Este documento trata sobre la violencia y ofrece definiciones, tipos, causas y ámbitos de la violencia. Define la violencia física, psicológica, sexual y económica. Explica que la violencia puede ocurrir en el contexto familiar, escolar, laboral y a través de los medios de comunicación. También analiza factores individuales y sociales que contribuyen a la violencia e incluye objetivos pedagógicos relacionados con la prevención de la violencia.

2. DESCANSO

3. OBXECTIVOS PEDAGÓXICOS
Coñecer o proceso histórico do nacemento dos
asentamentos e os suburbios urbanos dende os
anos 60 e a súa progresiva degradación e
marxinalización.
Sensibilizar na importancia da solución non violenta
de conflitos, como un medio para previr a violencia.
Descubrir o protagonismo da economía da droga
nos grandes suburbios urbanos.

4. COMO TRABALLAR?
ANTES:
Referencias e ficha técnica.
Buscar outras películas que traten temas de marxinalidade.
Busqueda de info: bandas xuvenís, datos de pobreza...
DURANTE:
Personaxes, secuencias... Descrición.
Díalogo interesante...
DESPOIS:
Debate.
Como clasificamos a película, que problemas plantexa.
Mensaxe que trasmite.
Comparación con situacións cercanas a nosa realidade.
Nomear barrios de “mala fama” e buscar por que. Traballar sobre o
tema.

5. QUE É A VIOLENCIA?
O USO DELIBERADO, INTENCIONADO DA FORZA
FÍSICA E DO PODER, XA SEXA EN GRAO DE AMEAZA
OU EFECTIVO, CONTRA UN /UNHA MESMO/A, OUTRA
PERSOA OU UN GRUPO OU COMUNIDADE,QUE
CAUSE OU TEÑA MOITAS PROBABILIDADES DE
CAUSAR LESIÓNS, MORTE, DANOS PSICOLÓXICOS,
TRASTORNOS DO DESENVOLVEMENTO OU
PRIVACIÓNS. (O.M.S. 2002)

6. Agresividade vs Violencia
A AGRESIVIDADE É UN INSTINTO QUE INCREMENTA A EFICACIA
BIOLÓXICA DO/A SEU/SÚA PORTADOR/A, QUE LLE SERVE PARA
AUTODEFENDERSE E AUTOAFIRMARSE.
A VIOLENCIA É TODO ACTO REALIZADO COA INTENCIÓN DE FERIR. A
AGRESIÓN É A MANIFESTACIÓN DA VIOLENCIA.

7. TIPOS DE VIOLENCIA
VIOLENCIA DIRECTA. É UNHA AGRESIÓN FÍSICA OU PSICOLÓXICA: UN ASASINATO, UNHA TORTURA, UNHA LABAZADA, E
•
OUTRAS FORMAS DE MALTRATO FÍSICO OU PSICOLÓXICO. A VIOLENCIA DIRECTA A MIÚDO É O RESULTADO VISIBLE DOUTRAS
VIOLENCIAS.
VIOLENCIA ESTRUTURAL. É UNHA DESTAS VIOLENCIAS INVISIBLES. A VIOLENCIA QUE FORMA PARTE DA ESTRUTURA SOCIAL E
•
QUE IMPIDE CUBRIR AS NECESIDADES BÁSICAS, COMO A XERADA POLA DESIGUALDADE SOCIAL, O PARO, A MALNUTRICIÓN, A
CARENCIA DE SERVIZOS SANITARIOS E EDUCATIVOS BÁSICOS, A CONTAMINACIÓN, ETC.
VIOLENCIA SIMBÓLICO-CULTURAL. AQUELES ASPECTOS DO ÁMBITO SIMBÓLICO (RELIXIÓN, CULTURA, LINGUA, ARTE,
•
CIENCIAS...) QUE SE UTILIZAN PARA XUSTIFICAR OU LEXITIMAR A VIOLENCIA ESTRUTURAL OU DIRECTA. AQUELAS
ARGUMENTACIÓNS QUE NOS FAN PERCIBIR COMO quot;NORMAISquot; SITUACIÓNS DE VIOLENCIA PROFUNDA.

8. CULTURA DA VIOLENCIA
EXPRÉSASE:
NA INCAPACIDADE DE RESOLVER PACIFICAMENTE OS CONFLITOS.
•
BUSCAR O DOMINIO E O PODER.
•
O MILITARISMO E OS GASTOS MILITARES.
•
A CULTURA DO PATRIARCADO.
•
O PRINCIPIO DE COMPETITIVIDADE QUE XERAN AS SOCIEDADES CAPITALISTAS.
•
O ETNOCENTRISMO E A IGNORANCIA CULTURAL.
•
AS INTERPRETACIÓNS IDEOLÓXICAS E RELIXIOSAS EXCLUÍNTES.
•

9. MANIFESTACIÓNS DA
VIOLENCIA
FÍSICA
PSICOLÓXICA
SEXUAL
ECONÓMICA

10. VIOLENCIA FÍSICA
“DANOS NO CORPO DA PERSOA (BOFETADAS, EMPUXÓNS, GOLPES, PALIZAS, ASFIXIAS, QUEIMADURAS,
PELLIZCOS, RETENCIÓNS...), PODENDO SER O RESULTADO: FRACTURAS, FERIDAS, CONTUSIÓNS,
HEMATOMAS, INCLUSO A MORTE.”
A VIOLENCIA FÍSICA SOE CLASIFICARSE :
LEVÍSIMA: CACHETES, EMPURRÓNS, ...
LEVE: FRACTURAS, GOLPES CON OBXECTOS, FERIDAS CON ARMA BRANCA, ETC
MODERADA: LESIÓNS QUE DEIXAN ALGUNHA CICATRIZ PERMANENTE OU DISCAPACIDADE TEMPORAL.
GRAVE: PERIGA A VIDA E DEIXA UNHA LESIÓN PERMANENTE, ÁS VECES EN ÓRGANOS INTERNOS.
EXTREMA: QUE OCASIONA A MORTE.

11. VIOLENCIA
PSICOLÓXICA
SEMPRE QUE SE DÁ CALQUERA OUTRO TIPO DE
VIOLENCIA, TEN LUGAR TAMÉN A PSICOLÓXICA,
AÍNDA QUE ESTA ÚLTIMA PODE PRESENTARSE
ADEMAIS, DE MANEIRA AILLADA.
ACTOS CONDUTAS DE DESVALORIZACIÓN,
HUMILLACIÓN, ATEMORIZACIÓN, MEDO, ETC.
(GRITOS, VEXACIÓNS, AMEAZAS, COACCIÓNS,
RIDICULIZACIÓNS...)

12. VIOLENCIA SEXUAL
ABUSO SEXUAL. CALQUERA FORMA DE CONTACTO FÍSICO CON OU SEN ACCESO CARNAL, PODE INCLUÍR: PENETRACIÓN VAXINAL,
ORAL E ANAL, CARICIAS OU PROPOSICIÓNS VERBAIS EXPLÍCITAS
AGRESIÓN SEXUAL. CALQUERA FORMA DE CONTACTO FÍSICO CON OU SEN ACCESO CARNAL CON VIOLENCIA OU INTIMIDACIÓN E
SEN CONSENTIMENTO
COACCIÓN Á PROSTITUCIÓN. OBRIGAR A UNHA PERSOA, EMPREGANDO VIOLENCIA OU INTIMIDACIÓN, ENGANO, OU ABUSANDO
DUNHA SITUACIÓN DE SUPERIORIDADE OU DE NECESIDADE DA VÍTIMA, A EXERCER A PROSTITUCIÓN.
ACOSO SEXUAL. SOLICITAR FAVORES DE NATUREZA SEXUAL, PODE OCORRER NO LUGAR DE TRABALLO OU NOUTOS AMBIENTES
NOS QUE POÑER OBXECCIONES OU RECHAZAR POIDA TER CONSECUENCIAS NEGATIVAS, PROVOCANDO Á VÍTIMA UNHA
SITUACIÓN HOSTIL OU HUMILLANTE. SERÁ MÁIS GRAVE SI O/A CULPABLE SE APROVEITASE DUNHA SITUACIÓN DE
SUPERIORIDADE..

13. VIOLENCIA
ECONÓMICA
É MOI RECENTE A CONSIDERACIÓN DE QUE O CONTROL DOS
RECURSOS ECONÓMICOS E O SOMETEMENTO DERIVADO DESE
CONTROL CONSTITÚEN VIOLENCIA.
DESTRUCIÓN OU PRIVACIÓN DO SUSTENTO E/OU DA PROPIEDADE
(ABANDONO, ROTURAS DE MOBLES, VEHÍCULOS OU OUTROS
BENS, IMPEDIR OU DIFICULTAR O TRABALLO...).

14. ÁMBITOS
MICROSISTEMA. REFÍRESE AO CONTEXTO MÁIS INMEDIATO DA PERSOA COMO A FAMILIA E A ESCOLA OU
TRABALLO.
MESOSISTEMA. REFÍRESE AO CONXUNTO DOS CONTEXTOS, COMO POR EXEMPLO A RELACIÓN FAMILIA-
ESCOLA, SAÚDE, TRABALLO,...
ECOSISTEMA. FAI REFERENCIA ÁS ESTRUTURAS SOCIAIS QUE NON CONTEÑEN EN SI MESMAS PERSOAS
PERO QUE INFLÚEN NO ENTORNO ESPECÍFICO QUE AS CONTEÑEN, COMO A TELEVISIÓN, O MEDIO
AMBIENTE...
MACROSISTEMA. COHERENCIA QUE EXISTE ENTRE OS DIVERSOS SISTEMAS DUNHA MESMA
CULTURA(MICRO, MESO Y ECOSISTEMA).

15. CAUSAS
ORGANIZACIÓN MUNDIAL DA SAÚDE (OMS):
● DESINTEGRACIÓN FAMILIAR
● FALTA DE AMOR E ATENCIÓN
● EXPOSICIÓN DE VIOLENCIA EN TV, CINE, REVISTAS, ETC.
● GRUPOS EXTREMISTAS
● CONSUMO DE DROGAS
● INCAPACIDADE DE AFRONTAR OS PROBLEMAS
● ACCESO ÁS ARMAS
● TRASTORNOS MENTAIS

16. CAUSAS
FACTORES INDIVIDUAIS:
BAIXA AUTOESTIMA, SENTIMENTO DE EXCLUSIÓN, AUSENCIA DE LÍMITES,
DESMOTIVACIÓN, TER SIDO VÍTIMA DE MALTRATO, ABUSO DE DROGAS...
FACTORES SOCIAIS:
DESENVOLVERSE NUN MARCO DE SOCIALIZACIÓN SEXISTA E INTOLERANTE,
FACILIDADE PARA DISPOÑER DE ARMAS, INTEGRACIÓN EN BANDAS
IDENTIFICADAS COA VIOLENCIA, EXPOSICIÓN Á VIOLENCIA EN TV, XOGOS...

17. ORIXE DA VIOLENCIA
OS FACTORES AMBIENTAIS ENTRAN NA PERSOA E
CHEGAN A INFLUIR SOBRE A ESTRUTURA DO SEU
CEREBRO, POIS AS EXPERIENCIAS QUE SE TEÑEN,
SOBRE TODO A IDADES MOI TEMPERÁS, MODELAN
OSEU CEREBRO.
EN DEFINITIVA, BIOLOXÍA E AMBIENTE FÚNDENSE NO
CEREBRO HUMANO ATA CHEGAR A SER INDISOLUBLES

18. FACTORES INDIVIDUAIS DA
VIOLENCIA
A SOCIALIZACIÓN
NUN MARCO DE SOCIALIZACIÓN SEXISTA, A MULLER DEBE SEGUIR E RESPECTAR AO HOME, OBEDECENDO SEN RECHISTAR AS SÚAS ORDES. QUE
UNHA PERSOA SE SOCIALICE NESTE CONTEXTO FAVORECERÁ A ADQUISICIÓN DE PAUTAS DE COMPORTAMENTO E ACTUACIÓN INDIVIDUAIS QUE
FAVOREZAN A APARICIÓN DE CONDUTAS VIOLENTAS CARA A MULLER.
O PODER DA IMAXE
OS NENOS E NENAS APRENDEN TANTO DO QUE EXPERIMENTAN POR SI MESMOS E MESMAS COMO DO QUE OBSERVAN NOUTROS (MODELADO). NON É
QUE A VIOLENCIA SEXA FROITO DIRECTO DO QUE VEN NAS PANTALLAS OU NO CONTEXTO, PERO PODE CONTRIBUÍR A DAR FORMA A UN
COMPORTAMENTO VIOLENTO .
O MALTRATO INFANTIL
BOA PARTE DOS ADULTOS VIOLENTOS FORON MALTRATADOS NA SÚA INFANCIA. O MALTRATO INFANTIL DEIXA SECUELAS PSICOLÓXICAS NA PERSOA
QUE PODEN SER O XERME DE CONDUCTAS VIOLENTAS.
AS SUSTANCIAS TÓXICAS
O ABUSO DE ALCOL E OUTRAS DROGAS, ESTÁ RELACIONADA DE MANEIRA MOI SIGNIFICATIVA CON MÁIS DO 50% DE CASOS DE VIOLENCIA DE XÉNERO
NO MUNDO.

19. FACTORES SOCIAIS DA
VIOLENCIA
CULTURA
O FENÓMENO DA VIOLENCIA VESE REFORZADO POLA REPRODUCCIÓN DE PATRÓNS CULTURAIS A TRAVÉS DE
MITOS, LENDAS, CONTOS, … E A TRAVÉS DA REPRODUCIÓN DOS ROLES SOCIALMENTE ASIGNADOS
RELACIÓNS SOCIAIS
A MAIORÍA DE ACTOS VIOLENTOS TEÑEN LUGAR ENTRE INDIVIDUOS QUE MANTEÑEN UNHA RELACIÓN ÍNTIMA OU
SOCIAL.
IDADE
AS TAXAS MÁIS ALTAS DE AGRESIÓN E VICTIMIZACIÓN DANSE ENTRE OS 20 E 24 ANOS.
SEXO
NO NOSO ENTORNO A SOCIALIZACIÓN DO VARÓN LÉVAO A SER MÁIS AGRESIVO E VIOLENTO.

20. ÁMBITOS DA
VIOLENCIA
FAMILIAR
ESCOLAR
LABORAL
MEDIOS DE COMUNICACIÓN

21. FAMILIAR
ENTÉNDESE POR VIOLENCIA DOMÉSTICA, CALQUERA ACTO DE AGRESIÓN
QUE TEÑA OU POIDA TER COMO RESULTADO UN DANO OU SUFRIMENTO
FÍSICO, SEXUAL OU PSICOLÓXICO, INCLUÍNDO AS AMEAZAS DESTES ACTOS,A
COACCIÓN, OU A PRIVACIÓN ARBITRARIA DA LIBERDADE, TANTO SI SE
PRODUCE NA VIDA PÚBLICA COMO NA PRIVADA, CANDO ESTES ACTOS SON
EXERCIDOS POR MEMBROS DA FAMILIA OU PERSOAS DE ANÁLOGA RELACIÓN
DE AFECTIVIDADE.

22. NA ESCOLA
ENTRE ESCOLARES: O ACOSO ESCOLAR OU BULLING, É CALQUERA FORMA DE MALTRATO PSICOLÓXICO,
VERBAL OU FÍSICO PRODUCIDO ENTRE ESCOLARES DE FORMA REITERADA Ó LONGO DUN TEMPO
DETERMINADO. ESTATÍSTICAMENTE, O TIPO DE VIOLENCIA DOMINANTE É EMOCIONAL E DASE
MAIORITARIAMENTE NA AULA E NO PATIO DOS CENTROS EDUCATIVOS. OS PROTAGONISTAS DO ACOSO
ESCOLAR ADOITAN SER NENOS E NENAS EN PROGRESO DE ENTRADA NA ADOLESCENCIA, 12 OU 13 ANOS,
SENDO MAIOR A PORCENTAXE DE NENAS NO PERFIL DE VÍCTIMA.
DE ESCOLARES AOS DOCENTES: CALATAYUD DICE: “ LAS LEYES ESTÁN PARA CUMPLIRLAS, SE APLICAN
CUANDO UN FUNCIONARIO COMETE UN DELITO PERO NO CUANDO ES VÍCTIMA, EL ARTÍCULO 24 DEL CÓDIGO
PENAL AMPARA A LOS FUNCIONARIOS PÚBLICOS Y SI UN MAESTRO NO LO ES QUE BAJE DIOS Y LO VEA”

23. LABORAL
ACOSO SEXUAL :COMPORTAMENTO DE CONNOTACIÓNS SEXUAIS IMPOSTO A UNHA PERSOA SEN O SEU
CONSENTIMENTO E PERCIBIDO POLA MESMA COMO
FERINTE, DEGRADANTE E ACUSADOR.
PODEMOS CONSIDERAR ACOSO SEXUAL:
AS BROMAS, INSINUACIÓNS E BURLAS CON CONNOTACIÓNS SEXUAIS SOBRE O CORPO,
A ROUPA E O SEXO DUNHA PERSOA.
OS XESTOS SEXUALMENTE OBSCENOS.
AS BROMAS E HISTORIAS SEXUAIS QUE MOLESTAN E CAUSAN VERGOÑA.
AS FOTOS, PINTADAS OU DEBUXOS PORNOGRÁFICOS.
AS OLLADAS SUXERENTES.
O CONTACTO FÍSICO INÚTIL (GOLPECIÑOS, MASAXEAR, ABRAZAR, ACARICIAR,...)
PEDIR FAVORES SEXUAIS.
O ABUSO SEXUAL.

24. NOS MEDIOS DE
COMUNICACIÓN
OS MEDIOS DE COMUNICACIÓN CONSOLIDAN AS REPRESENTACIÓNS
SOCIAIS EN FUNCIÓN DO SEXO QUE A FAMILIA INTRODUCE E QUE A
ESCOLA REFORZA.
OS MEDIOS DE COMUNICACIÓN, NON SÓ SE LIMITAN A SER UN REFLEXO
DA REALIDADE SOCIAL EN CANTO A TRANSMISORES DOS ROLES DA
REALIDADE DUN XEITO ESTEREOTIPADO.

25. COMO ROMPER O CICLO DA VIOLENCIA
Os estudos realizados, neste sentido, atopan que os/as adultos/as que foron
maltratados/as na súa infancia que non reproducen o problema diferéncianse dos que si
o fan por unha serie de características que pode, por tanto, ser levadas a cabo para
romper co ciclo da violencia:
• O ESTABELECEMENTO DE VÍNCULOS AFECTIVOS NON VIOLENTOS, QUE PROPORCIONEN EXPERIENCIAS
POSITIVAS ACERCA DUN/ DUNHA MESMO/AS E DOS DEMAIS. UNHA ESPECIAL IMPORTANCIA PARECEN TER
NESTE SENTIDO: UNHA RELACIÓN AFECTIVA SEGURA CO PAI OU A NAI, UNHA RELACIÓN AFECTIVA ESTABLE E
SATISFACTORIA DURANTE A IDADE ADULTA E UNHA RELACIÓN TERAPÉUTICA EFICAZ.
• A CONCEPTUALIZACIÓN DAS EXPERIENCIAS SUFRIDAS COMO TALES, RECOÑECENDOAS E EXPRESÁNDO A
OUTRA/S PERSOA/S, AS EMOCIÓNS QUE SUSCITARON. CANDO, POLA CONTRA, DITAS EXPERIENCIAS SE
XUSTIFICAN, O RISCO DE REPRODUCILAS AUMENTA.
•O COMPROMISO DE NON REPRODUCIR COS/AS FILLOS/AS, O SUFRIDO NA INFANCIA.
•E O DESENVOLVEMENTO DE HABILIDADES QUE PERMITAN AFRONTAR O ESTRÉS CON EFICACIA, RESOLVER
OS CONFLITOS SOCIAIS DE FORMA NON VIOLENTA E EDUCAR ADECUADAMENTE ÓS/ÁS FILLOS/AS.

26. “Ollo por ollo, e o
mundo rematará cego.”
Gandhi

27. CONTO
CRAVOS
NA
CANCELA

28. ATA MAÑÁN