάναμε με τα σίδερα           σβέρκο του βοηθού!                    σει ο Mεγαλέξανδρος.                 την καμπάνα και, ανάλογα με το
τους αντικαταστήσαμε με μια τά-                                                                                      σημείο που χτυπά, το μεγέθος της
βλα που την κτυπούσαμε στο πά-                     Tο καλάμι                           Tο σήμαντρο                   καμπάνας.
τωμα της σκηνής του Kαραγκι ζη                                                                                         Hχο καμπάνας αποδίδει επίσης
και απ τ τε, ταν παίζεται η πα-             Συχνά στο θέατρο σκιών εμφανί-        H χριστιανική πίστη και η ορθο-    και το γνωστ μας μπρούντζινο
ράσταση του Kατσαντώνη, ο Bε-             ζονται τέρατα, δράκοι και άλλα        δοξία μνημονεύονται σε αρκετά        γουδί που ο βοηθ ς κρατά απ τη
ληγκέκας πηγαίνει ταβλοσκοτω-             πλάσματα της φαντασίας, που θα        έργα του θεάτρου σκιών· σε ορι-      βάση του και το χτυπά με το γου-
μένος!                                    έπρεπε να έχουν κάποιο ήχο μοια       σμένα μάλιστα η θρησκευτική έ-       δ χερο ή με λαβή φιγούρας για ο-
                                          παράδοξο με τη θέα τους. («O Kα-      ξαρση είναι καθοριστική για τη       ξύτερο ήχο.
       H «σφαλιάρα»                       ραγκι ζης στη ζούγκλα», «O Mε-        δράση των ηρώων. Σε ηρωικά κυ-
                                          γαλέξανδρος και ο καταραμένος         ρίως έργα η υπ θεση διαδραματί-               H ροκάνα
  Δεν υπάρχει παράσταση που να             φις», «Tα 7 θηρία» κ.ά.) Tο εργα-    ζεται σε κάποιο μοναστήρι ή κά-
μην καταχερίσει ο Kαραγκι ζης             λείο που παράγει αυτ τον ήχο εί-      ποιο ξωκλήσι. Eκεί, εκτ ς απ το        Tη ροκάνα,      πως γράφει ο
τον Xατζηαβάτη. H «σφαλιάρα» ή            ναι το «καλάμι». Eίναι το παλι        σκηνικ που παριστάνει την εκκλη-     Pouqueville, τη χρησιμοποιούσαν
«χαστουκιέρα» είναι το εργαλείο           παιδικ παιχνίδι της Kρήτης και        σία, πρέπει να ακουστεί και η κα-    στα παλιά χρ νια στις ελληνικές
που συνοδεύει ηχητικά την κίνηση          της Kύπρου που το έλεγαν νου-         μπάνα ή το σήμαντρο σε κάποιες       π λεις, για να αναγγείλουν τις εκ-
του χεριού του Kαραγκι ζη πάνω            νούρα ή νιουνούρα και έρχεται να      σκηνές του έργου για τη ρεαλιστι-    κλησιαστικές ακολουθίες. Tο θο-
στο Xατζηαβάτη, τους καβγάδες             προστεθεί στα εργαλεία παραγω-        κ τερη απ δοση της σκηνής. Eπει-     ρυβώδες αυτ εργαλείο έχει δυο
Mπαρμπα-Γιώργου-Bεληγκέκα, το             γής ήχου στο θέατρο σκιών. Eνα        δή λοιπ ν δεν θα ήταν δυνατ να       χρήσεις στο θέατρο σκιών.
ξυλοφ ρτωμα του Kαραγκι ζη απ             κομμάτι χοντρ καλάμι, μήκους          έχουμε καμπάνα στα παρασκήνια,         H πρώτη είναι η κανονική, δηλα-
τον Bεληγκέκα. Eίναι συνήθως με-          15-20 εκατοστών, κλείνεται απ το      εφαρμ ζεται και εδώ η υποκατά-       δή θ ρυβος για το θ ρυβο σε στιγ-
ρικά φύλλα χαρτονιού κομμένα ο-           ένα άκρο του με ένα τσιγαρ χαρ-       σταση του πραγματικού με την         μές πανηγυρισμού, πως, π.χ., στο
μοι μορφα σε σχήμα στενής ρακέ-           το. Tο άλλο άκρο είναι ανοιχτ . Λί-   ψευδαίσθηση.                         έργο «Δημαρχιακές εκλογές», -
τας, μήκους 20-30 εκατοστών και           γο πριν απ τη μέση του μήκους           O ήχος της καμπάνας αποδιδ -       που οι βοηθοί παριστάνουν το αλα-
πλάτους 10 εκ. περίπου. Aυτά, ντυ-        του και προς την πλευρά με το τσι-    ταν αρχικά απ ένα κομμάτι σίδε-      λάζον πλήθος φωνάζοντας, σφυρί-

10   H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη
Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη

More Related Content

What's hot

ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣemathites
 
Διδακτικά σενάρια
Διδακτικά σενάριαΔιδακτικά σενάρια
Διδακτικά σενάριαStergios
 
εικόνες από σχολεία του παρελθόντος
εικόνες από σχολεία του παρελθόντοςεικόνες από σχολεία του παρελθόντος
εικόνες από σχολεία του παρελθόντοςNek Far
 
το ταξίδι του οδυσσέα
το ταξίδι του οδυσσέατο ταξίδι του οδυσσέα
το ταξίδι του οδυσσέαroga agla
 
μια αστεία ιστορία 1
μια αστεία ιστορία 1μια αστεία ιστορία 1
μια αστεία ιστορία 1GIA VER
 
Mοτίβα έντεχνου συλλογισμού
Mοτίβα έντεχνου συλλογισμούMοτίβα έντεχνου συλλογισμού
Mοτίβα έντεχνου συλλογισμούDimitra Kauka
 
Συνολική Θεώρηση Ιλιάδας Ομήρου
Συνολική Θεώρηση Ιλιάδας ΟμήρουΣυνολική Θεώρηση Ιλιάδας Ομήρου
Συνολική Θεώρηση Ιλιάδας ΟμήρουAngeliki Chroni
 
σημειωσεις η περιληψη του διηγηματος
σημειωσεις   η περιληψη του διηγηματοςσημειωσεις   η περιληψη του διηγηματος
σημειωσεις η περιληψη του διηγηματοςDimitra Stefani
 
σεναριο διδασκαλιασ Webquest
σεναριο διδασκαλιασ Webquestσεναριο διδασκαλιασ Webquest
σεναριο διδασκαλιασ Webquestfpapakon
 
palia epaggelmata
palia epaggelmatapalia epaggelmata
palia epaggelmataGeo Vas
 
NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑ
NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑNEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑ
NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑΕύα Ζαρκογιάννη
 
Εργασία για τον Ισαάκ Νεύτωνα
Εργασία για τον Ισαάκ ΝεύτωναΕργασία για τον Ισαάκ Νεύτωνα
Εργασία για τον Ισαάκ Νεύτωναsarmeni
 
Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497
Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497                    Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497
Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497 varalig
 
διδακτικό σενάριο λογοτεχνίας
διδακτικό σενάριο λογοτεχνίαςδιδακτικό σενάριο λογοτεχνίας
διδακτικό σενάριο λογοτεχνίαςgina zaza
 
Α΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
Α΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΑ΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
Α΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑKalliopi Yiapani
 
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετά
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετάΗ ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετά
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετάΚατερίνα Προκοπίου
 
Με την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμό
Με την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμόΜε την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμό
Με την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμόΣΟΦΙΑ ΦΕΛΛΑΧΙΔΟΥ
 
Κ. Π. Καβάφη, Ιθάκη
Κ. Π. Καβάφη, ΙθάκηΚ. Π. Καβάφη, Ιθάκη
Κ. Π. Καβάφη, Ιθάκηgina zaza
 
Ενότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματος
Ενότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματοςΕνότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματος
Ενότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματοςGeorgia Dimitropoulou
 
οι περιπέτειες του οδυσσέα
οι περιπέτειες του οδυσσέαοι περιπέτειες του οδυσσέα
οι περιπέτειες του οδυσσέα101dsthessalonikis
 

What's hot (20)

ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔ/ΛΙΑΣ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
 
Διδακτικά σενάρια
Διδακτικά σενάριαΔιδακτικά σενάρια
Διδακτικά σενάρια
 
εικόνες από σχολεία του παρελθόντος
εικόνες από σχολεία του παρελθόντοςεικόνες από σχολεία του παρελθόντος
εικόνες από σχολεία του παρελθόντος
 
το ταξίδι του οδυσσέα
το ταξίδι του οδυσσέατο ταξίδι του οδυσσέα
το ταξίδι του οδυσσέα
 
μια αστεία ιστορία 1
μια αστεία ιστορία 1μια αστεία ιστορία 1
μια αστεία ιστορία 1
 
Mοτίβα έντεχνου συλλογισμού
Mοτίβα έντεχνου συλλογισμούMοτίβα έντεχνου συλλογισμού
Mοτίβα έντεχνου συλλογισμού
 
Συνολική Θεώρηση Ιλιάδας Ομήρου
Συνολική Θεώρηση Ιλιάδας ΟμήρουΣυνολική Θεώρηση Ιλιάδας Ομήρου
Συνολική Θεώρηση Ιλιάδας Ομήρου
 
σημειωσεις η περιληψη του διηγηματος
σημειωσεις   η περιληψη του διηγηματοςσημειωσεις   η περιληψη του διηγηματος
σημειωσεις η περιληψη του διηγηματος
 
σεναριο διδασκαλιασ Webquest
σεναριο διδασκαλιασ Webquestσεναριο διδασκαλιασ Webquest
σεναριο διδασκαλιασ Webquest
 
palia epaggelmata
palia epaggelmatapalia epaggelmata
palia epaggelmata
 
NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑ
NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑNEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑ
NEOΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. ΖΑΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΕΥΑ
 
Εργασία για τον Ισαάκ Νεύτωνα
Εργασία για τον Ισαάκ ΝεύτωναΕργασία για τον Ισαάκ Νεύτωνα
Εργασία για τον Ισαάκ Νεύτωνα
 
Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497
Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497                    Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497
Οδύσσεια,ραψωδία α 361 497
 
διδακτικό σενάριο λογοτεχνίας
διδακτικό σενάριο λογοτεχνίαςδιδακτικό σενάριο λογοτεχνίας
διδακτικό σενάριο λογοτεχνίας
 
Α΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
Α΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΑ΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
Α΄, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ
 
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετά
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετάΗ ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετά
Η ιστορία του γάτου που έμαθε σε ένα γλάρο να πετά
 
Με την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμό
Με την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμόΜε την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμό
Με την ποίηση πολεμάμε το ρατσισμό
 
Κ. Π. Καβάφη, Ιθάκη
Κ. Π. Καβάφη, ΙθάκηΚ. Π. Καβάφη, Ιθάκη
Κ. Π. Καβάφη, Ιθάκη
 
Ενότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματος
Ενότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματοςΕνότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματος
Ενότητα 5η, ο ρόλος, οι λειτουργίες και οι μορφές του ρήματος
 
οι περιπέτειες του οδυσσέα
οι περιπέτειες του οδυσσέαοι περιπέτειες του οδυσσέα
οι περιπέτειες του οδυσσέα
 

Similar to Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ
ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ
ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣgymagias
 
το θέατρο σκιών (σολωμού β1)
το θέατρο σκιών (σολωμού β1)το θέατρο σκιών (σολωμού β1)
το θέατρο σκιών (σολωμού β1)Kiriakos Spachos
 
Kavvadias afierwma Kathimerini
Kavvadias afierwma KathimeriniKavvadias afierwma Kathimerini
Kavvadias afierwma KathimeriniSpyros
 
Η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη
Η ποίηση του Κώστα ΚαρυωτάκηΗ ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη
Η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκηpersitsa
 
9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...
9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...
9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...Elpida Nousa
 
παπαδιαμάντης
παπαδιαμάντηςπαπαδιαμάντης
παπαδιαμάντηςatheodor
 
Πάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνες
Πάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνεςΠάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνες
Πάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνεςKonstantina Patsialou
 
Οδυσσέας Ελύτης
Οδυσσέας ΕλύτηςΟδυσσέας Ελύτης
Οδυσσέας Ελύτηςmt18
 
Εορτασμός 25ης Μαρτίου
Εορτασμός 25ης ΜαρτίουΕορτασμός 25ης Μαρτίου
Εορτασμός 25ης Μαρτίου1lykxanthis
 
H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4
H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4
H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4Veralina
 
παλαια και νεα αθηναϊκη σχολη
παλαια και νεα αθηναϊκη σχοληπαλαια και νεα αθηναϊκη σχολη
παλαια και νεα αθηναϊκη σχοληGeorgia Sofi
 
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝpemptoussia
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsosswtia
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsosswtia
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsosswtia
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsosswtia
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsosswtia
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsosswtia
 

Similar to Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη (20)

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ
ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ
ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ
 
το θέατρο σκιών (σολωμού β1)
το θέατρο σκιών (σολωμού β1)το θέατρο σκιών (σολωμού β1)
το θέατρο σκιών (σολωμού β1)
 
Kavvadias afierwma Kathimerini
Kavvadias afierwma KathimeriniKavvadias afierwma Kathimerini
Kavvadias afierwma Kathimerini
 
Η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη
Η ποίηση του Κώστα ΚαρυωτάκηΗ ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη
Η ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη
 
9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...
9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...
9ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΑΤΡΑΣ:Ο Μύθος της Αριάδνης στις Τέχνες-σχ.έτος 2015-16 Υπεύθυνη:...
 
θέατρο πρόγραμμα
θέατρο πρόγραμμαθέατρο πρόγραμμα
θέατρο πρόγραμμα
 
παπαδιαμάντης
παπαδιαμάντηςπαπαδιαμάντης
παπαδιαμάντης
 
Πάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνες
Πάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνεςΠάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνες
Πάτρα: Μία λέξη, χίλιες εικόνες
 
Οδυσσέας Ελύτης
Οδυσσέας ΕλύτηςΟδυσσέας Ελύτης
Οδυσσέας Ελύτης
 
Εορτασμός 25ης Μαρτίου
Εορτασμός 25ης ΜαρτίουΕορτασμός 25ης Μαρτίου
Εορτασμός 25ης Μαρτίου
 
H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4
H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4
H Αντιγόνη στην Τέχνη, ομάδα 6 Β4
 
παλαια και νεα αθηναϊκη σχολη
παλαια και νεα αθηναϊκη σχοληπαλαια και νεα αθηναϊκη σχολη
παλαια και νεα αθηναϊκη σχολη
 
Sohos carnival
Sohos carnivalSohos carnival
Sohos carnival
 
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
 
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas RitsosB Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
B Lyk Didakt Protaseis O Topos Mas Ritsos
 

Recently uploaded

ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlio
ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlioΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlio
ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlioevilarisa
 
Αληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξης
Αληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξηςΑληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξης
Αληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξηςStella Mpezantakou
 
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptx
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptxΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptx
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptxssuserce50ca
 
Διατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Διατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptxΔιατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Διατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptx7gymnasiokavalas
 
Diagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptx
Diagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptxDiagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptx
Diagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptx36dimperist
 
φωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdf
φωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdfφωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdf
φωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdfNassiapapa
 
Παγκόσμια Ημέρα π
Παγκόσμια                           Ημέρα πΠαγκόσμια                           Ημέρα π
Παγκόσμια Ημέρα πDimitra Mylonaki
 
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσια
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσιαΣεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσια
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσιαDimitra Mylonaki
 
Math Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DM
Math Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DMMath Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DM
Math Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DMEirini Papazaxariou
 
Αλλαγές στα αγόρια κατά την εφηβεία
Αλλαγές στα αγόρια       κατά την εφηβείαΑλλαγές στα αγόρια       κατά την εφηβεία
Αλλαγές στα αγόρια κατά την εφηβείαDimitra Mylonaki
 
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdf
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdfΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdf
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdf2lykkomo
 
ΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdf
ΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdfΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdf
ΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdfΕλενη Λιουσα
 
Ε7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ
Ε7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣΕ7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ
Ε7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣMartha Gane
 
ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptx
ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptxΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptx
ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptxchris09xgames
 
Christmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptx
Christmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptxChristmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptx
Christmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptxKonstantina Bozonelou
 
7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο
7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο
7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο7gymnasiokavalas
 
Διαγωνισμός αλυσίδας π
Διαγωνισμός                    αλυσίδας πΔιαγωνισμός                    αλυσίδας π
Διαγωνισμός αλυσίδας πDimitra Mylonaki
 
Ε7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγός
Ε7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγόςΕ7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγός
Ε7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγόςMartha Gane
 

Recently uploaded (19)

ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlio
ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlioΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlio
ΠΩΣ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ- pos gennietai ena vivlio
 
Αληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξης
Αληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξηςΑληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξης
Αληθινές Ιστορίες, Εργασίες μαθητών /τριων της Γ΄ τάξης
 
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptx
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptxΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptx
Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.pptx
 
Διατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Διατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptxΔιατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
Διατροφή και Υγεία-7o Γυμνάσιο Καβάλας.pptx
 
Diagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptx
Diagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptxDiagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptx
Diagonismos_Xeiropoiitis_Stolis_2024.pptx
 
φωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdf
φωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdfφωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdf
φωτογραφίες για άρθρο δράσης με την αστυνομία.pdf
 
Παγκόσμια Ημέρα π
Παγκόσμια                           Ημέρα πΠαγκόσμια                           Ημέρα π
Παγκόσμια Ημέρα π
 
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσια
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσιαΣεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσια
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση: Αλλαγές στα κορίτσια
 
Math Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DM
Math Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DMMath Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DM
Math Value Μαθηματικά Μονάδες Δεκάδες DM
 
Αλλαγές στα αγόρια κατά την εφηβεία
Αλλαγές στα αγόρια       κατά την εφηβείαΑλλαγές στα αγόρια       κατά την εφηβεία
Αλλαγές στα αγόρια κατά την εφηβεία
 
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdf
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdfΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdf
ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 2024.pdf
 
ΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdf
ΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdfΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdf
ΑΡΘΡΟ 16, ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ.pdf
 
Ε7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ
Ε7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣΕ7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ
Ε7.2-ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΟΤΑΝ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΓΙΝΕ ΓΕΩΡΓΟΣ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ
 
ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptx
ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptxΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptx
ΧΗΜΕΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 1 (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ).pptx
 
Christmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptx
Christmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptxChristmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptx
Christmas bazaar 22nd Primary School of Athens.pptx
 
7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο
7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο
7ο ΓΣ ΚΑΒΑΛΑΣ μουσικά όργανα από όλο τον κόσμο
 
Διαγωνισμός αλυσίδας π
Διαγωνισμός                    αλυσίδας πΔιαγωνισμός                    αλυσίδας π
Διαγωνισμός αλυσίδας π
 
Ε7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγός
Ε7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγόςΕ7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγός
Ε7.1-Παλαιολιθική εποχή. άνθρωπος τροφοσυλλέκτης και κυνηγός
 
Παιχνίδια για να χαρούμε στο πάρτι της Αποκριάς.pdf
Παιχνίδια για να χαρούμε στο πάρτι της Αποκριάς.pdfΠαιχνίδια για να χαρούμε στο πάρτι της Αποκριάς.pdf
Παιχνίδια για να χαρούμε στο πάρτι της Αποκριάς.pdf
 

Αφιέρωμα στον Καραγκιόζη

  • 1. A ΦIEPΩMA KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 2-32 AΦIEPΩMA H κοιτίδα του Kαραγκι ζη H κοιτίδα του Kαραγκι ζη. Aπ την π λη της Πάτρας ξεπήδησε ο εξελληνισμένος Kαραγκι ζης Aπ την π λη της Πάτρας ξεπήδησε ο εξελληνισμένος Kαραγκι ζης. O Πατριν ς καραγκιοζο- Tου Γιάννη Kιουρτσάκη παίκτης Oρέστης, Eλληνας ή Tούρκος, κατά κ σμον Aνέστης ξέρει να γελά. Bακάλογλου (1922- Tα παλιά χνάρια των δανειοδοτήσε- 1998), σε μία απ ων, στο θέατρο σκιών γίνονται με τον τις τελευταίες φωτογρα- καιρ αχνά, σε πολλαπλά επίπεδα. φίες της ζωής του, Tης Kατερίνας Mυστακίδου στο εργαστήρι του, με τη φιγούρα του Kαρα- Kάθε βράδυ νέο έργο... γκι ζη στα χέρια του. Tριακ σιες και πλέον παραστάσεις Σχέση ουσιαστική και γεννήθηκαν αθ ρυβα και ταξίδεψαν διαρκής (φωτ.: Mιχ. τις γειτονιές στο νειρο. Iερωνυμίδης). Tου Mιχάλη Xατζάκη Πίσω απ τον μπερντέ. Ποια μέσα και αντικείμενα επιστρα- τεύονται για την παρουσίαση των δρωμένων. Tου Mιχάλη Iερωνυμίδη «Aγία Tριάς»: Xορ ς, μουσική, κίνηση. Kάτω: Διαφημιστική Tο τρίπτυχο που, πως και στην πε- αφίσα για παράσταση ρα, παίζει τον πρωτεύοντα ρ λο. Kαραγκι ζη του Γιάννα- Tου Λάμπρου Λιάβα ρου (Γιάννη Mουρελά- Διά χειρ ς φημισμένων του), συνεχιστή της πα- ζωγράφων. ράδοσης του Kαραγκι - Συχνά οι καραγκιοζοπαίκτες επι- ζη στην Πάτρα. στράτευαν εικαστικούς καλλιτέχνες Tου Γιάννη Kιουρτσάκη για να σχεδιάσουν τις φιγούρες. Tου Mιχάλη Iερωνυμίδη Συγγραφέα Kαι τώρα μια θέση στο μουσείο; OTI η Πάτρα υπήρξε κεντρικ Tα πρώτα δειλά... βήματα προς τη σταυροδρ μι για τον λ γιο, επίση- «συνταξιοδ τηση» του Kαραγκι ζη. μο νεοελληνικ πολιτισμ , αφού Tου Γρηγ ρη Σηφάκη εδώ πρώτα πρώτα μπολιάστηκε η «Kαταφύγιο» σε πέντε μουσεία. επτανησιακή και ευρωπαϊκή παι- Tα φώτα πίσω απ τον μπερντέ σβή- δεία στον κορμ της νε τερης νουν και το θέατρο σκιών αποσύρε- Eλλάδας, είναι, νομίζω, γεγον ς ται πλέον σε κάποιες αίθουσες τέ- γνωστ και τεκμηριωμένο. Aλλά χνης. τι η ίδια αυτή π λη στάθηκε η Tης Δώρας Aντωνίου κοιτίδα του ελληνικού Kαραγκι ζη και, επομένως, ένα βασικ κέντρο Mαγνητοφωνήσεις απ μελετητές. του νε τερου λαϊκού μας πολιτι- Στην συλλογή Whitman/Rinvolucri σμού, είναι γεγον ς περίπου ά- περιλαμβάνονται 54 παραστάσεις, 12 σενάρια και 26 συνεντεύξεις. Tης Aννας Σταυρακοπούλου Eπιμέλεια αφιερώματος: H καλύβα και το Σαράι. OΛΓA ΣEΛΛA Tης Kατερίνας Mυστακίδου γνωστο αν και σπουδαίο, που αξί- «Eξελθε κατηραμένε φι γιατί αλλιώς θα σε εξέλθω». ζει λη την προσοχή μας. Λέω «του Kαραγκι ζη και επομένως, Tου Xρήστου Mπουλώτη [...] του νε τερου λαϊκού μας πο- «Aναζήτησέ τον στην ψυχή σου». λιτισμού» γιατί ο Kαραγκι ζης δεν Tου Γιάγκου Aνδρεάδη είναι μ νο, μαζί με το ρεμπέτικο, η σημαντικ τερη μορφή αυτού του Oι επιδράσεις στο ρεπερτ ριο. πολιτισμού που γέννησαν χι πια Tου Γιάννη Xατζή οι αγροτικές κοιν τητες, αλλά τα Tο πρώτο δημοσίευμα αστικά κέντρα· είναι ακ μα το κατ’ απ το 1827. εξοχήν λαϊκ θέατρο του τ που Tης Oλγας Σελλά μας – το μ νο που έγινε αληθινά πανελλήνιο. Eξώφυλλο: O Kαραγκι ζης και ο αχώρι- Kι ωστ σο ξέρουμε τι ο Kαρα- στος φίλος του, ο Xατζηαβάτης, πως γκι ζης δεν ήρθε στον τ πο μας τους απέδωσε ο Aβραάμ. απ τη Δύση – πως ήρθαν λ.χ. ο Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών» Φασουλής ή η παντομίμα· ήρθε EΛEYΘEPIA TPAΪOY απ την Aνατολή και συγκεκρι- μένα απ την Tουρκία. Aπ την 2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
  • 2. Kωνσταντινούπολη ξεκίνησαν οι του Nι νιου ήταν η ανθηρή ζακυν- τική, προφορική παράδοση του στην ιστορία του Kαραγκι ζη της Πά- πρώτοι Eλληνες καραγκιοζοπαί- θινή παροικία της Πάτρας, ιδωμέ- τ που, ως ρεύμα που διασχίζει τρας», στην έκδοση του Πανεπιστημίου κτες του 19ου αιώνα, οι οποίοι έ- νη με σατιρική διάθεση, αλλά και Mοριά, Pούμελη και Hπειρο – ας Πατρών «H πολιτισμική φυσιογνωμία της Πάτρας», 1997, και με μερικές μικρές αλ- χοντας ήδη θητεύσει στον τουρ- με κάποιο φθ νο, απ τα ντ πια το ονομάσουμε συμβατικά «δη- λαγές στην έκδοση του δήμου Πατρέων κικ Kαραγκι ζη επιχείρησαν να λαϊκά στρώματα. Kαι ζωνταν μοτικ ». Δύο ρεύματα καθοριστι- «Πατριν Kαρναβάλι 1998, Πάτρα, γενέ- μεταφυτεύσουν αυτ το παλι πρ τυπο του Mπαρμπα–Γιώργου κά για ολ κληρο το νεοελληνικ τειρα του Kαραγκι ζη». θέαμα στην Eλλάδα, παίζοντάς οι ορεσίβιοι χωρικοί της γειτονι- γίγνεσθαι – και που εγγράφονται το στα ελληνικά και αναζητώντας κής Pούμελης, ιδωμένος βέβαια άλλωστε συμβολικά, στο πανί του Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Tο κείμενο είναι τα ελληνικά εκείνα πρ σωπα που και πάλι γελοιογραφικά, απ τη Kαραγκι ζη. Kαι σίγουρα δεν εί- απ σπασμα απ ομιλία του συγγραφέα θα του επέτρεπαν να πιάσει νέες σκοπιά του Mοριά. ναι τυχαίο τι η Πάτρα είναι επί- στο «Πολύεδρο» της Πάτρας, στις 6 Iουλί- ρίζες. Bέβαια, οι τύποι αυτοί θα πά- σης η π λη που γέννησε την ισχυ- ου 1996. ρουν ένα ευρύτερο, υπερτοπικ , ρ τερη παράδοση αστικού καρ- Pιζική αναδημιουργία κοινωνικ και πολιτισμικ περιε- ναβαλιού στη νε τερη Eλλάδα. χ μενο, απ τη στιγμή που θα κα- Γιατί το καρναβάλι και το λαϊκ Oμως αυτ ς ο εξελληνισμ ς θιερωθούν σε λη την Eλλάδα: θα θέατρο, άρα και ο Kαραγκι ζης, έ- δεν έγινε απ τη μια μέρα στην γίνουν, ο πρώτος μια εικ να του χουν μεταξύ τους μια βαθύτατη άλλη· χρειάστηκε περίπου μια πε- δυτικοθρεμμένου Eλληνα μικροα- εσωτερική –γενετική θα έλεγα– ντηκονταετία, στη διάρκεια της ο- στού, ο δεύτερος το σύμβολο του συγγένεια. ποίας η παλιά οθωμανική μορφή βλάχου – και πολλά ακ μα πράγ- Aυτές είναι κάποιες υποθέ- του Kαραγκι ζη άλλαξε ελάχιστα. ματα. Tέτοια είναι η φύση της λαϊ- σεις εργασίας που χρειάστη- Kαι κυρίως δεν έγινε ούτε στην κής δημιουργίας: να μεταμορφώ- κε να κάνω ταν με- Aθήνα –που περιφρ νησε αρχικά νεται συνεχώς για να ανταποκρι- λέτησα τη δημιουρ- αυτ το «ανατολικ ν θέατρον»– θεί πιο καλά στις απαιτήσεις και γία και το γέλιο του ούτε σε άλλα αστικά κέντρα, που στις αξίες εν ς νέου κάθε φορά α- Kαραγκι ζη: υποθέ- παιζ ταν επίσης Kαραγκι ζης. κροατηρίου. Oμως, πίσω απ λες σεις που αποτελούν πια Eγινε στην Πάτρα, την τελευταία τις μεταμορφώσεις, η πατρινή ρί- για μένα βεβαι τητες, δεκαετία του περασμένου αιώνα, ζα μένει πάντοτε ζωντανή, ακμαία μα που αξίζει να τεκμη- με πρωτεργάτη τον Δημήτρη Σαρ- και φανερή σε λους μας. ριωθούν και με νέα ντούνη, τον θρυλικ Mίμαρο, που στοιχεία1 τα οποία θα θεωρείται ως ο πρώτος δημιουρ- Tο σταυροδρ μι μας αποκαλύψουν, πι- γ ς του ελληνικού Kαραγκι ζη. στεύω, πολλά ακ μα Aλλά δεν ήταν μ νο ο Mίμαρος: της Πάτρας ενδιαφέροντα πράγμα- γύρω απ’ αυτ ν σχηματίστηκε μια τα για την ιστορία του Aλλά γιατί άραγε η πρώτη και ολ κληρη σχολή καραγκιοζοπαι- πολιτισμού χι μ νο θεμελιακή μεταμ ρφωση που ο- κτών απ την Πάτρα, απ άλλες της Πάτρας αλλά και ν μασα «εξελληνισμ » έγινε π λεις της Πελοποννήσου και απ της Eλλάδας. στην Πάτρα; Aυτ δεν οφείλεται, τη γειτονική επίσης Pούμελη, - Σημείωση: 1. Aκολούθησε το πιστεύω, μ νο στην τύχη – που έ- εκτενές μελέτημα του ποιητή πως ήταν ο Γιάννης Pούλιας και ο παιξε φυσικά κι αυτή το ρ λο της, Σπύρου Bρεττού, «Eισαγωγή Mέμος Xριστοδούλου. Aυτή ακρι- πως πάντα στα ανθρώπινα πράγ- βώς η σχολή εξελλήνισε (που θα ματα. Yπάρχουν λ γοι οικονομι- πει αναδημιούργησε ριζικά) τον κοί και κοινωνικοί, υπάρχει η με- Kαραγκι ζη, τον ξανάφερε θριαμ- γάλη ανάπτυξη της Πάτρας στα βευτικά στην Aθήνα και τον διέ- τέλη του περασμένου αιώνα και δωσε έπειτα, με τη νέα του μορ- το συνακ λουθο γεγον ς τι εδώ φή, σε λη την Eλλάδα. Aρκεί να μπ ρεσε να συγκροτηθεί ένα πω τι απ τον πανελλήνιο κατά- σφριγηλ λαϊκ κοιν , πιο δυναμι- λογο των παλιών καραγκιοζοπαι- κ ίσως απ εκείνο που ζούσε τ - κτών που παραθέτει ο K. Mπίρης, τε στην πρωτεύουσα. Kαι προπα- τα 3/5 περίπου έρχονται απ τις ντ ς υπάρχει ένας λ γος πολιτι- περιοχές που ανέφερα, ενώ περί- σμικ ς: το τι η Πάτρα ήταν τ τε που οι μισοί είναι Mοραΐτες. το μοναδικ σταυροδρ μι που Aλλά το καλύτερο τεκμήριο εί- συναντιούνταν φυσιολογικά κι έ- ναι εσωτερικ και έχει μια για πά- σμιγαν σε μια νέα κοίτη τα δύο ντα αποτυπωθεί στον ίδιο τον πιο ζωντανά ρεύματα πολιτισμού μπερντέ του Kαραγκι ζη. Aς προ- που διέτρεχαν εκείνη την εποχή σέξουμε τους δύο βασικούς νεο- τον ελλαδικ ελληνικούς τύπους που έβγαλαν κ σμο: η επτα- οι Eλληνες καραγκιοζοπαίκτες: νησιακή παιδεία, τον σιορ Διονύσιο και τον Mπαρ- απ τη μια, και μπα–Γιώργο. Aπ πού ήρθαν και απ την άλλη, πώς γεννήθηκαν αυτοί οι τύποι; Oι η βαθιά, αγρο- πρ γονοί τους στον τουρκικ Kα- ραγκι ζη μας είναι γνωστοί: είναι ο Φρενκ, ο Φράγκος του οθωμανι- κού θεάτρου (εξ ου και το επώνυ- μο Φρίγκος που φέρει ο δικ ς μας Διονύσιος)· και είναι –μάλλον σε συνδυασμ με άλλα πρ σωπα– ο Mπάρμπα-Xιμέτ, ο γιγαντ σωμος ξυλοκ πος της Aνατολής, ο οποί- O Φρεγκ του τουρκι- ος βαστούσε το τσεκούρι του μ’ έ- κού Kαραγκι ζη είναι ναν τρ πο που θυμίζει τον τρ πο ο «πρ γονος» που βαστάει την γκλίτσα του ο του δικού μας Mπαρμπα–Γιώργος. Oμως και ο Διονύσιου, εξ ου και Διονύσιος και ο Mπαρμπα–Γιώρ- το επώνυμο Φρίγκος γος είναι ριζικές μεταμορφώσεις του Διονύσιου. των προτύπων τους, είναι δηλαδή (Aπ το βιβλίο νέοι, πρωτ τυποι, καθαρά ελληνι- της Kατερ. Mυστακί- κοί τύποι. Kαι οι τύποι αυτοί δημι- δου «Oι μεταμορφώ- ουργήθηκαν στην Πάτρα και στην σεις του Kαραγκι ζη», ευρύτερη περιφέρειά της απ τον εκδ. «Eξάντας»). Mίμαρο, τον Pούλια και τους άλ- Δίπλα, ο Διονύσιος του καραγκιοζοπαίκτη λους καραγκιοζοπαίκτες της δυτι- Bασίλαρου. κής Eλλάδας. Zωνταν πρ τυπο KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 3
  • 3. Eλληνας ή Tούρκος, ξέρει να γελά... Tα παλιά χνάρια των δανειοδοτήσεων στο θέατρο σκιών γίνονται με τον καιρ αχνά σε πολλαπλά επίπεδα Tης Kατερίνας Mυστακίδου Λέκτορος στο Tμήμα Δημοσιογραφίας και MME του AΠΘ ΣTHN EΛΛAΔA και στην Tουρκία το θέατρο σκιών έγινε δημοφιλές σαν είδος ψυχαγωγίας. Στην ειδι- κή σχέση των Eλλήνων με τους Tούρκους η μακρά και πολύχρονη αλληλεπίδραση των πολιτικών και κατά συνέπεια πολιτιστικών παρα- γ ντων στις σχέσεις των δύο λα- ών δημιούργησε ένα πρ σφορο υ- π στρωμα με κοινά στοιχεία. H Eλλάδα ήταν αδιάρρηκτα δεμένη με την Oθωμανική αυτοκρατορία και στην περίπτωση του θεάτρου σκιών αυτή η δανειοδ τηση ήταν εφικτή λ γω της ανωνυμίας των δημιουργών του και της ρευστ - τητας της προφορικής παράδο- σης. Eπιπλέον, το θέατρο σκιών σε αυτή του την πορεία έχει και μια ι- στορική συνέχεια. Tο τουρκικ θέατρο σκιών σβήνει μαζί με την Oθωμανική αυτοκρατορία. Tο τέ- λος του ως αντιπροσωπευτικού λαϊκού θεάτρου των Oσμανλήδων έρχεται φυσιολογικά και συμβαδί- ζει με τη διάλυση της αυτοκρατο- ρίας. Παράλληλα, με την παρακμή των Oθωμανών, η οποία δίνει την ευκαιρία στην Eλλάδα για τη στα- διακή απελευθέρωσή της απ τον κορμ της αυτοκρατορίας και την ανεξαρτοποίησή της, στήνεται στα π δια του ο Kαραγκι ζης. O Kαραγκι ζης δημιουργείται και φορμάρεται στα τέλη του 19ου αι- ώνα. Aκριβώς την ίδια εποχή συ- νετελείται τμηματικά και με τη στήριξη του Γένους η απελευθέ- O Kαραγκι ζ, ο τούρκικος Kαραγκι ζης. ρωση της Eλλάδας. Aπ τη μια ο Kαραγκι ζ, το λαϊκ θέατρο των τους χαρακτήρες και τελειώνο- μακείο / Φαρμακείο (Ezcane), πα- Oθωμανών, είναι αντιπροσωπευ- ντας στον τρ πο παρουσίασης ρατηρούμε μια ολική υιοθεσία της τικ μιας θεοκρατικής πολυεθνι- των ηρώων. πλοκής. Σε άλλες περιπτώσεις πά- κής κοινωνίας με τις διάφορες ε- λι βλέπουμε κομμάτια απ διαφο- θν τητες, κυρίως μουσουλμανι- Eργα διαχρονικά ρετικά έργα να συνυπάρχουν σε κές, να συνωστίζονται στον μπερ- μια νέα σύνθεση, πως στο Στοι- ντέ. Aπ την άλλη, ο Kαραγκι ζης Tα έργα που υιοθέτησε ο Kαρα- χειωμένο Δένδρο που δανείζεται είναι προϊ ν μιας πρώιμης νεοελ- γκι ζης απ τον Kαραγκι ζ είναι τα στοιχεία απ τα έργα Mατωμένη ληνικής κοινωνίας καθαρά ελλη- κωμικά έργα και τα οποία είναι τε- Λεύκα (Kanli Kavak) και Mάγισσες νοχριστιανικής. Ως αποτέλεσμα, λικά τα διαχρονικά έργα του θεά- (Cazular). Aκ μη και με μία πρώτη οι ήρωές του έχουν τα συνθετικά τρου σκιών. Eργα κοινωνικής σάτι- ανάγνωση των τουρκικών κειμέ- στοιχεία της νέας ταυτ τητας του ρας με θέμα τον γάμο, την οικογέ- νων εύκολα αναγνωρίζουμε ορι- Eλλαδίτη και κινούνται σε ένα δι- νεια, την ανεύρεση εργασίας, ακ - σμένες σκηνές ξεσηκωμένες απ πολικ κ σμο με τους χριστια- μη και το θέμα της μ ρφωσης, - μια πλοκή και αφομοιωμένες σε νούς απ τη μία και τους μου- πως φαίνεται στα έργα Γραμματι- μια άλλη. Συνήθως μως τα έργα σουλμάνους Tούρκους και Aλβα- κ ς/Γραμματικ ς (Yazici), είναι αυ- του Kαραγκι ζη δανείζονται την νούς στην εξουσία. τά που μοιράζονται κοινά θέματα κεντρική ιδέα και μερικές σκηνές Mέσα στον αγώνα για την ανε- της καθημεριν τητας των αρχών απ τα τούρκικα κομμάτια και τις ξαρτησία, το νέο Eλληνικ Bασί- του αιώνα. Tα κομμάτια με υποθέ- ενσωματώνουν σε ένα μεταποιη- λειο δημιούργησε το λαϊκ του σεις δανεισμένες απ τη μυθολο- μένο σύνολο. θέατρο απ αυτ της ευρύτερης γία, τους θρύλους και την ιστορία αυτοκρατορίας, αλλάζοντας, με ανήκουν στο εθνικ ενεργητικ ε- Xαρακτήρες την πρώτη κίνηση του εξελληνι- ν ς λαού. Eίναι απ θεμα μνήμης σμού, το πλαίσιο και τοποθετώ- και περιορίζονται αναγκαστικά μέ- Tην ίδια διαδικασία με τα έργα ντας την καλύβα του Kαραγκι ζη σα στα σύνορα της δικής του χώ- και τις πλοκές παρατηρούμε και και το σαράι του πασά στις δύο ά- ρας. Σε πολλά έργα, πως ο Γραμ- στους χαρακτήρες. Oι βασικοί ή- κρες της σκηνής. Oι δανειοδοτή- ματικ ς/Γραμματικ ς (Yazici), ο ρωες Kαραγκι ζης/Kαραγκι ζ και σεις στη μετεξέλιξή τους είχαν α- Kαραγκι ζης Ψαράς / Aγαλίκι Xατζηαβάτης/Xατζιβάτ διατηρούν χνά τα παλιά χνάρια και παρατη- (Agalik), στην Kούνια/Kούνια Mια απ τις συνήθεις γυναικείες φι- αναλλοίωτα τα ον ματά τους και ρούνται σε πολλαπλά επίπεδα, αρ- (Salincak), στο Kιούπι / Tαξίδι στη γούρες του τούρκικου Kαραγκι ζη· ως ένα σημαντικ βαθμ τα γνωρί- χίζοντας κυρίως απ τις πλοκές, Γιάλοβα (Yalova Safasi), στο Φαρ- η Xανούμισσα. σματά τους. Iσως μως το πιο ση- 4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
  • 4. μαντικ είναι η ειδική σχέση φιλίας τελούν ένα μεγάλο ποσοστ του τ τυπο. O τρ πος προσαρμογής τους μουσουλμάνους, συνοψίζο- και επικοινωνίας μεταξύ των δύο Kαραγκι ζη, ο στ χος εξακολουθεί και το ελληνικ πλαισίωμα των αρ- ντας το ν ημα του Aγώνα των Xρι- πρωταγωνιστών που μεταπηδά να είναι ο Tούρκος και οι Eλληνες χικών τουρκικών προπλασμάτων στιανών εναντίον των Tούρκων. στον ελληνικ μπερντέ. Στους υ- είναι οι ήρωες που πολεμούν ενα- είναι μία διαδικασία πολύ σημαντι- Θέματα δανεισμένα απ τον π λοιπους τύπους ανακαλύπτουμε ντίον του. κή που ισχύει για λες τις πολιτι- τουρκικ Kαραγκι ζ στον ελληνικ πολλά στοιχεία, τα οποία συχνά στικές ανταλλαγές που χωρίς αμ- Kαραγκι ζη, παρ μοιες πλοκές και δεν εμφανίζονται στον αντίστοιχο Mετάλλαξη φιβολία υπήρξαν στο διάστημα τεχνικοί μηχανισμοί κοινά στο θέα- ήρωα αλλά εμφανίζονται ως συν- του οθωμανικού ζυγού. τρο σκιών υπάρχουν, μως διαφέ- θετικά στοιχεία άλλων προσώπων. Eπειδή ο Kαραγκι ζης και ο Kα- ραγκι ζ και στις δύο χώρες εξ ορι- Iσως αυτ είναι και το ενδιαφέ- ρουν τα κριτήρια και οι αρχές, που O μον λογος του Mπαρμπα–Γιώρ- ρον μιας συγκριτικής μελέτης, η διαφαίνονται τ σο στα περιεχ με- γου που ακούγεται πριν εμφανι- σμού ήταν «λαϊκ » θέατρο, αντι- προσωπεύουν τις απ ψεις του λα- οποία άλλωστε ταν μας επιτρέπει να σο και στην αρχιτεκτονική των σθεί στη σκηνή εκστομίζεται στον να διαβάσουμε τα τουρκικά κείμε- έργων. H οθ νη των φαντασιώσε- Kαραγκι ζ απ τον Tιριακί. ού στον οποίο απευθύνονταν. Eί- ναι αυτον ητο τι ταν υιοθετή- να ουσιαστικά μας ανοίγει μια ων είναι το συνταύτισμα των προ- Eργα με κοινή πλοκή και μοια π ρτα στο δικ μας παρελθ ν πριν σπαθειών του καραγκιοζοπαίκτη, ο περιστατικά παρουσιάζουν με πιο σαμε αυτή την καλλιτεχνική έκ- φραση, μεταβλήθηκε γρήγορα σε απ την Eπανάσταση, ταν οι οποίος συνδυάζει πολλές αρετές χειροπιαστ τρ πο τις ομοι τητες Eλληνες ανήκαν στο ελληνορθ - μαζί, γιατί ταυτ χρονα κινεί τις φι- και τις ποιοτικές διαφορές. Aυτή ελληνική εθνική έκφραση. Aυτ είναι ίσως το πιο σημαντικ και δοξο μιλέτ, το πιο σημαντικ της γούρες, μιμείται τις φωνές και αυ- είναι η πιο εύκολη περίπτωση με- αυτοκρατορίας. τοσχεδιάζει πάνω στο σενάριο. λέτης της διαδικασίας του εξελλη- την ίδια στιγμή το πιο ευαίσθητο σημείο οποιασδήποτε ελληνο- O Kαραγκι ζ αντανακλούσε τις H πολύπλοκη μως αυτή παρά- νισμού που επέρχεται αυτ ματα, ισλαμικές πεποιθήσεις μιας πο- πρώτα στην αρχιτεκτονική του έρ- τουρκικής μελέτης, καθώς το σταση, εξάρτηση και συγχρονι- φορτισμένο εθνικά έδαφος παρα- λυεθνικής αυτοκρατορίας, που ο σμ ς εν ς ανθρώπου που διασκέ- γου και κατά δεύτερο λ γο χι μ - Eλληνας είναι ένας δευτερεύον νο στη διαφοροποίηση των χαρα- μένει εξαιρετικά ευάλωτο. H δα- δασε αμέτρητα ακροατήρια, δεν νειοδ τηση δεν έχει σχέση με την χαρακτήρας στην κοσμοπολίτικη μπορεί να επιβιώσει μέσα στο συ- κτήρων, αλλά και στην αλλαγή της Kωνσταντινούπολη, που εκτυλίσ- κοσμοθεωρίας τους. αντιγραφή και τα χνάρια και τα ναγωνισμ των MME. H τέχνη αυ- πρ τυπα μεταλλάσσονται σε τέ- σονται λα ανεξαιρέτως τα έργα. τή, περήφανη για το λαμπρ πα- Tο οθωμανικ πρ τυπο αποτε- λείται απ τρεις διαφορετικές εν - τοιο σημείο ώστε διαφέρουν ριζι- O Kαραγκι ζης είναι η έκφραση ρελθ ν της στην Eλλάδα και την τητες, ασύνδετες μεταξύ τους, κά. Tο τελικ αποτέλεσμα διαφέ- του ελληνοχριστιανικού πολιτι- Tουρκία, έχει ένα αμφίβολο παρ ν την Eισαγωγή, τον Διάλογο και την ρει σε λα τα σημεία απ το πρω- σμού στην πλήρη αντίθεσή του με και ίσως καθ λου μέλλον. Πλοκή. Tο πρώτο μέρος, η Eισαγω- γή, σε έμμετρο λ γο, έχει και γλωσσικά μια ξεχωριστή βαρύτητα καθώς χρησιμοποιεί τη γλώσσα του σαραγιού γεμάτη αραβοπερσι- κά, ενδεικτικ της οθωμανικής ταυτ τητας του Kαραγκι ζ, καθώς σήμερα, μετά τη γλωσσική επανά- σταση που επέβαλε ο Aτατούρκ, κανένας σύγχρονος Tούρκος δεν την καταλαβαίνει. Oμως το πρώτο μέρος έχει και ένα καθαρά οθωμα- νικ και ισλαμικ χαρακτήρα με τις ιδιαίτερες προσφωνήσεις προς τον Aλλάχ και τον Σουλτάνο. Tο δεύτε- ρο μέρος, ο Διάλογος, είναι πραγ- ματικά ένας διάλογος παραλ γου και ακραίας ασυνεννοησίας μετα- ξύ των δύο πρωταγωνιστών πάνω σε μια ιδέα. M νο το τρίτο μέρος, η Πλοκή, είναι το καθαυτ έργο με υπ θεση και αρχή, μέση και τέλος. Ως αποτέλεσμα, η υιοθεσία αφορά αυστηρά το τρίτο μέρος της Πλο- κής, καθώς αυτ ματα ο Kαραγκι - ζης αποκλείει τα δύο πρώτα μέρη, ήδη επιβάλλοντας μια πρώτη βασι- κή αλλαγή. Aυτή την αναπτύσσει προσθέτοντας σκηνές και επιμη- κύνοντας την υπ θεση ώστε χρο- νικά να έχει περίπου την ίδια διάρ- κεια της παράστασης. Eπιπλέον η εξέλιξη στην πλοκή ακολουθεί δια- φορετικ δρ μο προς την κλιμά- κωση, καθώς τοποθετεί τον Tούρ- κο ως τελικ στ χο και τον γελοιο- ποιεί καταστρέφοντας το σαράι. Στα κωμικά έργα η επανάσταση κα- τά των Tούρκων υλοποιείται με την καταστροφή του σαραγιού. Aκ μη και ταν είναι τυχαία η κα- ταστροφή, γίνεται πάντα στο σπίτι του Tούρκου. O Mπαρμπα–Γιώρ- γος είναι αυτ ς που επιτίθεται με την φυσική του δύναμη ξεσπώντας πάνω στα υλικά αγαθά. «...Tο γέλιο μας είναι πάντα το γέλιο της ομά- δας... Oσο αυθ ρμητο και αν φαί- νεται το γέλιο πάντα υπονοεί ένα είδος ελεύθερης μασονίας ή ακ - μη συνενοχής με τα άλλα γέλια, α- ληθινά ή φανταστικά» πως λέει ο Aριστερά: Tο Σαράι του τούρκικου Aνρί Mπεργκσ ν στο «Γέλιο. Eνα Kαραγκι ζη. Πάνω: Mε ελάχιστα πα- δοκίμιο για την Eννοια του Kωμι- ραλλαγμένο το νομά του, ο Xατζι- κού». Στα ιστορικά έργα, που απο- βάτ μετεξελίχθηκε σε Xατζηαβάτη. KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 5
  • 5. H πρώτη συνέλευση του Σωματείου Eλλήνων Kαραγκιοζοπαικτών, το 1925, πως αποτυπώθηκε στο έργο του Φώτη Pάμμου. Eίναι λοι τους εκεί: ο M λλας, ο Mίμαρος, ο Bασίλαρος, ο Xαρίδημος κ.ά. Kάθε βράδυ νέο έργο... Tριακ σιες και πλέον παραστάσεις γεννήθηκαν αθ ρυβα και ταξίδευαν τις γειτονιές στο νειρο... Tου Mιχάλη Xατζάκη φάγια, αλλά στο μαγικ πανί τους γλώσσα της καρδιάς και της ανά- αυτ που πουθενά δεν έβλεπε την γιν τανε το θαύμα της μετάλλα- γκης. ελευθερία του. Kάθε ελληνική προ- Διδάσκοντος στο Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης – Kαραγκιοζοπαίκτη ξης. O,τι κι αν ακουμπούσε ο Tο παραδοσιακ δραματολ γιο σπάθεια στο θέατρο «ετύγχανε της μπερντές του έπαιρνε σάρκα και στο ελληνικ θέατρο σκιών δια- άνωθεν αποδοκιμασίας». H βυζα- TO ΘEATPO σκιών στον τ πο μας οστά καραγκιοζίστικα, σαν να κα- μορφώθηκε κύρια σε τέσσερις πε- ντινή μουσική στα σχολεία «απε- ακολούθησε μια ασθματική, αν χι τείχε μυστικά τη «μαστοριά» του ρι δους: βάλλετο διά παντ ς», οι λαϊκοί ζω- μαρτυρική, πορεία προς την κατα- Mίδα. Kι αυτ τον έσωσε. 1. Στην οθωμανική περίοδο, με γράφοι και η δημοτική μας μουσική ξίωση. Iσως, ποιος ξέρει, βάραινε Tριακ σιες και πλέον παραστά- κύριο εκφραστή της το Γιάννη «επεριφρονούντο δε ντως» και ο επάνω του η ίδια μοίρα των λαϊκών σεις γεννήθηκαν αθ ρυβα και Mπράχαλη. μικρασιάτικος πολιτισμ ς, ριζ κλω- θεαμάτων, απ τον δωρικ ιαμβι- «σκιερά» που με τις διάφορες πα- 2. Στην ηπειρώτικη περίοδο, με νο του Eλληνισμού και των αιώνων, στή μέχρι το λαουτάρη των πανη- ραλλαγές τους πολλαπλασιάζο- κύριο εκφραστή της το Λιάκο Πρε- χαρακτηριζ τανε τουρκοσπορίτι- γυριών, που περφρονημένα κατα- νταν σαν μονοκύτταρα. Eπρεπε τα βεζιάνο. κος. Πού ν’ αποκτήσει μπ ι σ’ αυτ κτούσαν τους αιώνες. «μαντράκια» να καλύψουνε τη ζή- 3. Στην περίοδο της πλήρους ελ- το κλίμα ο Kαραγκι ζης; O Γιάννης Mε δανεική ματιά άρπαζε απ τηση και να δικαιολογήσουν τή δή- ληνικ τητας του «Kαραγκι ζη», με Mπράχαλης το μ νο που κατάφερε λωσή τους στην αφίσα: «Kάθε δημιουργ κι απ στολο το Δημή- μέσα στη βαυαρική κυριαρχία ήτα- παντού για να επιβιώσει, αφού οι βράδυ νέο έργο». Mου έλεγε ο Xα- τρη Σαρντούνη ή Mίμαρο απ την νε να μιλήσει τον Kαραγκι ζη του ιεροφάντες του, αγράμματοι και ρίδημος: «O κ σμος δεν νοιαζ τα- Πάτρα. ελληνικά. Tίποτα άλλο. περιθωριακοί, αδυνατούσαν να νε τι βλέπει, αρκεί να βλέπει». 4. Στην αθηναϊκή περίοδο ή α- Tο δραματολ γιο στην περίοδο πρωτοτυπήσουν στο χώρο κυρίως Tριακ σιες και πλέον παραστά- στική περίοδο του «Kαραγκι ζη», αυτή περιοριζ τανε σε λίγα, πολύ της δραματουργίας. O «Kαραγκι - σεις κοινωνικές, λαογραφικές, η- με κύριο εκφραστή της τον Aντώ- λίγα αναμασημένα έργα του οθω- ζης» της νεοσύστατης Eλλάδας έ- ρωικές και κωμωδίες γεμίζανε νη M λλα. μανικού ρεπερτορίου. «Tο χαμάμ», πρεπε να πατήσει κάπου, να παρα- τους ήχους της βραδιάς και ταξι- Aναλυτικ τερα: αισχρ τατη παράσταση που προ- δειγματιστεί απ ανάλογα θεάμα- καλούσει τη μήνιν των εφημερί- τα που κουβαλούσαν κάποια πείρα, δεύανε τις γειτονιές στο νειρο. να λοξοκοιτάξει κατά κει που λα- Yπήρχε ένα κοιν που αποκλειστι- Oθωμανική περίοδος δων, «Oι γάμοι του Kαραγκι ζη» και ενδεχομένως δυο τρεις ακ μα μπυρίζανε τα φώτα του θεάτρου. κά τρεφ ταν απ τον «Kαραγκι - Στην περίοδο του οθωμανικού α- παραστάσεις, που δυστυχώς δεν Tο πώς κατ ρθωσε να επιβιώσει το ζη» και έπρεπε απ αυτ ν να ικα- π ηχου στο ελληνικ θέατρο κατεγράφησαν απ τον Tύπο της οφείλει περισσ τερο στη λαϊκή α- νοποιήσει τις ανάγκες του. Eκεί, σκιών, η μίμηση και η αντιγραφή εποχής. ποδοχή που αναζητούσε κάτι απο- μες στα μαντράκια γελούσε, έ- του Karagoj ήτανε απαραίτητη. Nε- κλειστικά δικ της, παρά στους αρ- κλαιγε και ανασκούμπωνε ,τι οσύστατο το ελληνικ κράτος και Hπειρώτικη περίοδος χικούς δημιουργούς. Σιγά, δειλά κουράγιο είχε με τους Kατσαντω- με τον Oθωνα να βαυαρίζει και να διαμ ρφωσε το χαρακτήρα του και ναίους και τους Διάκους... Eνα «βαρβαρίζει» εισάγοντας απ την Στη δεύτερη περίοδο, που αφο- πίστεψε σε αυτ που κάνει. κοιν που δεχ ταν τον Kαραγκι - Eσπερία ,τι περίσσευε απ τας δε- ρά το λεγ μενο ηπειρώτικο θέα- Eκλεβε σαν την κουρούνα απο- ζη για αληθιν , γιατί μιλούσε με τη ξιώσεις, αγκομαχούσε να πιστέψει τρο σκιών και που ο Kώστας Mπί- 6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
  • 6. ρης με τ ση σαφήνεια το ανέσυρε Mιχ πουλος στο βιβλίο του «Πέντε τσοι και Kανάρηδες, παίζονταν α- μέσα απ την αχλύ του χρ νου, ο κωμωδίες και δύο ηρωϊκά»: «Στην νελλιπώς απ θιάσους και «μπου- «Kαραγκι ζης» ακολουθεί μια δια- Παραμυθιά, το 1933, ένας γέρο- λούκια». M νο που δεν έπειθαν σο φορετική πορεία απ αυτή της ντας ενενήντα χρονών, καλοστε- θα έπρεπε τον κ σμο. Kωνσταντινούπολης και της Aθή- κούμενος, μου είπε “Kαλούτσικα Στο πανί του «Kαραγκι ζη» οι ή- νας. Σεμν ς και περισσ τερο ηρω- παίζεις κι η αφεντιά σου, μα δε ρωες είχαν ανάλογη μορφή με την ϊκ ς, στρέφει τα καλλιτεχνικά τους φτάνεις τους παλιούς καραγκιοζο- ανάσα των παραμυθάδων και προσι- ενδιαφέροντα στους θρύλους και παίχτες που παίζανε τα βασανιστή- δίαζε η είδωλη θωριά τους με τη φα- στην επαναστατική περίοδο του ρια των χριστιανών απ τον τύραν- ντασία και το νειρο. M νο μια σκα- ελληνισμού. Aυτ άλλωστε ήταν νο Aλή Πασά μ νο με πέντε κου- λιστή φιγούρα μπορούσε να αποδώ- κάτι που προσιδίαζε στην ηπειρώ- τσούνια (φιγούρες)”». σει το θρύλο σε μορφή κι αυτ έκα- τικη πνευματική παράδοση. Mορ- νε ο Mίμαρος. φές σαν τον Mεγαλέξανδρο, τον H περίοδος Oι σημαντικ τερες παραστάσεις Aντίοχο, τη Σερήνη, μαζί με τα σα- του είναι: ράγια, τους πασάδες, τον Bελη- της ελληνικ τητας A. Kωμωδίες γκέκα και τους κλεφταρματολούς, Στην τρίτη περίοδο, που η δεσπ - 1) O K. Φούρναρης, 2) O K. και το συνθέσανε έναν καλλιτεχνικ καμ- ζουσα μορφή του Δημήτρη Σαρ- πιθάρι, 3) O K. Mάγειρας ή Ξενοδ - βά ικαν να συγκινήσει και να προ- ντούνη (Mίμαρου) αναβαπίζει τον χος, 4) O K. Προφήτης, 5) O K. Γραμ- βληματίσει ως μορφή και περιεχ - «Kαραγκι ζη» στην κολυμπήθρα του ματικ ς, 6) O K. Γιατρ ς, 7) O K. Για- μενο. Eλληνισμού, το δραματολ γιο απο- ουρτάς, 8) O Δον Hλίας Kολοκύθας, Kυρι τερος εκπρ σωπος της η- κτά την ανάλογη ποσ τητα, για να ε- 9) O βομβαρδισμ ς του K., 10) O K. πειρώτικης σχολής, κυρίως στα τέ- πιβληθεί και την απαραίτητη ποι τη- Λοχίας, 11) Oι αρραβώνες του K., 12) λη του 19ου αιώνα, θεωρείται ο τα, για να διατηρηθεί. O Πατριν ς Oι γάμοι του K. Λιάκος Πρεβεζιάνος, δημιουργ ς, γεννήτορας του νεοελληνικού θεά- Eνα ακ μη εξώφυλλο – αφίσα απ B. Hρωικά: απ’ ,τι λένε οι παλιοί καραγιοζο- τρου σκιών κινείται περισσ τερο έργο του Aντώνη M λλα, στην «α- 1) O Kαπετάν Γκρης, 2) O Xριστια- παίχτες, της θρυλικής παράστα- στα χνάρια της «ηπειρώτικης σχο- στική» περίοδο του Kαραγκι ζη. νομάχος, 3) O Kατσαντώνης, 4) O σης «O Mέγας Aλέξανδρος και το λής» και καθ λου στη λεγ μενη «Πού τρών’ οι υπουργοί». Tα εξώ- Aθανάσιος Διάκος, 5) O Mάρκος καταραμένο φίδι». Kωνσταντινουπολίτικη του Γιάννη φυλλα και οι αφίσες είναι τα μ να Mπ τσαρης, 6) O Kαραϊσκάκης. Tο δραματολ γιο της περι δου Mπράχαλη. δείγματα της δουλειάς του M λλα Γ. Λαογραφικά αυτής μας είναι άγνωστο απ Σε ,τι αφορά την κωμωδία, «πα- που διασώθηκαν, σε διάφορες συλ- 1) Tο Στοιχειωμένο Δεντρί, 2) O πλευράς γραπτών μαρτυριών, χι λογές, ώς τις μέρες μας. Διάβολος κουμπάρος. τάει» στη δομή και στους μύθους μως και σαν αίσθηση που αποτυ- του οθωμανικού θεάτρου σκιών απ Δ. Mύθοι - θρύλοι - παραδ σεις πώθηκε μέσα στο χρ νο. Yπήρξε έ- αίσθηση και χι απ ευκολία. Δομή ιδιαιτερ τητα του ελληνικού θεά- 1) Tο φίδι, 2) Tα επτά θηρία, 3) Tα ντονα ηρωϊκ ως προς το περιεχ - και μύθους που αργ τερα θα προκα- τρου σκιών, έστρεψε τη ματιά του Aινίγματα της Bεζυροπούλας. μεν του και ποιητικά λιτ ως προς λέσουν τη σοβαρή υποψία της προέ- στο θέατρο και την παντομίμα. Στο τη σύνθεση και τη μορφή του. Aυ- λευσής τους απ το βυζαντιν μιμι- κλίμα της τελευταίας εικοσαετίας H αστική περίοδος τ συνάγεται και απ μία πολύ κ θέατρο. του 19ου αιώνα ευδοκιμούσαν η Στην τέταρτη περίοδο, τη λεγ - σπουδαία μαρτυρία που καταθέτει Σε ,τι αφορά τα «ηρωϊκά», που φουστανέλα και το γιαταγάνι στη μενη αθηναϊκή ή αστική περίοδο ο καραγκιοζοπαίχτης Παναγιώτης κύρια απογείωσαν την καλλιτεχνική σκηνή. Διάκοι, Tζαβελαίοι, Aνδρού- Συνέχεια στην 8η σελίδα Πάνω και αριστερά: Tρία πρωτ τυπα εξώφυλλα των φυλλαδίων του Aντώ- νη M λλα. O Kαραγκι ζης του M λ- λα αστικοποιήθηκε κι έστρεψε τη μα- τιά του στα «βουλεβαρδιέρικα» έργα του θεάτρου. Eγινε υπηρέτης, ερω- τιάρης, μυθιστορηματικ ς ήρωας, η- θικολ γος αλλά και δακρύβρεχτος. Δεξιά: Eνα απ τα πιο γνωστά έργα Kαραγκι ζη της αστικής περι δου είναι η μεταφορά του εγκλήματος Aθανασ πουλου, το οποίο εκτ ς απ λαϊκ ανάγνωσμα έκανε «καριέρα» και στον μπερντέ. KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 7
  • 7. του ιδιαίτερα σπουδαίες και περι- Tο πληρέστερο δραματολ γιο παικτικές, τα ηρωϊκά του επιβλητι- που διασώθηκε απ καταβολής κά, τα λαογραφικά και τα κοινωνι- του νεοελληνικού Kαραγκι ζη είχε κά του πλούσια σε θρησκευτική αυτ που παιζ τανε απ το πάλκο συγκίνηση και σε δακρύβρεχτη του Γιώργου Xαρίδημου. Λαϊκ ς συμμετοχή. Yπήρξε το πρ τυπο - καραγκιοζοπαίκτης ο ίδιος, χωρίς λων των καραγιοζοπαικτών και, νεωτεριστικές ανησυχίες και το πράγμα σπάνιο για το σινάφι τους, σπουδαι τερο με τα μεγαλύτερα χωρίς να προκαλέσει το φθ νο. «μαντράκια» της μεταπολεμικής Oι πιο γνωστές παραστάσεις του Eλλάδας, έπαιζε και ξανάπαιζε στις Aντώνη M λλα είναι: καθημερινές του παραστάσεις αυ- A. Kωμωδίες τά που αποζητούσε ο κ σμος, δη- 1) Kηδεία και χωρ ς, 2) Tο μυ- λαδή το ρεπερτ ριο που άντεχε στηριώδες μπαούλο, 3) O K. Nαύ- στο χρ νο. αρχος, 4) Tο υποβρύχιο, 5) O K. Tο μεταπολεμικ δραματολ γιο, Yπηρέτης, 6) Oι δύο γάμοι, 7) H με βάση πάντοτε τις σκηνές του κλοπή του Σαραγιού, 8) Στη χώρα Xρήστου και Γιώργου Xαρίδημου, των ανθρωποφάγων, 9) Oι δύο ακολουθεί την εξής πτωτική πο- λ ρδοι, 10) Πώς τρων οι υπουργοί, ρεία: 11) Tο φρούριο των δαιμ νων, 12) Δεκαετία του ’50: (θέατρο Tα παλικάρια της φακής. «Eρμής», Πασαλιμάνι) 190 έργα. B. Hρωϊκά Δεκαετία του ’60: («Xαρούμενη 1) Aθανάσιος Διάκος, 2) O Kα- Aκτή», Πειραϊκή και θέατρο Xρυ- τσαντώνης, 3) O γερο-Δήμος, 4) O σοστομίδη, Tαμπούρια) 130 έργα. λήσταρχος Bέλιος, 5) O Mαύρος Δεκαετία του ’70: (θέατρο «Xαρί- της Aνατολής, 6) O Mαύρος τύραν- δημου», Πλάκα) 40 έργα. νος, 7) H αναγνώριση των δύο α- Δεκαετία του ’80: (θέατρο «Xαρί- δελφών, 8) Aδελφοί Xατζηλιάδες, δημου», Πλάκα) 32 έργα. 9) Tο πήδημα του θανάτου (Φώτος Παραθέτω τα έργα που παίζο- Tζαβέλας). νταν στη δεκαετία του ’80 Γ. Kοινωνικά – Λαογραφικά 1) O K. Γιατρ ς, 2) ο K. Προφή- 1) H νεκρά ζώσα, 2) O άσωτος οι- της, 3) ο K. Γραμματικ ς, 4) ο K. Ξε- κογενειάρχης νοδ χος, 5) ο K. Πλοίαρχος, 6) ο K. Δ. Mικρές κωμωδίες (ιντερμέ- Yπηρέτης, 7) ο K. Kουνιέρης, 8) ο δια) K. Bαρκάρης, 9) ο K. Ψαράς, 10) ο 1) Tο ούζο, 2) O τυφλ ς, 3) H κού- K. και τα 82 εντάλματα, 11) ο K. και νια, 4) Kαλώς τ’ αφεντικ απ’ ξω, το φάντασμα, 12) ο K. και το Στοι- 5) Oι δώδεκα λίρες, 6) Oι μουσικοί. χειωμένο Δεντρί, 13) O K. και ο E. Πρ λογοι. Πειρατής, 14) ο K. και το πιθάρι, 1) H στάμνα, 2) Tο μαγέρικο, 3) H 15) Στη Στάνη του Mπαρμπα-Γιώρ- αυτοκτονία, 4) H συμφιλίωση, 5) Tο γου, 16) Kαλώς τ’ αφεντικ απ’ - νειρο, 6) Tο ρολ ι, 7) Tο χάρισμα ξω, 17) O K. και τα Aινίγματα της Mέλη του Σωματείου Kαραγκιοζοπαικτών, το 1952. Aπ αριστερά, Tάκης Mελί- του σπιτιού. Bεζυροπούλας, 18) O K. στο Tρελο- δης, Aνδρέας Nικητ πουλος, Σωτήρης Σπαθάρης (καθιστ ς), Γ. Mώρος, Zαβρα- Στην αδιάπτωτη πορεία του θεά- κομείο, 19) O K. και η Διμοιρία των διν ς, Kώστας Mάνος, γύρω απ το λάβαρο του Σωματείου με τον Aγ. Φανούριο. τρου σκιών μέσα στο χρ νο, υπήρ- Tρελών, 20) O K. και το ψέμα, 21) ξαν κι άλλοι καραγκιοζοπαίκτες Oι δύο γάμοι, 22) O K. και η Oρφα- Συνέχεια απ την 7η σελίδα σκ νη της απολησμονιάς με τους που πρ σθεσαν καινούργια έργα νή της Xίου, 23) O K. και ο λήσταρ- του «Kαραγκι ζη», δεσπ ζει η σπινθηροβ λους και σφιχτοδεμέ- στο ακ ρεστο πανί του Kαραγκι - χος Πασαδ ρος, 24) O K. και ο Xρι- μορφή του Aντώνη M λλα. νους τους διαλ γους. Θα μπορού- ζη. Kινήθηκαν μως στις δομές και στιανομάχος, 25) Pοβέρτος Διάβο- Aν ο Mίμαρος έβαλε τα θεμέλια σαμε κάλλιστα να τα παρομοιάσου- στα μέτρα του Mίμαρου ή του λος, 26) O K. στη Zούγκλα, 27) Oι στο νεοελληνικ θέατρο σκιών, ο με με τους αλεξανδρινούς μίμους. M λλα, γι’ αυτ και δεν δημιούρ- αρραβώνες του Kαραγκι ζη, 28) O M λλας του προσέδωσε το ανάλο- Tο δραματολ γιο του Aντώνη γησαν σταθμούς. Oι γραπτές πα- Mεγαλέξανδρος και το καταραμέ- γο κύρος, για να μεγαλουργήσει. M λλα ξεπερνάει σε πληθωρικ τη- ραστάσεις του Bασίλαρου (Aθλιοι, νο φίδι, 29) Δον Hλίας Kολοκύθας, Δημιουργ ς και αυτ ς, συνέθεσε τα και την πιο τολμηρή φαντασία. Iουδήθ κ.λπ.) δεν μπ ρεσαν να α- 30) O K. στο Φεγγάρι, 31) O K. Mε- έργα και προπαντ ς μετέθεσε το Σε κανένα είδος θεατρικής έκφρα- ποτελέσουν νέο είδος, γιατί δεν έ- τανάστης, 32) O Mαύρος της Aνα- βάρος των παραστάσεών του απ σης δεν υστέρησε. Oι κωμωδίες τυχαν μιας γενικ τερης αποδοχής. τολής. τη δομή του μιμικού θεάτρου στη δομή του ευρωπαϊκού πάλκου. O Kαραγκι ζης του, με λίγα λ για, α- στικοποιήθηκε κι έστρεψε την αλ- Για τριάντα λήθωρη ματιά του στα «βουλεβαρ- ολ κληρα διέρικα» έργα του θεάτρου. Eγινε χρ νια έπαι- υπηρέτης, ερωτιάρης, μυθιστορη- ζε παραστά- ματικ ς ήρωας, ηθικολ γος και ε- σεις Kαρα- νίοτε δακρύβρεχτος. γκι ζη Mπορεί να μη σημάδεψε το χρ - ο Xρήστος νο, σημάδεψε μως την εποχή του Xαρίδημος κι αυτ είχε πολύ μεγάλη σημασία. στο θέατρο Aπ’ το M λλα και μετά ο Kαραγκι - «Eρμής» ζης απ κτησε το έρμα για να ταξι- στο Πασαλι- δέψει στα πολύ βαθιά νερά των μάνι. μ νιμων θεάτρων. Tο κτίριο Παράλληλα με τα έργα του καθη- γκρεμίστηκε μερινού του ρεπερτορίου, δημι- το 1957. ούργησε και μερικές κωμωδιούλες H φωτογρα- φία περιέχε- που παίζονταν πρ σθετα για να ται στο πε- αυξήσουν τη διάρκεια του προ- ριοδικ γράμματος και να ικανοποιήσουν «Θεάτρο» την επιθυμία των θεατών για πε- στο τεύχος ρισσ τερες ώρες Kαραγκι ζη. Tα ι- που αφιέρω- ντερμέδια αυτά, κατ’ απομίμηση σε στον Kα- του ευρωπαϊκού θεάτρου, αποτέ- ραγκι ζη, λεσαν έναν δικ τους κύκλο σύ- το καλοκαίρι ντομων κωμωδιών που νίκησαν τη του 1963. 8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999
  • 8. Tο καταραμένο φίδι εν δράσει στον μπερντέ, και το καλάμι, το εργαλείο που χρησίμευε για τους ήχους των άγριων ζώων, στο στ μα του καραγκιοζοπαίκτη Γιάννη Aθανασίου. Mοσχάτο 1993. H παράσταση έγινε υπ την καθοδήγηση του Xαρίδημου. Πίσω απ τον μπερντέ Ποια μέσα και αντικείμενα επιστρατεύονται για την παρουσίαση των δρώμενων Του Μιχάλη Ιερωνυμίδη γορεύεται απ τους καν νες της θε- Γιώργος Χαρίδημος. O καραγκιοζο- απ τα πάλκα του Καραγκι ζη. Γραφίστα, ερευνητή του θεάτρου σκιών ατρικής δομής. Eτσι ο σκηνοθέτης έ- παίκτης βάζει στον τενεκέ του λα- Για λα αυτά, ιδού μια απολαυ- χει τη δυνατ τητα να πείσει το θεα- διού β τσαλα, βίδες, πρ κες και στική διήγηση απ τον Σωτήρη «Aυτή η δύναμη, να ανθρωπίζει τ’ άψυ- τή τι το ψεύτικο είναι αληθιν . Tο κομμάτια γυαλιών. Eτσι, ταν ο Σπαθάρη: χα, να δίνει φωνές στους ίσκιους και –με ζητούμενο βέβαια εδώ δεν είναι η α- βοηθ ς κατρακυλά τον τενεκέ στο «Tην ώρα που άρχιζε η παράστα- τούτα τα λιτά μέσα– να μπορεί να προκα- ληθοφάνεια του ψεύτικου αλλά η α- πάτωμα του πάλκου, δημιουργείται ση, τα ργανα παίζανε ένα χασάπι- λεί στην ανθρώπινη ψυχή “τον οίκτον και τον έλεον”, αυτ πια δεν είναι τέχνη. Eί- ποδοχή της αντικατάστασης. ένας περίεργος, απροσδι ριστος κο που θα το χ ρευε ο Kαραγκι - ναι ένα σεπτ απ ρρητο, που μεταφέρε- Oι δύο διαστάσεις στο θέατρο αλλά και εκκωφαντικ ς θ ρυβος, ζης, έχοντας στο χέρι του μια χαρ- ται μέσα απ’ τους α ρατους δρ μους του σκιών αφαιρούν το ρεαλισμ , ενώ που συνοδεύει το κατρακύλισμα τ νινη κουμπούρα. Oταν ο χορ ς πάθους, απ μύστη σε μύστη, ώσπου ταυτ χρονα τον αναδημιουργούν με του Kαραγκι ζη στις σκάλες του τον μεράκλωνε, φώναζε “E ρε! γλέ- φτάνει στο Mίμαρο και περνάει στο M λ- σεραγιού ή ταν υποτίθεται τι πα- ντια που θα ’χει απ ψε!” και μ λις λα· κι απ’ το M λλα πάει στο Xαρίδημο ένα διαφορετικ τρ πο. Στα σκηνικά, στις φιγούρες, στην κίνηση, στη μου- ρασύρει μαζί του τις πραμάτειες σήκωνε ψηλά το χέρι του, για να ρί- κι απ’ το Xαρίδημο στο Σπαθάρη, ώσπου παίρνει σβάρνα τα χωριά και φτάνει στο σική και στους ήχους συνυπάρχουν της αγοράς απ’ που περνά κυνη- ξει την κουμπουριά, λοι οι θεαταί Mέγα Γιαραμούκη». αρμονικά το στιλιζάρισμα και η περι- γημένος. O αλλ κοτος ήχος ταιριά- λαβαίνανε τα μέτρα τους. Aλλοι με MENEΛAOΣ ΛOYNTEMHΣ γραφή, η υπερβολή και η απ λυτη πι- ζει απ λυτα με τα παράδοξα που τα χέρια τους κρύβανε τα μάτια στ τητα. Για τη σκηνική απ δοση συμβαίνουν επί σκηνής. τους, άλλοι βουλώνανε τ’ αυτιά OI ΠAPAΣTAΣEIΣ του θεάτρου σκιών του έργου επιστρατεύονται λα τα Ακ μα με κατάλληλα χτυπήματα τους κι άλλοι γυρίζανε τα μούτρα έχουν μια μαγεία που αρχίζει με το μέσα και πρωταγωνιστούν οι κάθε με ένα καδρονάκι πάνω σε έναν ά- τους προς τα πίσω, γιατί η αληθινή άναμμα των φωτών του μπερντέ και λογής επινοήσεις του καραγκιοζο- δειο τενεκέ ο καραγκιοζοπαίκτης κουμπουριά που θα ’ριχνε απ μέ- τελειώνει με το σβήσιμ τους. O,τι παίκτη για τη φαντασμαγορικ τερη μπορεί να μας πείσει τι ακούμε σα ο καραγκιοζοπαίκτης θα τρά- συμβαίνει ανάμεσα στις δυο αυτές παρουσίαση των δρωμένων. Eτσι για τουφεκιές, κανονιές ακ μα και πο- νταζε λο τον τ πο, λη τη γειτο- στιγμές είναι υποταγμένο στην ψευ- την απ δοση των ήχων που συνο- λυβολισμούς πολύ πιο πειστικά απ’ νιά ή το νησί ή την επαρχία». δαίσθηση. Aυτή την ψευδαίσθηση τη δεύουν κάποιες στιγμές της παρά- ,τι αν έριχνε αληθινές μπαταριές H κουμπουριά μως έπρεπε να συντηρεί και την αυξάνει ο κάθε κα- στασης χρησιμοποιούνται αντικείμε- πίσω απ’ τον μπερντέ, κάτι που γι- κάνει τ σο μεγάλο κρ το, ώστε να ραγκιοζοπαίκτης ανάλογα με το τα- να που η αρχική χρήση τους είναι τε- ν ταν στα παλι τερα χρ νια. ακουστεί στην π λη μακριά, για να λέντο και τη φαντασία του. Oι δυνα- λείως διαφορετική απ αυτήν του Στο κασελάκι του καραγκιοζοπαί- ειδοποιηθεί ο κ σμος πως ο Kαρα- τ τητες που του παρέχονται είναι θεάτρου σκιών. κτη, εκτ ς απ τα εργαλεία μίμη- γκι ζης άρχισε. πολλές και εναπ κειται σ’ αυτ ν η α- σης του ήχου των πυροβολισμών, Σιγά σιγά σε λίγα χρ νια τα φώ- ξιοποίησή τους. Tο ίδιο, σε διαφορε- Ο τενεκές στα ηρωικά έργα υπήρχαν και αυ- σφορα τα κατήργησαν και την κου- τική μως κλίμακα, συμβαίνει και θεντικές κουμπούρες για τον ίδιο μπούρα την αντικατέστησε ένα στις άλλες μορφές θεάτρου. O θεα- Ο τενεκές του λαδιού είναι απ λ γο. O κίνδυνος ατυχήματος - χονδρ τετράγωνο σίδερο με 5-6 τής μετέχει στα δρώμενα υποταγμέ- τα βασικ τερα εργαλεία του καρα- μως, και εφ’ σον υπήρχε εναλλα- τρύπες στις οποίες ρίχναμε χλωρι- νος στην ψευδαίσθηση που του υπα- γκιοζοπαίκτη, πως έλεγε και ο κτική λύση, τις εξαφάνισε σιγά σιγά Συνέχεια στην 10η σελίδα KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 9
  • 9. Aπ τα πιο δημοφιλή έργα Kαραγκι ζη «H ορφανή της Xίου». Tο φινάλε απαιτούσε εντυπωσιακ φωτισμ και το μνήμα του Διονύσιου να ανοίγει στα δύο και να εμφανίζεται το φάντασμά του. Στη φωτογραφία το φινάλε της παράστασης στο θέατρο του Kυριάκου Δεσύλλα, 1997. Tα σκηνικά είναι του Xρήστου Xαρίδημου. Συνέχεια απ την 9η σελίδα μένα με ένα κομμάτι πανί ή μαλακ γαρ χαρτο ο καραγκιοζοπαίκτης ρο: ο βοηθ ς κρατώντας το σίδερο κ κάλι. H κάθε τρύπα είχε κι ένα πλαστικ ή δέρμα, γαζώνονται ανοίγει μια τρύπα μήκους 3 εκατο- με το ένα χέρι απ την άκρη και στρογγυλ σίδερο που το χτυπού- στην περιφέρειά τους. Kρατώντας στών και ύψους 1 εκ. περίπου, πα- κτυπώντας το με το άλλο χέρι με σαμε με το σφυρί, κι έτσι ο καρα- τα απ τη λαβή, ο βοηθ ς χτυπά με ράλληλη με το μήκος του καλαμι- μια λαβή φιγούρας, απέδιδε τον ή- γκιοζοπαίκτης, ταν έπαιζε μάχη, το πλατύ μέρος την ανοιχτή παλά- ού. Πάνω σ’ αυτή την τρύπα ο χει- χο της καμπάνας (μικρής ή μεγά- είχε σους κρ τους ήθελε. μη του ή το μηρ του. O ήχος που ριστής του εργαλείου προσαρμ - λης) ή του σήμαντρου, ανάλογα με Mε τον τρ πο αυτ έπαψε πια να παράγεται είναι βέβαια πολλαπλά- ζει τα χείλη του. Παράγοντας ένα το σημείο που χτυπούσε και φυσι- υπάρχει αυτ ς ο φοβερ ς κρ τος σια μεγαλύτερος απ τον ήχο της β μβο με το στ μα προκαλεί παλ- κά με τη δεξιοτεχνία του. της κουμπούρας που πολλές φο- φυσικής σφαλιάρας, αλλά αυτ εί- μικές κινήσεις στο τσιγαρ χαρτο, Mετά τους Bαλκανικούς Πολέ- ρές τρ μαζε τον κ σμο και καμιά ναι και το ζητούμενο στο θέατρο που αναπαράγει με τη σειρά του μους έρχεται στα παρασκήνια του φορά λιποθυμούσε και καμιά γυ- σκιών. το β μβο, και το καλάμι λειτουργεί θεάτρου σκιών ο κάλυκας της οβί- ναίκα, ταν η Aστυνομία ερχ ταν Oι παλιοί καραγκιοζοπαίχτες έ- σαν ηχείο πολλαπλασιάζοντας την δας, για να αποδώσει σαφώς καλύ- τρεχάτη, για να προκάνει τον κα- λεγαν αστειευ μενοι, για να πειρά- έντασή του. τερα τους ήχους αυτούς. Tο χτύ- βγά που υποψιαζ ταν. Eκτ ς αυ- ξουν τους νε τερους βοηθούς Tο αποτέλεσμα είναι εκπληκτι- πημα στον κάλυκα γίνεται συνή- τού, δεν χρειαζ ταν πια και άδεια τους, τι ο καλύτερος ήχος σφα- κ . O παράδοξος αυτ ς ήχος είναι θως με σφυρί. Xτύπημα στη βάση οπλοφορίας. λιάρας γίνεται με αληθινή σφαλιά- ο ιδανικ τερος που θα μπορούσε του κάλυκα μιμείται τον ήχο του Oταν ήρθαν οι Γερμανοί, τους ρα απ τον καραγκιοζοπαίχτη στο να βγάλει το θηρίο που θα σκοτώ- σήμαντρου. Xτύπημα στον κορμ κρ τους που κάναμε με τα σίδερα σβέρκο του βοηθού! σει ο Mεγαλέξανδρος. την καμπάνα και, ανάλογα με το τους αντικαταστήσαμε με μια τά- σημείο που χτυπά, το μεγέθος της βλα που την κτυπούσαμε στο πά- Tο καλάμι Tο σήμαντρο καμπάνας. τωμα της σκηνής του Kαραγκι ζη Hχο καμπάνας αποδίδει επίσης και απ τ τε, ταν παίζεται η πα- Συχνά στο θέατρο σκιών εμφανί- H χριστιανική πίστη και η ορθο- και το γνωστ μας μπρούντζινο ράσταση του Kατσαντώνη, ο Bε- ζονται τέρατα, δράκοι και άλλα δοξία μνημονεύονται σε αρκετά γουδί που ο βοηθ ς κρατά απ τη ληγκέκας πηγαίνει ταβλοσκοτω- πλάσματα της φαντασίας, που θα έργα του θεάτρου σκιών· σε ορι- βάση του και το χτυπά με το γου- μένος! έπρεπε να έχουν κάποιο ήχο μοια σμένα μάλιστα η θρησκευτική έ- δ χερο ή με λαβή φιγούρας για ο- παράδοξο με τη θέα τους. («O Kα- ξαρση είναι καθοριστική για τη ξύτερο ήχο. H «σφαλιάρα» ραγκι ζης στη ζούγκλα», «O Mε- δράση των ηρώων. Σε ηρωικά κυ- γαλέξανδρος και ο καταραμένος ρίως έργα η υπ θεση διαδραματί- H ροκάνα Δεν υπάρχει παράσταση που να φις», «Tα 7 θηρία» κ.ά.) Tο εργα- ζεται σε κάποιο μοναστήρι ή κά- μην καταχερίσει ο Kαραγκι ζης λείο που παράγει αυτ τον ήχο εί- ποιο ξωκλήσι. Eκεί, εκτ ς απ το Tη ροκάνα, πως γράφει ο τον Xατζηαβάτη. H «σφαλιάρα» ή ναι το «καλάμι». Eίναι το παλι σκηνικ που παριστάνει την εκκλη- Pouqueville, τη χρησιμοποιούσαν «χαστουκιέρα» είναι το εργαλείο παιδικ παιχνίδι της Kρήτης και σία, πρέπει να ακουστεί και η κα- στα παλιά χρ νια στις ελληνικές που συνοδεύει ηχητικά την κίνηση της Kύπρου που το έλεγαν νου- μπάνα ή το σήμαντρο σε κάποιες π λεις, για να αναγγείλουν τις εκ- του χεριού του Kαραγκι ζη πάνω νούρα ή νιουνούρα και έρχεται να σκηνές του έργου για τη ρεαλιστι- κλησιαστικές ακολουθίες. Tο θο- στο Xατζηαβάτη, τους καβγάδες προστεθεί στα εργαλεία παραγω- κ τερη απ δοση της σκηνής. Eπει- ρυβώδες αυτ εργαλείο έχει δυο Mπαρμπα-Γιώργου-Bεληγκέκα, το γής ήχου στο θέατρο σκιών. Eνα δή λοιπ ν δεν θα ήταν δυνατ να χρήσεις στο θέατρο σκιών. ξυλοφ ρτωμα του Kαραγκι ζη απ κομμάτι χοντρ καλάμι, μήκους έχουμε καμπάνα στα παρασκήνια, H πρώτη είναι η κανονική, δηλα- τον Bεληγκέκα. Eίναι συνήθως με- 15-20 εκατοστών, κλείνεται απ το εφαρμ ζεται και εδώ η υποκατά- δή θ ρυβος για το θ ρυβο σε στιγ- ρικά φύλλα χαρτονιού κομμένα ο- ένα άκρο του με ένα τσιγαρ χαρ- σταση του πραγματικού με την μές πανηγυρισμού, πως, π.χ., στο μοι μορφα σε σχήμα στενής ρακέ- το. Tο άλλο άκρο είναι ανοιχτ . Λί- ψευδαίσθηση. έργο «Δημαρχιακές εκλογές», - τας, μήκους 20-30 εκατοστών και γο πριν απ τη μέση του μήκους O ήχος της καμπάνας αποδιδ - που οι βοηθοί παριστάνουν το αλα- πλάτους 10 εκ. περίπου. Aυτά, ντυ- του και προς την πλευρά με το τσι- ταν αρχικά απ ένα κομμάτι σίδε- λάζον πλήθος φωνάζοντας, σφυρί- 10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 IANOYAPIOY 1999