1. A EVOLUCIÓN DAS IDEAS II
O PENSAMENTO DE
ARISTÓTELES
Eva Garea

2. INTRODUCCIÓN
VIDA DE ARISTÓTELES (384 – 322 a. de C.)
Aristóteles naceu en Estagira, unha cidade Macedonia.
Aos 18 anos trasladouse a Atenas, ingresou na Academia de Platón e foi o seu
discípulo ata a súa morte.
No ano 336 a. de C., Aristóteles volveu a Atenas e creou a súa propia escola: O
Liceo.
O Liceo era un centro de investigacións científicas, en especial de bioloxía.
Aristóteles viviu o momento da expansión de Macedonia e a perda da hexemonía
de Atenas (cara o ano 338 a. de C.).
Filipo de Macedonia recorreu a Aristóteles para a educación do seu fillo Alexandre.

3. OBRAS
Nome Ἀ ριστοτέλης Aristóteles.
Nacemento Estagira, Macedonia, 384 adC
Pasamento Calcis Eubea, Grecia, 322 adC
Escola Escola peripatética, funda o Liceo
Intereses Metafísica, Física, Bioloxía, Ética,
principais Política, Astronomía
Ideas Primeiro motor ou motor inmobil,
notables substancia
Influencias Heráclito, Parménides, Sócrates,
Platón
Influenciou Filosofía cristián e filosofía
islámica. Alexandro Magno,
Tomás de Aquino, etc.

4. O PROXECTO FILOSÓFICO DE ARISTÓTELES
Elaborar A ampliación do coñecemento científico do mundo:
Alernativa á teoría das Ideas de Platón
Para iso constrúe un Teoría Hilemorfica
parte de Nova teoría do coñecemento
Métodos lóxicos: inducción e
deducción
Amicus Plato, sed magis O realismo científico e a teoría
amicus veritas da demostración
Eudemonismo ético e a busca
da felicidade
pragmatismo político

5. A TEORÍA HYLEMÓRFICA NO SEO DA PHYSIS
O único real son as
SUBSTANCIAS
compostas por
É a esencia (o que fai
substrato da forma que unha substancia
MATERIA (hylé) FORMA (morphé)
individualiza a forma sexa tal substancia)
É a naturaleza de cada
existen dous tipos cousa
determinada e É o común a toda a
materia próxima
concreta especie
absolutamente posúe un carácter
indeterminada e supraindividual
materia primera
común a todas as
esencia e natureza é o mesmo
cousas
eternas Non existe materia sen forma
Materia e forma son
inseparables Non existe forma sen materia

6. A KÍNESIS OU CAMBIO.OS PRINCIPIOS DO CAMBIO
• Posibilidade e definición do movemento
– A física é a ciencia encargada de estudiar o movemento
• A física estudia a natureza
• A natureza é o principio interno do movemento
– A existencia do movemento non necesita demostración
• O problema de Parménides: O movemento supón o tránsito do non-ser
ao ser
• A solución de Aristóteles: A distinción entre non-ser absoluto (nin é nin
pode chegar a ser) e non-ser relativo (non é, pero pode chegar a ser)
– Definición de movemento:
Tránsito da potencia (non-ser relativo) ao acto (ser actualizado)
de iso que estaba en potencia
Ser en potencia: posibilidade de cambiar, ou desenrolarse:
unha landra pódese converter nunha sobreira.
Ser en acto: o que unha cosa é no presente : A sobreira.
Non-ser absoluto: incapacidad total para ser algo:
Unha pedra non pode chegar a ser unha árbore

7. Aristóteles ser / no–ser / posibilidade de ser
potencia activa
poder chegar a ser potencia dous tipos
potencia pasiva
En todo ser hai Enérgeia
o que xa é acto
Entelechia
xeración
pode sustancial
corrupción cuantitativo
explicar qué calquera clase de cambio
éo accidental movemento cualitativo
movemento hay que ter en conta local
suxeito
O movemento é a actualización
forma e así (entelécheia) do que está en potencia
privación da forma pero mentres segue estando en potencia

8. Cambio Cambio Elementos que interveñen no
substancial accidental movemento:
Permanece Materia Prima Substancia •Algo que permanece a
través do cambio
•Algo que desaparece
Desaparece Unha sustancia Un accidente
•Algo que aparece
Aparece Unha substancia Un accidente
Clases de movemento:
Cambio substancial: Xeráse unha substancia nova ou destrúese unha
existente.
Cambio accidental: Modificacións non esenciais de unha substancia
Tipos: cuantitativo, cualitativo y local
Conversión dunha Cambio dunha calidade Cambio de lugar ou
Aumento físico (extensión) posición
substancia noutra (non extensión)
morte Crecemento Mudar a cor do pelo Andar

9. HILEMORFISMO E EXPLICACIÓN DO MOVEMENTO
TEORÍA HILEMÓRFICA TEORÍA DO ACTO - POTENCIA
Explica a realidade do sensible Explica o devir superando a Parménides
superando a Platón
Formas Forma ou
accidentais esencia Acción de adquirir a forma:
ENERGEIA
ACCIDENTES MORPHÉ ACTO
Actualización da forma:
ENTELÉCHIA
en en activa
Substancia Materia Prima POTENCIA
segunda Dynamis
pasiva
OUSIA HYLÉ
Capacidade de adquirir unha forma

11. A TEORÍA CAUSAL
Ciencia ou Episteme coñecer as
CAUSAS
é
todo aquelo do que
depende que unha
sustancia ou entidade
exista
MATERIAL FORMAL EFICIENTE FINAL
¿De qué está feito? ¿Cómo é? ¿Quen ou qué o produce? ¿Para qué se produce?
Mármore Planos Arquitecto adorar a Palas Atenea
TELEOLOXÍA INTERNA SERES NATURAIS
Permite distinguir
EXTERNA SERES ARTIFICIAIS entre

12. SERES ARTIFICIAIS SERES NATURAIS

13. XERARQUÍA DE SERES E MODOS DE SER
SUPRALUNAR ESFERAS, PLANETAS, ESTRELAS
MUNDO
SUBLUNAR SERES
ANIMADOS INANIMADOS
teñen
principio de vida e
ALMA é
movemento
nos
HOMES ANIMAIS PLANTAS
vexetativa
sensitiva
racional Permite o pensamento
é
energeia
Intelecto pasivo Intelecto axente
é
inmortal
enteléchia

14. O MOTOR INMÓBIL
Mundo supra-lunar Motor inmóbil
Seres inmateriais e
inmóbiles: os
motores das esferas
Seres animados: astros (sen xeración nin corrupción) e o motor inmobíl
Materia: éter (quinto elemento) Seres materiais
Movemento: circular, eterno, regular e perfecto incorruptibles e
Universo: finito, pechado nunha esfera eternos: as esferas,
Concepción os astros e planetas.
xerárquica do
universo
Seres corruptibles
Seres animados: homes, animais e plantas ( xeración e corrupción)
compostos de: auga,
Seres inanimados
terra, aire e lume
Materia: 4 elementos (conformados a partir dunha materia común)
Movemento: rectilíneo (baseado nos lugares naturais dos corpos)
Mundo sub-lunar
Física: estudio dos Astronomía: estudio dos
movementos naturais movementos circulares dos planetas
Visión teleoloxica do xeocentrismo
movemento

15. Cosmos aristótelico Elementos coñecidos
Motor inmóbil 1º motor non móbil Cadea
Esferas Movemento circular uniforme de
motores
Mundo Movementos rectilíneos e naturais
sublunar

16. O MOTOR INMÓBIL
¿? acto
Materia prima
potencia potencia
ACTO PURO
¿?
potencia acto acto
FORMA PURA
potencia
potencia
MOTOR = FORMA
TELEOLOXÍA
ATRACCIÓN= FILIA
NATUREZA: Sistema
orgánico e xerárquico

17. A IDEA DE CIDADÁN EN ARISTÓTELES
REALISMO POLÍTICO
AS ESTRUCTURAS
NOCIÓN ORGANICISTA NATURAIS DA
DA POLIS SOCIEDADE
O ser humano é social por natureza Tres niveles de
Só na sociedad pode atopar a felicidade estructuración social
Carácter comunitario do ben A familia
Cada ser humano ha de lograr su bien en la A aldea
comunidad
Non hai un ben común máis aló do ben O estado
individualA razón de ser da comunidade é facilitar
unha vida vida digna aos ciudadáns
XUSTIZA
XUSTIZA LEGAL
DISTRIBUTIVA
POLÍTICA ÉTICA

18. Deus
O home é social Ben,
por natureza (fisis) XJusticia...
Animal
Felicidade
individual
Familia Aldea colectiva
(Platón)
A NOCIÓN DE CIDADANÍA FUNDAMENTASE NA PROPIEDADE E NAS
ESTRUCTURAS TRADICIONAIS DE PODER

19. A ÉTICA ARISTOTÉLICA: ETHOS E PRAXE, O CONCEPTO DE ARETÉ
A FELICIDADE
fin última da conducta humana Perfeccionamento da natureza
a través da
baséase na
HÁBITO VIRTUDE
regula a natureza e forma o carácter poden ser
racional perfeccionan dianoéticas
natureza humana Sabedoría, intelixencia e
prudencia
material controlan
éticas
(instintos) Temperanza, valor…
PRUDENCIA ETHOS PRAXE Son as boas accións as
que fan ao homes bos
(reflexión) (carácter) (acción moral)

20. Virtudes
– Virtudes Intelectuais (dianoéticas) : perfeccionan el conocimiento
• Virtude principal: Prudencia (importancia en Platón e
Aristóteles)
– Virtudes Morais (éticas): perfeccionan o carácter (ethos)
• Definición: Hábito de elexir con moderación o termo medio entre
dous excesos.
• Características
– Hábitos estables. Requiren vontade
– Veñen precedidas da reflexión (prudencia)
– O termo medio establecese racionalmente.
– O termo medio é diferente para cada individuo.
Tipo de Vicio Virtude Vicio
conducta ( por defecto) (térmo medio) (por exceso)
Praceres Abstinencia Temperanza Desenfreo
exemplos
Perigo Covardía Valentía Temeridade
Diñero Tacañería Xenerosidade Prodigalidade

21. A xustiza
– Virtude xeral: Xustiza legal (Consiste no cumprimento das leis)
• Virtude que posúe quen ten as demáis virtudes (similar a Platón)
– Virtude particular: Xusticia distributiva (Consiste en proporcionar un
trato equitativo nas relacións interpersoais)
• Xusticia aritmética = Repartir a todos por igual
• Xusticia xeométrica = Repartir en proporción aos méritos
• A amizade cívica
• Diferencias de significado entre “philía” e “amizade”
• A relación de amizade:
• É indispensable para a convivencia
• Sen ela non hai vida humana plena e satisfactoria.
• Supón fines comúns e tradicións comúns
• É o fundamento do estado
• Ten a mesma extensión ca xustiza porque implica a igualdade e o
respecto.
• Consiste en que os cidadáns busquen xuntos o ben común.
Se os cidadáns practicasen entre sí a amizade, non terían necesidade da xusticia
Aristóteles

22. A IDEA DE POLIS E A CONDICIÓN DE CIDADÁN
A constitución da polis é convencional SOFISTAS
PLATÓN
debe orientarse ao BEN COMÚN
esixe
XUSTIZA
LEGAL DISTRIBUTIVA
Obediencia ás leis Distribución de ben e cargos
Educación moral esixe
VIRTUDE
a ética depende da política a política depende da ética

23. CIENTÍFICO: RÉXIME PERFECTO (Platón)
Análise empírico
de rexímenes
Política é ciencia práctica. Mellor régimen segundo
circunstancias
¿O mellor? Preferible, Bo, pero esixe
partindo do elevado nivel de
ser humano educación
INXUSTOS