Thai Family Businesses

1. 1
ธุรกิจครอบครัวมีโอกาสรอดขนาดไหน?
ดร.ดนัย เทียนพุฒ
กรรมการผูจัดการบจก.ดี เอ็น ที คอนซัลแตนท
มักจะมีการพูดกันวาธุรกิจครอบครัวจะอยูไมเกิน 3 ชัวคนและโดยเฉพาะอยางยิ่งกับคําพูด
่
วา คนไทยทําธุรกิจหรือการคาไมเกง
ถาจะพิจารณาในลักษณะขอมูลจริง โดยผูเขียนไดเคยวิจยศึกษาไววาอัตรารอดของธุรกิจ
ั 
ไทยจากขอมูลของกรมพัฒนาธุรกิจการคาตั้งแตป 2455 – พ.ศ.2550 พบสิ่งที่นาสนใจสําหรับธุรกิจ

ดังตอไปนี้
1. ในชวงแรก พ.ศ.2455- พ.ศ.2540 ธุรกิจไทยมีอัตรารอดรอยละ 81.6
ในชวง พ.ศ.2455-พ.ศ.2540
ธุรกิจมีอัตรารอดหรือคงอยูที่สูงมากโดยมีผูประกอบการไทย
 จดทะเบียนธุรกิจ
ทั้งหมด 483,707 กิจการมีอัตราคงอยูรอยละ 81.6 และอัตราตาย(สิ้นสภาพ)
เพียงรอยละ 18.4 เทานั้น
2. ชวงป พ.ศ.2541-พ.ศ.2550
ถาพิจารณาในชวงระยะเวลา 10 ปนับตั้งแตป พ.ศ.2541 จนถึงสิ้นป พ.ศ.2550 พบ
รายละเอียดเกียวกับธุรกิจไทยดังนี้
่
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

2. 2
ภาพ : อัตรารอดของธุรกิจไทยในชวง 10 ป
อัตรารอด
อัตรารอด อัตรารอด 44.9% อัตรารอด
อัตรารอด 43.3% 42.4%
อัตรารอด 40.9%
38.8%
35.3%
ปแรก 3 ปแรก 5 ปแรก 8 ปแรก 9 ปแรก 10 ป
จํานวนที่
จดทะเบียน
20,364 78,196 157,891 302,038 324,761 372,236
* ดนัย เทียนพุฒ (2552). เจาะ DNA ธุรกิจครอบครัวไทย หนา 204-208
(1) ในปแรกธุรกิจมีอัตรารอดรอยละ 38.8 จากผูประกอบการที่จดทะเบียน 20,364 กิจการ
มีกิจการคงอยู 7,900 กิจการ (38.8%) และสินสภาพ 12,464 กิจการ (61.2%)
้
(2) ใน 3 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2544) ธุรกิจมีอัตรารอดรอยละ 43.3 จากผูประกอบการที่

จดทะเบียน 78,196 กิจการ มีกิจการคงอยู 33,840 กิจการ (43.3%) และสินสภาพ 44,356 กิจการ (56.7%)
้
(3) ใน 5 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2546) ธุรกิจมีอัตรารอดรอยละ 35.3 จากผูประกอบการที่

จดทะเบียน 157,891 กิจการ มีกิจการคงอยู 55,755 กิจการ (35.3%) และสิ้นสภาพ 102,116 กิจการ (64.7%)
(4) ใน 8 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2549) ธุรกิจมีอัตรารอดรอยละ 42.4 จากผูประกอบการ

302,038 กิจการ มีกิจการคงอยู 127,983 กิจการ (42.4%) และสิ้นสภาพ 174,055 กิจการ (64.7%)
(5) โดยรวมแลวใน 9 ปแรก (พ.ศ.2541-พ.ศ.2550) ธุรกิจมีอตรารอดรอยละ 44.9 จาก
ั
ผูประกอบการที่จดทะเบียน 324,761 กิจการ มีกิจการคงอยู 153,160 กิจการ (44.9%) และสิ้นสภาพ 188,851
กิจการ (55.1%) โดยไมไดคํานวณป พ.ศ.2543 เพราะมีอัตราสิ้นสภาพ (ตาย) เกินรอยเปอรเซ็นต
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

3. 3
ดังนั้นสรุปแลวตั้งแตป พ.ศ.2541จนถึงปพ.ศ.2550 (รวมป 2543) มีจานวน 372,236 กิจการ
ํ
มีอัตรารอดหรือคงอยูรอยละ 40.9 และอัตราสิ้นสภาพรอยละ 59.1
แตถาพิจารณาอัตราตายของธุรกิจไทย ในปจดทะเบียนตังแตป พ.ศ.2541 จนถึง พ.ศ.2550
้
มีกิจการจดทะเบียนเฉลี่ยปละ 37,223 กิจการ โดยการตายเฉลี่ย 21,985 กิจการ ซึ่งแยกประเภทการตายของ
ธุรกิจไดดังนี้
• เลิกกิจการรวม 145,115 กิจการ เฉลี่ยปละ 14,511 กิจการ
• รางรวม 69,021 กิจการ เฉลี่ยปละ 6,902 กิจการ
• ลมละลายรวม 3,432 กิจการ เฉลี่ยปละ 343 กิจการ
• อื่นๆ รวม 2,296 กิจการ เฉลียปละ 229 กิจการ
่
สรุปแลวธุรกิจไทยมีอตราการตายเฉลี่ยอยูที่อัตรารอยละ 59.1
ั 
3. มูลเหตุหรือปฐมบทที่ทําใหเกิดธุรกิจครอบครัวไทย
ประเทศไทยมี พ.ร.บ.ทะเบียนพาณิชยในป พ.ศ.2479 และฉบับตอมาในป พ.ศ.2490 และ
พ.ศ.2499 ระบุวา
“ผูประกอบการพาณิชยกิจ” หมายความวา บุคคลธรรมดาหรือนิติบุคคล ซึ่งประกอบ
พาณิชยเปนอาชีพปกติและใหหมายความรวมทั้งผูเปนหุนสวนที่ไมจํากัดความรับผิด กรรมการหรือผูจัดการ

ดวย”
ผูเขียนไดสังเคราะหงานเขียนของบัณฑพ ตั้งศรีวงศ (2543) และผาสุก พงษไพจิตร (2549)
จนเปนภาพความเปนมาของธุรกิจครอบครัวไทย ซึ่งถาพิจารณา “Thai Family Business Time Capsule”
โดยนับตั้งแตหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 (ป ค.ศ.1939-1945) คือหลังป พ.ศ.2488 ธุรกิจครอบครัวไทยไดรับ
อิทธิพลจากกลุมพอคาจีน 5 กลุมคือ กลุมจีนแตจิ๋ว ฮกเกี้ยน กวางตุง ไหหลํา และจีนแคะ ที่ครอบคลุมธุรกิจ
การคาในประเทศไทยเกือบทังหมด ซึ่งธุรกิจครอบครัวในยุคนี้มี 2 กลุมหลักไดแก ธุรกิจธนาคารพาณิชย
้
และธุรกิจอุตสาหกรรมน้ําตาล
ในป พ.ศ.2490 ถือเปนการปดฉากธุรกิจตางชาติโดยการรัฐประหารของจอมพล ป.พิบูล-
สงคราม เชน การสงออกขาว โรงสีขาว ธนาคารพาญิชย กิจการเดินเรือและประกันภัย
พอป พ.ศ.2497 รัฐบาลไดใหกําเนิด พ.ร.บ.สงเสริมการลงทุน ป พ.ศ.2500 มีแผนพัฒนา
เศรษฐกิจฯ ฉบับที่ 1 และในป พ.ศ.2503 มีการจัดตั้ง BOI (คณะกรรมการสงเสริมการลงทุน)
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

4. 4
ธุรกิจพอคาจีนไดปรับจากผูนําเขามาเปนผูผลิตสินคาและยกระดับเปนบริษัทรวมทุนกับ
 
ตางชาติ
ดังนั้นในชวงป พ.ศ.2503 –พ.ศ.2516 ธุรกิจครอบครัวไทยจะมีลกษณะสําคัญคือ
ั
(1) เติบโตโดยอิงกับอิทธิพลทางการเมือง และ (2) อาศัยพื้นฐานจากตางชาติเปนหลัก
โดยมีกลุมทุนนายหนาที่โดดเดน เชน กลุมโพธิรัตนังกูร กลุมพรประภา กลุมโชควัฒนา

กลุมสหยูเนียน กลุมเจริญโภคภัณฑ กลุมศรีไทยปศุสัตวและกลุมจิราธิวัฒน
่
พอถึงป 2516 ในชวง 14 ตุลาคม เศรษฐกิจชะลอตัว อัตราเงินเฟอสูงกวา 10% ธุรกิจ
ครอบครัวในชวงนี้มการปรับตัวโดย
ี
(1) ธุรกิจครอบครัวเริ่มคิดถึงการอยูรอดของธุรกิจในรุนลูกรุนหลาน

(2) สิ่งที่ทําใหธรกิจครอบครัวอยูรอดไดคือ การปรับตัวดานการบริหารองคกรและ
ุ 
บริหารทุน
ในป พ.ศ. 2540 เกิดวิกฤตการเงิน ซึ่งนําไปสูการลมสลายของกลุมทุนนิยมธุรกิจครอบครัว
ไทย เชน ธนาคารพาณิชย สถาบันการเงินและธุรกิจประกันภัย
กลุมที่อยูรอดไดแก กลุมที่เขาถึงอํานาจรัฐโดยตรงมีอํานาจเหนือรัฐ ดํารงเสนสายทาง
การเมืองแบบแอบแฝงและตองรวมทุนกับตางชาติ อาทิ ธุรกิจกึ่งผูกขาดที่มีผูผลิตนอยราย (Oligopoly)
ธุรกิจผูกขาด เชน ธุรกิจสุรา ธุรกิจโทรคมนาคมและบรรษัทครอบครัวไทย (Thai Family Conglomerates)
เชน เครือเจริญโภคภัณฑ
ธุรกิจครอบครัวไทยจะมีฐานะพิเศษในการดําเนินธุรกิจดวยปจจัยสําคัญ ไดแก
(1) สามารถเขาถึงแหลงเงินทุนที่มีจํากัดจากธนาคาร
(2) ไดรับเทคโนโลยีสมัยใหม
(3) การรวมทุนกับบรรษัทขามชาติ
(4) ไดรับใบอนุญาตและเงินอุดหนุนจากรัฐบาล
(5) สามารถเขาถึงทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญ เชน ที่ดิน
ความอยูรอดของธุรกิจครอบครัวไทยภายใตกระแสโลกาภิวัตน (ผาสุก พงษไพจิตร, 2549)
ระบุวาจะตองมีการพัฒนาดานเทคโนโลยีและปรับปรุงคุณภาพของผูบริหาร

ผูเขียนไดประมวลองคความรูทั้งหมดเกียวกับธุรกิจครอบครัวไทย ไวดงรูป
่ ั
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

5. 5
ธุรกิจครอบครัวในยุคนี้มี 2 กลุมหลัก
- ธุรกิจธนาคารพาณิชย
- ธุรกิจอุตสาหกรรมน้ําตาล
ปดฉากธุรกิจตางชาติ
กลุมคนจีนโพนทะเลที่เขามาปกหลักธุรกิจในประเทศไทย โดยการทํารัฐประหาร
5 กลุม ของจอมพล ป.พิบูล
- จีนแตจิ๋วมีตั้งแตรับราชการ เปนเจาของกิจการใหญ ในชาวจีนระดับสูง สงคราม เชน การ
(ทําโรงสี โรงเลื่อย) ชาวจีนระดับกลาง (ลูกจางอูตอเรือ รับจาง
 สงออกขาว โรงสีขาว
ขุดคลอง รับจางในโรงงาน) ธนาคารพาณิชย
ธุรกิจ - จีนฮกเกี๋ยน คลายจีนแตจว เปนพอคาใหญ ควบคุมการคาโดยเฉพาะ
ิ๋ กิจการเดินเรือ
ครอบ การคาใบชา ระดับลางเปนกรรมกรรับจางทั่วไป ประกันภัย
ครัว หลังสงครามโลก ครั้งที่ 2
ไทย 2490
มีฐานะมั่งคัง มักประกอบอาชีพ ชาวจีนระดับสูงนิยม เชน เจาของโรงสี โรงเลื่อย
่
- จีนกวางตุง ธุรกิจกอสราง กิจการโรงแรม รานคาเครืองโลหะ เครื่องจักรกล ชางกอสราง ระดับลาง
่
เปนกรรมกรใชแรงงาน
- จีนไหหลํา ประกอบอาชีพในระดับกลางไปถึงระดับลาง เปนชางไม ชางฝมอ พนักงานรับใชบริษท
ื ั
หางราน รานอาหารและพอคาหาบเร
- จีนแคะ มีเปนพอคายอย ชางฝมือตางๆ เชน ชางเงิน ชางทอง ชางตัดผม
ธุรกิจครอบครัวไทยจะมี 2 ลักษณะสําคัญ
A - เติบโตโดยอิงกับอิทธิพลทางการเมือง
มีแผนพัฒนาเศรษฐกิจและ
B - อาศัยพื้นฐานจากตางชาติเปนหลัก
สังคมแหงชาติ ฉบับที่ 1
ธุรกิจ พ.ร.บ.สงเสริม ตั้งคณะกรรมการสงเสริมการ
ครอบ การลงทุน ลงทุน (BoI) ในป 2503
ครัว 2 4 97 2 500 2 5 0 3 -2 5 16
ธุรกิจพอคาคนจีนได กลุมทุนนายหนา
ไทย ปรับจากผูนําเขามา - กลุมโพธิรัตนังกูร
เปนผูผลิตสินคา
- กลุมพรประภา
ยกระดับเปนบริษัท - กลุมโชควัฒนา
รวมทุนกับตางชาติ - กลุมสหยูเนี่ยน
- กลุมเจริญโภคภัณฑ
- กลุมศรีไทยปศุสัตว
- กลุมจิราธิวัฒน
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

6. 6
ธุรกิจครอบครัวปรับตัว
- 14 ต.ค. 16
ธุรกิจ - เงินเฟอกวา 10%
ครอบ - เศรษฐกิจชะลอตัว
ครัว
2 5 14 -2 5 16
ไทย
A ธุรกิจครอบครัวเริ่มคิดถึงการอยูรอดของธุรกิจใน
รุนลูกรุนหลาน
B สิ่งที่ทําใหอยูรอดไดคือ การปรับตัวดานการบริหาร
องคกรและบริหารทุน
ธุรกิจผูกขาด
ธุรกิจกึ่งผูกขาดที่มี บรรษัทครอบครัวไทย
เชน ธุรกิจสุรา (Thai Family
ผูผลิตนอยราย ความอยูรอดของธุรกิจ
ธุรกิจ Conglomerates) เชน
Oligopolies ครอบครัว ไทยภายใต
โทรคมนาคม เครือเจริญโภคภัณฑ
การลมสลายของ กระแสโลกาภิวัฒน
กลุมทุนนิยมธุรกิจ
ครอบครัวไทย เชน จะตองมีการพัฒนาดาน
ธนาคารพาณิชย เทคโนโลยี
ธุรกิจ เงินทุน ประกันภัย ปรับปรุงคุณภาพของ
ผูบริหาร
ครอบ หลังป
ครัว 2540 2560
ไทย กลุมที่เขาถึงอํานาจรัฐโดยตรง ฐานะพิเศษของธุรกิจครอบครัวไทย
กลุมธุรกิจ
มีอํานาจเหนือรัฐ สามารถเขาถึงแหลงเงินทุนที่มีจากัดจากธนาคาร
ํ
ครอบครัว
ดํารงเสนสายทางการเมือง ไดรับเทคโนโลยีสมัยใหม
ที่อยูรอด
แบบแอบแฝง การรวมทุนกับบรรษัทขามชาติ
ตองรวมทุนกับตางชาติ ไดรับใบอนุญาตและเงินอุดหนุนจากรัฐบาล
สามารถเขาถึงทรัพยากรธรรมชาติที่สําคัญ เชน ที่ดิน
และผูเขียนไดศึกษาวา ธุรกิจครอบครัวไทยสําหรับผูประกอบการที่ตองการประสบ
ความสําเร็จ จะมี “โมเดลคุณลักษณะความสามารถของผูประกอบการ ใน 6 ความสามารถคือ วิสยทัศนธุรกิจ
ั
(Corporate Vision) ไฮเปอรฟอรแมนซ (High Performance) พัฒนาทีมธุรกิจ (Team Building) ทักษะ
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009

7. 7
การบริหาร (Managerial Skills) นวัตกรรม (Innovation) คุณลักษณะแหงตน (Personal Attribute) โดย
รายละเอียดดังรูป
ความสามารถหลัก รายการความสามารถ
ภาวะผูนํา
วิสัยทัศนธุรกิจ คิดการณไกล
(Corporate Vision) กลาเสี่ยง
6 คุณ สนองตอบในทั นที
ลักษณะ ไฮเปอรฟอรแมนซ (High มุงผลสําเร็จ
Performance) กระหายตอการดําเนินธุรกิจ
ความ
การเรียนรูดวยตนเองในมิ ติที่กวาง
สามารถ พัฒนาทีมธุรกิจ สรางทีมงาน
ของผู (Team Building) แสวงหาความรูใหมๆ ทั้งที่เกี่ยวของและไมเกี่ยวของกับ
ธุรกิจ
ประกอบ
ทักษะในการจัดการคน
การ ทักษะการบริหาร ความเกงดานจัดองคกร
(6 Compe- (Managerial Skills) มีวิธีการทางการเงินและการควบคุมภายในที่มี
tencies ประสิทธิภาพ
of
Successful ความคิดริเริ่ม
Entre- นวัตกรรม ความยืดหยุน
preneurs) (Innovation) การปรับปรุงวิธีการทํางานใหม
มองโลกในแงดี
คุณลักษณะแหงตน
(Personal Attributes) เชื่อมั่นในตนเอง
ธุรกิจครอบครัวไทยถาจะรอดตองมีคุณลักษณะความสามารถตามโมเดลครับ!
Dr.Danai Thieanphut DNT Consultants Co.,Ltd. Copyright 2009