SlideShare a Scribd company logo
1 of 101
Download to read offline
ADAMSON UNIVERSITY 
COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTATION 
MANAGEMENT AND MARKETING DEPARTMENT 
ANG PAGSUSURI 
SA PANITIKANG PILIPINO 
sa Panahon ng Kontemporaryo 
Ipinasa nina: 
Castro, Jillienne DL. 
Clara, Roilo 
Dacillo, Al Vincent M. 
Domingo, Dennimar O. 
Hernandez, Jillian Ayn Sophia P. 
Macasaquit, Ryan D. 
Panser, John Stevhen 
Querimit, Coleen Janine SG. 
Quiroz, Justin 
Santiago, Camille Apple C. 
Suba, Risaflor A. 
Ipinasa kay: 
Professor Violeta Dulatre
Nilalaman 
I. Panimula 
II. Talalambuhay ng Manunulat 
 Aniceto F. Silvestre 
 Rogelio Sikat 
 Genoveva E. Matute 
 Amado V. Hernandez 
 Lualhati Bautista 
 Alejandro G. Abadilla 
 Lamberto E. Antonio 
 Patrocinio V. Villafuerte 
 Robert Ong 
 Efren Abueg 
III. Mga Akda at Pagsusuri 
 Tuluyan 
 Ang Ibong Mandaragit (Castro, Jillienne DL.) 
 Bangkang Papel (Clara, Roilo) 
 Sa Lupa ng Sariling Bayan (Dacillo, Al Vincent M.) 
 Impeng Negro (Domingo, Dennimar O.) 
 Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga Pilipino? 
(Hernandez, Jillian Ayn Sophia P.) 
 Luha ng Buwaya (Macasaquit, Ryan D.) 
 Sa Bagong Paraiso (Panser, John Stevhen) 
 Ang Kwento ni Mabuti (Querimit, Coleen Janine SG.) 
 Batik ng Buwan (Quiroz, Justin) 
 Tata Selo (Santiago, Camille Apple C.) 
 Gapo (Suba, Risaflor A.) 
 Patula 
 Patnubay (Castro, Jillienne DL.) 
 Kalayaan (Clara, Roilo) 
 Manipesto ng Isang Dayo (Dacillo, Al Vincent M.) 
 Ang Pagbabalik (Domingo, Dennimar O.) 
 Ang Panday (Hernandez, Jillian Ayn Sophia P.) 
 Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan 
(Macasaquit, Ryan D.) 
 Isang Dipang Langit (Panser, John Stevhen) 
 Ako ang Daigdig (Querimit, Coleen Janine SG.) 
 Pamana ng Lahi (Quiroz, Justin) 
 Bagong Taon (Santiago, Camille Apple C.) 
 Lilik at Pluma (Suba, Risaflor A.)
Panimula 
Sa panahon ng kontemporaryo, ang mga manunulat na sina Rogelio Sicat, Rogelio 
Ordones, Efren Abueg, Virgilio Almario, Ruth Mabanglo, Ave Perez Jacob, Domingo Landicho, 
Clemente Bautista, at iba pa ay naglantad ng mga totoong pangyayari upang mapayani ang realismo. 
Inilarawan sa kanilang mga akda ang mga pangit at magandang nangyayari sa lipunan. 
Buong tapang nilang inilantad ang mga kabulukan ng pulitika, ang pamahalaan, ang 
paghihirap ng mga mamamayang biktima ng karahasan at kahirapan, ang pagtaas at pagbaba ng krimen, 
prostitusyon at eksploytasyong ng mga kabataan. Nagpatuloy pa rin ang Liwayway sa paglalathala ng 
mga akdang likha ng ating manunulat, lalo't higit pa iyong mga nagsisimula pa lamang sa larangang ito 
ng pagsulat. Maging ang mga komiks magasin ay nagkaroon ng mga pagbabago sa kanilang porma at 
nilalaman at umayon sa hinihingi ng mga simulain ng Bagong Republika. Nagpatuloy ang pagpapayaman 
sa ating wika lalong higit nang ipalabas ng Pangulong Aquino ang Executive Order No. 335 noong 
Setyembre 1988. Ito ay nag-uutos sa lahat ng ahensiya ng pamahalaan at iba pang sektor sa lipunan na 
payamanin ang wikang Filipino sa pamamagitan ng tahasang paggamit nito sa mga liham na 
korespondensiya, memorandum, mga pulong at maging sa sesyon ng Senado at Kongreso. Ito ay ibinatay 
ng pangulo ayon sa isinasaad ng Bagong Saligang Batas na niratipika ng mga PIlipino noong 1987. 
Samantala, ang Carlos Palanca Memorial Awards ay nagpatuloy sa pagkilala sa mga manunulat ng ating 
bayan sa pamamagitan ng patuloy na pagbibigay ng mga gawad taun-taon. Gayundin ang ginagawa ng 
Cultural Center of the Philippines at mga iba pang nananatiling patron ng panitikang Pilipino. Maging sa 
mga paaralan, mula sa elementarya hanggang sa kolehiyo ay nagkaroon ng sigla ang larangan ng 
panitikan sa pamamagitan ng pagdaraos ng mga literary contest. Sa ganitong paraan maraming mga 
kabataang may potensiyal ang natutuklasan na susunod sa mga yapak ng ating magigiting at masisining 
na alagad ng sining ng panitikan.
Talalambuhay ng Manunulat 
Aniceto F. Silvestre 
Si Aniceto F. Silvestre ay ipinanganak sa San Mateo, (na sa ngayo'y Lalawigan ng 
Rizal) noong Abril 17, 1898. 
Bagama't di nagkaroon ng pormal na pag-aaral sa pagsusulat, siya ay 
nakapagsulat at nakapag-ambag sa panitikang Pilipino ng magagandang tula, maikling kuwento, 
nobela at sanaysay. 
Ang kanyang mga tula na natipon sa katipunang Kalikasan ay pinagpangkat-pangkat 
sa walo: Malaya, Maalindog, Larawan ng Buhay, Pintig ng Pag-ibig, Tatag ng 
Pananalig, Tanda ng Pag-asa, Bukas sa Landas ng Kadakilaan at Dugo sa Ningning ng Araw. 
Ang mga karangalang nakamit ni Aniceto F. Silvestre sa pagsusulat ng tula ay 
apat na Unang Gantimpala (bago magkaroon ng digmaan); isang Ikatlong Gantimpala (panahon 
ng Komonwelt na pamahalaan); isang Unang Gantimpala (ika-10 taon ng Republika ng 
Pilipinas); at isang Unang Gantimpala sa Palanca Memorial Awards for Literature noong 1969.
Rogelio Sikat 
Si Rogelio R. Sikat (kilala rin bilang Rogelio Sícat) (1939-1996) ay isang 
Pilipinong piksyonista, mandudula, tagasalinwika, at tagapagturo. Siya ay anak nina Estanislao 
Sikat at Crisanta Rodriguez. Ipinanganak siya noong Hunyo 26, 1940 sa Alua, San Isidro, Nueva 
Ecija, Pilipinas. Siya ang pang-anim sa walong magkakapatid. Si Rogelio Sikat ay nagtapos na 
may Batsilyer ng Panitikan sa Pamamahayag mula sa Pamantasan ng Santo Tomas at isang MA 
sa Filipino sa Unibersidad ng Pilipinas. 
Si Rogelio Sikat ay nakatanggap ng maraming pampanitikang premyo. Siya ay 
tanyag dahil sa "Moses, Moses", ang kanyang dula na nagwagi ng gantimpalang Palanca noong 
1962 sa Filipino (Tagalog). Marami sa kanyang mga istorya ang unang lumabas sa Liwayway, 
isang sikat na magasing pampanitikan na nasa wikang Tagalog. Ang nangyaring pagpapahalaga 
kay Sikat sa kanyang nagawa ay nakalahad sa "Living and Dying as a Writer" na isinulat ni Lilia 
Quindoza-Santiago. Lumitaw ang artikulo sa Pen & Ink III. 
Si Rogelio Sikat ay propesor at dekano ng Kolehiyo ng mga Sining at mga Titik 
sa Unibersidad ng Pilipinas sa Diliman mula 1991 hanggang 1994. Si Angelito Tiongson, na 
isang propesor sa Kolehiyon ng Komunikasyong Pangmasa sa U.P. ay gumawa ng isang tampok 
na pelikula pinamagatang "Munting Lupa" batay sa "Tata Selo" ni Sikat, na isa pang 
nagantimpalaang kuwento. Lumikha naman ang direktor ng pelikula at teatro na si Aureaus 
Solito ng isang maikling pelikula noong 1999 na batay sa "Impeng Negro" ni Sikat. Noong 1998, 
bagaman sumakabilang-buhay na si Sikat, pinarangalan siya ng Manila Critics Circle ng 
isang National Book Award para sa pagsasalinwika.
Genoveva Edroza-Matute 
Si Genoveva Edroza-Matute ay isang premyado at kilalang manunulat. Siya 
ay nagtapos sa University of Santo Tomas kung saan din siya nagkamit ng Ph. D. Nagturo siya 
ng 46 na taon sa mga paaralang bayan at nagretiro bilang dekana ng pagtuturo sa Pamantasang 
Normal ng Pilipinas. 
Sa karera niya bilang manunulat, nakatanggap siya ng maraming parangal mula 
sa Palanca, PNS/PNC, City of Manila, Quezon City, University of Santo Tomas College of 
Education at marami pang iba. Natamo niya ang unang Gawad Palanca para sa Maikling 
Kuwento sa Filipino noong 1951, para sa kwentong Kwento ni Mabuti. Nagwagi rin ng Gawad 
Palanca ang kanyang kwentong Paglalayag sa Puso ng Isang Bata noong 1955, at 
ang Parusanoong 1961. Nagtamo siya ng Gawad CCP para sa Sining/Panitikan noong taong 
1992. 
Ang ilan sa mga naging aklat niya na nailimbag ay ang "Mga Piling Maikling 
Kuwento" ng Ateneo University Press, "Ang Tinig ng Damdamin" ng De La Salle University 
Press at ang "Sa Anino ng Edsa", na mga maikling kuwentong isinulat niya bilang National 
Fellow for Fiction, 1991-1992, ng U.P. Press. 
Noong 2005, ginawaran ng pagkilala ang kanyang mga kontribusyon sa 
panitikang Pilipino ng dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo.
Amado Vera Hernández 
Si Amado V. Hernandez ay isang makata at manunulat sa wikang Tagalog. Kilala 
rin siya bilang "Manunulat ng mga Manggagawa", sapagkat isa siyang pinuno ng mga Pilipinong 
manggagawa at sa kaniyang mga pagpuna at pagsusuri sa mga kawalan ng katarungang naganap 
sa Pilipinas noong kaniyang kapanahunan. Nakulong siya dahil sa pakikipagugnayan niya sa 
mga kilusang makakomunista. Siya ang punong tauhan sa isang bukod-tanging kasong 
panghukuman na tumagal ng 13 taon bago nagwakas. 
Ipinanganak siya sa Sagrada Familia saHagonoy, Bulacan, ngunit lumaki 
sa Tondo, Maynila kung saan nakapag-aral siya sa Mataas na Paaralan ng Maynila at sa 
Amerikanong Paaralan ng Pakikipag-ugnayan (American Correspondence School). Noong 1932, 
napangasawa niya ang Pilipinong aktres na si Atang de la Rama. Siya ay batang ama at nag ka 
anak sa maagang idad. Ang mag-asawa ay kapwa kinilala bilang mga Pambansang Alagad ng 
Sining si Hernandez para saPanitikan, samantalang si de la Rama para sa Tanghalan, Sayaw at 
Tugtugin.
Lualhati Bautista 
Si Lualhati Bautista ay isa sa pinakatanyag na Filipinong nobelista. Ilan sa 
kanyang mga akda ayDekada 70, Bata Bata Pano ka Ginawa? at Gapo. 
Si Bautista ay ipinanganak sa Tondo Manila noong ika-2 ng Disyembre 1945. 
Nakapagtapos siyang elementarya sa Emilio Jacinto Elementary School noong 1958 at 
sekondarya sa Torres HighSchool noong 1962. Siya ay pumasok sa Lyceum University of the 
Philippines sa kursong journalism ngunit nag-drop bago pa man matapos ang kanyang unang 
taon. 
Bagamat kulang sa pormal na pagsasanay, si Bautista ay naging kilala sa 
kanyangmakatotohanan at matapang na paghayag sa mga isyung kinasasangkutan ng mga 
babaengFilipino at sa kanyang makabagbag damdamin na pagpapakita sa babae na may mahirap 
nasitwasyon sa bahay at sa trabaho. 
Natanggap niya ang Palanca Awards (1980, 1983, 1984) pata sa nobelang Gapo, 
Dekada 70 atBata, Bata Paano ka Ginawawa?, mga nobelang naglalarawan nang kaapihan ng 
mga kababaihannoong panahon ni Marcos. 
Dalawa sa maikling kuwento ni Bautista ay nagkamit din ng Palanca Awards ang 
"TalongKuwento ng Buhay ni Juan Candelabra"(unang gantimpala, 1982) at "Buwan, Buwan, 
Huluganmo Akong Sundang"(ikatlong gantimpala, 1983). 
Hindi rin matatawaran ang kanyang husay sa pagiging script writer. Ang kanyang 
unangscreenplay ay ang Sakada, 1976 na nagpapakita ng kalagayan ng mga magtutubo. Ang 
kanyangikalawang pelikula ay ang "Kung Mahawi Mang ang Ulap" noong 1984 na nominado sa 
FilmAcademy. Ginawa rin niya ang Bulaklak ng City Jail base sa kanyang nobela tungkol sa 
mgakababaihang nakulong. Nahakot nito halos lahat ng gantimpala sa Star Awards at Metro 
ManilaFilm Festival. 
Kabilang siya sa University of the Philippines Creative Writing Center noong 
1986, nagsilbing bise-presidente ng Screenwriters Guild of the Philippines at pinuno 
ng Kapisanan ng mgaManunulat ng Nobelang Popular. 
Siya lang ang natatanging Filipino na kasama sa libro ng International Women 
Writers nanilimbag sa Japan.
Alejandro G. Abadilla 
Sumilang si AGA sa Salinas, Rosario, Cavite noong 10 Marso 1906. Kahuhuli pa 
lamang noon kina Heneral Macario Sakay at Col. Lucio de Vega, na siyang nagpatuloy sa 
rebolusyon laban sa hukbong Amerikano pagkaraang sumuko si Aguinaldo. Patuloy pa rin ang 
gerilyang pakikidigma ng mga kawal ng Republika tulad ni Felipe Salvador (nahuli at 
pinarusahan noong 1910), nina Papa Isio sa Negros, at mga pulajanes sa Cebu (Constantino 
1975). Pagkatapos ng haiskul sa Cavite City, nagtrabaho si AGA sa isang imprenta sa Seattle, 
Washington, USA. Pinamatnugutan niya ang seksiyong Filipino sa magasing Philippine Digest. 
Naging editor din siya ng Philippine-American Review at nagtayo ng Kapisanang Balagtas 
upang itaguyod ang wikang Tagalog sa mga kababayan roon. Bumalik si AGA sa Pilipinas, 
natapos ang BA sa pilosopiya sa Unibersidad ng Santo Tomas, at naging konsehal sa Salinas, 
Cavite, hanggang 1934, bago nabuo ang Philippine Commonwealth. Bukod sa nagsilbing ahente 
ng Philippine-American Life Insurance, si AGA ay kumita ng kabuhayan bilang katulong sa 
pangasiwaan sa iba’t ibang pahayagan at magasin. Nakalikom siya ng maraming antolohiya ng 
tula, kuwento, sanaysay, atbp., na siyang ipinagtawid sa buhay at kalusugan ng asawa’t walong 
anak. 
Nabanggit din sa mga tala na naging gerilya si AGA noong panahon ng 
pananakop ng Hapon, at nakaranas siya ng pagmamalupit ng Hapon, kaya siya nabingi. Di 
kaipala’y bayani rin ang makata sa panahon ng karahasan, kung saan ang mamamayang 
tumututol sa poder ng status quo ay kabilang sa kolektibong lakas ng bansa, bagay na dapat 
mapaglirip upang hindi manatili ang maling pasiya na ang indibidwalismo ng makata ay walang 
kaugnayan sa kalagayang panlipunan. Sinapantahang iyon ay pansariling udyok o hilig na hindi 
maipapaliwanag sa paraan ng agham-panlipunan o agham-pampulitika. Kung hindi, paano 
maiintidihan ang programang “sining-para-sa sining” nina Oscar Wilde, Walter Pater at 
Theophile Gautier kung hindi ipapasok ang argumento na iyon ay reaksiyon nila sa 
utilitaryanismo at moralistikong puritan na laganap sa kapaligiran? Kailangan ang konteksto, 
lumulukob na balangkas, at pagkakaugnay-ugnay ng bawat sangkap at bahagi sa totalidad/larang 
(“field,” ayon kay Bourdieu [1993]) ng diskursong tinatalakay upang magkaunawaan at 
magkapagpalagayan.
Lamberto E. Antonio 
Si Lamberto Antonio ay ipinanganak sa Cabiao, Nueva Ecija noong ika-9 ng 
Nobyembre, taong 1946. Ang manunulat na ito ay ang panganay na anak nina Felipe Antonio at 
Salud Esmeralda. Si Lamberto ay mas kilala sa palayaw na “LABING” na itinatawag sakanya ng 
kanyang mga walong kapatid. 
Siya ay isang makata, manunulat ng panitikan at scriptwriter ng pelikula. 
Nagtapos siya ng BA Political Science sa University of the East noong 1969 . Siya ang naging 
editor-in-chief ng Dawn, ang opisyal na pahayagan ng UE at pangulo ng KADIPAN. Editor siya 
ng Aklat Adarna proyekto ng Children's Communication Center. 
Karamihan ng tula ni Antonio ay tungkol sa mga mahihirap at mga naaaping 
magsasaka na kanyang nakilala noong kabataan niya. Lagi niyang tinatalakay ang mga isyung 
panlipunan sa kanyang mga gawain. Ang kanyang mga tula ay pinagsama-sama sa 
Dalawampung Tula, 1971: Hagkis ng Talahib, 1980 at Pagsalubong sa Habagat, 1986. Ilan din sa 
kanyang mga tula ay isinama sa mga antolohiyang tulad ng Manlilikha, Talaang Ginto sa tula, 
Parnasong Tagalog at New Poems sa Pilipino. Ang kanyang mga sanysay at maikling kuwento 
ay pinagsam-sama sa Rebanse, taong 1991. Kasama siya sa sumulat ng Insiang, noong 1970. Ito 
ang unang pelikulang Pilipino na inimbitahan sa Cannes Film Festival. Siya din ang manunulat 
na nanalo sa Palanca Awards ng sampung beses.
Patrocinio V. Villafuerte 
Nagtapos ng Batsilyer sa Agham sa Edukasyong Pang-elementarya at may 
sertipikong gradwado, Masterado sa Sining ng Pagtuturo sa Philippine Normal College si 
Villafuerte. Siya rin ay may titulong Masterado sa Sining sa Filipino, Gawad Merito, na 
kaniyang natamo mula sa Manuel Luis Quezon University. Si Villafuerte ay guro ng Filipino sa 
lahat ng antas—elementarya, sekundarya, at kolehiyo. Siya rin ay manunulat na may 145 aklat, 
na ang karamihan ay teksbuk at sangguniang aklat, sa Filipino. Isang manunulat, makata, 
komposer, aktor,lider, guro. 
Kasalukuyan Associate Professor III sa Phil. Normal University. Naging pangulo 
ng Pambansang Kapisanan ng Propesor sa Filipino, Pambansang Samahan ng mga Edukador sa 
Pilipinas.Naging Board of Director ng BUKLOD ng mga manunulat sa Pilipinas at ingat Yaman 
ng Pambansang Samahan sa Linggwistikang Filipino. 
Pangunahing aktor sa dulang Pamana ng Lahi, Pamanhikan, Kintin, Aidao, May 
isang Almat at sa ngalan ng amA. Kompositor ng Himno ng San mATeo at Sustagen Jingle. 
Apat na ulit nang Nagwagi sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature at 
apat na beses din naging hurado sa pagsulat ng maikling kwento, at pitong ulit ginwaran ng 
Gawad Surian. 
Nakapgsulat ng 136 na aklat sa lahat ng antas bilang awtor at ko-awtor, mahigit 
na 150 tula, sanaysay at maikling kwento na naipalathala sa mga aklat,pahayagan at magasin. 
sumulat din siya ng dulng "Sa Mahal kong bayan" na naitanghal sa iba't ibang rehiiyon ng 
Pilipinas at sa U.S.A.
Robert Ong 
Bob Ong o Roberto Ong, ay ang sagisag panulat ng isang contemporaryong Pilipinong 
manunulat na kilala sa paggamit ng impormal na Filipino sa paggawa ng nakakatawa at 
sumasalaming paglalarawan sa buhay bilang isang Pilipino. 
Mula sa isang kritiko : 
" Biling-bili ng mga Pinoy ang mga akda ni Bob Ong dahil may halo mang pagpapatawa 
ang karamihan sa kanyang mga libro, ito ay prinisinta sa paraang nagrereplika pa rin ng 
kultura at gawing Pilipino. Ito marahil ang dahilan kung kaya't ang kanyang mga naunang 
inilathalang libro - pati ang mga susunod pa, ay matuturing na ring totoong Pinoy classics." 
Ang anim na aklat na kanyang inilathala ay may mahigit sa isa-ika-apat na milyong 
kopya sa kasalukuyan. 
Madalas akalain na si Bob Ong at ang Filipino-Chinese na manunulat na si Charlson Ong 
ay iisa. Subalit, ayon sa nabanggit ni Bob Ong sa kanyang aklat na Stainless Longganisa, siya ay 
hindi talaga Filipino-Chinese. At hindi rin nya totoong apelyido ang "Ong." Ang apelyidong 
"Ong" ay nangmula lamang sa pangalan ng kanyang website na BobOng Pinoy. Inakala din noon 
na ang manunulat na si Paolo Manalo ay si Bob Ong, ngunit itinanggi niya ito. Ang mga aklat ni 
Bob Ong ay kadalasang nakakatawa kaya ang mga ito ay nakakaaliw at paboritong libangan ng 
mga mambabasa. 
Isa pang haka-haka ang nagsasabi na ang tagatanggap ng parangal na Carlos Palanca 
Memorial para sa Panitikan na si Eros S. Atalia, nagtapos sa Philippine Normal University at 
ngayon ay nagtuturo sa University of Santo Tomas, ay si Bob Ong. Siya ay naglathala din ng 
dalawang aklat na may pamagat na "Peksman, Mamatay ka Man Nagsisinungaling Ako" at 
"Lapit na me, Ligo na u". Ang paraan ng pagsusulat ni Atalia ay maihahantulad sa paraan ng 
pagsusulat ni Bob Ong.
Efren Abueg 
Si Efren Abueg ang isa sa mga iginagalang na nobelista, kuwentista, mananaysay, 
at krititiko ng kaniyang panahon. Kabilang sa kaniyang mga aklat ang Bugso, ang kaniyang 
kauna-unahang koleksiyon ng mga kuwento. Siya rin ang editor at bumuo ng mga antolohiyang 
gaya ng Mga Piling Akda ng KADIPAN (1964); Mga Agos sa Disyerto (edisyong 1965, 1974, at 
1993); MANUNULAT: Mga Piling Akdang Pilipino (1970) at Parnasong Tagalog ni Alejandro 
G. Abadilla (1973). 
Humakot ng parangal si Abueg tulad ng Don Carlos Palanca Memorial Awards 
for Literature (1959, 1960, 1963, 1964, 1967, at 1974); Timpalak ng KADIPAN, unang 
gantimpala (1957); Pang-alaalang Gawad Balagtas (1969); Timpalak Pilipino Free Press (1969); 
Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas (1992) mula sa Unyon ng mga Manunulat 
sa Pilipinas (UMPIL); Timpalak Liwayway sa Nobela (1964, 1965, at 1967). 
Sumulat at nag-edit ng maraming mga sangguniang aklat si Abueg at ginagamit 
hanggang sa kasaluyukan sa kapwa pribado at publikong paaralan, mula sa elementarya, 
sekundarya hanggang sa kolehiyo. Bukod dito, malimit ilahok ang kaniyang mga kuwento sa 
mga teksbuk na sinulat ng ibang awtor. 
Samantala, aktibo rin siyang nakilahok sa mga kilusan hinggil sa pagtuturo ng 
wika at panitikan sa Manuel L. Quezon University(1965–1972), Philippine College of 
Commerce(1971–1972), Pamantasan ng Lungsod ng Maynila (1974–1977), Ateneo de Manila 
University (1977–1978), at De La Salle University (1979–2006). Naging pangulo siya ng 
Kapisanan ng mga Propesor sa Pilipino (KAPPIL) noong 1986–1988; Linangan ng Literatura ng 
Pilipinas; at nahalal na direktor ng Philippine Folklore Society.
Mga Akda at Pagsusuri 
 Tuluyan at Patula 
 (Castro, Jillienne DL.) 
Ang mga Ibong Mandaragit 
Amado V. Hernandez 
Si Andoy ay alila sa bahay ni Don Segundo Montero. Ipinapiit si Andoy ng Donsa 
Hapones sa suplong na isa siyang gerilya. Nakatakas si Andoy at sumama siya sa mga gerilya. 
Natulog siya sa bahay ni Tata Matias sa kabundukan. Si Tata matias ang nagturo kay Andoy sa 
panig ng dagat pasipiko na pinagtapunan ni pari Florentino sa kayamanan ni Simoun. 
Nasisid ni Andoy ang kayamanan ni Simoun sa tulong ng dalawa pang mga gerilya, sina Karyo 
at Martin. Si Karyo ay namatay nang makagat ng pating. Tinangka ni Martin na patayin si Andoy 
upang masolo ang kayamanan ngunit siya ang napatay ni Andoy. Nataga ni Martin sa pisngi si 
Andoy at ang pilat na ito ang nagtago sa tunay niyang pagkatao. Siya ay nagpabalatkayong si 
Mando Plaridel. 
Ipinasiya ni Mando na magtatag ng isang pahayagan, ang kampilan. Ang kaibigan 
niyang si Magat ang siyang namahala sa pahayagan. Bumili ng bahay sa Maynila si Mando at 
dito na nanirahang kasama si Tata Matias upang lubos na mapangalagaan ang Kampilan. Dahilan 
sa kulang siya sa karunungan, naisipan ni Mandong maglibot sa daigdig at magpakadalubhasa sa 
karunungan. Bago umalis, kinausap ni Mando si Tata Pastor na amain niya at ang pinsan niyang 
si Puri. Walang kamalay-malay ang dalawa na siya ay si Andoy. Sinabi ni Mando na siya ay 
tutungo sa ibang bansa ngunit lagi siyang susulat sa mga ito. 
Sa Paris nakatagpo ni Mando si Dolly Montero, anak nina Donya Julia at Don 
Segundo na mga Dati niyang amo noong panahon ng Hapon. Nagkalapit sila ni Dolly nang 
ipagtanggol niya ito sa isang dayuhang nagtangkang halayin ang dalaga. Napaibig ni Mando si 
Dolly at nagpatuloy siya sa Amerika. Pagkagaling sa Amerika, umuwi si Mando sa Maynila. 
Nasa Pilipinas na rin si Dolly at minsan ay inanyayahan nito si Mando na dumalo sa isa nilang 
handaan. Ipinakikilala ni Dolly sa mga panauhin si Mando na isa sa mga iyon ay ang Presidente.
Nagkaroon ng masasakit na komentaryo ukol Sa kampilan at sinabi ni Mando na 
ang pahagayan niya ay nagsabi lamang ng pawang katotohanan. Pinaratangan ng mga naroon na 
laban sa administrasyon ang Kampilan.Nalaman ni Mando na hindi na Si Tata Pastor ang 
katiwala ni DonSegundo. Ang mga magsasaka ay lalong naghirap. Isang Kapitan Pugot ang 
ipinalit ng Don kay Tata Pastor. Nagdaos ng isang pulong ang mga magsasaka sa asyenda. 
Naging tagapagsalita pa si Mando, Si Tata Pastor at si Senador Maliwanag. Tapos na ang pulong 
at nasa Maynila na si Mando nang masunog ang asyenda. Pinagbibintangan ang mga magsasaka 
at kabilang si Tata Pastor at nahuli at binintangan lider ng mga magsasaka. Lumuwas si Puri at 
ipinaalam kay Mando ang nangyari. Ginawa naman ni Mando ang kanyang makakaya at 
nakalaya ang mga nabilanggo. Samantala si Puri ay hindi na pinabalik ni Mando sa lalawigan. 
Itinira niya sa isang dormitoryo ang dalaga at pinagpag-aral ito ng political Science sa U.P. 
Minsan ay dinalaw ni Mando si Puri sa tinitirahan. Noon tinanggap ni Puri ang pag-ibig sa 
Mando. Sa wakas ipinagtapat ni Mando kina Tata Pastor at Puri na siya si Andoy na malayong 
kamag-anak. Hiniling niya kay Tata Pastor at Puri nasiya si Andoy na malayong kamag-anak. 
Hiniling niya kay Tata Pastor na makasal sila ni Puri. 
Minsan ay dumalo si Mando sa isang komperensiya para sa mga patnugot ng mga 
pahayagan . Nalaman ni Dolly na naroon siya kaya inanyayahan sa kanilang bahay. Nakilala ni 
Don Segundo si Mando at nagkapalitan sila ng masasakit na salita. Dito ipinagtapat ni Mando sa 
siya ay si Andoy na dating alila roon . Noong una ay ayaw maniwala ni Dolly ngunit nang ulitin 
iyon ni Mando ay buong hinagpis na tumangis si Dolly. 
Sa tulong ng pahayagang Kampilan at ng himpilan ng radyong ipinatayo ni 
Mando, patuloy na tinuligsa ni Mando ang mga masasamang pinuno ng pamahalaan. Nalaman ni 
Mando na si don Segundo pala ay puno ng mga smugglers. Hindi nagtigil si Mando hanggang sa 
maipabilanggo niya si Don Segundo.
I. TAGPUAN 
Hinanap at natagpuan ni Mando – mula sa karagatan sa may Atimonan - 
ang kayaman ni Simoun sa tulong ng mapang ipinagkaloob ni Tata Matyas. Ngunit, sa 
kabila ng kabutihang palad na ito, namatay sina Karyo at Martin. Sinalakay si Karyo ng 
isang pating, samantalang si Martin naman – dahil sa pagkanais na masarili ang 
natuklasang kayaman - ay namatay sa pamamagitan ng mga kamao ni Mando. 
Nang matapos ang digmaan ay nagbalik nga ang kapayapaan, ngunit 
nagbalik din ang mga dating pamamalakad ng mga mayayaman at maylupa. Kung kaya’t 
hindi nawala ang paksang panlipunang iniharap sa pamahalaan, sa mga asendero at sa 
mangagalakal ng mga samahan ng mga magsasaka sa bukirin at ng mga manggagawa sa 
lungsod. 
Nangibang-bayan si Mando upang ipagbili ang mga kayaman at nang 
maging salapi, sapagkat bago siya umalis ay nagtatag siya ng isang pahayagan, ang 
Kampilan. Dahil sa kaniyang paglisan mula sa Pilipinas, ipinagkatiwala niya ang 
pagpapalakad ng Kampilan kay Magat, na isa ring dating kagerilyero. Tatakbo ang 
imprenta sa tulong din ang iba pang dating mga naging gerilya, katulad nina Tata 
Matyas, Andres, Rubio, at Dr. Sabio. Si Dr. Sabio naman, na dating guro, ay nangako 
kay Mando na paiinamin ang mga bagay na itinuturo sa paaralang Freedom University 
(Pamantasan ng Kalayaan), na itinatag din ni Mando, para sa ikabubuti ng kabataan. 
Ang huli ay isa rin sa mga tagubilin ni Mando, bago maglakbay sa Europa at Estados 
Unidos. 
II. TAUHAN 
Si Mando Plaridel 
Si Mando “Andoy” Plaridel ang pangunahing tauhan sa nobelang ito. Ang 
tunay na pangalan niya ay Alejandro Pamintuan. Ngunit nang sumapi siya sa kilusan ng 
mga gerilyero ay ginamit niya ang pangalang Mando. Naging gerilyero si Mando nang 
ipagkanulo siya sa mga Hapon ng amo niyang si Don Segundo Montero, isang 
mayamang asendero at kolaborador na nakatira sa Look ng Maynila. Dating pinag-aaral 
si Andoy ng mangangalakal na si Don Segundo, na ang tanging pasuweldo lamang ay 
ang pantustos sa pag-aaral.
Si Don Segundo Montero 
Bilang mayamang may-lupa at may pagpapahalaga sa pagpapanatili ng 
katayuan sa lipunan – sa panahon man ng kapayapaan o digmaan – nakipagkasunduan si 
Don Segundo Montero sa mga bagong mananakop na mga Hapones. Ginamit niya ang 
kaniyang pananalapi, mga pag-aaring bagay, mga kamaganak at mga tauhan. Maging 
ang anak niyang si Dolly ay ginamit ang kakanyahan bilang babae at ang pamukas na 
“pag-ibig” sa pakikisama sa mga Hapon, at nang lumaon, sa mga opisyal na Amerikano 
rin. 
III. BANGHAY 
Isang alila si Andoy na ipinahuli ni Don Segundo Montero sa mga 
Hapones sa kadahilanang isa raw itong gerilya. Sa kabundukan siya napunta at nakitulog 
siya sa bahay ni Tata Matias. Si Tata Matias ang nagturo kay Andoy sa Dagat Pasipiko 
na Pinagtapunan ni Padre Florentino sa kayamanan ni Simoun. 
Sa tulong ng dalawang gerilya na sina Karyo at Martin, nakuha ni Ando 
yang kayamanan. Sa lkasawiang palad , namatay si Karyo dahil sa kagat ng pating. 
Upang masolo ni Martin ang kayamanan,tinangka niyang patayin si Andoy ngunit di 
siya nagtagumpay. Nataga ni Martin si Andoy sa pisngi kaya iyon ang dahilan kung 
kaya't tinago siya sa katauhang Mando Plaridel. 
Nagtatag si Mando ng kampilan at ang namumuno ay ang kanyang 
kaibigan si Magat (Editor ng kanyang pahayagang kampilan.) Nakabili ng bahay si 
Mando at dito ay pinatira niya si Tata Matias. Walang kamalay-malay si Tata Matias na 
siya si Andoy.Sa Paris,nagkita si8 Mando at Dolly Montero na anak nina Donya Julia at 
Don Segundo na dati niyang mga amo. Nagkalapit sina Mando at Dolly na muntik na 
itong halayin at ipinagtanggol ito si Mando. Minsan inalok ni Dolly Na dumalo si 
Mando sa isang handaan at ipinakilala niya ito sa mga panauhin at isa doon ang 
Presidente. Nagkaroon ng mga komentaryo ukol sa lampilan at ito raw ay laban sa 
administrasyong nunit ay ipinagtanggol ni Mando,sinabi niya na ang kanyang pahayagan 
ay nagsasabi lamang ng pawing katotohanan. 
Sa asyendang nagkaroon ng isang pulong at kabilang dito ang mga 
magsasaka.Naging tagapagsalita nila si Mando,Tata Pastor at Senador
Maliwanag.Nasunog ang asyenda,walang ibang pinagbintangan kundi ang mga 
magsasaka na nagging tagapagsalita nila. 
IV. TONO 
Ang tono nito ay seryoso, paintelektuwal, at walang halong pagbibiro. 
V. PUNTO DE VISTA 
Nagsimula ang unang kabanata sa paglubog ng araw sa kagubatan. 
Narating ni Mando Plaridel - at ng dalawang pa niyang kasama - ang bahay-kubo ni 
Tata Matyas na nasa bulubundukin ng Sierra Madre. Si Tata Matyas ay isang dating 
rebolusyonaryo na nakibaka laban sa mga Kastila at Amerikano. Ang mga kasama ni 
Mando ay sina Karyo at Martin, na mga kapwa gerilyero rin. Tumakas sila mula sa isang 
bigong pakikipagtunggali laban sa mga sundalong Hapones na lumusob sa kampo nila sa 
Sampitan. May mga tatlo o apat na buwan na ang nakaraan ng huling dumalaw si Mando 
sa tirahan ni Tata Matyas. Noong huling pagbisita ni Mando kay Tata Matyas ay 
nakapagpalitan sila ng mga usapin hinggil sa kanilang mga sariling suliranin, at maging 
tungkol sa simulain nila sa kilusan. Napagusapan din nila ang Noli Me Tangere at El 
Filibusterismo ni Jose Rizal, lalo na ang kinahinatnan ng kayamanan ni Simoun (ang 
pangunahing tauhan sa El Filibusterismo) matapos na itapon ang mga ito ni Padre 
Florentino (isa pang tauhan sa El Filibusterismo). Ayon kay Tata Matyas, magagamit 
sana ang kayaman ni Simoun bilang panustos sa mga pangangailangan ng mga gerilya. 
Naniniwala si Tata Matyas na totoo ang mga tauhan sa mga nobela ng bayaning si Jose 
Rizal, sapagkat kilala ng kaniyang mag-anak ang tunay na “Padre Florentino”. Kung 
bata pa lamang siyang katulad ni Mando ay sisisirin niya ang dagat para hanapin ang 
nawawalang kahang-bakal ni Simoun. Naniniwala rin si Tata Matyas na ang lahat ng 
mga bayani – bukod pa kina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at Apolinario Mabini – ay 
dapat na maging huwaran ng mga mamamayang Pilipino. 
VI. PAKSA O TEMA 
Paksang Pangngalan Gumuguhit ng larawan ang alila Paksang Panghalip 
Tayo ay dapat magbigkis ng magpakumbaba . Paksang Pandiwa mahusay na alila . 
Paksang Pang-uri dinadakila ang makabayan. Paksang Pang kabundukan siya napunta
at nakitulog siya sa bahay ni Tata Matias ang bahaging pinagtututan ng pansin o 
pinaguusapan sa pangungusap. Ito ay maaring tao, hayop, bagay, lugar o pangyayari na 
nagsisilbing pokus ng diwang isinasaad sa pandiwa. May anim uri ng paksa-pangngalan, 
panghalip, pang-uri, pang-abay, pandiwa at pawatas. 
VII. TEORYA/DULOG 
Teoryang Sosyo-Politikal 
VIII. REAKSYON/KOMENTO 
Sa nobelang ito ay natuto ako na wag maging mapag sarili at matutong 
magbigay sa ibang tao.
Patnubay 
Aniceto F. Silvestre 
Makapal na ulap: 
mataas na bundok ang nakakatulad, 
di mapaglagusan ng dating liwanag. 
Matang naghahanap, 
ang animo’y bulag: 
guniguni lamang ang nagpapaningas, 
at sikdo ng dibdib ang nakakausap. 
Ngunit kung pasilay 
ang kahit iisang bituin man lamang, 
ang bituing yao’y nagiging patnubay. 
Parang inilagay 
ng banal na Kamay: 
(O, dilag ng langit!) ang hanging amihan, 
nagiging harana ng nahintakutan. 
Ang sa ibang dusa: 
madalas mangyaring nagiging balisa 
ng nangaghahanap ng bagong ligaya. 
Ngunit pag nagbata, 
bukas-makalawa, 
nagiging patnubay ng madlang pag-asa, 
langit man, sa luha’y buong nakikita. 
Sa hangi’y langhapin 
ang singaw ng lupa, tubig at pananim, 
at diya’y may bango sa madlang panimdim. 
Di dapat limutin 
na patnubay natin: 
kahit ang anag-ag ng munting bituin, 
patak man ng luha, bakas man ng lagim. 
Ang sinag ng tala, 
bayaang patnubay ng paningi’t diwa; 
at ang agos namang lumuwa-sumuba, 
bayaang magbadha 
ng kahit himala 
ng matatalunton ng madlang pithaya
A. URI NG TULA 
B. SANGKAP NG TULA 
I. TUGMA 
Ang tugma ay pagkakapareho. Maaring pagkakapareho ng ugali o gusto. 
Kung sa tula, ang tugma ay pagkakapareho ng tunog sa dulong bahagi ng 
taludtod. Tulad ng lap,lad,nag,nap,lag. Sa una at ikalalawang taludtod ay mga 
patinig sa ikatlo naman ay mga katinig ang ginamit ng manunulat at sa uling 
taludtod ay patinig. 
II. SUKAT 
Ang sukat ng tula ay tumutukoy sa bilang ng pantig (syllables) sabawat taludtod 
(stanza). Ang karaniwang sukat ng isang tula ay wawaluhin at lalabindalawahin. 
Ginamitan ito ng 6:12-12, 6:6:12-12. Ito ay tradisyunal na anyo ng tula. Ang cesura 
nitoay pandaliang pinapahinto kapag binibigkas ang tula. 
III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA 
Para sakin ang PATNUBAY ay gabay na makatutulong sa mga pagsubok 
na tatahakin lalo na sa isang paglalakbay. Sa paglalakbay ay kailangan ng gabay 
na tutulong sayo upang ika'y makaligtas at mapagtagumpayan ang iyong mithiin. 
Gaya ng iyong mga magulang, sila ang ating gabay upang tayo ay makapagtapos 
ng ating pag-aaral at magtagumpay sa buhay 
IV. TALINGHAGA 
Maraming kaisipan ang taglay ng Tulang Patnubay ni Silvestre. Isa itong 
maikling salaysay na bunga ng anyong na malimit nangangaral o nagpapayo 
hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang isinasalarawan ang isang moral o 
relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang parabula ay walang inilalahok na 
tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na pawang kumikilos at 
nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang kuwentong 
naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang bagay ang iba pang
bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni 
Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos. 
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA 
Ginamit dito na halimbawa ang mga likas na yaman, tayong mga tao ay 
nagbubulag-bulagan sa ating mga nakita at kinatatayuan. 
VI. ALIW-IW 
Tradisyunal ang pagbigkas nito, taglay ng tulang ito ang maindayog na 
pagbigkas. Halimbawa sa Unang taludtod Makapal na ulap, dito parang gusting 
sabihin ni Silvestre na tayo ay nagbubulag-bulagan.
 (Clara, Roilo) 
Bangkang Papel 
Genoveva Edroza-Matute 
Ang kwentong ito ay tungkol sa pagbabalik-tanaw ng tagapagsalaysay sa tuwing 
nakakakita siya ng mga batang nag papalutang ng bangkang papel. Isang batang lalake ang 
nagising sa malakas na dagundong at nakasisilaw na liwanag subalit napagtanto niyang walang 
pumapatak sa kanilang bubungan. Hinanap niya ang kanyang ama sa kanyang ina ngunit 
pinatulog lamang siya nito sapagkat magpapalutang pa siya ng bangkang papel bukas.. 
Subalit hindi niya napalutang ang mga bangkang papel dahil paggising niya 
kinabukasan ay nakita niya ang kanyang inang nakalugmok sa sahig habang hinahaplos-haplos 
ang buhok ng kanyang kapatid na si Miling. Napakaraming tao sa paligid at wala ni isa man sa 
kanila ang nagpaliwanag sa kanya sa nangyayari. Ayon sa malakas na tinig, pinalilikas na ang 
mga residente sa ligtas na pook kasama si Kapitan Isidro. Napag-alaman ng batang lalake na ang 
kanyang ama ay kasama sa labinlimang patay sa sagupaan ng mga kawal at taong- bayan. 
Tinanong niya ang kanyang ina kung bakit pinatay ng mga sundalo ang kanyang ama ngunit 
hindi rin alam ng kanyang ina ang sagot sa kanyang tanong dahil sa parehas nilang hinahanap 
ang kasagutan.
I. TAGPUAN 
Ang tagpuan ng kwentong “Bangkang Papel” ay sa bahay lang mismo ng 
pamilyang nangulila dahil sa pagpanaw ng kanilang padre de pamilya kaya pala 
nagtataka at nangangamba sila nung una pala kung bakit di pa ito umuuwi sa kanilang 
bahay. 
II. TAUHAN 
Ang mga tauhan ay ang batang lalaki na mahilig gumawa ng bangkang 
papel at paanurin sa baha, ang kanyang ina na nag aalaga sa kanilang magkapatid, at ang 
kapatid niya. 
III. BANGHAY 
Napakaraming tao sa paligid at wala ni isa man sa kanila ang 
nagpaliwanag sa kanya sa nangyayari. Ayon sa malakas na tinig, pinalilikas na ang mga 
residente sa ligtas na pook kasama si Kapitan Isidro. Napag-alaman ng batang lalake na 
ang kanyang ama ay kasama sa labinlimang patay sa sagupaan ng mga kawal at taong-bayan. 
Tinanong niya ang kanyang ina kung bakit pinatay ng mga sundalo ang kanyang 
ama ngunit hindi rin alam ng kanyang ina ang sagot sa kanyang tanong dahil sa parehas 
nilang hinahanap ang kasagutan. 
IV. PUNTO DE VISTA 
Ang panauhan ng kwento ay ang mga ng tao na humihingi ng 
KALAYAAN sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga 
karapatan natin ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa buhay. 
V. TONO 
Lungkot ang namumutawi sa kwentong ito dahil hindi birong mawalan ng 
mahal sa buhay kahit sabihin mong wala ka pa sa tamang pag-iisip. Iba pa rin kapag 
kasama mo ang pamilya mo ng buo at nakasanayan mo sa pang-araw araw na buhay mo. 
Kailangan nating tiising ang sakit at lungkot dahil sa pagkawala ng ating mahal sa buhay.
VI. PAKSA O TEMA 
Ang tema o gustong pakahulugan ng kwento ay hindi mo alam ang 
pwedeng mangyari bawat oras na dumadaan sa buhay mo, mapa sa ibang tao man, sa 
paligid o kahit sa mga bagay na di mo inaasahan. 
VII. TEORYA/DULOG 
Ang teoryang ginamit sa kwento ay Teoryang Bayograpikal dahil ang 
manunulat ay nagsusulat ng mga bagay na personal niyang nararanasan at nakikita sa 
kanyang paligid . Kung gayon, ang mga isinusulat niyang mga akda ay mga hibo o 
impluwensiya ng mga karanasan at nangyari sa buhay.Ito'y namayagpag sa Kasalukuyan. 
VIII. REAKSYON/KOMENTO 
Nakakalungkot ang nangyari sa bata , sa kanyang ina at kapatid na walang 
kamalay malay na kaya pala hindi pa umuuwi ang kanyang ama ay dahil napatay na ng 
mga kalaban.
Kalayaaan 
Patrocinio V. Villafuerte 
sa balintawak ang gumising ay isang sigaw 
bumalik ang sagot na tila alingawngaw 
KALAYAAN 
at sa bawat lugar ay mauulinig 
ang dala ng hanging may saliw na awit 
KALAYAAN 
narinig namin doon sa taniman 
narinig namain sa mangangalakal 
narinig namin hanggang doon sa karagatan 
KALAYAAN 
bawat makata awit ang nalilikha 
at ang mga titik apoy ang ibinabadya 
KALAYAAN 
narinig namin sa manggagawa ng niyugan 
narinig namin sa mangingisda ng karagatan 
naring namin sa manininda ng pondohan 
KALAYAAN 
lahat ng Tao iisa ang sigaw 
kahit ang kapalit ay kanilang buhay 
KALAYAAN 
sa puntod ng alipin at punong mga angkan 
iisa rin ang tinig na itinitighaw 
KALAYAAN
sa ituktok ng bundok hanggang sa kapatagan 
palakas ng palakas palakas ng palakas ang mapapakinggan 
KALAYAAN 
Narinig naming sa magwawalis na dukha 
Narinig naming sa mgahahabing maralita 
Narinig naming sa panday nsa yaman ay wala 
KALAYAAN 
Mula sa Templo,Mula sa Pook dalangina 
Ang Kris at Gulok nagtagis parang kidlat 
Kasabay ang sigaw na ang Hudyat 
KALAYAAN 
Narinig namin sa mga hikbi,hinagpis at panaghoy 
Narinig naming sa Pulong di matalunton 
Narinig naming hanggang sa Dakong Paroroon 
KALAYAAN
A. URI NG TULA 
Tulang Liriko o Tulang Damdamin 
Ipinapahayag ang mga saloobin at damdamin ng makata. Ang kataga ng tulang 
liriko ay ngayon karaniwang tinutukoy bilang ang mga salita sa isang kanta.Ang Tulang 
liriko na uri ng mga tula ay hindi nagpapahayag sa isang kuwento na naglalarawan sa 
karakter at aksyon. Ang makata ay direktang sinasabi sa mambabasa, ang kanyang 
sariling damdamin, iniisip, at persepsyon. 
B. SANGKAP NG TULA 
I. TUGMA 
Ang tugma ng tula ay salitang pag gamit ng katanig at patinig. Sa unang 
saknong ay puro katanig at sa susunod ay patinig naman salitan lamang ang 
katinig at patinig sa bawat isang saknong. 
II. SUKAT 
Ang tula ay may sukat na labing dalawa at labing isa. 
III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA 
Ang tinutukoy ang paksa sa tula ay ang mga ng tao na humihingi ng 
KALAYAAN sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga 
karapatan natin ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa 
buhay at dahil na din ang bansa natin ay isang malayang bansa. 
IV. TALINGHAGA 
Ang tulang “Kalayaan” ay binuo ng mga salitang di gaano kalalalim kaya 
madali maintindihan at makuha kung ano ang gustong ipahiwatig at iparating sa 
mga makakabasa nito. 
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA 
Sa tulang ito naipakita ang kagustuhan ng mga Pilipino na magkaroon ng 
Kalayaan sa sarili nila at sa bayang kanilang ginagalawan.
VI. ALIW-IW 
Sa pagsusuring nagawa ay may indayog na ginamit sa tula. Magpapatunay 
dito ay ang pag gamit ng tulang ito sa sabayang pagbigkas para ilaban sa isang 
kompitisyon at iba pa. 
VII. TONO 
Ang tono sa tula ay nagpapakita ng pagpurisigi sa karapatan ng mga 
Pilipino na magkaroon ng kalayaan. 
VIII. PERSONA 
Ang persona sa tula ay para sa ating mga Pilipino na gutom sa kalayaan na 
hinahanap pa din ang sarili at pagkakakilanlan sa sariling bayan. 
IX. TEORYA/DULOG 
Ang teoryang ginamit ay Teoryang Eksistensyalismo. Ito’y dahil ang tula 
ay nakatuon sa buhay ng manunulat at sa buhay ng mga taong katha lamang. 
Malinaw din dito ang proseso ng pagiging at hindi pagkakaroon ng tamang 
sistema ng paniniwala tulad ng relihiyon at moralidad ang dapat bigyang pansin 
ng tao upang mamuhay siya ng tunay. Laban din ito sa establisimiyento, at di-kompormista, 
at sa huli isang teorya ng pagiging tunay na tao sa kabila ng 
masasabing impluwensya at pananakot ng relihiyon at moralidad ng bawat tao. 
X. REAKSYON/KOMENTO 
Ang tinutukoy sa tula ay ang mga ng tao na humihingi ng KALAYAAN 
sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga karapatan natin 
ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa buhay at dahil na din 
ang bansa natin ay isang malayang bansa.
 (Dacillo, Al Vincent ) 
Sa Lupa ng Sariling Bayan 
Rogelio R. Sicat 
Bata pa lamang ay naulila na ito sa magulang. Kaya't Inampon ito ng kanyang 
tiyuhin na si Tata Indo. Lahat ng pagmamalupit ay naranasan niya sa kamay ng kanyang 
Amain. Kaya't siya'y nagsumikap Na abutin ang kanyang pangarap. Naging manunulat siya 
sa isang pahayagan sa kanilang bayan at sa gabi naman ay nag aaral siya. Hanggang sa 
makatapos siya ng pag aaral at naging topnotcher. At naging isang tanyang na abugado sa 
Maynila at nagkaroon ng isang malaking bahay sa quezon City. At napangasawa niya si 
Ising na taga San Fernando at nagkaroon sila ng Anak. Sa kabila nang kanyang katanyagan 
ay hindi nya pa rin malimutan ang sakit at sama ng loob na dinanas nya sa san roque kahit na 
nangamatay na ang mga gumawa nito sa kanya. At loob ng mahabang panahon ay hindi siya 
pumunta umuwi doon upang dalawin ang puntod ng kanyang mga magulang. Hanggang sa 
isang araw ay lumapit sa kanya ang Tiyo Julio niya upang magpatulong ukol sa lupa. Hindi 
naman ito nabigo sa paghingi ng tulong kay Layo. 
Ikinagulat ng lahat nang malaman na mayroon siyang kanser. Labis ang 
kalungkutang nadarama ng kanyang pamilya. Itinatago niya ang takot na nararamdaman. 
Ipinipilit niya na huwag siyang ilibing sa san roque dahil sa galit at poot na nararamdaman 
niya. Ngunit pinayuhan ito ni Tiyo Julio na sa kalaunan din ay naintindihan niya at 
napatawad niya ang mga taong nagpahirap sa kanya noon. At Iniuwi rin ang kanyang 
katawan sa San Roque at doon na rin Inilibing.
I. TAGPUAN 
San Roque, Quezon City, San Fernando, 
II. TAUHAN 
 Layo - Atty. Pedro Enriquez 
- Naulila ng Maaga sa magulang at inampon ng kanyang malupit at kuripot 
na Amain na 
 kapatid ng kanyang Ama. 
- Nagsumikap at nagging isang tanyag na abugado sa Lungsod. 
 Tiyo Julio - Ang natitirang kamag-anak ni Layo 
 Ben - Ang Anak ni Tiyo Julio 
 Ising - Ang asawa ni Layo 
 Fe - Ang Anak ni Layo at Ising 
 Tata Indo - Kapatid ng Ama ni Layo. Ang malupit at kuripot na Amain na nag 
ampon sa kanya. 
 Gallego - Pinaka mayaman sa San Roque at nagmamay –ari ng isang poultry. 
III. BANGHAY 
Naulila si Layo mula ng kanyang pagkabata at siya'y inampon ng kanyang 
amain na si Tata Indo. Kinamuhan nya ito dahil sa kanyang kalupitan at nadala nya ang 
pagkamuhing iyon hanggang sa kanyang paglaki. Nakapag-aral sya ng abogasya at 
naging kilalang abogado sa Maynila, naging matagumpay sya at nagkaroon ng maraming 
pag-aari pati sa ibang lugar. Nilapitan si Layo ng kumpare ni Tiyo Julio para 
magpatulong sa isang kaso sa manahan at simula nun ay nagkikita na sila. Naging 
malapit sila Tiyo Julio at Layo sa isa't-isa; sya na lamang ang taga-San Roque na 
tinuturing na kadugo ni Layo, kasama ang kanyang anak na si Ben. Nang malaman 
nilang may kanser si Layo, madalas syang dinadalaw nila Tiyo Julio at Ben. Binilin ni 
Layo sa kanyang asawa na si Ising na sa Maynila nya gustong mailibing, pero sa San 
Roque (kung saan sya nagmula) sya inilibing nang sya ay pumanaw na. 
IV. PUNTO DE VISTA 
Sa bawat takbo at yugto ng buhay ay ikaw ang gumagawa. Kaya't marapat 
lamang itong pagbutihin at dapat ay maging handa sa lahat ng pagsubok na haharapin.
V. TONO 
Damdamin ng katapatan at pagmamahal sa sariling bayan at pagmamalki 
sa kultura at kasaysayan nito. 
VI. PAKSA O TEMA 
Pagtanaw sa Pinanggalingan- Kahit gaano kalayo pa ang iyong marating, sa bandang 
huli ay babalik at babalik ka rin sa kung saan ka galing dahil dun ka nabuo at parte na 
yun ng katauhan mo habang buhay. 
Kakayahang Magpatawad- Isipin na lamang na kung ano man ang naranasan mong 
kalupitan ng kahit sino sayo bilang aral na nagpatatag ng iyong katauhan. Ang tao ay 
walang karapatan na hindi magpatawad ng kahit na sino. 
Pag-abot ng Pangarap- Sa kwentong ito, nagsimula si Layo bilang isang ulila. 
Pagkatapos ng ilang taon, sya ay naging abogado at kinilala ng maraming tao. 
VII. TEORYA/DULOG 
Teoryang Humanismo 
Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay 
binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento 
atbp. 
VIII. REAKSYON/KOMENTO 
Sa akdang ito, nararamdaman ko ang impresyon ni Layo na parang gusto 
niyang maghiganti sa mga taong nagpahirap sa kanya. Gusto niyang ipamukha sa kanila 
na “Heto nako Ngayon” Ngunit hindi niya ito magawa dahil kahit papaano ay utang 
parin niya sa kanyang Amain ang kanyang buhay sa pagkupkop sa kanya. Ginawa na 
lamang niya itong inspirasyon upang umunlad ang kanyang buhay.
Manipesto ng Isang Dayo 
Pat V. Villafuerte 
1. 
nakahihirin ang bawat paglunok ng laway na sinaid ng mga pagbilin at pagpapaalala 
habang ang bawat bisig at mga labi ay nag-iiwan ng bakas ng pangungulila. 
di mahawan ang sapot ng pagluha na binikig 
ng putul-putol na pangangaral at paninisi, 
ng pangangatuwiran at pagtanggap, 
ng pagbabalik-loob at pagpapatawad. 
sa nalalapit kong paglisan, kayraming nag-ugat na samu’t saring alalahanin 
na parang asidong tumutunaw sa aking puso at kaluluwa: 
doon, sa establisyementong ang naghahari’y kapangyariha’t dolyar ay naroon sila’t tila mga rebultong 
di mapagtanungan, walang tamis ng pagtanggap, 
silang nangabulag sa aking papel, 
silang nangapipi sa aking dokumento, 
silang mga umalipusta sa aking diploma, 
silang mga nangiligkig sa aking serbisyo, 
mula ulo hanggang paa, 
ang pagkakatitig nila’y sumusunog sa aking puso’t utak. 
hinalay ako ng kanilang maaanghang na salita 
niluray ako ng kanilang matatalim na tanong 
dinurog ako ng kanilang di-masikmurang pamumuna. 
habang doon, sa dako pa roon 
sa lugar naming tanging sikat ng araw ang nabubuhay 
ay limang bibig ang sa aki’y naghihintay at umaasam. 
ay, wala na. 
wala nang bisa ang pakiramdaman 
wala nang ritmo ang awit ng aking pagsusumamo. 
sa gabi, at bukas ng gabi, 
at sa susunod pang mga gabi . . . 
habang binabagabag ako ng pudpod na puwit ng saingan at atungal ng aking bunso - 
ang binabanig ko’y lungkot, ang inuunan ko’y hapis, ang kinukumot ko’y luha 
habang sa aking tabi, ang aking asawa’y 
nangingiki sa lagnat at pagkalam ng sikmura. 
ay, ano’t di ko mayakap ang buwan 
gayong nakamatyag sa akin sa buong magdamag? 
ay, ano’t di ko mahagkan ang hangin gayong idinuduyan akong 
may pagsuyong ganap? 
kayat nagpasya ako – 
nasa paglisan ang ulap, nasa pagtakas ang langit,
nasa pagpapaampon ang kaluwalhatian. 
2. 
kayrami naming tumawid-dagat sa silong ng mga bituin 
bawat buntung-hininga’y isang usal na dalangin, 
bawat ubo-dahak-dura’y isang awit ng paghiling, 
bawat araw ay isang siklo ng pakikipagtunggali, 
bawat oras-minuto-segundo’y isang sipol ng pag-asam. 
at isang bagong daigdig ang kumupkop sa akin - 
binago ako ng kanyang kultura’t sibilisasyon, 
ng kanyang saloobin at mithiin. 
binuhay ako ng munting negosyong pausad-usad matapos makipagkalakalan, 
habang sa nilisang bayan ay naibubulong sa akin ng hangin - 
ang maraming pagsabog, ang lantarang katiwalian, ang dayaan sa eleksyon, 
ang pagmamaltrato sa mga bata, babae, matanda’t kasambahay; 
ang abot-langit na pamumulitika, ang labanang muslim at militar, ang pagbagsak 
ng ekonomiya’t ang pagkalagas ng mga militanteng bayani ng lansangan. 
paulit-ulit. 
paulit-ulit. 
paulit-ulit. 
ay, salamat sa pagkupkop 
sa walang kaseguruhang pag-ampon na hininog ng maraming pag-aalinlangan. 
dito, ang dayuhang tulad ko’y iginagalang 
dito, ang dayuhang tulad ko’y may laya’t karapatan 
dito, ang dayuhang tulad ko’y pinahahalagahan. 
ay, salamat sa pagkupkop 
salamat sa mayroon nang kaseguruhang pag-ampon 
na hininog ng maraming pangako. 
3. 
isang pahina ang idinagdag sa kasaysayan ng pandarayuhan. 
maghahatinggabi, malalaking yabag ang tila bumiyak sa namamahingang lupa 
saliw ng mga iyak, hikbi, atungal, ungol, sigaw, panangis at panaghoy. 
isang grupong unipormado ang sumuyod sa aming komunidad – 
hinahanap ang isang kapirasong papel 
itinatanong ang legalidad ng aming panananahan. 
ginagalugad ang aming mga ari-arian. 
para kaming mga bubuwit na naghahanap ng mapaglulunggaan 
alumpihit, nagsusumiksik sa isang sulok 
upang makaiwas sa maraming paghataw 
tulak dito, tulak doon . . . hataw dito, hataw tdoon . . .
kayrami naming hinubdan ng laya’t karapatan – lalaki’t babae, 
kahit matanda na’y may iisang kahatulan: 
lpiit ang mga ilegal na naninirahan! 
ito ang dikreto. ito ang kapasyahan. ito ang kahatulan. 
4. 
isang manipesto ang aking inihanda na isinulat ko sa dugo at luha, 
ngalan ng dalawang daan at labing anim na kaluluwang ligaw ang nakatala - 
hinihingi nami’y kalayaan at katarungan, katarungan at kalayaan. 
ngunit . . . 
may lambong ang ulap na hatid ng langit, 
may takip na anino ang mukha ng buwan, 
parang kamatayang di napaghahandaan ang aking naranasan. 
mangyari, 
lupig ako ng isang sistema, 
supil ako ng isang ideolohiya, 
kontrolado ako ng politika. 
bansa sa bansa, asyano sa asyano, tao sa tao. 
bansa, 
asyano, 
tao. 
isang dilema ang pagpili: 
rehas na bakal o bansang nilisan . . . piitan o balik-bayan? 
may pagkakataon palang kailangang kainin ang suka’t inumin ang laway 
at ipagpikit-mata ang isang pagpapasya. 
ngayo’y babalikan ko ang nilisang bayan 
na humalay sa akin, lumuray sa akin, dumurog sa akin. 
ay, isang pagpapatiwakal ang gagawin kong pagbabalik. 
ang pagbabalik ay isang pagpapatiwakal. 
huwag naman sanang sa pagbabalik ko, ang sumalubong sa akin ay ang 
maraming pagsabog, ang lantarang katiwalian, ang dayaan sa eleksyon, 
ang pagmamaltrato sa mga bata, matanda’t kasambahay, ang abot-langit na 
pamumulitika, ang labanang muslim at militar, ang pagbagsak ng ekonomiya’t 
ang pagkalagas ng mga militanteng bayani ng lansangan. 
dahil kapag ito ang naganap, kapag ito ang aking nasaksihan, 
isang bagong manipesto ang maidaragdag sa kasaysayan.
A. URI NG TULA 
Tulang Liriko- Nagpapahayag ito ng mga saloobin at pakiramdam ng makata. 
Ang Tulang liriko na uri ng mga tula ay hindi nagpapahayag sa isang kuwento na 
naglalarawan sa karakter at aksyon. Ang makata ay direktang sinasabi sa mambabasa, 
ang kanyang sariling damdamin, iniisip, at persepsyon. 
B. SANGKAP NG TULA 
I. TUGMA 
Ito ay walang tugma. Ito’y walang tugma dahil ito ay nasa 
malayang taludturan. Kung saan nakasaad na ang malayang taludturan ay walang 
sukat at tugma bagkus ito’y kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga. 
II. SUKAT 
Ito ay nasa isang malayang taludturan o free verse. Ito’y dahil wala 
itong sukat at tugma ngunit ito ay kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga. 
III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA 
Ang tula ay tungkol sa mga kababayan natin na gusting mangibang 
bansa upang matugunan ang pangangailangan ng pamily at makaahon sa hirap. 
IV. TALINGHAGA 
Ang tulang ito ay masasabi kong malaman at malalim ang mga 
salitang nagbigay ng kahulugan sa katatagan nating mga Pilipino at kung paano 
tayo hindi sumusuko sa bawat hamon ng buhay. 
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA 
Naipakita ng tula ang tunay na ugali at karakter ng mga Pilipino sa 
pagmamahal at pagmamalasakit para makaahon sa hirap at magkaroon ng 
magandang buhay. 
VI. ALIW-IW 
Sa pagsusuring nagawa ay may indayog na ginamit sa tula. 
Magpapatunay ditto ay ang pag gamit ng tulang ito sa sabayang pagbigkas para 
ilaban sa isang kompitisyon at iba pa.
VII. TONO 
Ang tono sa tula ay nagpapakita ng paghihirap at kahit papaano ay 
pagkadismaya sa mga kamalasan na nangyayari sa pagtawid nila sa ibang bansa o 
ang mga paghihirap na dinadanas nila 
VIII. PERSONA 
Ang persona sa tula ay ang ating minamahal na mga “OFWs” na 
nagpapakahirap sa ibang bansa para sa atin. Kasama rin ang mga Pilipino sa mga 
makabagong panahon ang tinutukoy sa tula. 
IX. TEORYA/DULOG 
Teoryang Humanismo- Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang 
tao ang sentro ng mundo; ay binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting 
katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp. 
X. REAKSYON/KOMENTO 
Ang masasabi ko sa tula at sa may akda ay mahusay ang mga 
salitang kanyang ginamit at nagawa niya ng maayos ang gusto niyang iparating sa 
mga mambabasa. Ang sumulat ng tulang ito ay binigyan ng empasismo ang 
kahalagahan at paghihirap n gating mga kababayang nangingibang bansa upang 
magtrabaho.
 (Domingo, Dennimar) 
Impeng Negro 
Rogelio Sukat 
Sa isang iskwater ay naninirahan si Impen at ang kanyang ina at kapatid. Sa 
tuwing aalis ng bahay si Impen bilang isang agwador ay lagi siyang pinagbibilinan ng 
kanyang ina na umiwas sa pakikipagaway lalo na kay Ogor. 
Si Ogor ang siga sa lahat ng agwador sa kanilang lugar. Madals nitong tuksuhin si 
Impen sanhi panlabas na anyo nito. Anak siya ng kanyang ina sa isang negrong 
amerikano . Meron siyang kapatid na anak naman ng kanyang ina sa isang Amerikanong 
puti kaya ganon na lamang ang pagtukso sa kanya ng mga tao. 
Isang araw sa kanyang pagiigib ay muli na naman siyang sinubukan ni Ogor. Pilit na 
isiningit ni Ogor ang kanyang balde nito kahit na si Impen pa ang nasa pila. Nakiusap si 
Impen kay Ogor na hayaan na lamang siya matapos ngunit hindi ito pumayag kaya naisip 
na lamang niyang umuwi. 
Subalit sa kanyang paglakad ay pinatid siya ni Ogor at tumama ang pisngi niya sa 
nabitiwang baldeng tubig. Dahil sa dugong dumaloy sa kanyang pisngi ay agad nitong 
tiningala ang kaaway at tinawag ang pangalan nito. Nagulat si Ogor at mabilis siya nitong 
sinipa. Nagpambuno ang dalawa. Subalit bigla ang paglakas ni Impen. Natalo at 
napasuko niya si Ogor. Ganoon na lamang ang pagkamangha ng mga kapwa niya 
agwador. Sa pagkakataong ito, pangingilagan na siyang tuksuhin ng mga iyon.
I. TAGPUAN 
Ang pinangyarihan ng kwento ay sa may gripo, dito naganap ang tunggalian ng 
kwento. Hindi inilarawan mabuti ng akda kung ano ang itsura ng tagpuan ngunit isinaad 
niya kung saan nangyari ito. Nakatulong ito sa paglikha ng kinakailangang emosyon sa 
kapaligiran dahil sa lugar na ito ay ipinakita ni Impen (pangunahing tauhan) ang kanyang 
poot na mula pa noo’y nadarama niya kay Ogor. Angkop na angkop ang lugar na napili 
ng akda dahil sa lugar na ito’y maraming tao ang nag-iigib na nakasaksi sa pangyayari. 
Malaking pagbabago ang naganap matapos mangyari sa lugar na ito ang pagpatol ni 
Impen kay Ogor. Nakaramdam ng kapangyarihan si Impen matapos niyang mapasuko si 
Ogor. 
II. TAUHAN 
Impen 
Ang pangunahing tauhan sa maikling kwento ni Rogelio Sikat. Inilarawan siya 
bilang isang maitim o negro, sarat ang ilong at may makapal ang labi. Base sa kwento, 
siya lamang ang natatanging negro sa magkakapatid. Pinaniniwalaan niya na ang 
kanyang ama ay isang sundalong negro na matapos siyang ipanganak ay iniwan ang 
kanyang ina. Siya ay nagtitimpi sa mga pang-aasar na kangyang natatanggap mula kay 
Ogor at sa iba pang kagrupo neto ngunit ang huling away nila ang nakapagpabago ng 
buong kwento. 
Ogor 
Ang antagonista sa maiklling kwento. Siya ang hinihirang na hari ng kanilang 
grupo kung saa’y mahilig mangutsa kay Impen. Hindi naman maiging nailarawan si 
Ogor sa kwento. Nabanggit lamang na siya’y isang hari ng mga agwador. Base sa aking 
obserbasyon, makikitang siya ay mapangutyang tao mahilig niyang kutyain si Impen 
dahil sa balat nitong maitim at dahil na rin sa nanay nito. Siya ay gumanap bilang isang 
matinding kaaway ni Impen na nagdulot ng pagkakaroon ng tunggalian sa kwento.
III. BANGHAY 
Naghuhugas ng kamay sa batalan si Impen nang kausapin o pangaralan siya ng 
kanyang ina. Binalaan siya ng kanyang ina na huwag na siyang makipag-away at uuwing 
basag ang mukha. 
Nagpunta si Impen sa igiban ng tubig dahil isa siyang agwador. Mahina na ang 
kita ng kanyang ina sa paglalaba at mahina na rin ang kanyang kita sa pag-aagawador 
ngunit patuloy siya sa pagtatrabaho kahit na maraming nang-aapi sa kanya. Inaapi siya 
dahil sa estado ng kanilang pamilya at dahil sa kanyang kulay. Isa sa mga matinding 
manukso sa kanya ay ang kapwa agwador na si Ogor. 
Napansin ni Impen ang langkay ng mga agwador sa may gripo. Nakaanim na 
karga siya at may sisenta sentimos nang kumakalansing sa bulsa ng kanyang maong. 
Nanatili siya roon upang mag-igib pa at tatanghaliin siya ng pag-uwi. Nakita niya si 
Ogor sa isang tindahan malapit sa gripo. Tulad ng nakagawian nito, agad siya nitong 
tinawag na Negro at pinagsalitaan ng masasakit na salita. Sumingit si Ogor sa pila nang 
si Impen na ang sasahod ng balde niya. Sa kagustuhang makaiwas sa gulo, hindi na 
umimik si Impen at nagpasyang umalis na lamang. 
Pinatid ni Ogor si Impen nang papaalis na ito sa pila. Nabuwal si Impen. Tumama 
ang kanan niyang pisngi at nagalit si Impen at nagsuntukan sila. Hindi tumigil si Ogor sa 
pagtadyak, pagsuntok, at pananakit kay Impen hanggang sa labis nang napuno ng poot si 
Impen. Humina si Ogor sa sunud-sunod na dagok at bayo ni Impen sa kanya. Sumuko 
siya kay Impen, na ikinagulat ng lahat. Maraming sandaling walang nangahas na 
magsalita. Naramdaman ni Impen ang paghanga mula sa mga taong pumalibot sa kanila 
ni Ogor. Tiningnan ni Impen ang nakabulagtang si Ogor. Nakadama siya ng 
kapangyarihan. 
IV. PUNTO DE VISTA 
Ang naglalahad sa kwento ay nasa ikatlong panauhan dahil ang may-katha ang 
nagsasalita sa kwentong ito. Ang pagsasalaysay ay nagkaroon ng pagbabago matapos 
mangyari ang rurok ng kwento, ang pagsuko ni Ogor sa kanilang suntukan.
V. TONO 
Ang emosyon na nagdala sa kwentong ito ay ang galit o poot. Matagal ng 
nagtitimpi si Impen sa pangungutya ni Ogor. Ang mga salitang ginamit sa istoryang ito 
ay magaan na tama lamang upang maintindihan ng mga normal na magbabasa. Ang istilo 
ng paglalahad ay angkop lamang sa kilos na nilarawan. Ang tono ng nagsasalita ay 
sadyang epektibo upang maintindihang mabuti ng mga mambabasa ang kwento. 
VI. PAKSA O TEMA 
Ang layunin ni Rogelio Sikat sa maikling kwentong ito ay matuto tayong lumaban 
at harapin ang takot sa anumang hamon ng ating buhay. Base na rin sa aking pagsusuri, 
Makikita rin natin sa kwento ito na si Impen ang nagtatrabaho para sa pamilya niya. Ito 
ay ang responsibilidad ng mga lalaki. Sila ang dapat na nagpapakain at ang bumubuhay 
ng pamilya. Sumunod dito ay ang pagkakaroon ng iba’t ibang kulany ng tauhan. Si 
Impen bilang Negro at si Kano bilang maputi, ipinapakita rito ang pagkakaiba-iba ng 
mga tao. Iba iba man tayo, hindi ito hadlang upang lagpasan ang ating mga problema. 
Ang huli ay ang pagkakaroon ng lakas ng loob ni Impen na ipagtanggol ang kaniyang 
sarili. Hindi dapat tayo magpaalipin sa mga takot na ating nararamdaman. Kailangan 
natin silang harapin at hindi pagtaguan o kaya’y takbuhan. Hindi habang buhay ay 
makakatakbo tayo sa bagay na ating kinakatakutan. 
VII. TEORYA/DULOG 
Realismo 
Ang teoryang ito ay tumatalakay sa katotohanan sa lipunan. Karaniwan nitong 
pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian, 
kahirapan at diskriminasyon. Madalas din itong naka pokus sa lipunan at gobyerno. 
Mahalaga din sa nagsusuri ng mga akda na sinusuri sa teoryang ito na maiugnay ang mga 
pangyayari sa akda o teksto sa lipunan. 
Sa maikling kwento ito, pinapaksa ng manunulat ang diskriminasyon na 
kalimitang makikita sa iba’t ibang lugar. Madalas itong mangyari sa labas ng bahay, 
eskwelahan at sa lugar ng pinagtatrabahuan. Sa kwentong ito, patuloy na kinukutya ni 
Ogor si Impen hanggang sa napuno na si Impen at nag-amok kaya nagkaroon ng away sa 
pagitan nila.
VIII. REAKSYON/KOMENTO 
Ang storyang Impeng Negro ay isang mahalagang storya na nagtuturong maging 
mabuti at huwag manakit sa nanakit sa iyo. Si Impen ay niloloko lagi ni Ogor at sinasabi 
lagi ng nanay ni Impen na huwag lumaban pabalik at umalis na lamang. Laging niloloko 
at ipinagtatawanan si Impen dahil sa kakulayan niya at pati na rin ang pagkatao ng nanay 
nina. Si Impen ay isa sa mga pinakaitim sa pamilya niya. Siya’y maitim dahil ang tatay 
niya an isang Negrong galing sa Estados Unidos. Ang nanay naman niya ay 
pinagtatawanan din ng iba dahil siya’y tinatawag na parang “whore” dahil sa paging 
babae na nakakakuha ng para sa pagbibigay ng “pleasure” sa iba’t ibang lalaki. Si Impen 
ay laging niloloko ni Ogor dahil sa kalagayan ng kanyang pamilya at pagkatao ni Impen. 
Ang storyang ito ay nagtuturo na maging mas abutting tao at huwag gumawa ng di’ tama 
o patulan ang nanloko sa iyo.
Ang Pagbabalik 
Rogelio Sikat 
Babahagya ko nang sa noo ay nahagkan, 
sa mata ko'y luha ang nangag-unahan, 
isang siya'y iwan ko sa tabi ng hagdan!... 
Sa gayong kalungkot na paghihiwalay, 
nalulumbay ako't siya'y nalulumbay! 
Nang sa tarangkahan ako'y makabagtas, 
pasigaw ang sabing "Umuwi ka agad," 
ang sagot ko'y "Oo, hindi magluluwat...!" 
Nakangiti ako, luha'y nalalaglag! 
At ako'y nagtuloy, tinunton ang landas, 
na kabyak ang puso't naiwan ang kabyak... 
Lubog na ang Araw, kalat na ang dilim 
at ang Buwan nama'y ibig nang magningning; 
makaurasyon na noong aking datnin 
ang pinagsadya kong malayong lupain; 
k'wagong nasa kubo't mga ibong itim 
ang nagsisalubong sa aking pagdating! 
Sa pinto ng nar'ong tahana'y kumatok, 
ako'y pinatuloy ng magandang loob; 
kumain ng konti, natulog sa lungkot, 
na ang puso'y tila ayaw nang tumibok; 
ang kawikaan ko, pusong naglalagot, 
tumigil kung ako'y talaga nang tulog! 
Nang kinabukasang magawak ang dilim, 
Araw'y namintanang mata'y nagniningning, 
sinimulan ko na ang dapat kong gagawin:
Ako'y nag-araro, naglinang, nagtanim, 
nang magdi-Disyembre, tanim sa kaingin, 
ay ginapas ko na't sa irog dadalhin! 
At umuwi akong taglay ko ang lahat, 
mga bungangkahoy at sansaknong bigas, 
bulaklak ng damo sa gilid ng landas 
ay sinisinop ko't panghandog sa liyag, 
nang ako'y umalis siya'y umiiyak, 
O! ngayon marahil siya'y magagalak! 
At ako'y nagtulin, halos lakad-takbo! 
Sa may dakong ami'y may'ron pang musiko, 
ang aming tahana'y masayang totoo 
at ang panauhin ay nagkakagulo! 
"Salamat sa Diyos!" ang naibigkas ko, 
"nalalaman nila na darating ako!” 
Ngunit, O! tadhana! Pinto nang mabuksan, 
ako'y napapikit sa aking namasdan! 
apat na kandila ang nangagbabantay 
sa paligid- ligid ng irog kong bangkay, 
mukhang nakangiti at nang aking hagkan 
ang parang sinabi'y..."Paalam! Paalam!"
A. URI NG TULA 
Sa tulang “Ang Pagbabalik” ni Rogelio Sikat ay nasa uri ng tulang liriko na 
siyang pumapaksa sa damdamin ng persona. Ito ay sumasailalim sa Elehiya sapagkat 
nagpapahayag ito ng damdamin o ang paggugunita sa taong sumakabilang-buhay na. 
Sa aking pagsusuri, makikita naman na ang kaniyang kabiyak ay namatay na ng 
siya’y nagbalik at nang kanyang hagkan ay parang kanyang sinabi’y, paalam. palaam. 
B. SANGKAP NG TULA 
I. TUGMA 
Ang tulang “Ang pagbabalik” ay nakapaloob sa makabagong kayarian ng 
tula na walang sukat at tugma. Ito ay tinatawag na malayang taludturan o free 
verse. Sa panahon ng kontemporaryo, marami ang nailathalang tula na hindi 
sumunod sa tradisyunal. 
II. SUKAT 
Ang tulang ito ay walang sukat dahil na rin ito ay nakapaloob sa malayang 
taludturan kung saan ay kabaligtaran ng tradiyunal na pagsusulat ng tula. 
III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA 
Ang tulang ito ay naglalaman ng lungkot sa kadahilanang sumakabilang 
buhay na ang kanyang mahal sa buhay. Ito’y naglalarawan ng damdamin ng isang 
lalaking namatayan ng mahal sa buhay. 
IV. TALINGHAGA 
Sa pagbabasa ng tulang "Ang Pagbabalik" ni Rogelio Sikat, masasabing 
ito'y nagtataglay ng talinghaga. Ito'y dahil napagalaw nang husto ng may-akda 
ang guni-guni o isipan ng mambabasa. Isang patunay dito, napa-isip ang 
mambabasa kung ano ang tinutukoy na "pagbabalik". Sa puntong ito, masasabing 
napagalaw ng mambabasa ang kanyang guni-guni. 
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA 
Sa aking pagsusuri, masasabi kong ito ay nagtataglay ng pagpapagalaw ng 
kaisipan ng mambasa dahil na rin sa kakayanan nitong bumuo sa isipan ng mga
mambabasa ang tunay na sitwasyon sa tula. Ang pangyayaring aking sinasabi ay 
ang araw ng kanyang pagbalik, kung saan nakita niyang nahihimlay sa kabaong 
ang kanyang iniirog. 
VI. ALIW-IW 
Sa aking pagsusuri, masasabi kong hindi tinataglay ng tulang ito ang 
pagiging maindayog marahil na rin sa kadahilanang hindi ito sumunod sa 
tradisyunal na pagkakasulat. 
VII. TONO 
Ang tono ng tulang ito ay nalulungkot. Hinagpis ang nadarama niya 
sapagkat sa kanyang pagbalik ay nakita niya ang kanyang irog na siyang 
nakalatay sa loob ng kabaong. Hindi niya inakala na sa kanyang pagbabalik, 
mawawala na ang kanyang minamahal sa buhay. 
VIII. PERSONA 
Ang persona ng tula ay ang taong nawalan ng minamahal sa buhay. Siya 
ang nagkkwento kung ano ang huling nangyari bago siya umalis at ang 
pangyayaring nadatnan niya ng siya ay dumating sa kanilang tahanan. 
IX. TEORYA/DULOG 
Teoryang Romantisismo 
Maituturing na ito ay nasa ilalim ng teoryang romantisismo dahil ito ay 
naglalahad ng mga pangyayaring nagaganap sa pang-araw araw. Higit na 
pinapahalagahan dito ang damdaming namumutawi sa persona na siyang 
nararamdaman ng mga mambabasa 
X. REAKSYON/KOMENTO 
Ang tulang “Ang Pagbabalik” ay isa nga namang napakagandang tula. 
Napapagalaw niya ang imahinasyong ng mga mambabasa na syang nagpapaganda 
at lalong nagpapaintindi pa ng tulang kanyang naisulat. Ang mga salitang ginamit 
dito ay mababaw lamang na siyang nagpanatili ng interes ng mga mambabasa.
 (Hernandez, Jillian Ayn Sophia) 
Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga 
Pilipino? 
Robert Ong 
Sa unang bahagi ng libro sinalaysay ng manunulat ang mga nakagawian niya 
noon at ilang kultura at nakasanayang gawin ng mga Pilipino. Nariyan nang ikwento niya ang 
mga hilig niya gaya ng pakikinig ng radio. Ang pagkwento niya sa mga larong madalas niyang 
nilalaro pagkalabas niya mula sa skwelahan. Marami pa siyang kinuwento gaya ng mga 
kakaibang pangalan ng mga kalye, mga uri ng ‘jeepney driver’, nakakatawang mga pangalan ng 
negosyo at kung paano mo malalaman kung isa kang ‘martial law baby’. Ang bahaging ito ng 
libro ang pinaka nakaka-aliw para sa akin. Dahil habang binabasa ko ito ay napapadalas ang 
aking pagtawa. 
Ang introduksyon ng libro ay matatagpuan sa kalagitnaan na ng libro. Ang 
introduksyon ay nahahati sa apat na bahagi, ang introduksyon sa internet, sa Bobong pinoy, sa 
kwentuhang barbero at ending ng introduksyon. Sa bahagi ring ito ng libro lumitaw ang mga 
puna ng manunulat. May oras na napapangiti ako sa bahaging ito, ngunit ang madalas na naging 
reaksyon ko ay pagsang-ayon sa mga nabasa ko. 
Sa bandang dulo ng libro binahagi naman ng manunulat ang mga liham o mga 
akda ng mga bisita ng website na Bobong Pinoy. Dito naman lumitaw ang mga opinion ng ibang 
lahi o kahit mga Pilipino. Sa ilang mga liham o akda ay nakakatuwa dahil nagpapakita ito ng 
paghanga sa ating pagkain at kaugalian. Ngunit hindi naman lahat ay maganda. Merong ilan ay 
tila nasobrahan sa alab ng damdamin kaya nasobrahan din sa kanyang mga sinabi. Sa huling 
parte ng libro ay tila nagpapahatid ng mensahe ang manunulat. Nais ng manunulat na maging 
mulat ang bawat makakabasa nito sa mga magagandang bagay sa pagiging isang Pilipino. Galit 
at kalungkutan ang naramdaman ko sa bahaging ito ng libro, galit dahil sa mga akdang walang 
sapat na basehan pero sobra kung makapaghusga sa mga Pilipino. At nalulungkot dahil sa ilang 
mga Pilipinong ikinakahiya ang kanilang pagiging Pilipino, mga Pilipinong walang pagmamahal 
sa kanilang lupang sinilangan.
I. TAGPUAN 
Maraming tagpuang binanggit sa libro, pero ang pinakamadalas na 
tagpuan ay sa Maynila. Ang pagkakalarawan ng libro sa Maynila ay isang syudad na 
maraming mahirap, laganap na prostitusyon at marumi. Meron ding tagpuan sa 
skwelahan, dito, sinalaysay ng manunulat ang mga larong madalas niyang laruin noon. 
Naging tagpuan din ang sementeryo, nang ikwento ng manunulat ang araw ng pagdalaw 
niya sa puntod ng lolo niya. Sa bahay, nang minsang may nangangaroling sa tapat ng 
kanyang bahay. Binanggit din ang isang tindahan dahil naalala ni Bob Ong ang mga 
panahon na may tindahan sila. Sa Quezon city naman, binigyang pansin ang mga 
kakaibang pangalan ng mga kalye doon. At sa Amerika naman ikinwento ng manunulat 
ang isang barbero na libre ang serbisyo. 
II. TAUHAN 
Ang librong nabasa ko ay walang ispesipikong tauhan. Kaya naman ang 
mga tagapagsalaysay lang ang pangunahing tauhan nito. Isa sa mga nagsasalaysay sa 
libro ay ang mismong manunulat nito. Isinalaysay ng manunulat ng libro ang mga 
kulturang Pilipino, pati ang mga karanasan niya noon pa man. 
Ilan pa sa mga naging tagapagsalaysay dito ay si Teresita Bacolcol, 
isinalaysay niya ang karaniwang tingin ng ilang taga-ibang bansa sa mga Pilipino. Isa pa 
ay si Herdy Yumul sa sinulat niyang “Who wants to be a Filipino?” Si Barth Suretski, 
isang Amerikano kung saan sinalaysay niya ang ilan sa mga napapansin niya kung bakit 
hindi umuunlad ang Pilipinas. Ang “The Parable of the Mountain Bike” na sinulat ni 
Orion Perez Dumdum kung saan ikinwento niya ang pagkakaibigan ng isang Amerikano 
at isang batang Pilipino. Mga Pilipinong ‘kulang sa malasakit sa bayan’ at ilang Pilipino 
naman na ‘matindi ang malasakit sa bayan’ ang binigyang pansin ni Joaquin Sy sa 
kanyang sanaysay na “Bago Maging Kulelat”. Sa “The Starbucks Principle” naman ni 
Nick Garcia, tinalakay naman niya kung gaano ba ka espesyal ang kape mula sa 
’Starbucks’, at kung bakit giliw na giliw dito ang mga pa sosyal na Pilipino. Ang “A 
Matter of Taste” at “A Rhose by Any Other Name” ni Matthew Sutherland na tungkol sa 
pagkain at kakaibang mga pangalan ng Pinoy. At si Mack P. Magno na sumulat tungkol 
din sa pagkain ng mga Pilipino. 
III. BANGHAY 
Sa unang bahagi ng libro sinalaysay ng manunulat ang mga nakagawian 
niya noon at ilang kultura at nakasanayang gawin ng mga Pilipino. Nariyan nang 
ikwento niya ang mga hilig niya gaya ng pakikinig ng radio. Ang pagkwento niya sa mga 
larong madalas niyang nilalaro pagkalabas niya mula sa skwelahan. Marami pa siyang
kinuwento gaya ng mga kakaibang pangalan ng mga kalye, mga uri ng ‘jeepney driver’, 
nakakatawang mga pangalan ng negosyo at kung paano mo malalaman kung isa kang 
‘martial law baby’. Ang bahaging ito ng libro ang pinaka nakaka-aliw para sa akin. Dahil 
habang binabasa ko ito ay napapadalas ang aking pagtawa. 
Ang introduksyon ng libro ay matatagpuan sa kalagitnaan na ng libro. Ang 
introduksyon ay nahahati sa apat na bahagi, ang introduksyon sa internet, sa Bobong 
pinoy, sa kwentuhang barbero at ending ng introduksyon. Sa bahagi ring ito ng libro 
lumitaw ang mga puna ng manunulat. May oras na napapangiti ako sa bahaging ito, 
ngunit ang madalas na naging reaksyon ko ay pagsang-ayon sa mga nabasa ko. 
Sa bandang dulo ng libro binahagi naman ng manunulat ang mga liham o 
mga akda ng mga bisita ng website na Bobong Pinoy. Dito naman lumitaw ang mga 
opinion ng ibang lahi o kahit mga Pilipino. Sa ilang mga liham o akda ay nakakatuwa 
dahil nagpapakita ito ng paghanga sa ating pagkain at kaugalian. Ngunit hindi naman 
lahat ay maganda. Merong ilan ay tila nasobrahan sa alab ng damdamin kaya nasobrahan 
din sa kanyang mga sinabi. Sa huling parte ng libro ay tila nagpapahatid ng mensahe ang 
manunulat. Nais ng manunulat na maging mulat ang bawat makakabasa nito sa mga 
magagandang bagay sa pagiging isang Pilipino. Galit at kalungkutan ang naramdaman 
ko sa bahaging ito ng libro, galit dahil sa mga akdang walang sapat na basehan pero 
sobra kung makapaghusga sa mga Pilipino. At nalulungkot dahil sa ilang mga Pilipinong 
ikinakahiya ang kanilang pagiging Pilipino, mga Pilipinong walang pagmamahal sa 
kanilang lupang sinilangan. 
IV. PUNTO DE VISTA 
Ang akdang aking nabasa ay lubos kong masasabing makabuluhan. 
Sapagkat nasasalamin nito ang tunay na mga pangyayari sa ating paligid. Nagbibigay rin 
ito ng karagdagang mga impormasyon. Ito rin ay napapanahon dahil ilan sa mga 
suliraning tinalakay sa akda ay problema parin ng ating bansa hanggang ngayon. 
Ang mga pangyayari at mga isyung tinalakay sa libro gaya ng mga 
suliranin sa kalinisan, kahirapan, diskriminasyon at marami pang iba ay maituturing 
kong naaangkop at makatotohanan dahil nakikita, nararanasan o kaya naman ay 
nababalitaan natin ito. 
Samantala, dahil nagmumulat sa katotohan at maaaring magamit sa araw-araw 
ang mga kaisipang pinalutang sa akda. Naging makabuluhan at kapaki-pakinabang 
ito sa libro. Nagdagdag ito ng interes sa libro. 
Realismo ang sa tingin ko ay maaring ilapat na teoryang pampanitikan sa akda 
dahil ito ay tumutukoy sa tunay na buhay. Ang akda ay tumutukoy sa mga pangyayaring
maaaring maganap sa buhay ng sinoman. Gaya na lamang ng ilang mga gawain ng manunulat na 
sinalaysay niya sa unang bahagi ng akda. Nariyan ang paglalaro niya noong kabataan niya, mga 
karanasang maaari ding maranasan ng ibang tao at marami pang iba. 
V. TONO 
Ang damdamin/tono ng nilalaman ng teksto ay may halong negatibo at 
may halong pagkatuwa. Una, may halong negatibo sapagkat nilalaman nito ang 
paglalahad sa mga maling gawain na Pilipino na paulit-ulit na ginagawa. Pangalawa, 
may halong pagkatuwa sapagkat ginagawaang katuwaan nalang ng ibang Pilipino ang 
pagkakamaling nagagawa nila sa kanilang araw-araw na buhay. 
VI. PAKSA O TEMA 
Ang paksa ng libro ay nakatuon sa kultura ng mga Pilipino. Tinuon ng 
manunulat ang paksa ng libro sa mga kasanayan, paniniwala at ilang nakakatuwang 
bagay sa pagiging isang Pilipino. Sa ilang bahagi naman ng libro, naging paksa ang mga 
suliranin sa ating bansa. Dito tinalakay ng manunulat ang karaniwang mga problema sa 
ating mga Pilipino. 
VII. TEORYA/DULOG 
Ang teoryang maaaring ituon sa Bakit Baliktad Magbasa ang mga Pilipino 
ay Humanismo. Ang teoryang ito ay nagbibigay ng pagpapahalaga sa buhay ng isang tao. 
Kung saan ang sentro ng akda ay ang tao. Ang tao ang siyang pinahahalagahan dito. Siya 
lamang ang makagagawa ng paraan upang siya ay umunlad at ikatatagumpay niya. Siya 
rin ang nakagagawa ng ikababagsak at ikalalagapak ng kanyang buhay. Pwedeng gamitin 
ng sanaysay dito. Gaya ng sa teksto, ang Pilipino ay gumagawa ng paraan sa 
ikakabagsak ng kanilang pagkatao at sa pagpapababa ng pagtingin ng ibang lahi sa kanila 
ng dahil sa kanilang maling mga gawain. 
VIII. REAKSYON/KOMENTO 
Bilang isang mag-aaral, masasabi ko naman na maganda ang maidudulot 
ng akda para sa akin. Bukod kasi sa mga opinyon ng manunulat, naglalaman din ng 
karagdagang kaalaman ang libro. Dahil din sa akda, nalaman ko rin ang kahalagahan ng 
pagbabasa. Para naman sa ibang tao at lipunan ay masasabi ko ring maganda ang 
maidudulot nito. Maraming tao ang walang alam sa ilang mga suliraning panlipunan sa 
sarili niyang bansa. Kumbaga may nangyayari na sa sarili mong bahay ay wala ka paring 
alam. Ang libro ay nagbibigay ng ideya sa kung ano ang tunay na nangyayari at kung 
ano ang tingin ng ibang lahi sa atin. Kung lahat siguro ng Pilipino ay makababasa nito, 
magkakaroon na ang lahat ng kaalaman tungkol sa ating lipunan.
Ang bawat bahagi ng libro ay nakakapukaw ng intensyon at nakaka-aliw. 
Sa paraang ito ng manunulat naging mahusay ang pagkakalikha ng akda. Sa ilang bahagi 
ng akda ay naibigan kong lubos ang bahagi na kung saan nagtala ang manunulat ng ilang 
pangalan ng mga negosyong ginawa ng mga Pilipino. Nakakatawa ito dahil sa kakaibang 
pagkakabuo ng mga pangalan. 
Ang librong “Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga Pilipino?” ay 
inirerekomenda kong tangkilikin ng iba lalo na sa mga estudyante at lingkod bayan. Sa 
mga estudyante upang maaga silang mamulat sa magagandang bagay sa pagiging isang 
Pilipino. Ito rin ay upang ipagmalaki nilang lubos ang Pilipinas gaya ng may akda. Para 
naman sa mga lingkod bayan, ito naman ay para malaman nila ang ilan sa mga suliraning 
wala pa ring solusyon. Malaman din sana nila sa pamamagitan ng libro ang opinyon ng 
ibang lahi sa atin. Kung gaano tayo kinukutsa at hinuhusgahan dahil sa kagagawan ng 
ilan sa kanila. 
Kung ako ay mapagbibigyang dagdagan o isaayos ang akda ay hindi ko na 
ito tatanggapin. Para sa akin, ang libro ay naisaayos na. Lubos akong nagandahan sa 
libro kaya naman nais ko itong manatili sa orihinal nitong ayos. Naniniwala akong may 
sapat nang kakayahan ang manunulat upang makabuo ng isang magandang libro. Isang 
librong naaangkop sa anumang edad at estado sa buhay. Isang librong napapanahon dahil 
sa mga paksang tinalakay. Ang librong “Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga 
Pilipino?” ni Bob Ong ay isang librong kapupulutan ng aral, magiging dahilan ng iyong 
pagngiti at pagtawa, magbibigay sa iyo ng impormasyong kasasang-ayunan at 
kagagalitan mo dahil totoo, at higit sa lahat, magbibigay sa iyo ng mga dahilan kung 
bakit masarap maging Pilipino at kung bakit ka baliktad magbasa ng libro.
Ang Panday 
Amado V. Hernandez 
Kaputol na bakal na galing sa 
bundok. 
sa dila ng apoy kanyang 
pinalambot; 
sa isang pandaya'y matyagang 
pinukpok 
at pinagkahugis sa nasa ng loob. 
Walang ano-ano'y naging kagamitan, 
araro na pala ang bakal na 
iyan; 
Ang mga bukiri'y payapang 
binungkal, 
nang magtaniman na'y masayang 
tinamnan. 
Nguni't isang araw'y nagkaroon ng 
gulo 
at ang boong bayan ay bulkang 
sumubo, 
tanang mamamaya'y nagtayo ng hukbo 
pagka't may laban nang 
nag-aalimpuyo! 
Ang lumang araro'y pinagbagang muli 
atsaka pinanday nang 
nagdudumali, 
naging tabak namang tila humihingi, 
ng paghihiganti ng lahing 
sinawi! 
Kaputol na bakal na kislap ma'y 
wala, 
ang kahalagahan ay di 
matingkala, 
ginawang araro: pangbuhay ng madla 
ginawang sandata: pananggol 
ng bansa! 
Pagmasdan ang panday, nasa isang 
tabi, 
bakal na hindi man 
makapagmalaki; 
subali't sa kanyang kamay na marumi 
ay naryan ang buhay at 
pagsasarili!
A. URI NG TULA 
Ang isang epiko ay ukol sa kabayanihan ng pangunahing tauhan na 
kinapapalooban ng mga paniniwala, kaugalian, huwaran at sukatan sa buhay na 'di 
kapanipaniwala. 
Sa tulang Ang Panday, Ito ay tungkol sa pagsasalaysay sa isang tila bayani-- ang 
Panday. Ang Panday ay may isang hindi pinahahalagahan ng ibang tao ngunit ang ka 
yang trabaho ay kailangan dahil sa kanyang mga nagagawa. Isang bayani ng matuturing 
ang isang Panday. 
B. SANGKAP NG TULA 
I. TUGMA 
Walang tugmaan sa tulang Ang Panday dahil ang tunog ng mga huling 
pantig ay walang Pagkakapareho. 
II. SUKAT 
Ang sukat ng tula sa unang saknong ay 18:15:14. Ito ay wala ring pareho 
ng sukat sa mga sumunod pang mga saknong. Dahil sa walang Tugma at sukat 
ang tula sa mga saknong at taludtod nito, Ito ay isang halimbawa ng tulang may 
malayang taludturan. 
III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA 
Ang Panday ay isang tula na naglalarawan at nagsasalaysay ng paghihirap 
ng isang Panday sa paggawa ng iba't ibang uri ng bakal na ginagamit sa pang- 
Araw-Araw at maging sa pakikipagdigmaan na ginagamit na sandata. Marami ang 
hindi nakakapagpahalaga sa Gawain niyang Ito na siya namang tunay na 
mahalaga. 
IV. TALINGHAGA 
Napukaw ng may-akda ang mga mambabasa sa kanyang talinghagang 
inilagay sa tulang Ang Panday. Malaman ang bawat saknong at taludtod na nag-iwan 
ng pagtataka sa kahalagahan ng isang Panday.
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA 
Bati ng tula na ipakita ang kahalagahan ng Panday na isang tunay na 
mahirap na trabaho dahil kinakailangan ng Tao ang isang Panday sa paghulma ng 
mga bakal upang maging Sangkap sa pang-Araw-Araw at pakikipaglaban o pag-aalsa. 
VI. ALIW-IW 
Ang tula ay isang halimbawa ng may malayang taludturan kaya sa Kung 
ang usapin ay Aliw-iw, walang masyadong alindayog ang tula. 
VII. TONO 
Ang tono ng tula ay puno ng pait dahil sa kulang na pagpapahalaga sa 
isang Panday. 
VIII. PERSONA 
Ang persona ng Ang Panday ay isang Panday na naglalahad ng kanyang 
saloon in at hinanakit sa pagpapasawalang-bahala ng tao sa kanyang Gawain at 
trabaho. 
IX. TEORYA/DULOG 
Ang teorya sa tulang Ang Panday ay pamilyar. Ito ay pamilyar sapagkat 
ang pagpapasawalang-bahala at pag-babaliwala ng Tao sa mga trabaho ng iba ay 
karaniwan ng nangyayari. Ito ay nangyayari sa mga Gaya ng drayber o dyanitor. 
Sila ay nagtatrabaho para mag-serbisyo sa ibang Tao at sa pera ngunit ang 
karamihan ay hindi nadarama ang ka ilang kahalagahan. 
X. REAKSYON/KOMENTO 
Ang aking reaksyon sa tulang Ang Panday ay sana pahalagahan ng Tao 
ang trabaho ng kapwa nila, at bigyang-respeto nalang ang bawat isa dahil pare-pareho 
lang tayo nagta-trabaho para sa ikabubuhay ng pamilya at sarili at maging 
ang serbisyo sa nakakarami.
 (Macasaquit, Ryan) 
Luha ng Buwaya 
Amado V. Hernandez 
Umiikot ang kwento ng Luha ng Buwaya sa tunggalian ng mayayamang may-ari ng lupa at 
ng kanilang mga inaaping magsasaka sa bayan ng Sampilong ilang taon matapos ang 
pananakop ng mga Hapones. Nagsimula ang kwento sa pag-uwi ni Maestro Bandong Cruz sa 
Sampilong upang humalili sa dating punong-guro na nagbakaston muna dahil sa 
karamdaman. Nagkataon naman na magkakaroon ng malaking handaan sina Don Severo at 
Doña Leona Grande, ang mga pinakamayaman sa Sampilong, bilang pagsalubong sa 
kanilang dalawang anak na sina Jun at Ninet. Ang magkapatid ay umuwi sa Sampilong mula 
sa kanilang pagtatapos sa Maynila. Ang pamilya Grande ay lubhang mapang-api sa kanilang 
mga magsasaka , at hindi lamang ngayong malapit na ang piging ngunit kahit noon pa man. 
Sila'y lagging walang-awang sumisingil ng mga nagkakapatong-patong na utang ng mga 
mahihirap na magsasaka. Isang halimbawa ng kanilang kalupitan ay, ilang araw matapos ang 
handaan, namatay ang asawa ng isang magsasaka dahil hindi pinagbigyan ng mag-asawa ang 
hiling ng lalaki na huwag munang kunin ang kanilang pera upang mayroon siyang 
maipambili ng gamot para sa kanyang maysakit na asawa. 
Dumating ang mga pangyayari sa puntong napuno na ang mga mahihirap na magsasaka at 
naisip nilang magtayo ng isang unyon para mapangalagaan ang kanilang mga karapatan. Sila 
ay tinulungan ng butihing punong-guro na si Bandong. Sa tulong nito ay namulat ang isipan 
ng mga tao sa Sampilong at gumanda ang kalagayan ng mga mamamayan. Ngunit patuloy na 
umiral ang kasakiman ng mga Grande at tinangka nilang kamkamin ang lupaing kung 
tawagin ay 'Tambakan' o 'Bagong Nayon' at hinabla ang mga mahihirap upang mapigilan ang 
kanilang mga plano. Di nagtagal at nakarating ang mga balitang ito sa mga Grande sa 
pamamagitan ng kanilang katiwala na si Dislaw, ang karibal ni Bandong sa panliligaw sa 
magandang dalagang si Pina, at sila'y gumawa ng paraan upang matanggal si Bandong sa 
pagkapunong-guro sa paaralan. Nalaman ni Bandong kung sino ang mga may galit sa kanya 
at tahasa na siyang nakiisa sa mga plano at hinanaing ng mga maralitang tao ng Sampilong. 
Sinubukan nilang dalhin ang problema sa korte at ayusin ito sa harap ng hukuman ngunit 
nagkaproblema sila dahil sadyang maimpluensya ang mga Grande. Di naglaon ay 
napabalitang ang lupaing iyon ay hindi pala sa mga Grande, at sa halip ay pagmamay-ari ito 
ng isa nilang kasamahan na si Andres. Sa huli ay napawalang-sala rin ang mga inosenteng 
mahihirap at nabigyan ng hustisya.
I. TAGPUAN 
Ang tagouan ng kwentong Luha ng Buwaya ay sa isang maliit na bayan na 
matatagpuan sa Gitnang Luzon, ito ay ang Sampilong. Sinasabing ang pangalan ng 
bayan na ito ay hang okay San Teofilo (San Pilo) ngunit may magsasabi rin na ito ay 
galling sa pagsampal ng isang prayleng puti sa ilong ng isang hangal na Indiyo. 
Ang Sampilong ay napapalibutan ng mga lupaing sakahan na pag-aari ng iba’t 
ibang tao. Ngunit ang pinakamalaking bahagi ng lupain ay nakapangalan sa mga grande. 
II. TAUHAN 
Bandong Cruz 
Siya ay isang gurong hinirang upang maging panibagong principal o punong- guro ng 
isang paaralan sa Sampilong. Siya ay anak ng isang magsasaka at maagang naulila, 
kaya’t siya’y kinupkop ng kanyang tiya. Siya ay matuwid, matulungin, responsable, at 
mapagkakatiwalaan kaya’t palagay sa kanya ang mga mahihirap at ordinaryong tao sa 
Sampilong. 
Don Severo at Doña Leona Grande 
Sila ang mayamang mag-asawa na mapang-abuso sa kanilang mga trabahador at sa mga 
nangungupahan sa kanilang mga lupain. Mayroon silang dalawang anak na 
nagngangalang Jun at Ninet. Madalas silang magsimba ngunit sila’y lubhang sakim at 
gahaman. Maaaring mahalintulad sa matakawa na buwaya. 
Dislaw 
Ang katiwala ng mga Grande na mayabang, may masamang ugali at kinamumuhian ng 
mga magsasaka. Siya ang karibal ni Bandong sa magandang dalagang si Pina. Palagi 
siyang may dala-dalang rebolber nab aril saan man magpunta. 
Pina 
Ang dalagang iniibig pareho nina Bandong at Dislaw. Siya ay anak ni Mang Pablo at 
Aling Sabel. May kapatid siyang lalaki na nagngangalang Dinong. Tinaka siyang 
gahasain ni Dislaw pagkat di niya ito makuha sa santong dasalan. 
Andres 
Isang lalaking naninirahan sa iskwater area na may lihim na pagkatao. Pinagbintangan 
siyang magnanakaw ng ulo ng litson na iniabot lamang sa kanya. Siya ang asawa ni 
Sedes at mayroon silang apat na anak. Lingid sa kaalaman ng iba na siya pala ang
tagapagmana ng malaking lupain ni Kabesang Resong, isang mayaman ngunit mabuting 
kabesa noon. 
Tasyo 
Siya ang hinirang na pinuno ng unyon. Madalas siyang makipag-away sa mga Grande at 
kay Dislaw dahil nais niyang protektahan at ipaglaban ang kanilang karapatan at 
mabigyan ng hustisya ang mga pang-aabuso sa kanilang mga mahihirap. 
III. BANGHAY 
Umiikot ang kwento ng Luha ng Buwaya sa tunggalian ng mayayamang may-ari 
ng lupa at ng kanilang mga inaaping magsasaka sa bayan ng Sampilong ilang taon 
matapos ang pananakop ng mga Hapones. Nagsimula ang kwento sa pag-uwi ni Maestro 
Bandong Cruz sa Sampilong upang humalili sa dating punong-guro na nagbakaston 
muna dahil sa karamdaman. Nagkataon naman na magkakaroon ng malaking handaan 
sina Don Severo at Doña Leona Grande, ang mga pinakamayaman sa Sampilong, 
bilang pagsalubong sa kanilang dalawang anak na sina Jun at Ninet. Ang magkapatid ay 
umuwi sa Sampilong mula sa kanilang pagtatapos sa Maynila. Ang pamilya Grande ay 
lubhang mapang-api sa kanilang mga magsasaka , at hindi lamang ngayong malapit na 
ang piging ngunit kahit noon pa man. Sila'y lagging walang-awang sumisingil ng mga 
nagkakapatong-patong na utang ng mga mahihirap na magsasaka. Isang halimbawa ng 
kanilang kalupitan ay, ilang araw matapos ang handaan, namatay ang asawa ng isang 
magsasaka dahil hindi pinagbigyan ng mag-asawa ang hiling ng lalaki na huwag munang 
kunin ang kanilang pera upang mayroon siyang maipambili ng gamot para sa kanyang 
maysakit na asawa. 
Dumating ang mga pangyayari sa puntong napuno na ang mga mahihirap na 
magsasaka at naisip nilang magtayo ng isang unyon para mapangalagaan ang kanilang 
mga karapatan. Sila ay tinulungan ng butihing punong-guro na si Bandong. Sa tulong 
nito ay namulat ang isipan ng mga tao sa Sampilong at gumanda ang kalagayan ng mga 
mamamayan. Ngunit patuloy na umiral ang kasakiman ng mga Grande at tinangka nilang 
kamkamin ang lupaing kung tawagin ay 'Tambakan' o 'Bagong Nayon' at hinabla ang 
mga mahihirap upang mapigilan ang kanilang mga plano. Di nagtagal at nakarating ang 
mga balitang ito sa mga Grande sa pamamagitan ng kanilang katiwala na si Dislaw, ang 
karibal ni Bandong sa panliligaw sa magandang dalagang si Pina, at sila'y gumawa ng
paraan upang matanggal si Bandong sa pagkapunong-guro sa paaralan. Nalaman ni 
Bandong kung sino ang mga may galit sa kanya at tahasa na siyang nakiisa sa mga plano 
at hinanaing ng mga maralitang tao ng Sampilong. Sinubukan nilang dalhin ang 
problema sa korte at ayusin ito sa harap ng hukuman ngunit nagkaproblema sila dahil 
sadyang maimpluensya ang mga Grande. Di naglaon ay napabalitang ang lupaing iyon 
ay hindi pala sa mga Grande, at sa halip ay pagmamay-ari ito ng isa nilang kasamahan na 
si Andres. Sa huli ay napawalang-sala rin ang mga inosenteng mahihirap at nabigyan ng 
hustisya. 
IV. PUNTO DE VISTA 
Kung uuriin nang mabuti’y malalim ang pinag-uugatan ng sinasabing “luha” at 
mahihinuhang hindi dapat iyon itumbas sa gaya ng “luha ng buwaya” na may bahid ng 
pagtataksil at panloloko. Mahalaga kahit ang “luha” at hindi dapat inaaksaya iyon sa 
gaya ng paiyak-iyak na pag-arte mula sa isang tao na laki sa layaw. Kagulat-gulat din 
ang “pagluha” ng mga alon, at sa iba’y higit na pipiliin ang pagluha ng “lawa” o 
“dagat.” Gayunpaman, sa nobela ni Amado V. Hernandez, ginamit nito ang luha ng 
buwaya bilang sakit na nararamdamn sa kadahilanan ng pagtataksil. 
V. TONO 
Ang tono ng nobelang ito ay galit sa kadahilanang pagtataksil. 
VI. PAKSA O TEMA 
Sa aking palagay, ang Luha ng Buwaya ay napapalooban ng dalawang 
pangunahing paksang diwa. Una na rito ay ang kasakiman ng isang mayamang angkan 
ng Sampilong. Pangalawa naman ay ang pagkakaisa ng mga magsasaka at iskuwater 
tungo sa pagbabago. 
VII. TEORYA/DULOG 
Teoryang Markismo 
Si Ka Amado ay kilalang sumusuporta sa kilusang Komunismo at makikita sa 
kanyang mga nobela. Maraming ideolohiya ng kilalang Ama ng Komunismo na si Karl 
Marx ang naging mahalagang element ng Luha ng Buwaya.
“Ya’y sa kanila dapat sabihin, Alkalde,” balik ni Tasyo. “Kami po’y nakalugmok 
na ang tanging gusto’y makabangon.” 
Ang nasa itaas ay isang sipi mula sa nobela, pahina 207. Base sa sipi na ito, 
mapapatunayan natin ang kagustuhan ng mga iskuwater at magsasaka na makaalis sa 
hikahos ng buhay na idinulot sa kanila ng pang-gigipit at panlalamang ng mag-asawang 
Grande. 
VIII. REAKSYON/KOMENTO 
Ang pangaapi sa kapwa ay hindi tama dahil sila ay may karapatan at damdamin. 
Kung ayaw nating may masamang karanasan na mangyari sa atin dapat hindi tayo 
nananakit ng tao. Lahat tayo ay pantay pantay lamang sa mga mata ng Diyos. Walang 
nakakahigit o nakakalamang.
Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan 
Amado V. Hernandez 
Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha 
ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa: 
ang bandilang sagisag mo'y lukob ng dayong bandila, 
pati wikang minana mo'y busabos ng ibang wika; 
ganito ring araw noon nang agawan ka ng laya, 
labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila. 
Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang, 
sa libingan ng maliit, ang malaki'y may libangan; 
katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang, 
katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan; 
walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban, 
tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan! 
Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop 
na sa iyo'y pampahirap, sa banyaga'y pampalusog: 
ang lahat mong kayamana'y kamal-kamal na naubos, 
ang lahat mong kalayaa'y sabay-sabay na natapos; 
masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo'y nakatanod, 
masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot! 
Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon, 
kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon, 
kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong, 
kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol, 
kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon, 
lumuha ka nang lumuha't ang laya mo'y nakaburol. 
May araw ding ang luha mo'y masasaid, matutuyo, 
may araw ding di na luha sa mata mong namumugto 
ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo, 
samantalng ang dugo mo ay aserong kumukulo; 
sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo 
at ang lumang tanikala'y lalagutin mo ng punglo!
A. URI NG TULA 
B. SANGKAP NG TULA 
I. TUGMA 
II. SUKAT 
III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA 
IV. TALINGHAGA 
V. IMAHEN O LARAWANG DIWA 
VI. ALIW-IW 
VII. TONO 
VIII. PERSONA 
IX. TEORYA/DULOG 
X. REAKSYON/KOMENTO
 (Panser, John Stevhen) 
Sa Bagong Paraiso 
Efren Abueg 
Isang maikling kuwento kinatha ni Efren Reyes Abueg. Ito ay kuwento 
ng dalawang batang sa simula ay nalunod sa pagkalito, at di pagka-unawa sa mga pagbabagong 
nangyayari sa kanila; sa emosyonal, pisikal, at maging sa mental. 
Gayunpaman, ay ipinaglaban nila ang isa't isa bagaman hindi nila lubusang 
naunawaan ang mga salitang "Tukso", "at huwag na huwag kayong magkikita..." 
Sa huli ay nakagawa sila ng isang kasalanang hindi nila maaring takasan, bagkus 
ay dapat panindigan. 
Itinuturo sa atin ng maikling-kuwento na ito na "Ang tunay na pag-ibig ay 
nakapaghihintay..." 
Ang storyang "Sa Bagong Paraiso" ay isang maikling kwento na nagtatalakay sa 
pagmamahal ng dalawang kaibigan na nung bata pa naging "close" - sina Ariel at Cleofe. Dati ay 
nakatira sila sa probinsya (hindi sinabi kung ano ang specific na lugar), ngunit ang storya ay 
nagtapos sa Maynila (may sinabi na sila ay nasa isang maliit na "village" ng Maynila). Ang 
storya ay pinakita ang kanilang buhay; mula noong walong taong gulang palang sila hanggang sa 
maging mga estudyante sa kolehiyo na (mga mid-20s). Dito ipapakita ako ang isang maliit na 
buod ng storya at sana'y maintindihan niyo ang mahirap-hirap na storyang ito. 
Nagsimula ang storya sa isang "field" sa probinsya, kung saan isang batang lalake 
at isang batang babae ay naglalaro. Parehong walong taong gulang sila, at sinasabi na sila ay 
sobrang "close" na sinasabi ng kanilang mga kapitbahay na sila ang magkakatuluyan kung sila'y 
malaki na. Iba't ibang laro ang ginagawa nila: minsan ay naghahabulan sila; minsan ay naliligo 
sa dalampasigan; minsan ay umaakyat sa isang puno at papanoorin ang langit, at natutulog sila 
dun ng magkayakap; atbp. 
Minsan ay merong nag-alaska (tease) sa kanila at sinabi na sila'y "kapit-tuko" 
(ang tuko ay isang "leech" na parating kumakapit sa iyo para makainom ng iyong dugo. eww). 
Umiyak ang batang babae, ngunit lumaban ang batang lalake at sinuntok niya ang bata. Narinig 
ito ng buong pamayanan, at sila'y nag-"wonder" kung ano ba ang relasyong ng dalawang batang 
ito. 
At sila'y tumungong hayskul. Magkaibigan parin sila, at magkasama, ngunit 
meron na silang iba't-ibang nadiskubre tungkol sa kanilang sarili. Ang lalake'y nakita ang mga 
ibang kapwa-lalake na may pinagaabalahan sa isang "alley", at noong tinanong niya iyon sa 
kanyang tatay, sinabi'y "balang-araw ay mangyayari rin sayo iyon". Tinutukoy dito ang 
"circumcision" ng lalake, at noong isang araw nga'y ginawa na ito sa kanya. 
Ang babae naman ay nadiskubre ang "menstruation", at bawat buwan ay 
hinuhugasan niya ang isang maliit na piraso ng damit pagkatapos siya magkaroon ng kanyang
"period". Noong makita ito ng nanay niya, sinabi niya na hindi na kailangang hugasan yan, at 
hindi na kailangang itago, dahil normal lang iyan sa lahat ng nagdadalagang babae. 
Isang araw, noong maglalaro sana ang babae't lalake, sinabi ng babae na hindi na 
dapat sila naglalaro, dahil sila'y binata't dalaga na. Kahit malungkot sila na hindi na sila 
magkikita ng "often", tinanggap ito ng dalawa at sila'y naging mas-seryoso na. 
Noong nakapag-"graduate" na sila ng hayskul, sila ang "date" ng isa't-isa sa 
kanilang "graduation prom". Sila'y sumayaw, isang nakakamanghang "experience", at ang puso 
nila'y kumukutob. Meron na silang nararamdaman sa isa't-isa na higit pa sa simpleng pagiging 
magkaibigan. 
Parang sila'y nagmamahal sa isa't-isa. 
Ito'y napansin kaagad ng magulang ni Cleofe (ang babae), kaya't sinabi nila kay 
Cleofe na hindi na silang maaaring magkita ni Ariel (ang lalake). Sinabi nila ang lalaki ay 
masama, at ito ay dumikit sa utak ni Cleofe. Ito raw ay makakasama sa pagkuha ng kurso sa 
kolehiyo sa Maynila. At si Cleofe ay lumuwas patungong Maynila. 
Pinagbawalan rin ng magulang ni Ariel ang makipagkita kay Cleofe. Sinabi nila 
na ang babae ay tukso, at dapat raw iwasan ni Ariel ito. Ito raw ay makakasama sa kanyang pag-aral 
ng kolehiyo sa Maynila. At si Ariel ay lumuwas rin patungong Maynila. 
Maraming buwan (baka'y umabot na sa taon) ang pagkakahiwalay ng dalawa, 
ngunit hindi-sadyang nagkita ulit sila habang bumibili ng gamit pang-paaralan. Sila'y nagtitigan 
lang sa isa't-isa ng mga ilang sandali, at kahit uminbita ang lalakeng kumain, nagtitigan parin 
sila. Noong tapos na sila sa pagtitig, kumain na sila at naalala nila ang mga "experience" ng 
nakaraan. 
At kahit pinagbawalan sila, nagkita parin sila ng maraming beses sa iba't-ibang 
lugar sa Maynila. Noong nalaman ng mga magulang nila ito, pinagbantaan nanaman sila at sinabi 
ng ama ni Cleofe na luluwas sila sa ibang bansa. Ngunit hindi na nila sinundan ang kanilang 
magulang at tumakas sila sa isang maliit na "village", sa isang bangketa. Doon sila tumira, at 
doon sila nagtalik. Sila'y nag pre-marital sex (PMS). 
Noong isang araw habang umuulan, nagkaroon ng "morning sickness" ng babae. 
Noong na-"realize" niya ang sitwasyon, bigla na siyang umiyak. 
Ang babae ay buntis na.
I. TAGPUAN 
Ang tagpuan ay sa isang lugar na itinuturing nilang isang paraiso o Bgong Paraiso. 
II. TAUHAN 
 Ariel 
 Cleofe 
 Mga magulang ni Ariel 
 Mga magulang ni Cleofe 
 Mga guro. 
III. BANGHAY 
Ang kwentong ito'y tungkol sa pagkakaroon ng lamat ng kawalang-Malay 
ng mga batang si Ariel at Cleofe. Kapwa sila walong taong gulang at magkababata. Ang 
kanilang daigdig ay umikot sa isang paraiso'y langit ang kawangis, madalas silang 
maglaro sa bakuran ng kanilang bahay na malapit sa isang dalampasigan. Tahimik ang 
kanilang mundo at mistulang walang suliranin. Ang kanilang mga magulang ay Hindi 
nag-aaway at relihiyoso. Pareho silang nag-aaral kasama pa ng ibang bata sa isang maliit 
na gusali sa may dakong timog ng kanilang nayon at marami silang pangarap. Wala 
silang pasok kung araw ng Sabado at Linggo o mga araw na pista opisyal. Silang 
dalawa'y madalas magpalipas ng oras sa loob ng kanilang bakuran, mula sa umaga 
hanggang sa hapon. 
Umaakyat sila sa mga puno kahit na marurupok, maaligasgas at 
malulutong na ang mga sanga nito. Nagagasgas ang kanilang mga tuhod, nababakbak 
ang balat sa kanilang siko, nagagalusan ang kanilang mukha at kung minsan ay 
nababalian pa ng buto dahil nahuhulog ngunit ang lahat ng iyon ay Hindi nila iniinda, 
patuloy pa rin sila sa paglalaro. Sa may lilim ng punong mangga kung saan ay makapal 
ang damo kung umaga ay nandun silang dalawa naghahabulan, nagsisirko, nagpapatiran, 
at kung sila'y hinihingal na sa pagod ay hihiga sila sa damuhang iyon, titingalain nila ang 
langit at magkukunwaring aanawin sa langit ang kanilang mukha. 
Magtataka ang batang babae at tatanungin ang batang lalaki kung makikita 
nga ba ang mukha sa langit at sasagutin ito ng batang lalaki ng bakit Hindi sapagkat ang 
langit daw ayon sa kanyang itay ay isang malaking salamin. Pagkaraan tumingin ng 
matagal sa langit sila'y parehong makakatulog at magigising na lamang sa tawag mula sa
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo
Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo

More Related Content

What's hot

Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...
Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...
Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...Karen Fajardo
 
ANG PANUNURING PAMPANITIKAN
ANG PANUNURING PAMPANITIKANANG PANUNURING PAMPANITIKAN
ANG PANUNURING PAMPANITIKANMARYJEANBONGCATO
 
Panitikan Bago Dumating Ang Mga Kastila
Panitikan Bago Dumating Ang Mga KastilaPanitikan Bago Dumating Ang Mga Kastila
Panitikan Bago Dumating Ang Mga KastilaMerland Mabait
 
Teoryang imahismo
Teoryang imahismoTeoryang imahismo
Teoryang imahismoEdleyte0607
 
Ang panitikan sa panahon ng liberasyon
Ang panitikan sa panahon ng liberasyonAng panitikan sa panahon ng liberasyon
Ang panitikan sa panahon ng liberasyonMarlene Forteza
 
Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)
Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)
Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)michael saudan
 
Panitikan sa Panahon ng Amerikano
Panitikan sa Panahon ng AmerikanoPanitikan sa Panahon ng Amerikano
Panitikan sa Panahon ng AmerikanoMae Garcia
 
Mga Pananaw at Teoryang Pampanitikan
Mga Pananaw at Teoryang PampanitikanMga Pananaw at Teoryang Pampanitikan
Mga Pananaw at Teoryang PampanitikanJohn Jarrem Pasol
 
Pagsasaling wika
Pagsasaling wikaPagsasaling wika
Pagsasaling wikaAllan Ortiz
 
Tauhang bilog at tauhang lapad
Tauhang bilog at tauhang lapadTauhang bilog at tauhang lapad
Tauhang bilog at tauhang lapadviceral
 
Panitikan sa panahon ng kastila
Panitikan sa panahon ng kastilaPanitikan sa panahon ng kastila
Panitikan sa panahon ng kastilaNikko Mamalateo
 

What's hot (20)

Teoryang Pampanitikan
Teoryang PampanitikanTeoryang Pampanitikan
Teoryang Pampanitikan
 
Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...
Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...
Kahulugan at Kahalagahan ng Panunuring Pampanitikan ; Katangian ng isang Mahu...
 
ANG PANUNURING PAMPANITIKAN
ANG PANUNURING PAMPANITIKANANG PANUNURING PAMPANITIKAN
ANG PANUNURING PAMPANITIKAN
 
Ang panitikan
Ang panitikanAng panitikan
Ang panitikan
 
11. pagsasalin
11. pagsasalin11. pagsasalin
11. pagsasalin
 
Panitikan Bago Dumating Ang Mga Kastila
Panitikan Bago Dumating Ang Mga KastilaPanitikan Bago Dumating Ang Mga Kastila
Panitikan Bago Dumating Ang Mga Kastila
 
Teoryang imahismo
Teoryang imahismoTeoryang imahismo
Teoryang imahismo
 
Ang panitikan sa panahon ng liberasyon
Ang panitikan sa panahon ng liberasyonAng panitikan sa panahon ng liberasyon
Ang panitikan sa panahon ng liberasyon
 
Ang Panitikan
Ang PanitikanAng Panitikan
Ang Panitikan
 
Urbana at Feliza
Urbana at FelizaUrbana at Feliza
Urbana at Feliza
 
Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)
Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)
Panitikan sa-panahon-ng-batas-militar (1)
 
Panitikan sa Panahon ng Amerikano
Panitikan sa Panahon ng AmerikanoPanitikan sa Panahon ng Amerikano
Panitikan sa Panahon ng Amerikano
 
Mga Pananaw at Teoryang Pampanitikan
Mga Pananaw at Teoryang PampanitikanMga Pananaw at Teoryang Pampanitikan
Mga Pananaw at Teoryang Pampanitikan
 
Pagsasaling wika
Pagsasaling wikaPagsasaling wika
Pagsasaling wika
 
Tauhang bilog at tauhang lapad
Tauhang bilog at tauhang lapadTauhang bilog at tauhang lapad
Tauhang bilog at tauhang lapad
 
Panitikan ng Pilipinas
Panitikan ng PilipinasPanitikan ng Pilipinas
Panitikan ng Pilipinas
 
Mga Teoryang Pampanitikan
Mga Teoryang PampanitikanMga Teoryang Pampanitikan
Mga Teoryang Pampanitikan
 
Ako ang Daigdig
Ako ang DaigdigAko ang Daigdig
Ako ang Daigdig
 
Akdang pampanitikan
Akdang pampanitikan Akdang pampanitikan
Akdang pampanitikan
 
Panitikan sa panahon ng kastila
Panitikan sa panahon ng kastilaPanitikan sa panahon ng kastila
Panitikan sa panahon ng kastila
 

Viewers also liked

Mga tula at kuwento ng puso at damdamin
Mga tula at kuwento ng puso at damdaminMga tula at kuwento ng puso at damdamin
Mga tula at kuwento ng puso at damdaminPaul Pruel
 
BALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURIBALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURIEmilyn Ragasa
 
Ibong adarna buod
Ibong adarna buodIbong adarna buod
Ibong adarna buodWendy Lopez
 
Teachers Guide: Arachne
Teachers Guide: ArachneTeachers Guide: Arachne
Teachers Guide: ArachneBTGops
 
Arachne and always script - Transactional Analysis
Arachne and always script - Transactional AnalysisArachne and always script - Transactional Analysis
Arachne and always script - Transactional AnalysisManu Melwin Joy
 
Uri ng tula
Uri ng tulaUri ng tula
Uri ng tulaKaira Go
 
Mga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraan
Mga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraanMga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraan
Mga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraanKareen Mae Adorable
 
Kontemporaryong panitikan
Kontemporaryong panitikanKontemporaryong panitikan
Kontemporaryong panitikannur bandali
 
Ang Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyan
Ang Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyanAng Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyan
Ang Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyanEudalle Casul
 
Grade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia Coolidge
Grade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia CoolidgeGrade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia Coolidge
Grade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia CoolidgeJaerah Mae Pajigal
 
Sining at Agham ng Pagsusulit Pangwika
Sining at Agham ng Pagsusulit PangwikaSining at Agham ng Pagsusulit Pangwika
Sining at Agham ng Pagsusulit Pangwikakennjjie
 
Yunit 2 kasaysayan ng wikang filipino
Yunit 2  kasaysayan ng wikang filipinoYunit 2  kasaysayan ng wikang filipino
Yunit 2 kasaysayan ng wikang filipinoRita Mae Odrada
 

Viewers also liked (20)

Pagsusuri ng nobela
Pagsusuri ng nobelaPagsusuri ng nobela
Pagsusuri ng nobela
 
Fil iskrapbuk
Fil iskrapbukFil iskrapbuk
Fil iskrapbuk
 
Mga tula at kuwento ng puso at damdamin
Mga tula at kuwento ng puso at damdaminMga tula at kuwento ng puso at damdamin
Mga tula at kuwento ng puso at damdamin
 
BALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURIBALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURI
 
Ibong adarna buod
Ibong adarna buodIbong adarna buod
Ibong adarna buod
 
Teachers Guide: Arachne
Teachers Guide: ArachneTeachers Guide: Arachne
Teachers Guide: Arachne
 
Kwento ni mabuti
Kwento ni mabutiKwento ni mabuti
Kwento ni mabuti
 
Arachne and always script - Transactional Analysis
Arachne and always script - Transactional AnalysisArachne and always script - Transactional Analysis
Arachne and always script - Transactional Analysis
 
Arachne ppt
Arachne pptArachne ppt
Arachne ppt
 
Uri ng tula
Uri ng tulaUri ng tula
Uri ng tula
 
Pahayagan
PahayaganPahayagan
Pahayagan
 
Summer solstice report.
Summer solstice report.Summer solstice report.
Summer solstice report.
 
Mga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraan
Mga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraanMga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraan
Mga uri ng pagsusulit ayon sa pamamaraan
 
Kontemporaryong panitikan
Kontemporaryong panitikanKontemporaryong panitikan
Kontemporaryong panitikan
 
Kontemporaryong panitikan
Kontemporaryong panitikanKontemporaryong panitikan
Kontemporaryong panitikan
 
Ang Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyan
Ang Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyanAng Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyan
Ang Kontemporaryong Daigdig (Ika-20 Siglo hanggang sa kasalukuyan
 
Grade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia Coolidge
Grade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia CoolidgeGrade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia Coolidge
Grade 10 Lesson Plan: Arachne by Olivia Coolidge
 
Wika
WikaWika
Wika
 
Sining at Agham ng Pagsusulit Pangwika
Sining at Agham ng Pagsusulit PangwikaSining at Agham ng Pagsusulit Pangwika
Sining at Agham ng Pagsusulit Pangwika
 
Yunit 2 kasaysayan ng wikang filipino
Yunit 2  kasaysayan ng wikang filipinoYunit 2  kasaysayan ng wikang filipino
Yunit 2 kasaysayan ng wikang filipino
 

Similar to Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo

Kaligirang pangkasaysayan ng maikling kwento
Kaligirang pangkasaysayan ng maikling kwentoKaligirang pangkasaysayan ng maikling kwento
Kaligirang pangkasaysayan ng maikling kwentoCacai Gariando
 
Mga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akda
Mga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akdaMga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akda
Mga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akdaRosalie Orito
 
Kasaysayan ng maikling kwento
Kasaysayan ng maikling kwentoKasaysayan ng maikling kwento
Kasaysayan ng maikling kwentochrisbasques
 
IBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptx
IBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptxIBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptx
IBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptxRoseAnneOcampo1
 
Panitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptx
Panitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptxPanitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptx
Panitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptxAndreaKristineCustod
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalSophi A
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalSophi A
 
Pinoi notes (kasaysayan bahagi ng nobela) iii
Pinoi notes (kasaysayan   bahagi ng nobela) iiiPinoi notes (kasaysayan   bahagi ng nobela) iii
Pinoi notes (kasaysayan bahagi ng nobela) iiiAnnabelle Beley
 
Bayani ng Pilipinas
Bayani ng PilipinasBayani ng Pilipinas
Bayani ng PilipinasGhail Bas
 
FIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptx
FIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptxFIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptx
FIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptxmarryrosegardose
 
294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx
294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx
294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptxJomalynJaca
 
Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02
Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02
Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02Anjie Panchito
 
AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...
AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...
AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...RanjellAllainBayonaT
 

Similar to Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo (20)

Kaligirang pangkasaysayan ng maikling kwento
Kaligirang pangkasaysayan ng maikling kwentoKaligirang pangkasaysayan ng maikling kwento
Kaligirang pangkasaysayan ng maikling kwento
 
Mga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akda
Mga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akdaMga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akda
Mga dakilang manunulat at ang pamagat ng kanilang akda
 
Panitikan sa panahon ng Republika
Panitikan sa panahon ng RepublikaPanitikan sa panahon ng Republika
Panitikan sa panahon ng Republika
 
Panitikan
PanitikanPanitikan
Panitikan
 
panahon-ng-himagsikan.pdf
panahon-ng-himagsikan.pdfpanahon-ng-himagsikan.pdf
panahon-ng-himagsikan.pdf
 
Rizal
RizalRizal
Rizal
 
Kasaysayan ng maikling kwento
Kasaysayan ng maikling kwentoKasaysayan ng maikling kwento
Kasaysayan ng maikling kwento
 
Panitikan
PanitikanPanitikan
Panitikan
 
IBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptx
IBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptxIBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptx
IBAT IBANG URI NG POPULAR NA BABASAHIN.pptx
 
Panitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptx
Panitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptxPanitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptx
Panitikan sa Panahon ng Batas Militar (Summary) - Presentation.pptx
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizal
 
Lesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizalLesson buhay ni rizal
Lesson buhay ni rizal
 
Pinoi notes (kasaysayan bahagi ng nobela) iii
Pinoi notes (kasaysayan   bahagi ng nobela) iiiPinoi notes (kasaysayan   bahagi ng nobela) iii
Pinoi notes (kasaysayan bahagi ng nobela) iii
 
Bayani ng Pilipinas
Bayani ng PilipinasBayani ng Pilipinas
Bayani ng Pilipinas
 
FIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptx
FIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptxFIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptx
FIL413-Report_Marybel-S.-Casidsid (1).pptx
 
294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx
294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx
294895315-Popular-na-Babasahin-pptx.pptx
 
MIXED.pptx
MIXED.pptxMIXED.pptx
MIXED.pptx
 
Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02
Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02
Lesson buhaynirizal-120109081225-phpapp02
 
AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...
AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...
AP 5 PPT Q3 W3 - Impluwensya ng Kulturang Espanyol sa Wika at Panitikan ng Ku...
 
Ferdi2 Power
Ferdi2 PowerFerdi2 Power
Ferdi2 Power
 

More from Denni Domingo

The overall concept of financial management
The overall concept of financial managementThe overall concept of financial management
The overall concept of financial managementDenni Domingo
 
Psychological attributes of personality
Psychological attributes of personalityPsychological attributes of personality
Psychological attributes of personalityDenni Domingo
 
Motivating Employees
Motivating EmployeesMotivating Employees
Motivating EmployeesDenni Domingo
 
Foundation of personality
Foundation of personalityFoundation of personality
Foundation of personalityDenni Domingo
 
Bonds and their characteristcs
Bonds and their characteristcsBonds and their characteristcs
Bonds and their characteristcsDenni Domingo
 
Aspects of individual's personality
Aspects of individual's personalityAspects of individual's personality
Aspects of individual's personalityDenni Domingo
 
What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...
What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...
What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...Denni Domingo
 
Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)
Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)
Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)Denni Domingo
 
Book Review: For One More Day
Book Review: For One More DayBook Review: For One More Day
Book Review: For One More DayDenni Domingo
 
Financial management I
Financial management IFinancial management I
Financial management IDenni Domingo
 
Factors affecting the rate of a chemical reaction
Factors affecting the rate of a chemical reactionFactors affecting the rate of a chemical reaction
Factors affecting the rate of a chemical reactionDenni Domingo
 
Database management (activity 4)
Database management (activity 4)Database management (activity 4)
Database management (activity 4)Denni Domingo
 
Angular speed Examples
Angular speed ExamplesAngular speed Examples
Angular speed ExamplesDenni Domingo
 
Parental consent for student permit
Parental consent for student permitParental consent for student permit
Parental consent for student permitDenni Domingo
 

More from Denni Domingo (20)

The overall concept of financial management
The overall concept of financial managementThe overall concept of financial management
The overall concept of financial management
 
Psychological attributes of personality
Psychological attributes of personalityPsychological attributes of personality
Psychological attributes of personality
 
Motivating Employees
Motivating EmployeesMotivating Employees
Motivating Employees
 
Foundation of personality
Foundation of personalityFoundation of personality
Foundation of personality
 
Bonds and their characteristcs
Bonds and their characteristcsBonds and their characteristcs
Bonds and their characteristcs
 
Aspects of individual's personality
Aspects of individual's personalityAspects of individual's personality
Aspects of individual's personality
 
Sa aking mga kabata
Sa aking mga kabataSa aking mga kabata
Sa aking mga kabata
 
What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...
What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...
What is the point of having a good life if everything will end to death? How ...
 
Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)
Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)
Hibik ng pilipinas sa inang espanya (trilogy)
 
Book Review: For One More Day
Book Review: For One More DayBook Review: For One More Day
Book Review: For One More Day
 
Financial management I
Financial management IFinancial management I
Financial management I
 
Factors affecting the rate of a chemical reaction
Factors affecting the rate of a chemical reactionFactors affecting the rate of a chemical reaction
Factors affecting the rate of a chemical reaction
 
Database management (activity 4)
Database management (activity 4)Database management (activity 4)
Database management (activity 4)
 
Angular speed Examples
Angular speed ExamplesAngular speed Examples
Angular speed Examples
 
Parental consent for student permit
Parental consent for student permitParental consent for student permit
Parental consent for student permit
 
Visita Iglesia
Visita IglesiaVisita Iglesia
Visita Iglesia
 
Resume template_03
Resume template_03Resume template_03
Resume template_03
 
Resume Template_02
Resume Template_02Resume Template_02
Resume Template_02
 
Resume Template_01
Resume Template_01Resume Template_01
Resume Template_01
 
Resume Template
Resume TemplateResume Template
Resume Template
 

Recently uploaded

Q3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptx
Q3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptxQ3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptx
Q3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptxIvyTalisic1
 
Kaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at Pranses
Kaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at PransesKaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at Pranses
Kaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at PransesGellan Barrientos
 
8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura
8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura
8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at lauraNymphaMalaboDumdum
 
ap8-nasyonalismo sa ibat ibang panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdf
ap8-nasyonalismo sa ibat ibang  panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdfap8-nasyonalismo sa ibat ibang  panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdf
ap8-nasyonalismo sa ibat ibang panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdfNathanDaveRoquino1
 
4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx
4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx
4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptxANNALYNBALMES2
 
LESSON FOR G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptx
LESSON FOR  G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptxLESSON FOR  G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptx
LESSON FOR G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptxShirleyPicio3
 
tula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganay
tula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganaytula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganay
tula COT Hele ng Ina sa Kaniyang PanganayMarcChristianNicolas
 
grade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptx
grade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptxgrade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptx
grade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptxvingielenbalahadia1
 
FILIPINO 5 QUARTER 3 LESSONS FOR WEEK 7
FILIPINO  5 QUARTER 3 LESSONS  FOR WEEK 7FILIPINO  5 QUARTER 3 LESSONS  FOR WEEK 7
FILIPINO 5 QUARTER 3 LESSONS FOR WEEK 7ShirleyPicio3
 
Epiko Sundiata ang unang emperyong Mali lesson
Epiko Sundiata ang unang emperyong Mali lessonEpiko Sundiata ang unang emperyong Mali lesson
Epiko Sundiata ang unang emperyong Mali lessoncatherineCerteza
 
EsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docx
EsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docxEsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docx
EsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docxMyleneTongson
 
AP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdf
AP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdfAP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdf
AP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdfmtmedel20in0037
 
ESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptx
ESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptxESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptx
ESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptxShannenMayGestiada3
 
Mga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayan
Mga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayanMga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayan
Mga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayanmaryjoysoriano320
 
FILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptx
FILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptxFILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptx
FILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptxVeniaGalasiAsuero
 
modyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwa
modyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwamodyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwa
modyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwaMeyveLizarte1
 
FILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTO
FILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTOFILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTO
FILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTOVeniaGalasiAsuero
 
Mga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptx
Mga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptxMga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptx
Mga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptxEmilyJoveroMacaltao
 
GRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptx
GRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptxGRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptx
GRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptxsarahventura2
 
CATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptx
CATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptxCATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptx
CATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptxevafecampanado1
 

Recently uploaded (20)

Q3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptx
Q3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptxQ3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptx
Q3 DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA PAGSUSULIT.pptx
 
Kaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at Pranses
Kaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at PransesKaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at Pranses
Kaugnayan ng Rebulasyong Pangkaisipan sa Rebulasyong Amerikano at Pranses
 
8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura
8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura
8 ARALIN 2 Kay Selya.pptx florante at laura
 
ap8-nasyonalismo sa ibat ibang panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdf
ap8-nasyonalismo sa ibat ibang  panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdfap8-nasyonalismo sa ibat ibang  panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdf
ap8-nasyonalismo sa ibat ibang panig ng daigdig(MATT&JENAIMA).pdf
 
4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx
4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx
4.grade10 DISKRIMINASYON SA KASARIAN.pptx
 
LESSON FOR G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptx
LESSON FOR  G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptxLESSON FOR  G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptx
LESSON FOR G5Q3-WEEK-5-FILIPINO-PPT.pptx
 
tula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganay
tula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganaytula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganay
tula COT Hele ng Ina sa Kaniyang Panganay
 
grade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptx
grade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptxgrade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptx
grade 8_ANG-PAGIGING-POPULAR-NI-NAPOLEON.pptx
 
FILIPINO 5 QUARTER 3 LESSONS FOR WEEK 7
FILIPINO  5 QUARTER 3 LESSONS  FOR WEEK 7FILIPINO  5 QUARTER 3 LESSONS  FOR WEEK 7
FILIPINO 5 QUARTER 3 LESSONS FOR WEEK 7
 
Epiko Sundiata ang unang emperyong Mali lesson
Epiko Sundiata ang unang emperyong Mali lessonEpiko Sundiata ang unang emperyong Mali lesson
Epiko Sundiata ang unang emperyong Mali lesson
 
EsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docx
EsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docxEsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docx
EsP 8 Q3M5 - Paggawa ng Kabutihan sa Kapwa.docx
 
AP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdf
AP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdfAP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdf
AP8_Q3_M4_arielvillanunsuwahausjsajuwwjeva.pdf
 
ESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptx
ESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptxESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptx
ESP8 Ang Paggawa ng Mabuti sa Kapwa.pptx
 
Mga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayan
Mga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayanMga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayan
Mga kilos na nagpapakita ng Pagmamahal sa bayan
 
FILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptx
FILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptxFILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptx
FILIPINO 5 QUARTER 3 WEEK 1 QUARTER 3.pptx
 
modyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwa
modyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwamodyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwa
modyul 11.kabutihang-loob: ang paggawa ng mabuti sa kapuwa
 
FILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTO
FILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTOFILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTO
FILIPINO 6 WEEK 2 DAY 1 - PAGBIBIGAY NG BUOD SA TEKSTO
 
Mga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptx
Mga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptxMga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptx
Mga Gawain sa Pagbasa- Catch-up Friday Activity.pptx
 
GRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptx
GRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptxGRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptx
GRADE 4. P.E LESSON IN RHYTHMIC INTERPRETATION.pptx
 
CATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptx
CATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptxCATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptx
CATCH-UP-FRIDAY-drop-everything-and-read.pptx
 

Pagsusuri sa panitikang pilipino sa panahon ng kontemporaryo

  • 1. ADAMSON UNIVERSITY COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTATION MANAGEMENT AND MARKETING DEPARTMENT ANG PAGSUSURI SA PANITIKANG PILIPINO sa Panahon ng Kontemporaryo Ipinasa nina: Castro, Jillienne DL. Clara, Roilo Dacillo, Al Vincent M. Domingo, Dennimar O. Hernandez, Jillian Ayn Sophia P. Macasaquit, Ryan D. Panser, John Stevhen Querimit, Coleen Janine SG. Quiroz, Justin Santiago, Camille Apple C. Suba, Risaflor A. Ipinasa kay: Professor Violeta Dulatre
  • 2. Nilalaman I. Panimula II. Talalambuhay ng Manunulat  Aniceto F. Silvestre  Rogelio Sikat  Genoveva E. Matute  Amado V. Hernandez  Lualhati Bautista  Alejandro G. Abadilla  Lamberto E. Antonio  Patrocinio V. Villafuerte  Robert Ong  Efren Abueg III. Mga Akda at Pagsusuri  Tuluyan  Ang Ibong Mandaragit (Castro, Jillienne DL.)  Bangkang Papel (Clara, Roilo)  Sa Lupa ng Sariling Bayan (Dacillo, Al Vincent M.)  Impeng Negro (Domingo, Dennimar O.)  Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga Pilipino? (Hernandez, Jillian Ayn Sophia P.)  Luha ng Buwaya (Macasaquit, Ryan D.)  Sa Bagong Paraiso (Panser, John Stevhen)  Ang Kwento ni Mabuti (Querimit, Coleen Janine SG.)  Batik ng Buwan (Quiroz, Justin)  Tata Selo (Santiago, Camille Apple C.)  Gapo (Suba, Risaflor A.)  Patula  Patnubay (Castro, Jillienne DL.)  Kalayaan (Clara, Roilo)  Manipesto ng Isang Dayo (Dacillo, Al Vincent M.)  Ang Pagbabalik (Domingo, Dennimar O.)  Ang Panday (Hernandez, Jillian Ayn Sophia P.)  Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan (Macasaquit, Ryan D.)  Isang Dipang Langit (Panser, John Stevhen)  Ako ang Daigdig (Querimit, Coleen Janine SG.)  Pamana ng Lahi (Quiroz, Justin)  Bagong Taon (Santiago, Camille Apple C.)  Lilik at Pluma (Suba, Risaflor A.)
  • 3. Panimula Sa panahon ng kontemporaryo, ang mga manunulat na sina Rogelio Sicat, Rogelio Ordones, Efren Abueg, Virgilio Almario, Ruth Mabanglo, Ave Perez Jacob, Domingo Landicho, Clemente Bautista, at iba pa ay naglantad ng mga totoong pangyayari upang mapayani ang realismo. Inilarawan sa kanilang mga akda ang mga pangit at magandang nangyayari sa lipunan. Buong tapang nilang inilantad ang mga kabulukan ng pulitika, ang pamahalaan, ang paghihirap ng mga mamamayang biktima ng karahasan at kahirapan, ang pagtaas at pagbaba ng krimen, prostitusyon at eksploytasyong ng mga kabataan. Nagpatuloy pa rin ang Liwayway sa paglalathala ng mga akdang likha ng ating manunulat, lalo't higit pa iyong mga nagsisimula pa lamang sa larangang ito ng pagsulat. Maging ang mga komiks magasin ay nagkaroon ng mga pagbabago sa kanilang porma at nilalaman at umayon sa hinihingi ng mga simulain ng Bagong Republika. Nagpatuloy ang pagpapayaman sa ating wika lalong higit nang ipalabas ng Pangulong Aquino ang Executive Order No. 335 noong Setyembre 1988. Ito ay nag-uutos sa lahat ng ahensiya ng pamahalaan at iba pang sektor sa lipunan na payamanin ang wikang Filipino sa pamamagitan ng tahasang paggamit nito sa mga liham na korespondensiya, memorandum, mga pulong at maging sa sesyon ng Senado at Kongreso. Ito ay ibinatay ng pangulo ayon sa isinasaad ng Bagong Saligang Batas na niratipika ng mga PIlipino noong 1987. Samantala, ang Carlos Palanca Memorial Awards ay nagpatuloy sa pagkilala sa mga manunulat ng ating bayan sa pamamagitan ng patuloy na pagbibigay ng mga gawad taun-taon. Gayundin ang ginagawa ng Cultural Center of the Philippines at mga iba pang nananatiling patron ng panitikang Pilipino. Maging sa mga paaralan, mula sa elementarya hanggang sa kolehiyo ay nagkaroon ng sigla ang larangan ng panitikan sa pamamagitan ng pagdaraos ng mga literary contest. Sa ganitong paraan maraming mga kabataang may potensiyal ang natutuklasan na susunod sa mga yapak ng ating magigiting at masisining na alagad ng sining ng panitikan.
  • 4. Talalambuhay ng Manunulat Aniceto F. Silvestre Si Aniceto F. Silvestre ay ipinanganak sa San Mateo, (na sa ngayo'y Lalawigan ng Rizal) noong Abril 17, 1898. Bagama't di nagkaroon ng pormal na pag-aaral sa pagsusulat, siya ay nakapagsulat at nakapag-ambag sa panitikang Pilipino ng magagandang tula, maikling kuwento, nobela at sanaysay. Ang kanyang mga tula na natipon sa katipunang Kalikasan ay pinagpangkat-pangkat sa walo: Malaya, Maalindog, Larawan ng Buhay, Pintig ng Pag-ibig, Tatag ng Pananalig, Tanda ng Pag-asa, Bukas sa Landas ng Kadakilaan at Dugo sa Ningning ng Araw. Ang mga karangalang nakamit ni Aniceto F. Silvestre sa pagsusulat ng tula ay apat na Unang Gantimpala (bago magkaroon ng digmaan); isang Ikatlong Gantimpala (panahon ng Komonwelt na pamahalaan); isang Unang Gantimpala (ika-10 taon ng Republika ng Pilipinas); at isang Unang Gantimpala sa Palanca Memorial Awards for Literature noong 1969.
  • 5. Rogelio Sikat Si Rogelio R. Sikat (kilala rin bilang Rogelio Sícat) (1939-1996) ay isang Pilipinong piksyonista, mandudula, tagasalinwika, at tagapagturo. Siya ay anak nina Estanislao Sikat at Crisanta Rodriguez. Ipinanganak siya noong Hunyo 26, 1940 sa Alua, San Isidro, Nueva Ecija, Pilipinas. Siya ang pang-anim sa walong magkakapatid. Si Rogelio Sikat ay nagtapos na may Batsilyer ng Panitikan sa Pamamahayag mula sa Pamantasan ng Santo Tomas at isang MA sa Filipino sa Unibersidad ng Pilipinas. Si Rogelio Sikat ay nakatanggap ng maraming pampanitikang premyo. Siya ay tanyag dahil sa "Moses, Moses", ang kanyang dula na nagwagi ng gantimpalang Palanca noong 1962 sa Filipino (Tagalog). Marami sa kanyang mga istorya ang unang lumabas sa Liwayway, isang sikat na magasing pampanitikan na nasa wikang Tagalog. Ang nangyaring pagpapahalaga kay Sikat sa kanyang nagawa ay nakalahad sa "Living and Dying as a Writer" na isinulat ni Lilia Quindoza-Santiago. Lumitaw ang artikulo sa Pen & Ink III. Si Rogelio Sikat ay propesor at dekano ng Kolehiyo ng mga Sining at mga Titik sa Unibersidad ng Pilipinas sa Diliman mula 1991 hanggang 1994. Si Angelito Tiongson, na isang propesor sa Kolehiyon ng Komunikasyong Pangmasa sa U.P. ay gumawa ng isang tampok na pelikula pinamagatang "Munting Lupa" batay sa "Tata Selo" ni Sikat, na isa pang nagantimpalaang kuwento. Lumikha naman ang direktor ng pelikula at teatro na si Aureaus Solito ng isang maikling pelikula noong 1999 na batay sa "Impeng Negro" ni Sikat. Noong 1998, bagaman sumakabilang-buhay na si Sikat, pinarangalan siya ng Manila Critics Circle ng isang National Book Award para sa pagsasalinwika.
  • 6. Genoveva Edroza-Matute Si Genoveva Edroza-Matute ay isang premyado at kilalang manunulat. Siya ay nagtapos sa University of Santo Tomas kung saan din siya nagkamit ng Ph. D. Nagturo siya ng 46 na taon sa mga paaralang bayan at nagretiro bilang dekana ng pagtuturo sa Pamantasang Normal ng Pilipinas. Sa karera niya bilang manunulat, nakatanggap siya ng maraming parangal mula sa Palanca, PNS/PNC, City of Manila, Quezon City, University of Santo Tomas College of Education at marami pang iba. Natamo niya ang unang Gawad Palanca para sa Maikling Kuwento sa Filipino noong 1951, para sa kwentong Kwento ni Mabuti. Nagwagi rin ng Gawad Palanca ang kanyang kwentong Paglalayag sa Puso ng Isang Bata noong 1955, at ang Parusanoong 1961. Nagtamo siya ng Gawad CCP para sa Sining/Panitikan noong taong 1992. Ang ilan sa mga naging aklat niya na nailimbag ay ang "Mga Piling Maikling Kuwento" ng Ateneo University Press, "Ang Tinig ng Damdamin" ng De La Salle University Press at ang "Sa Anino ng Edsa", na mga maikling kuwentong isinulat niya bilang National Fellow for Fiction, 1991-1992, ng U.P. Press. Noong 2005, ginawaran ng pagkilala ang kanyang mga kontribusyon sa panitikang Pilipino ng dating Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo.
  • 7. Amado Vera Hernández Si Amado V. Hernandez ay isang makata at manunulat sa wikang Tagalog. Kilala rin siya bilang "Manunulat ng mga Manggagawa", sapagkat isa siyang pinuno ng mga Pilipinong manggagawa at sa kaniyang mga pagpuna at pagsusuri sa mga kawalan ng katarungang naganap sa Pilipinas noong kaniyang kapanahunan. Nakulong siya dahil sa pakikipagugnayan niya sa mga kilusang makakomunista. Siya ang punong tauhan sa isang bukod-tanging kasong panghukuman na tumagal ng 13 taon bago nagwakas. Ipinanganak siya sa Sagrada Familia saHagonoy, Bulacan, ngunit lumaki sa Tondo, Maynila kung saan nakapag-aral siya sa Mataas na Paaralan ng Maynila at sa Amerikanong Paaralan ng Pakikipag-ugnayan (American Correspondence School). Noong 1932, napangasawa niya ang Pilipinong aktres na si Atang de la Rama. Siya ay batang ama at nag ka anak sa maagang idad. Ang mag-asawa ay kapwa kinilala bilang mga Pambansang Alagad ng Sining si Hernandez para saPanitikan, samantalang si de la Rama para sa Tanghalan, Sayaw at Tugtugin.
  • 8. Lualhati Bautista Si Lualhati Bautista ay isa sa pinakatanyag na Filipinong nobelista. Ilan sa kanyang mga akda ayDekada 70, Bata Bata Pano ka Ginawa? at Gapo. Si Bautista ay ipinanganak sa Tondo Manila noong ika-2 ng Disyembre 1945. Nakapagtapos siyang elementarya sa Emilio Jacinto Elementary School noong 1958 at sekondarya sa Torres HighSchool noong 1962. Siya ay pumasok sa Lyceum University of the Philippines sa kursong journalism ngunit nag-drop bago pa man matapos ang kanyang unang taon. Bagamat kulang sa pormal na pagsasanay, si Bautista ay naging kilala sa kanyangmakatotohanan at matapang na paghayag sa mga isyung kinasasangkutan ng mga babaengFilipino at sa kanyang makabagbag damdamin na pagpapakita sa babae na may mahirap nasitwasyon sa bahay at sa trabaho. Natanggap niya ang Palanca Awards (1980, 1983, 1984) pata sa nobelang Gapo, Dekada 70 atBata, Bata Paano ka Ginawawa?, mga nobelang naglalarawan nang kaapihan ng mga kababaihannoong panahon ni Marcos. Dalawa sa maikling kuwento ni Bautista ay nagkamit din ng Palanca Awards ang "TalongKuwento ng Buhay ni Juan Candelabra"(unang gantimpala, 1982) at "Buwan, Buwan, Huluganmo Akong Sundang"(ikatlong gantimpala, 1983). Hindi rin matatawaran ang kanyang husay sa pagiging script writer. Ang kanyang unangscreenplay ay ang Sakada, 1976 na nagpapakita ng kalagayan ng mga magtutubo. Ang kanyangikalawang pelikula ay ang "Kung Mahawi Mang ang Ulap" noong 1984 na nominado sa FilmAcademy. Ginawa rin niya ang Bulaklak ng City Jail base sa kanyang nobela tungkol sa mgakababaihang nakulong. Nahakot nito halos lahat ng gantimpala sa Star Awards at Metro ManilaFilm Festival. Kabilang siya sa University of the Philippines Creative Writing Center noong 1986, nagsilbing bise-presidente ng Screenwriters Guild of the Philippines at pinuno ng Kapisanan ng mgaManunulat ng Nobelang Popular. Siya lang ang natatanging Filipino na kasama sa libro ng International Women Writers nanilimbag sa Japan.
  • 9. Alejandro G. Abadilla Sumilang si AGA sa Salinas, Rosario, Cavite noong 10 Marso 1906. Kahuhuli pa lamang noon kina Heneral Macario Sakay at Col. Lucio de Vega, na siyang nagpatuloy sa rebolusyon laban sa hukbong Amerikano pagkaraang sumuko si Aguinaldo. Patuloy pa rin ang gerilyang pakikidigma ng mga kawal ng Republika tulad ni Felipe Salvador (nahuli at pinarusahan noong 1910), nina Papa Isio sa Negros, at mga pulajanes sa Cebu (Constantino 1975). Pagkatapos ng haiskul sa Cavite City, nagtrabaho si AGA sa isang imprenta sa Seattle, Washington, USA. Pinamatnugutan niya ang seksiyong Filipino sa magasing Philippine Digest. Naging editor din siya ng Philippine-American Review at nagtayo ng Kapisanang Balagtas upang itaguyod ang wikang Tagalog sa mga kababayan roon. Bumalik si AGA sa Pilipinas, natapos ang BA sa pilosopiya sa Unibersidad ng Santo Tomas, at naging konsehal sa Salinas, Cavite, hanggang 1934, bago nabuo ang Philippine Commonwealth. Bukod sa nagsilbing ahente ng Philippine-American Life Insurance, si AGA ay kumita ng kabuhayan bilang katulong sa pangasiwaan sa iba’t ibang pahayagan at magasin. Nakalikom siya ng maraming antolohiya ng tula, kuwento, sanaysay, atbp., na siyang ipinagtawid sa buhay at kalusugan ng asawa’t walong anak. Nabanggit din sa mga tala na naging gerilya si AGA noong panahon ng pananakop ng Hapon, at nakaranas siya ng pagmamalupit ng Hapon, kaya siya nabingi. Di kaipala’y bayani rin ang makata sa panahon ng karahasan, kung saan ang mamamayang tumututol sa poder ng status quo ay kabilang sa kolektibong lakas ng bansa, bagay na dapat mapaglirip upang hindi manatili ang maling pasiya na ang indibidwalismo ng makata ay walang kaugnayan sa kalagayang panlipunan. Sinapantahang iyon ay pansariling udyok o hilig na hindi maipapaliwanag sa paraan ng agham-panlipunan o agham-pampulitika. Kung hindi, paano maiintidihan ang programang “sining-para-sa sining” nina Oscar Wilde, Walter Pater at Theophile Gautier kung hindi ipapasok ang argumento na iyon ay reaksiyon nila sa utilitaryanismo at moralistikong puritan na laganap sa kapaligiran? Kailangan ang konteksto, lumulukob na balangkas, at pagkakaugnay-ugnay ng bawat sangkap at bahagi sa totalidad/larang (“field,” ayon kay Bourdieu [1993]) ng diskursong tinatalakay upang magkaunawaan at magkapagpalagayan.
  • 10. Lamberto E. Antonio Si Lamberto Antonio ay ipinanganak sa Cabiao, Nueva Ecija noong ika-9 ng Nobyembre, taong 1946. Ang manunulat na ito ay ang panganay na anak nina Felipe Antonio at Salud Esmeralda. Si Lamberto ay mas kilala sa palayaw na “LABING” na itinatawag sakanya ng kanyang mga walong kapatid. Siya ay isang makata, manunulat ng panitikan at scriptwriter ng pelikula. Nagtapos siya ng BA Political Science sa University of the East noong 1969 . Siya ang naging editor-in-chief ng Dawn, ang opisyal na pahayagan ng UE at pangulo ng KADIPAN. Editor siya ng Aklat Adarna proyekto ng Children's Communication Center. Karamihan ng tula ni Antonio ay tungkol sa mga mahihirap at mga naaaping magsasaka na kanyang nakilala noong kabataan niya. Lagi niyang tinatalakay ang mga isyung panlipunan sa kanyang mga gawain. Ang kanyang mga tula ay pinagsama-sama sa Dalawampung Tula, 1971: Hagkis ng Talahib, 1980 at Pagsalubong sa Habagat, 1986. Ilan din sa kanyang mga tula ay isinama sa mga antolohiyang tulad ng Manlilikha, Talaang Ginto sa tula, Parnasong Tagalog at New Poems sa Pilipino. Ang kanyang mga sanysay at maikling kuwento ay pinagsam-sama sa Rebanse, taong 1991. Kasama siya sa sumulat ng Insiang, noong 1970. Ito ang unang pelikulang Pilipino na inimbitahan sa Cannes Film Festival. Siya din ang manunulat na nanalo sa Palanca Awards ng sampung beses.
  • 11. Patrocinio V. Villafuerte Nagtapos ng Batsilyer sa Agham sa Edukasyong Pang-elementarya at may sertipikong gradwado, Masterado sa Sining ng Pagtuturo sa Philippine Normal College si Villafuerte. Siya rin ay may titulong Masterado sa Sining sa Filipino, Gawad Merito, na kaniyang natamo mula sa Manuel Luis Quezon University. Si Villafuerte ay guro ng Filipino sa lahat ng antas—elementarya, sekundarya, at kolehiyo. Siya rin ay manunulat na may 145 aklat, na ang karamihan ay teksbuk at sangguniang aklat, sa Filipino. Isang manunulat, makata, komposer, aktor,lider, guro. Kasalukuyan Associate Professor III sa Phil. Normal University. Naging pangulo ng Pambansang Kapisanan ng Propesor sa Filipino, Pambansang Samahan ng mga Edukador sa Pilipinas.Naging Board of Director ng BUKLOD ng mga manunulat sa Pilipinas at ingat Yaman ng Pambansang Samahan sa Linggwistikang Filipino. Pangunahing aktor sa dulang Pamana ng Lahi, Pamanhikan, Kintin, Aidao, May isang Almat at sa ngalan ng amA. Kompositor ng Himno ng San mATeo at Sustagen Jingle. Apat na ulit nang Nagwagi sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature at apat na beses din naging hurado sa pagsulat ng maikling kwento, at pitong ulit ginwaran ng Gawad Surian. Nakapgsulat ng 136 na aklat sa lahat ng antas bilang awtor at ko-awtor, mahigit na 150 tula, sanaysay at maikling kwento na naipalathala sa mga aklat,pahayagan at magasin. sumulat din siya ng dulng "Sa Mahal kong bayan" na naitanghal sa iba't ibang rehiiyon ng Pilipinas at sa U.S.A.
  • 12. Robert Ong Bob Ong o Roberto Ong, ay ang sagisag panulat ng isang contemporaryong Pilipinong manunulat na kilala sa paggamit ng impormal na Filipino sa paggawa ng nakakatawa at sumasalaming paglalarawan sa buhay bilang isang Pilipino. Mula sa isang kritiko : " Biling-bili ng mga Pinoy ang mga akda ni Bob Ong dahil may halo mang pagpapatawa ang karamihan sa kanyang mga libro, ito ay prinisinta sa paraang nagrereplika pa rin ng kultura at gawing Pilipino. Ito marahil ang dahilan kung kaya't ang kanyang mga naunang inilathalang libro - pati ang mga susunod pa, ay matuturing na ring totoong Pinoy classics." Ang anim na aklat na kanyang inilathala ay may mahigit sa isa-ika-apat na milyong kopya sa kasalukuyan. Madalas akalain na si Bob Ong at ang Filipino-Chinese na manunulat na si Charlson Ong ay iisa. Subalit, ayon sa nabanggit ni Bob Ong sa kanyang aklat na Stainless Longganisa, siya ay hindi talaga Filipino-Chinese. At hindi rin nya totoong apelyido ang "Ong." Ang apelyidong "Ong" ay nangmula lamang sa pangalan ng kanyang website na BobOng Pinoy. Inakala din noon na ang manunulat na si Paolo Manalo ay si Bob Ong, ngunit itinanggi niya ito. Ang mga aklat ni Bob Ong ay kadalasang nakakatawa kaya ang mga ito ay nakakaaliw at paboritong libangan ng mga mambabasa. Isa pang haka-haka ang nagsasabi na ang tagatanggap ng parangal na Carlos Palanca Memorial para sa Panitikan na si Eros S. Atalia, nagtapos sa Philippine Normal University at ngayon ay nagtuturo sa University of Santo Tomas, ay si Bob Ong. Siya ay naglathala din ng dalawang aklat na may pamagat na "Peksman, Mamatay ka Man Nagsisinungaling Ako" at "Lapit na me, Ligo na u". Ang paraan ng pagsusulat ni Atalia ay maihahantulad sa paraan ng pagsusulat ni Bob Ong.
  • 13. Efren Abueg Si Efren Abueg ang isa sa mga iginagalang na nobelista, kuwentista, mananaysay, at krititiko ng kaniyang panahon. Kabilang sa kaniyang mga aklat ang Bugso, ang kaniyang kauna-unahang koleksiyon ng mga kuwento. Siya rin ang editor at bumuo ng mga antolohiyang gaya ng Mga Piling Akda ng KADIPAN (1964); Mga Agos sa Disyerto (edisyong 1965, 1974, at 1993); MANUNULAT: Mga Piling Akdang Pilipino (1970) at Parnasong Tagalog ni Alejandro G. Abadilla (1973). Humakot ng parangal si Abueg tulad ng Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature (1959, 1960, 1963, 1964, 1967, at 1974); Timpalak ng KADIPAN, unang gantimpala (1957); Pang-alaalang Gawad Balagtas (1969); Timpalak Pilipino Free Press (1969); Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas (1992) mula sa Unyon ng mga Manunulat sa Pilipinas (UMPIL); Timpalak Liwayway sa Nobela (1964, 1965, at 1967). Sumulat at nag-edit ng maraming mga sangguniang aklat si Abueg at ginagamit hanggang sa kasaluyukan sa kapwa pribado at publikong paaralan, mula sa elementarya, sekundarya hanggang sa kolehiyo. Bukod dito, malimit ilahok ang kaniyang mga kuwento sa mga teksbuk na sinulat ng ibang awtor. Samantala, aktibo rin siyang nakilahok sa mga kilusan hinggil sa pagtuturo ng wika at panitikan sa Manuel L. Quezon University(1965–1972), Philippine College of Commerce(1971–1972), Pamantasan ng Lungsod ng Maynila (1974–1977), Ateneo de Manila University (1977–1978), at De La Salle University (1979–2006). Naging pangulo siya ng Kapisanan ng mga Propesor sa Pilipino (KAPPIL) noong 1986–1988; Linangan ng Literatura ng Pilipinas; at nahalal na direktor ng Philippine Folklore Society.
  • 14. Mga Akda at Pagsusuri  Tuluyan at Patula  (Castro, Jillienne DL.) Ang mga Ibong Mandaragit Amado V. Hernandez Si Andoy ay alila sa bahay ni Don Segundo Montero. Ipinapiit si Andoy ng Donsa Hapones sa suplong na isa siyang gerilya. Nakatakas si Andoy at sumama siya sa mga gerilya. Natulog siya sa bahay ni Tata Matias sa kabundukan. Si Tata matias ang nagturo kay Andoy sa panig ng dagat pasipiko na pinagtapunan ni pari Florentino sa kayamanan ni Simoun. Nasisid ni Andoy ang kayamanan ni Simoun sa tulong ng dalawa pang mga gerilya, sina Karyo at Martin. Si Karyo ay namatay nang makagat ng pating. Tinangka ni Martin na patayin si Andoy upang masolo ang kayamanan ngunit siya ang napatay ni Andoy. Nataga ni Martin sa pisngi si Andoy at ang pilat na ito ang nagtago sa tunay niyang pagkatao. Siya ay nagpabalatkayong si Mando Plaridel. Ipinasiya ni Mando na magtatag ng isang pahayagan, ang kampilan. Ang kaibigan niyang si Magat ang siyang namahala sa pahayagan. Bumili ng bahay sa Maynila si Mando at dito na nanirahang kasama si Tata Matias upang lubos na mapangalagaan ang Kampilan. Dahilan sa kulang siya sa karunungan, naisipan ni Mandong maglibot sa daigdig at magpakadalubhasa sa karunungan. Bago umalis, kinausap ni Mando si Tata Pastor na amain niya at ang pinsan niyang si Puri. Walang kamalay-malay ang dalawa na siya ay si Andoy. Sinabi ni Mando na siya ay tutungo sa ibang bansa ngunit lagi siyang susulat sa mga ito. Sa Paris nakatagpo ni Mando si Dolly Montero, anak nina Donya Julia at Don Segundo na mga Dati niyang amo noong panahon ng Hapon. Nagkalapit sila ni Dolly nang ipagtanggol niya ito sa isang dayuhang nagtangkang halayin ang dalaga. Napaibig ni Mando si Dolly at nagpatuloy siya sa Amerika. Pagkagaling sa Amerika, umuwi si Mando sa Maynila. Nasa Pilipinas na rin si Dolly at minsan ay inanyayahan nito si Mando na dumalo sa isa nilang handaan. Ipinakikilala ni Dolly sa mga panauhin si Mando na isa sa mga iyon ay ang Presidente.
  • 15. Nagkaroon ng masasakit na komentaryo ukol Sa kampilan at sinabi ni Mando na ang pahagayan niya ay nagsabi lamang ng pawang katotohanan. Pinaratangan ng mga naroon na laban sa administrasyon ang Kampilan.Nalaman ni Mando na hindi na Si Tata Pastor ang katiwala ni DonSegundo. Ang mga magsasaka ay lalong naghirap. Isang Kapitan Pugot ang ipinalit ng Don kay Tata Pastor. Nagdaos ng isang pulong ang mga magsasaka sa asyenda. Naging tagapagsalita pa si Mando, Si Tata Pastor at si Senador Maliwanag. Tapos na ang pulong at nasa Maynila na si Mando nang masunog ang asyenda. Pinagbibintangan ang mga magsasaka at kabilang si Tata Pastor at nahuli at binintangan lider ng mga magsasaka. Lumuwas si Puri at ipinaalam kay Mando ang nangyari. Ginawa naman ni Mando ang kanyang makakaya at nakalaya ang mga nabilanggo. Samantala si Puri ay hindi na pinabalik ni Mando sa lalawigan. Itinira niya sa isang dormitoryo ang dalaga at pinagpag-aral ito ng political Science sa U.P. Minsan ay dinalaw ni Mando si Puri sa tinitirahan. Noon tinanggap ni Puri ang pag-ibig sa Mando. Sa wakas ipinagtapat ni Mando kina Tata Pastor at Puri na siya si Andoy na malayong kamag-anak. Hiniling niya kay Tata Pastor at Puri nasiya si Andoy na malayong kamag-anak. Hiniling niya kay Tata Pastor na makasal sila ni Puri. Minsan ay dumalo si Mando sa isang komperensiya para sa mga patnugot ng mga pahayagan . Nalaman ni Dolly na naroon siya kaya inanyayahan sa kanilang bahay. Nakilala ni Don Segundo si Mando at nagkapalitan sila ng masasakit na salita. Dito ipinagtapat ni Mando sa siya ay si Andoy na dating alila roon . Noong una ay ayaw maniwala ni Dolly ngunit nang ulitin iyon ni Mando ay buong hinagpis na tumangis si Dolly. Sa tulong ng pahayagang Kampilan at ng himpilan ng radyong ipinatayo ni Mando, patuloy na tinuligsa ni Mando ang mga masasamang pinuno ng pamahalaan. Nalaman ni Mando na si don Segundo pala ay puno ng mga smugglers. Hindi nagtigil si Mando hanggang sa maipabilanggo niya si Don Segundo.
  • 16. I. TAGPUAN Hinanap at natagpuan ni Mando – mula sa karagatan sa may Atimonan - ang kayaman ni Simoun sa tulong ng mapang ipinagkaloob ni Tata Matyas. Ngunit, sa kabila ng kabutihang palad na ito, namatay sina Karyo at Martin. Sinalakay si Karyo ng isang pating, samantalang si Martin naman – dahil sa pagkanais na masarili ang natuklasang kayaman - ay namatay sa pamamagitan ng mga kamao ni Mando. Nang matapos ang digmaan ay nagbalik nga ang kapayapaan, ngunit nagbalik din ang mga dating pamamalakad ng mga mayayaman at maylupa. Kung kaya’t hindi nawala ang paksang panlipunang iniharap sa pamahalaan, sa mga asendero at sa mangagalakal ng mga samahan ng mga magsasaka sa bukirin at ng mga manggagawa sa lungsod. Nangibang-bayan si Mando upang ipagbili ang mga kayaman at nang maging salapi, sapagkat bago siya umalis ay nagtatag siya ng isang pahayagan, ang Kampilan. Dahil sa kaniyang paglisan mula sa Pilipinas, ipinagkatiwala niya ang pagpapalakad ng Kampilan kay Magat, na isa ring dating kagerilyero. Tatakbo ang imprenta sa tulong din ang iba pang dating mga naging gerilya, katulad nina Tata Matyas, Andres, Rubio, at Dr. Sabio. Si Dr. Sabio naman, na dating guro, ay nangako kay Mando na paiinamin ang mga bagay na itinuturo sa paaralang Freedom University (Pamantasan ng Kalayaan), na itinatag din ni Mando, para sa ikabubuti ng kabataan. Ang huli ay isa rin sa mga tagubilin ni Mando, bago maglakbay sa Europa at Estados Unidos. II. TAUHAN Si Mando Plaridel Si Mando “Andoy” Plaridel ang pangunahing tauhan sa nobelang ito. Ang tunay na pangalan niya ay Alejandro Pamintuan. Ngunit nang sumapi siya sa kilusan ng mga gerilyero ay ginamit niya ang pangalang Mando. Naging gerilyero si Mando nang ipagkanulo siya sa mga Hapon ng amo niyang si Don Segundo Montero, isang mayamang asendero at kolaborador na nakatira sa Look ng Maynila. Dating pinag-aaral si Andoy ng mangangalakal na si Don Segundo, na ang tanging pasuweldo lamang ay ang pantustos sa pag-aaral.
  • 17. Si Don Segundo Montero Bilang mayamang may-lupa at may pagpapahalaga sa pagpapanatili ng katayuan sa lipunan – sa panahon man ng kapayapaan o digmaan – nakipagkasunduan si Don Segundo Montero sa mga bagong mananakop na mga Hapones. Ginamit niya ang kaniyang pananalapi, mga pag-aaring bagay, mga kamaganak at mga tauhan. Maging ang anak niyang si Dolly ay ginamit ang kakanyahan bilang babae at ang pamukas na “pag-ibig” sa pakikisama sa mga Hapon, at nang lumaon, sa mga opisyal na Amerikano rin. III. BANGHAY Isang alila si Andoy na ipinahuli ni Don Segundo Montero sa mga Hapones sa kadahilanang isa raw itong gerilya. Sa kabundukan siya napunta at nakitulog siya sa bahay ni Tata Matias. Si Tata Matias ang nagturo kay Andoy sa Dagat Pasipiko na Pinagtapunan ni Padre Florentino sa kayamanan ni Simoun. Sa tulong ng dalawang gerilya na sina Karyo at Martin, nakuha ni Ando yang kayamanan. Sa lkasawiang palad , namatay si Karyo dahil sa kagat ng pating. Upang masolo ni Martin ang kayamanan,tinangka niyang patayin si Andoy ngunit di siya nagtagumpay. Nataga ni Martin si Andoy sa pisngi kaya iyon ang dahilan kung kaya't tinago siya sa katauhang Mando Plaridel. Nagtatag si Mando ng kampilan at ang namumuno ay ang kanyang kaibigan si Magat (Editor ng kanyang pahayagang kampilan.) Nakabili ng bahay si Mando at dito ay pinatira niya si Tata Matias. Walang kamalay-malay si Tata Matias na siya si Andoy.Sa Paris,nagkita si8 Mando at Dolly Montero na anak nina Donya Julia at Don Segundo na dati niyang mga amo. Nagkalapit sina Mando at Dolly na muntik na itong halayin at ipinagtanggol ito si Mando. Minsan inalok ni Dolly Na dumalo si Mando sa isang handaan at ipinakilala niya ito sa mga panauhin at isa doon ang Presidente. Nagkaroon ng mga komentaryo ukol sa lampilan at ito raw ay laban sa administrasyong nunit ay ipinagtanggol ni Mando,sinabi niya na ang kanyang pahayagan ay nagsasabi lamang ng pawing katotohanan. Sa asyendang nagkaroon ng isang pulong at kabilang dito ang mga magsasaka.Naging tagapagsalita nila si Mando,Tata Pastor at Senador
  • 18. Maliwanag.Nasunog ang asyenda,walang ibang pinagbintangan kundi ang mga magsasaka na nagging tagapagsalita nila. IV. TONO Ang tono nito ay seryoso, paintelektuwal, at walang halong pagbibiro. V. PUNTO DE VISTA Nagsimula ang unang kabanata sa paglubog ng araw sa kagubatan. Narating ni Mando Plaridel - at ng dalawang pa niyang kasama - ang bahay-kubo ni Tata Matyas na nasa bulubundukin ng Sierra Madre. Si Tata Matyas ay isang dating rebolusyonaryo na nakibaka laban sa mga Kastila at Amerikano. Ang mga kasama ni Mando ay sina Karyo at Martin, na mga kapwa gerilyero rin. Tumakas sila mula sa isang bigong pakikipagtunggali laban sa mga sundalong Hapones na lumusob sa kampo nila sa Sampitan. May mga tatlo o apat na buwan na ang nakaraan ng huling dumalaw si Mando sa tirahan ni Tata Matyas. Noong huling pagbisita ni Mando kay Tata Matyas ay nakapagpalitan sila ng mga usapin hinggil sa kanilang mga sariling suliranin, at maging tungkol sa simulain nila sa kilusan. Napagusapan din nila ang Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Jose Rizal, lalo na ang kinahinatnan ng kayamanan ni Simoun (ang pangunahing tauhan sa El Filibusterismo) matapos na itapon ang mga ito ni Padre Florentino (isa pang tauhan sa El Filibusterismo). Ayon kay Tata Matyas, magagamit sana ang kayaman ni Simoun bilang panustos sa mga pangangailangan ng mga gerilya. Naniniwala si Tata Matyas na totoo ang mga tauhan sa mga nobela ng bayaning si Jose Rizal, sapagkat kilala ng kaniyang mag-anak ang tunay na “Padre Florentino”. Kung bata pa lamang siyang katulad ni Mando ay sisisirin niya ang dagat para hanapin ang nawawalang kahang-bakal ni Simoun. Naniniwala rin si Tata Matyas na ang lahat ng mga bayani – bukod pa kina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at Apolinario Mabini – ay dapat na maging huwaran ng mga mamamayang Pilipino. VI. PAKSA O TEMA Paksang Pangngalan Gumuguhit ng larawan ang alila Paksang Panghalip Tayo ay dapat magbigkis ng magpakumbaba . Paksang Pandiwa mahusay na alila . Paksang Pang-uri dinadakila ang makabayan. Paksang Pang kabundukan siya napunta
  • 19. at nakitulog siya sa bahay ni Tata Matias ang bahaging pinagtututan ng pansin o pinaguusapan sa pangungusap. Ito ay maaring tao, hayop, bagay, lugar o pangyayari na nagsisilbing pokus ng diwang isinasaad sa pandiwa. May anim uri ng paksa-pangngalan, panghalip, pang-uri, pang-abay, pandiwa at pawatas. VII. TEORYA/DULOG Teoryang Sosyo-Politikal VIII. REAKSYON/KOMENTO Sa nobelang ito ay natuto ako na wag maging mapag sarili at matutong magbigay sa ibang tao.
  • 20. Patnubay Aniceto F. Silvestre Makapal na ulap: mataas na bundok ang nakakatulad, di mapaglagusan ng dating liwanag. Matang naghahanap, ang animo’y bulag: guniguni lamang ang nagpapaningas, at sikdo ng dibdib ang nakakausap. Ngunit kung pasilay ang kahit iisang bituin man lamang, ang bituing yao’y nagiging patnubay. Parang inilagay ng banal na Kamay: (O, dilag ng langit!) ang hanging amihan, nagiging harana ng nahintakutan. Ang sa ibang dusa: madalas mangyaring nagiging balisa ng nangaghahanap ng bagong ligaya. Ngunit pag nagbata, bukas-makalawa, nagiging patnubay ng madlang pag-asa, langit man, sa luha’y buong nakikita. Sa hangi’y langhapin ang singaw ng lupa, tubig at pananim, at diya’y may bango sa madlang panimdim. Di dapat limutin na patnubay natin: kahit ang anag-ag ng munting bituin, patak man ng luha, bakas man ng lagim. Ang sinag ng tala, bayaang patnubay ng paningi’t diwa; at ang agos namang lumuwa-sumuba, bayaang magbadha ng kahit himala ng matatalunton ng madlang pithaya
  • 21. A. URI NG TULA B. SANGKAP NG TULA I. TUGMA Ang tugma ay pagkakapareho. Maaring pagkakapareho ng ugali o gusto. Kung sa tula, ang tugma ay pagkakapareho ng tunog sa dulong bahagi ng taludtod. Tulad ng lap,lad,nag,nap,lag. Sa una at ikalalawang taludtod ay mga patinig sa ikatlo naman ay mga katinig ang ginamit ng manunulat at sa uling taludtod ay patinig. II. SUKAT Ang sukat ng tula ay tumutukoy sa bilang ng pantig (syllables) sabawat taludtod (stanza). Ang karaniwang sukat ng isang tula ay wawaluhin at lalabindalawahin. Ginamitan ito ng 6:12-12, 6:6:12-12. Ito ay tradisyunal na anyo ng tula. Ang cesura nitoay pandaliang pinapahinto kapag binibigkas ang tula. III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA Para sakin ang PATNUBAY ay gabay na makatutulong sa mga pagsubok na tatahakin lalo na sa isang paglalakbay. Sa paglalakbay ay kailangan ng gabay na tutulong sayo upang ika'y makaligtas at mapagtagumpayan ang iyong mithiin. Gaya ng iyong mga magulang, sila ang ating gabay upang tayo ay makapagtapos ng ating pag-aaral at magtagumpay sa buhay IV. TALINGHAGA Maraming kaisipan ang taglay ng Tulang Patnubay ni Silvestre. Isa itong maikling salaysay na bunga ng anyong na malimit nangangaral o nagpapayo hinggil sa isang pangyayari, na kadalasang isinasalarawan ang isang moral o relihiyosong aral. Taliwas sa pabula, ang parabula ay walang inilalahok na tauhang hayop, halaman, bagay, at puwersa sa kalikasan na pawang kumikilos at nagsasalita gaya ng tao. Isang katangian nito ang pagiging isang kuwentong naglalahad o nagpapakita ng kung paanong katulad ng isang bagay ang iba pang
  • 22. bagay. Karamihan sa mga talinghagang nasa Bibliya ay mga kuwentong sinabi ni Hesus, na nagtuturo ng kung ano ang katangian ng Kaharian ng Diyos. V. IMAHEN O LARAWANG DIWA Ginamit dito na halimbawa ang mga likas na yaman, tayong mga tao ay nagbubulag-bulagan sa ating mga nakita at kinatatayuan. VI. ALIW-IW Tradisyunal ang pagbigkas nito, taglay ng tulang ito ang maindayog na pagbigkas. Halimbawa sa Unang taludtod Makapal na ulap, dito parang gusting sabihin ni Silvestre na tayo ay nagbubulag-bulagan.
  • 23.  (Clara, Roilo) Bangkang Papel Genoveva Edroza-Matute Ang kwentong ito ay tungkol sa pagbabalik-tanaw ng tagapagsalaysay sa tuwing nakakakita siya ng mga batang nag papalutang ng bangkang papel. Isang batang lalake ang nagising sa malakas na dagundong at nakasisilaw na liwanag subalit napagtanto niyang walang pumapatak sa kanilang bubungan. Hinanap niya ang kanyang ama sa kanyang ina ngunit pinatulog lamang siya nito sapagkat magpapalutang pa siya ng bangkang papel bukas.. Subalit hindi niya napalutang ang mga bangkang papel dahil paggising niya kinabukasan ay nakita niya ang kanyang inang nakalugmok sa sahig habang hinahaplos-haplos ang buhok ng kanyang kapatid na si Miling. Napakaraming tao sa paligid at wala ni isa man sa kanila ang nagpaliwanag sa kanya sa nangyayari. Ayon sa malakas na tinig, pinalilikas na ang mga residente sa ligtas na pook kasama si Kapitan Isidro. Napag-alaman ng batang lalake na ang kanyang ama ay kasama sa labinlimang patay sa sagupaan ng mga kawal at taong- bayan. Tinanong niya ang kanyang ina kung bakit pinatay ng mga sundalo ang kanyang ama ngunit hindi rin alam ng kanyang ina ang sagot sa kanyang tanong dahil sa parehas nilang hinahanap ang kasagutan.
  • 24. I. TAGPUAN Ang tagpuan ng kwentong “Bangkang Papel” ay sa bahay lang mismo ng pamilyang nangulila dahil sa pagpanaw ng kanilang padre de pamilya kaya pala nagtataka at nangangamba sila nung una pala kung bakit di pa ito umuuwi sa kanilang bahay. II. TAUHAN Ang mga tauhan ay ang batang lalaki na mahilig gumawa ng bangkang papel at paanurin sa baha, ang kanyang ina na nag aalaga sa kanilang magkapatid, at ang kapatid niya. III. BANGHAY Napakaraming tao sa paligid at wala ni isa man sa kanila ang nagpaliwanag sa kanya sa nangyayari. Ayon sa malakas na tinig, pinalilikas na ang mga residente sa ligtas na pook kasama si Kapitan Isidro. Napag-alaman ng batang lalake na ang kanyang ama ay kasama sa labinlimang patay sa sagupaan ng mga kawal at taong-bayan. Tinanong niya ang kanyang ina kung bakit pinatay ng mga sundalo ang kanyang ama ngunit hindi rin alam ng kanyang ina ang sagot sa kanyang tanong dahil sa parehas nilang hinahanap ang kasagutan. IV. PUNTO DE VISTA Ang panauhan ng kwento ay ang mga ng tao na humihingi ng KALAYAAN sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga karapatan natin ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa buhay. V. TONO Lungkot ang namumutawi sa kwentong ito dahil hindi birong mawalan ng mahal sa buhay kahit sabihin mong wala ka pa sa tamang pag-iisip. Iba pa rin kapag kasama mo ang pamilya mo ng buo at nakasanayan mo sa pang-araw araw na buhay mo. Kailangan nating tiising ang sakit at lungkot dahil sa pagkawala ng ating mahal sa buhay.
  • 25. VI. PAKSA O TEMA Ang tema o gustong pakahulugan ng kwento ay hindi mo alam ang pwedeng mangyari bawat oras na dumadaan sa buhay mo, mapa sa ibang tao man, sa paligid o kahit sa mga bagay na di mo inaasahan. VII. TEORYA/DULOG Ang teoryang ginamit sa kwento ay Teoryang Bayograpikal dahil ang manunulat ay nagsusulat ng mga bagay na personal niyang nararanasan at nakikita sa kanyang paligid . Kung gayon, ang mga isinusulat niyang mga akda ay mga hibo o impluwensiya ng mga karanasan at nangyari sa buhay.Ito'y namayagpag sa Kasalukuyan. VIII. REAKSYON/KOMENTO Nakakalungkot ang nangyari sa bata , sa kanyang ina at kapatid na walang kamalay malay na kaya pala hindi pa umuuwi ang kanyang ama ay dahil napatay na ng mga kalaban.
  • 26. Kalayaaan Patrocinio V. Villafuerte sa balintawak ang gumising ay isang sigaw bumalik ang sagot na tila alingawngaw KALAYAAN at sa bawat lugar ay mauulinig ang dala ng hanging may saliw na awit KALAYAAN narinig namin doon sa taniman narinig namain sa mangangalakal narinig namin hanggang doon sa karagatan KALAYAAN bawat makata awit ang nalilikha at ang mga titik apoy ang ibinabadya KALAYAAN narinig namin sa manggagawa ng niyugan narinig namin sa mangingisda ng karagatan naring namin sa manininda ng pondohan KALAYAAN lahat ng Tao iisa ang sigaw kahit ang kapalit ay kanilang buhay KALAYAAN sa puntod ng alipin at punong mga angkan iisa rin ang tinig na itinitighaw KALAYAAN
  • 27. sa ituktok ng bundok hanggang sa kapatagan palakas ng palakas palakas ng palakas ang mapapakinggan KALAYAAN Narinig naming sa magwawalis na dukha Narinig naming sa mgahahabing maralita Narinig naming sa panday nsa yaman ay wala KALAYAAN Mula sa Templo,Mula sa Pook dalangina Ang Kris at Gulok nagtagis parang kidlat Kasabay ang sigaw na ang Hudyat KALAYAAN Narinig namin sa mga hikbi,hinagpis at panaghoy Narinig naming sa Pulong di matalunton Narinig naming hanggang sa Dakong Paroroon KALAYAAN
  • 28. A. URI NG TULA Tulang Liriko o Tulang Damdamin Ipinapahayag ang mga saloobin at damdamin ng makata. Ang kataga ng tulang liriko ay ngayon karaniwang tinutukoy bilang ang mga salita sa isang kanta.Ang Tulang liriko na uri ng mga tula ay hindi nagpapahayag sa isang kuwento na naglalarawan sa karakter at aksyon. Ang makata ay direktang sinasabi sa mambabasa, ang kanyang sariling damdamin, iniisip, at persepsyon. B. SANGKAP NG TULA I. TUGMA Ang tugma ng tula ay salitang pag gamit ng katanig at patinig. Sa unang saknong ay puro katanig at sa susunod ay patinig naman salitan lamang ang katinig at patinig sa bawat isang saknong. II. SUKAT Ang tula ay may sukat na labing dalawa at labing isa. III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA Ang tinutukoy ang paksa sa tula ay ang mga ng tao na humihingi ng KALAYAAN sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga karapatan natin ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa buhay at dahil na din ang bansa natin ay isang malayang bansa. IV. TALINGHAGA Ang tulang “Kalayaan” ay binuo ng mga salitang di gaano kalalalim kaya madali maintindihan at makuha kung ano ang gustong ipahiwatig at iparating sa mga makakabasa nito. V. IMAHEN O LARAWANG DIWA Sa tulang ito naipakita ang kagustuhan ng mga Pilipino na magkaroon ng Kalayaan sa sarili nila at sa bayang kanilang ginagalawan.
  • 29. VI. ALIW-IW Sa pagsusuring nagawa ay may indayog na ginamit sa tula. Magpapatunay dito ay ang pag gamit ng tulang ito sa sabayang pagbigkas para ilaban sa isang kompitisyon at iba pa. VII. TONO Ang tono sa tula ay nagpapakita ng pagpurisigi sa karapatan ng mga Pilipino na magkaroon ng kalayaan. VIII. PERSONA Ang persona sa tula ay para sa ating mga Pilipino na gutom sa kalayaan na hinahanap pa din ang sarili at pagkakakilanlan sa sariling bayan. IX. TEORYA/DULOG Ang teoryang ginamit ay Teoryang Eksistensyalismo. Ito’y dahil ang tula ay nakatuon sa buhay ng manunulat at sa buhay ng mga taong katha lamang. Malinaw din dito ang proseso ng pagiging at hindi pagkakaroon ng tamang sistema ng paniniwala tulad ng relihiyon at moralidad ang dapat bigyang pansin ng tao upang mamuhay siya ng tunay. Laban din ito sa establisimiyento, at di-kompormista, at sa huli isang teorya ng pagiging tunay na tao sa kabila ng masasabing impluwensya at pananakot ng relihiyon at moralidad ng bawat tao. X. REAKSYON/KOMENTO Ang tinutukoy sa tula ay ang mga ng tao na humihingi ng KALAYAAN sa kanilang sarili at sa bayan dahil alam naman nating isa sa mga karapatan natin ang maging Malaya ata gawin ang mga gusto natin gawin sa buhay at dahil na din ang bansa natin ay isang malayang bansa.
  • 30.  (Dacillo, Al Vincent ) Sa Lupa ng Sariling Bayan Rogelio R. Sicat Bata pa lamang ay naulila na ito sa magulang. Kaya't Inampon ito ng kanyang tiyuhin na si Tata Indo. Lahat ng pagmamalupit ay naranasan niya sa kamay ng kanyang Amain. Kaya't siya'y nagsumikap Na abutin ang kanyang pangarap. Naging manunulat siya sa isang pahayagan sa kanilang bayan at sa gabi naman ay nag aaral siya. Hanggang sa makatapos siya ng pag aaral at naging topnotcher. At naging isang tanyang na abugado sa Maynila at nagkaroon ng isang malaking bahay sa quezon City. At napangasawa niya si Ising na taga San Fernando at nagkaroon sila ng Anak. Sa kabila nang kanyang katanyagan ay hindi nya pa rin malimutan ang sakit at sama ng loob na dinanas nya sa san roque kahit na nangamatay na ang mga gumawa nito sa kanya. At loob ng mahabang panahon ay hindi siya pumunta umuwi doon upang dalawin ang puntod ng kanyang mga magulang. Hanggang sa isang araw ay lumapit sa kanya ang Tiyo Julio niya upang magpatulong ukol sa lupa. Hindi naman ito nabigo sa paghingi ng tulong kay Layo. Ikinagulat ng lahat nang malaman na mayroon siyang kanser. Labis ang kalungkutang nadarama ng kanyang pamilya. Itinatago niya ang takot na nararamdaman. Ipinipilit niya na huwag siyang ilibing sa san roque dahil sa galit at poot na nararamdaman niya. Ngunit pinayuhan ito ni Tiyo Julio na sa kalaunan din ay naintindihan niya at napatawad niya ang mga taong nagpahirap sa kanya noon. At Iniuwi rin ang kanyang katawan sa San Roque at doon na rin Inilibing.
  • 31. I. TAGPUAN San Roque, Quezon City, San Fernando, II. TAUHAN  Layo - Atty. Pedro Enriquez - Naulila ng Maaga sa magulang at inampon ng kanyang malupit at kuripot na Amain na  kapatid ng kanyang Ama. - Nagsumikap at nagging isang tanyag na abugado sa Lungsod.  Tiyo Julio - Ang natitirang kamag-anak ni Layo  Ben - Ang Anak ni Tiyo Julio  Ising - Ang asawa ni Layo  Fe - Ang Anak ni Layo at Ising  Tata Indo - Kapatid ng Ama ni Layo. Ang malupit at kuripot na Amain na nag ampon sa kanya.  Gallego - Pinaka mayaman sa San Roque at nagmamay –ari ng isang poultry. III. BANGHAY Naulila si Layo mula ng kanyang pagkabata at siya'y inampon ng kanyang amain na si Tata Indo. Kinamuhan nya ito dahil sa kanyang kalupitan at nadala nya ang pagkamuhing iyon hanggang sa kanyang paglaki. Nakapag-aral sya ng abogasya at naging kilalang abogado sa Maynila, naging matagumpay sya at nagkaroon ng maraming pag-aari pati sa ibang lugar. Nilapitan si Layo ng kumpare ni Tiyo Julio para magpatulong sa isang kaso sa manahan at simula nun ay nagkikita na sila. Naging malapit sila Tiyo Julio at Layo sa isa't-isa; sya na lamang ang taga-San Roque na tinuturing na kadugo ni Layo, kasama ang kanyang anak na si Ben. Nang malaman nilang may kanser si Layo, madalas syang dinadalaw nila Tiyo Julio at Ben. Binilin ni Layo sa kanyang asawa na si Ising na sa Maynila nya gustong mailibing, pero sa San Roque (kung saan sya nagmula) sya inilibing nang sya ay pumanaw na. IV. PUNTO DE VISTA Sa bawat takbo at yugto ng buhay ay ikaw ang gumagawa. Kaya't marapat lamang itong pagbutihin at dapat ay maging handa sa lahat ng pagsubok na haharapin.
  • 32. V. TONO Damdamin ng katapatan at pagmamahal sa sariling bayan at pagmamalki sa kultura at kasaysayan nito. VI. PAKSA O TEMA Pagtanaw sa Pinanggalingan- Kahit gaano kalayo pa ang iyong marating, sa bandang huli ay babalik at babalik ka rin sa kung saan ka galing dahil dun ka nabuo at parte na yun ng katauhan mo habang buhay. Kakayahang Magpatawad- Isipin na lamang na kung ano man ang naranasan mong kalupitan ng kahit sino sayo bilang aral na nagpatatag ng iyong katauhan. Ang tao ay walang karapatan na hindi magpatawad ng kahit na sino. Pag-abot ng Pangarap- Sa kwentong ito, nagsimula si Layo bilang isang ulila. Pagkatapos ng ilang taon, sya ay naging abogado at kinilala ng maraming tao. VII. TEORYA/DULOG Teoryang Humanismo Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp. VIII. REAKSYON/KOMENTO Sa akdang ito, nararamdaman ko ang impresyon ni Layo na parang gusto niyang maghiganti sa mga taong nagpahirap sa kanya. Gusto niyang ipamukha sa kanila na “Heto nako Ngayon” Ngunit hindi niya ito magawa dahil kahit papaano ay utang parin niya sa kanyang Amain ang kanyang buhay sa pagkupkop sa kanya. Ginawa na lamang niya itong inspirasyon upang umunlad ang kanyang buhay.
  • 33. Manipesto ng Isang Dayo Pat V. Villafuerte 1. nakahihirin ang bawat paglunok ng laway na sinaid ng mga pagbilin at pagpapaalala habang ang bawat bisig at mga labi ay nag-iiwan ng bakas ng pangungulila. di mahawan ang sapot ng pagluha na binikig ng putul-putol na pangangaral at paninisi, ng pangangatuwiran at pagtanggap, ng pagbabalik-loob at pagpapatawad. sa nalalapit kong paglisan, kayraming nag-ugat na samu’t saring alalahanin na parang asidong tumutunaw sa aking puso at kaluluwa: doon, sa establisyementong ang naghahari’y kapangyariha’t dolyar ay naroon sila’t tila mga rebultong di mapagtanungan, walang tamis ng pagtanggap, silang nangabulag sa aking papel, silang nangapipi sa aking dokumento, silang mga umalipusta sa aking diploma, silang mga nangiligkig sa aking serbisyo, mula ulo hanggang paa, ang pagkakatitig nila’y sumusunog sa aking puso’t utak. hinalay ako ng kanilang maaanghang na salita niluray ako ng kanilang matatalim na tanong dinurog ako ng kanilang di-masikmurang pamumuna. habang doon, sa dako pa roon sa lugar naming tanging sikat ng araw ang nabubuhay ay limang bibig ang sa aki’y naghihintay at umaasam. ay, wala na. wala nang bisa ang pakiramdaman wala nang ritmo ang awit ng aking pagsusumamo. sa gabi, at bukas ng gabi, at sa susunod pang mga gabi . . . habang binabagabag ako ng pudpod na puwit ng saingan at atungal ng aking bunso - ang binabanig ko’y lungkot, ang inuunan ko’y hapis, ang kinukumot ko’y luha habang sa aking tabi, ang aking asawa’y nangingiki sa lagnat at pagkalam ng sikmura. ay, ano’t di ko mayakap ang buwan gayong nakamatyag sa akin sa buong magdamag? ay, ano’t di ko mahagkan ang hangin gayong idinuduyan akong may pagsuyong ganap? kayat nagpasya ako – nasa paglisan ang ulap, nasa pagtakas ang langit,
  • 34. nasa pagpapaampon ang kaluwalhatian. 2. kayrami naming tumawid-dagat sa silong ng mga bituin bawat buntung-hininga’y isang usal na dalangin, bawat ubo-dahak-dura’y isang awit ng paghiling, bawat araw ay isang siklo ng pakikipagtunggali, bawat oras-minuto-segundo’y isang sipol ng pag-asam. at isang bagong daigdig ang kumupkop sa akin - binago ako ng kanyang kultura’t sibilisasyon, ng kanyang saloobin at mithiin. binuhay ako ng munting negosyong pausad-usad matapos makipagkalakalan, habang sa nilisang bayan ay naibubulong sa akin ng hangin - ang maraming pagsabog, ang lantarang katiwalian, ang dayaan sa eleksyon, ang pagmamaltrato sa mga bata, babae, matanda’t kasambahay; ang abot-langit na pamumulitika, ang labanang muslim at militar, ang pagbagsak ng ekonomiya’t ang pagkalagas ng mga militanteng bayani ng lansangan. paulit-ulit. paulit-ulit. paulit-ulit. ay, salamat sa pagkupkop sa walang kaseguruhang pag-ampon na hininog ng maraming pag-aalinlangan. dito, ang dayuhang tulad ko’y iginagalang dito, ang dayuhang tulad ko’y may laya’t karapatan dito, ang dayuhang tulad ko’y pinahahalagahan. ay, salamat sa pagkupkop salamat sa mayroon nang kaseguruhang pag-ampon na hininog ng maraming pangako. 3. isang pahina ang idinagdag sa kasaysayan ng pandarayuhan. maghahatinggabi, malalaking yabag ang tila bumiyak sa namamahingang lupa saliw ng mga iyak, hikbi, atungal, ungol, sigaw, panangis at panaghoy. isang grupong unipormado ang sumuyod sa aming komunidad – hinahanap ang isang kapirasong papel itinatanong ang legalidad ng aming panananahan. ginagalugad ang aming mga ari-arian. para kaming mga bubuwit na naghahanap ng mapaglulunggaan alumpihit, nagsusumiksik sa isang sulok upang makaiwas sa maraming paghataw tulak dito, tulak doon . . . hataw dito, hataw tdoon . . .
  • 35. kayrami naming hinubdan ng laya’t karapatan – lalaki’t babae, kahit matanda na’y may iisang kahatulan: lpiit ang mga ilegal na naninirahan! ito ang dikreto. ito ang kapasyahan. ito ang kahatulan. 4. isang manipesto ang aking inihanda na isinulat ko sa dugo at luha, ngalan ng dalawang daan at labing anim na kaluluwang ligaw ang nakatala - hinihingi nami’y kalayaan at katarungan, katarungan at kalayaan. ngunit . . . may lambong ang ulap na hatid ng langit, may takip na anino ang mukha ng buwan, parang kamatayang di napaghahandaan ang aking naranasan. mangyari, lupig ako ng isang sistema, supil ako ng isang ideolohiya, kontrolado ako ng politika. bansa sa bansa, asyano sa asyano, tao sa tao. bansa, asyano, tao. isang dilema ang pagpili: rehas na bakal o bansang nilisan . . . piitan o balik-bayan? may pagkakataon palang kailangang kainin ang suka’t inumin ang laway at ipagpikit-mata ang isang pagpapasya. ngayo’y babalikan ko ang nilisang bayan na humalay sa akin, lumuray sa akin, dumurog sa akin. ay, isang pagpapatiwakal ang gagawin kong pagbabalik. ang pagbabalik ay isang pagpapatiwakal. huwag naman sanang sa pagbabalik ko, ang sumalubong sa akin ay ang maraming pagsabog, ang lantarang katiwalian, ang dayaan sa eleksyon, ang pagmamaltrato sa mga bata, matanda’t kasambahay, ang abot-langit na pamumulitika, ang labanang muslim at militar, ang pagbagsak ng ekonomiya’t ang pagkalagas ng mga militanteng bayani ng lansangan. dahil kapag ito ang naganap, kapag ito ang aking nasaksihan, isang bagong manipesto ang maidaragdag sa kasaysayan.
  • 36. A. URI NG TULA Tulang Liriko- Nagpapahayag ito ng mga saloobin at pakiramdam ng makata. Ang Tulang liriko na uri ng mga tula ay hindi nagpapahayag sa isang kuwento na naglalarawan sa karakter at aksyon. Ang makata ay direktang sinasabi sa mambabasa, ang kanyang sariling damdamin, iniisip, at persepsyon. B. SANGKAP NG TULA I. TUGMA Ito ay walang tugma. Ito’y walang tugma dahil ito ay nasa malayang taludturan. Kung saan nakasaad na ang malayang taludturan ay walang sukat at tugma bagkus ito’y kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga. II. SUKAT Ito ay nasa isang malayang taludturan o free verse. Ito’y dahil wala itong sukat at tugma ngunit ito ay kinapapalooban ng kaisipan at talinghaga. III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA Ang tula ay tungkol sa mga kababayan natin na gusting mangibang bansa upang matugunan ang pangangailangan ng pamily at makaahon sa hirap. IV. TALINGHAGA Ang tulang ito ay masasabi kong malaman at malalim ang mga salitang nagbigay ng kahulugan sa katatagan nating mga Pilipino at kung paano tayo hindi sumusuko sa bawat hamon ng buhay. V. IMAHEN O LARAWANG DIWA Naipakita ng tula ang tunay na ugali at karakter ng mga Pilipino sa pagmamahal at pagmamalasakit para makaahon sa hirap at magkaroon ng magandang buhay. VI. ALIW-IW Sa pagsusuring nagawa ay may indayog na ginamit sa tula. Magpapatunay ditto ay ang pag gamit ng tulang ito sa sabayang pagbigkas para ilaban sa isang kompitisyon at iba pa.
  • 37. VII. TONO Ang tono sa tula ay nagpapakita ng paghihirap at kahit papaano ay pagkadismaya sa mga kamalasan na nangyayari sa pagtawid nila sa ibang bansa o ang mga paghihirap na dinadanas nila VIII. PERSONA Ang persona sa tula ay ang ating minamahal na mga “OFWs” na nagpapakahirap sa ibang bansa para sa atin. Kasama rin ang mga Pilipino sa mga makabagong panahon ang tinutukoy sa tula. IX. TEORYA/DULOG Teoryang Humanismo- Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyangtuonang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp. X. REAKSYON/KOMENTO Ang masasabi ko sa tula at sa may akda ay mahusay ang mga salitang kanyang ginamit at nagawa niya ng maayos ang gusto niyang iparating sa mga mambabasa. Ang sumulat ng tulang ito ay binigyan ng empasismo ang kahalagahan at paghihirap n gating mga kababayang nangingibang bansa upang magtrabaho.
  • 38.  (Domingo, Dennimar) Impeng Negro Rogelio Sukat Sa isang iskwater ay naninirahan si Impen at ang kanyang ina at kapatid. Sa tuwing aalis ng bahay si Impen bilang isang agwador ay lagi siyang pinagbibilinan ng kanyang ina na umiwas sa pakikipagaway lalo na kay Ogor. Si Ogor ang siga sa lahat ng agwador sa kanilang lugar. Madals nitong tuksuhin si Impen sanhi panlabas na anyo nito. Anak siya ng kanyang ina sa isang negrong amerikano . Meron siyang kapatid na anak naman ng kanyang ina sa isang Amerikanong puti kaya ganon na lamang ang pagtukso sa kanya ng mga tao. Isang araw sa kanyang pagiigib ay muli na naman siyang sinubukan ni Ogor. Pilit na isiningit ni Ogor ang kanyang balde nito kahit na si Impen pa ang nasa pila. Nakiusap si Impen kay Ogor na hayaan na lamang siya matapos ngunit hindi ito pumayag kaya naisip na lamang niyang umuwi. Subalit sa kanyang paglakad ay pinatid siya ni Ogor at tumama ang pisngi niya sa nabitiwang baldeng tubig. Dahil sa dugong dumaloy sa kanyang pisngi ay agad nitong tiningala ang kaaway at tinawag ang pangalan nito. Nagulat si Ogor at mabilis siya nitong sinipa. Nagpambuno ang dalawa. Subalit bigla ang paglakas ni Impen. Natalo at napasuko niya si Ogor. Ganoon na lamang ang pagkamangha ng mga kapwa niya agwador. Sa pagkakataong ito, pangingilagan na siyang tuksuhin ng mga iyon.
  • 39. I. TAGPUAN Ang pinangyarihan ng kwento ay sa may gripo, dito naganap ang tunggalian ng kwento. Hindi inilarawan mabuti ng akda kung ano ang itsura ng tagpuan ngunit isinaad niya kung saan nangyari ito. Nakatulong ito sa paglikha ng kinakailangang emosyon sa kapaligiran dahil sa lugar na ito ay ipinakita ni Impen (pangunahing tauhan) ang kanyang poot na mula pa noo’y nadarama niya kay Ogor. Angkop na angkop ang lugar na napili ng akda dahil sa lugar na ito’y maraming tao ang nag-iigib na nakasaksi sa pangyayari. Malaking pagbabago ang naganap matapos mangyari sa lugar na ito ang pagpatol ni Impen kay Ogor. Nakaramdam ng kapangyarihan si Impen matapos niyang mapasuko si Ogor. II. TAUHAN Impen Ang pangunahing tauhan sa maikling kwento ni Rogelio Sikat. Inilarawan siya bilang isang maitim o negro, sarat ang ilong at may makapal ang labi. Base sa kwento, siya lamang ang natatanging negro sa magkakapatid. Pinaniniwalaan niya na ang kanyang ama ay isang sundalong negro na matapos siyang ipanganak ay iniwan ang kanyang ina. Siya ay nagtitimpi sa mga pang-aasar na kangyang natatanggap mula kay Ogor at sa iba pang kagrupo neto ngunit ang huling away nila ang nakapagpabago ng buong kwento. Ogor Ang antagonista sa maiklling kwento. Siya ang hinihirang na hari ng kanilang grupo kung saa’y mahilig mangutsa kay Impen. Hindi naman maiging nailarawan si Ogor sa kwento. Nabanggit lamang na siya’y isang hari ng mga agwador. Base sa aking obserbasyon, makikitang siya ay mapangutyang tao mahilig niyang kutyain si Impen dahil sa balat nitong maitim at dahil na rin sa nanay nito. Siya ay gumanap bilang isang matinding kaaway ni Impen na nagdulot ng pagkakaroon ng tunggalian sa kwento.
  • 40. III. BANGHAY Naghuhugas ng kamay sa batalan si Impen nang kausapin o pangaralan siya ng kanyang ina. Binalaan siya ng kanyang ina na huwag na siyang makipag-away at uuwing basag ang mukha. Nagpunta si Impen sa igiban ng tubig dahil isa siyang agwador. Mahina na ang kita ng kanyang ina sa paglalaba at mahina na rin ang kanyang kita sa pag-aagawador ngunit patuloy siya sa pagtatrabaho kahit na maraming nang-aapi sa kanya. Inaapi siya dahil sa estado ng kanilang pamilya at dahil sa kanyang kulay. Isa sa mga matinding manukso sa kanya ay ang kapwa agwador na si Ogor. Napansin ni Impen ang langkay ng mga agwador sa may gripo. Nakaanim na karga siya at may sisenta sentimos nang kumakalansing sa bulsa ng kanyang maong. Nanatili siya roon upang mag-igib pa at tatanghaliin siya ng pag-uwi. Nakita niya si Ogor sa isang tindahan malapit sa gripo. Tulad ng nakagawian nito, agad siya nitong tinawag na Negro at pinagsalitaan ng masasakit na salita. Sumingit si Ogor sa pila nang si Impen na ang sasahod ng balde niya. Sa kagustuhang makaiwas sa gulo, hindi na umimik si Impen at nagpasyang umalis na lamang. Pinatid ni Ogor si Impen nang papaalis na ito sa pila. Nabuwal si Impen. Tumama ang kanan niyang pisngi at nagalit si Impen at nagsuntukan sila. Hindi tumigil si Ogor sa pagtadyak, pagsuntok, at pananakit kay Impen hanggang sa labis nang napuno ng poot si Impen. Humina si Ogor sa sunud-sunod na dagok at bayo ni Impen sa kanya. Sumuko siya kay Impen, na ikinagulat ng lahat. Maraming sandaling walang nangahas na magsalita. Naramdaman ni Impen ang paghanga mula sa mga taong pumalibot sa kanila ni Ogor. Tiningnan ni Impen ang nakabulagtang si Ogor. Nakadama siya ng kapangyarihan. IV. PUNTO DE VISTA Ang naglalahad sa kwento ay nasa ikatlong panauhan dahil ang may-katha ang nagsasalita sa kwentong ito. Ang pagsasalaysay ay nagkaroon ng pagbabago matapos mangyari ang rurok ng kwento, ang pagsuko ni Ogor sa kanilang suntukan.
  • 41. V. TONO Ang emosyon na nagdala sa kwentong ito ay ang galit o poot. Matagal ng nagtitimpi si Impen sa pangungutya ni Ogor. Ang mga salitang ginamit sa istoryang ito ay magaan na tama lamang upang maintindihan ng mga normal na magbabasa. Ang istilo ng paglalahad ay angkop lamang sa kilos na nilarawan. Ang tono ng nagsasalita ay sadyang epektibo upang maintindihang mabuti ng mga mambabasa ang kwento. VI. PAKSA O TEMA Ang layunin ni Rogelio Sikat sa maikling kwentong ito ay matuto tayong lumaban at harapin ang takot sa anumang hamon ng ating buhay. Base na rin sa aking pagsusuri, Makikita rin natin sa kwento ito na si Impen ang nagtatrabaho para sa pamilya niya. Ito ay ang responsibilidad ng mga lalaki. Sila ang dapat na nagpapakain at ang bumubuhay ng pamilya. Sumunod dito ay ang pagkakaroon ng iba’t ibang kulany ng tauhan. Si Impen bilang Negro at si Kano bilang maputi, ipinapakita rito ang pagkakaiba-iba ng mga tao. Iba iba man tayo, hindi ito hadlang upang lagpasan ang ating mga problema. Ang huli ay ang pagkakaroon ng lakas ng loob ni Impen na ipagtanggol ang kaniyang sarili. Hindi dapat tayo magpaalipin sa mga takot na ating nararamdaman. Kailangan natin silang harapin at hindi pagtaguan o kaya’y takbuhan. Hindi habang buhay ay makakatakbo tayo sa bagay na ating kinakatakutan. VII. TEORYA/DULOG Realismo Ang teoryang ito ay tumatalakay sa katotohanan sa lipunan. Karaniwan nitong pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian, kahirapan at diskriminasyon. Madalas din itong naka pokus sa lipunan at gobyerno. Mahalaga din sa nagsusuri ng mga akda na sinusuri sa teoryang ito na maiugnay ang mga pangyayari sa akda o teksto sa lipunan. Sa maikling kwento ito, pinapaksa ng manunulat ang diskriminasyon na kalimitang makikita sa iba’t ibang lugar. Madalas itong mangyari sa labas ng bahay, eskwelahan at sa lugar ng pinagtatrabahuan. Sa kwentong ito, patuloy na kinukutya ni Ogor si Impen hanggang sa napuno na si Impen at nag-amok kaya nagkaroon ng away sa pagitan nila.
  • 42. VIII. REAKSYON/KOMENTO Ang storyang Impeng Negro ay isang mahalagang storya na nagtuturong maging mabuti at huwag manakit sa nanakit sa iyo. Si Impen ay niloloko lagi ni Ogor at sinasabi lagi ng nanay ni Impen na huwag lumaban pabalik at umalis na lamang. Laging niloloko at ipinagtatawanan si Impen dahil sa kakulayan niya at pati na rin ang pagkatao ng nanay nina. Si Impen ay isa sa mga pinakaitim sa pamilya niya. Siya’y maitim dahil ang tatay niya an isang Negrong galing sa Estados Unidos. Ang nanay naman niya ay pinagtatawanan din ng iba dahil siya’y tinatawag na parang “whore” dahil sa paging babae na nakakakuha ng para sa pagbibigay ng “pleasure” sa iba’t ibang lalaki. Si Impen ay laging niloloko ni Ogor dahil sa kalagayan ng kanyang pamilya at pagkatao ni Impen. Ang storyang ito ay nagtuturo na maging mas abutting tao at huwag gumawa ng di’ tama o patulan ang nanloko sa iyo.
  • 43. Ang Pagbabalik Rogelio Sikat Babahagya ko nang sa noo ay nahagkan, sa mata ko'y luha ang nangag-unahan, isang siya'y iwan ko sa tabi ng hagdan!... Sa gayong kalungkot na paghihiwalay, nalulumbay ako't siya'y nalulumbay! Nang sa tarangkahan ako'y makabagtas, pasigaw ang sabing "Umuwi ka agad," ang sagot ko'y "Oo, hindi magluluwat...!" Nakangiti ako, luha'y nalalaglag! At ako'y nagtuloy, tinunton ang landas, na kabyak ang puso't naiwan ang kabyak... Lubog na ang Araw, kalat na ang dilim at ang Buwan nama'y ibig nang magningning; makaurasyon na noong aking datnin ang pinagsadya kong malayong lupain; k'wagong nasa kubo't mga ibong itim ang nagsisalubong sa aking pagdating! Sa pinto ng nar'ong tahana'y kumatok, ako'y pinatuloy ng magandang loob; kumain ng konti, natulog sa lungkot, na ang puso'y tila ayaw nang tumibok; ang kawikaan ko, pusong naglalagot, tumigil kung ako'y talaga nang tulog! Nang kinabukasang magawak ang dilim, Araw'y namintanang mata'y nagniningning, sinimulan ko na ang dapat kong gagawin:
  • 44. Ako'y nag-araro, naglinang, nagtanim, nang magdi-Disyembre, tanim sa kaingin, ay ginapas ko na't sa irog dadalhin! At umuwi akong taglay ko ang lahat, mga bungangkahoy at sansaknong bigas, bulaklak ng damo sa gilid ng landas ay sinisinop ko't panghandog sa liyag, nang ako'y umalis siya'y umiiyak, O! ngayon marahil siya'y magagalak! At ako'y nagtulin, halos lakad-takbo! Sa may dakong ami'y may'ron pang musiko, ang aming tahana'y masayang totoo at ang panauhin ay nagkakagulo! "Salamat sa Diyos!" ang naibigkas ko, "nalalaman nila na darating ako!” Ngunit, O! tadhana! Pinto nang mabuksan, ako'y napapikit sa aking namasdan! apat na kandila ang nangagbabantay sa paligid- ligid ng irog kong bangkay, mukhang nakangiti at nang aking hagkan ang parang sinabi'y..."Paalam! Paalam!"
  • 45. A. URI NG TULA Sa tulang “Ang Pagbabalik” ni Rogelio Sikat ay nasa uri ng tulang liriko na siyang pumapaksa sa damdamin ng persona. Ito ay sumasailalim sa Elehiya sapagkat nagpapahayag ito ng damdamin o ang paggugunita sa taong sumakabilang-buhay na. Sa aking pagsusuri, makikita naman na ang kaniyang kabiyak ay namatay na ng siya’y nagbalik at nang kanyang hagkan ay parang kanyang sinabi’y, paalam. palaam. B. SANGKAP NG TULA I. TUGMA Ang tulang “Ang pagbabalik” ay nakapaloob sa makabagong kayarian ng tula na walang sukat at tugma. Ito ay tinatawag na malayang taludturan o free verse. Sa panahon ng kontemporaryo, marami ang nailathalang tula na hindi sumunod sa tradisyunal. II. SUKAT Ang tulang ito ay walang sukat dahil na rin ito ay nakapaloob sa malayang taludturan kung saan ay kabaligtaran ng tradiyunal na pagsusulat ng tula. III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA Ang tulang ito ay naglalaman ng lungkot sa kadahilanang sumakabilang buhay na ang kanyang mahal sa buhay. Ito’y naglalarawan ng damdamin ng isang lalaking namatayan ng mahal sa buhay. IV. TALINGHAGA Sa pagbabasa ng tulang "Ang Pagbabalik" ni Rogelio Sikat, masasabing ito'y nagtataglay ng talinghaga. Ito'y dahil napagalaw nang husto ng may-akda ang guni-guni o isipan ng mambabasa. Isang patunay dito, napa-isip ang mambabasa kung ano ang tinutukoy na "pagbabalik". Sa puntong ito, masasabing napagalaw ng mambabasa ang kanyang guni-guni. V. IMAHEN O LARAWANG DIWA Sa aking pagsusuri, masasabi kong ito ay nagtataglay ng pagpapagalaw ng kaisipan ng mambasa dahil na rin sa kakayanan nitong bumuo sa isipan ng mga
  • 46. mambabasa ang tunay na sitwasyon sa tula. Ang pangyayaring aking sinasabi ay ang araw ng kanyang pagbalik, kung saan nakita niyang nahihimlay sa kabaong ang kanyang iniirog. VI. ALIW-IW Sa aking pagsusuri, masasabi kong hindi tinataglay ng tulang ito ang pagiging maindayog marahil na rin sa kadahilanang hindi ito sumunod sa tradisyunal na pagkakasulat. VII. TONO Ang tono ng tulang ito ay nalulungkot. Hinagpis ang nadarama niya sapagkat sa kanyang pagbalik ay nakita niya ang kanyang irog na siyang nakalatay sa loob ng kabaong. Hindi niya inakala na sa kanyang pagbabalik, mawawala na ang kanyang minamahal sa buhay. VIII. PERSONA Ang persona ng tula ay ang taong nawalan ng minamahal sa buhay. Siya ang nagkkwento kung ano ang huling nangyari bago siya umalis at ang pangyayaring nadatnan niya ng siya ay dumating sa kanilang tahanan. IX. TEORYA/DULOG Teoryang Romantisismo Maituturing na ito ay nasa ilalim ng teoryang romantisismo dahil ito ay naglalahad ng mga pangyayaring nagaganap sa pang-araw araw. Higit na pinapahalagahan dito ang damdaming namumutawi sa persona na siyang nararamdaman ng mga mambabasa X. REAKSYON/KOMENTO Ang tulang “Ang Pagbabalik” ay isa nga namang napakagandang tula. Napapagalaw niya ang imahinasyong ng mga mambabasa na syang nagpapaganda at lalong nagpapaintindi pa ng tulang kanyang naisulat. Ang mga salitang ginamit dito ay mababaw lamang na siyang nagpanatili ng interes ng mga mambabasa.
  • 47.  (Hernandez, Jillian Ayn Sophia) Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga Pilipino? Robert Ong Sa unang bahagi ng libro sinalaysay ng manunulat ang mga nakagawian niya noon at ilang kultura at nakasanayang gawin ng mga Pilipino. Nariyan nang ikwento niya ang mga hilig niya gaya ng pakikinig ng radio. Ang pagkwento niya sa mga larong madalas niyang nilalaro pagkalabas niya mula sa skwelahan. Marami pa siyang kinuwento gaya ng mga kakaibang pangalan ng mga kalye, mga uri ng ‘jeepney driver’, nakakatawang mga pangalan ng negosyo at kung paano mo malalaman kung isa kang ‘martial law baby’. Ang bahaging ito ng libro ang pinaka nakaka-aliw para sa akin. Dahil habang binabasa ko ito ay napapadalas ang aking pagtawa. Ang introduksyon ng libro ay matatagpuan sa kalagitnaan na ng libro. Ang introduksyon ay nahahati sa apat na bahagi, ang introduksyon sa internet, sa Bobong pinoy, sa kwentuhang barbero at ending ng introduksyon. Sa bahagi ring ito ng libro lumitaw ang mga puna ng manunulat. May oras na napapangiti ako sa bahaging ito, ngunit ang madalas na naging reaksyon ko ay pagsang-ayon sa mga nabasa ko. Sa bandang dulo ng libro binahagi naman ng manunulat ang mga liham o mga akda ng mga bisita ng website na Bobong Pinoy. Dito naman lumitaw ang mga opinion ng ibang lahi o kahit mga Pilipino. Sa ilang mga liham o akda ay nakakatuwa dahil nagpapakita ito ng paghanga sa ating pagkain at kaugalian. Ngunit hindi naman lahat ay maganda. Merong ilan ay tila nasobrahan sa alab ng damdamin kaya nasobrahan din sa kanyang mga sinabi. Sa huling parte ng libro ay tila nagpapahatid ng mensahe ang manunulat. Nais ng manunulat na maging mulat ang bawat makakabasa nito sa mga magagandang bagay sa pagiging isang Pilipino. Galit at kalungkutan ang naramdaman ko sa bahaging ito ng libro, galit dahil sa mga akdang walang sapat na basehan pero sobra kung makapaghusga sa mga Pilipino. At nalulungkot dahil sa ilang mga Pilipinong ikinakahiya ang kanilang pagiging Pilipino, mga Pilipinong walang pagmamahal sa kanilang lupang sinilangan.
  • 48. I. TAGPUAN Maraming tagpuang binanggit sa libro, pero ang pinakamadalas na tagpuan ay sa Maynila. Ang pagkakalarawan ng libro sa Maynila ay isang syudad na maraming mahirap, laganap na prostitusyon at marumi. Meron ding tagpuan sa skwelahan, dito, sinalaysay ng manunulat ang mga larong madalas niyang laruin noon. Naging tagpuan din ang sementeryo, nang ikwento ng manunulat ang araw ng pagdalaw niya sa puntod ng lolo niya. Sa bahay, nang minsang may nangangaroling sa tapat ng kanyang bahay. Binanggit din ang isang tindahan dahil naalala ni Bob Ong ang mga panahon na may tindahan sila. Sa Quezon city naman, binigyang pansin ang mga kakaibang pangalan ng mga kalye doon. At sa Amerika naman ikinwento ng manunulat ang isang barbero na libre ang serbisyo. II. TAUHAN Ang librong nabasa ko ay walang ispesipikong tauhan. Kaya naman ang mga tagapagsalaysay lang ang pangunahing tauhan nito. Isa sa mga nagsasalaysay sa libro ay ang mismong manunulat nito. Isinalaysay ng manunulat ng libro ang mga kulturang Pilipino, pati ang mga karanasan niya noon pa man. Ilan pa sa mga naging tagapagsalaysay dito ay si Teresita Bacolcol, isinalaysay niya ang karaniwang tingin ng ilang taga-ibang bansa sa mga Pilipino. Isa pa ay si Herdy Yumul sa sinulat niyang “Who wants to be a Filipino?” Si Barth Suretski, isang Amerikano kung saan sinalaysay niya ang ilan sa mga napapansin niya kung bakit hindi umuunlad ang Pilipinas. Ang “The Parable of the Mountain Bike” na sinulat ni Orion Perez Dumdum kung saan ikinwento niya ang pagkakaibigan ng isang Amerikano at isang batang Pilipino. Mga Pilipinong ‘kulang sa malasakit sa bayan’ at ilang Pilipino naman na ‘matindi ang malasakit sa bayan’ ang binigyang pansin ni Joaquin Sy sa kanyang sanaysay na “Bago Maging Kulelat”. Sa “The Starbucks Principle” naman ni Nick Garcia, tinalakay naman niya kung gaano ba ka espesyal ang kape mula sa ’Starbucks’, at kung bakit giliw na giliw dito ang mga pa sosyal na Pilipino. Ang “A Matter of Taste” at “A Rhose by Any Other Name” ni Matthew Sutherland na tungkol sa pagkain at kakaibang mga pangalan ng Pinoy. At si Mack P. Magno na sumulat tungkol din sa pagkain ng mga Pilipino. III. BANGHAY Sa unang bahagi ng libro sinalaysay ng manunulat ang mga nakagawian niya noon at ilang kultura at nakasanayang gawin ng mga Pilipino. Nariyan nang ikwento niya ang mga hilig niya gaya ng pakikinig ng radio. Ang pagkwento niya sa mga larong madalas niyang nilalaro pagkalabas niya mula sa skwelahan. Marami pa siyang
  • 49. kinuwento gaya ng mga kakaibang pangalan ng mga kalye, mga uri ng ‘jeepney driver’, nakakatawang mga pangalan ng negosyo at kung paano mo malalaman kung isa kang ‘martial law baby’. Ang bahaging ito ng libro ang pinaka nakaka-aliw para sa akin. Dahil habang binabasa ko ito ay napapadalas ang aking pagtawa. Ang introduksyon ng libro ay matatagpuan sa kalagitnaan na ng libro. Ang introduksyon ay nahahati sa apat na bahagi, ang introduksyon sa internet, sa Bobong pinoy, sa kwentuhang barbero at ending ng introduksyon. Sa bahagi ring ito ng libro lumitaw ang mga puna ng manunulat. May oras na napapangiti ako sa bahaging ito, ngunit ang madalas na naging reaksyon ko ay pagsang-ayon sa mga nabasa ko. Sa bandang dulo ng libro binahagi naman ng manunulat ang mga liham o mga akda ng mga bisita ng website na Bobong Pinoy. Dito naman lumitaw ang mga opinion ng ibang lahi o kahit mga Pilipino. Sa ilang mga liham o akda ay nakakatuwa dahil nagpapakita ito ng paghanga sa ating pagkain at kaugalian. Ngunit hindi naman lahat ay maganda. Merong ilan ay tila nasobrahan sa alab ng damdamin kaya nasobrahan din sa kanyang mga sinabi. Sa huling parte ng libro ay tila nagpapahatid ng mensahe ang manunulat. Nais ng manunulat na maging mulat ang bawat makakabasa nito sa mga magagandang bagay sa pagiging isang Pilipino. Galit at kalungkutan ang naramdaman ko sa bahaging ito ng libro, galit dahil sa mga akdang walang sapat na basehan pero sobra kung makapaghusga sa mga Pilipino. At nalulungkot dahil sa ilang mga Pilipinong ikinakahiya ang kanilang pagiging Pilipino, mga Pilipinong walang pagmamahal sa kanilang lupang sinilangan. IV. PUNTO DE VISTA Ang akdang aking nabasa ay lubos kong masasabing makabuluhan. Sapagkat nasasalamin nito ang tunay na mga pangyayari sa ating paligid. Nagbibigay rin ito ng karagdagang mga impormasyon. Ito rin ay napapanahon dahil ilan sa mga suliraning tinalakay sa akda ay problema parin ng ating bansa hanggang ngayon. Ang mga pangyayari at mga isyung tinalakay sa libro gaya ng mga suliranin sa kalinisan, kahirapan, diskriminasyon at marami pang iba ay maituturing kong naaangkop at makatotohanan dahil nakikita, nararanasan o kaya naman ay nababalitaan natin ito. Samantala, dahil nagmumulat sa katotohan at maaaring magamit sa araw-araw ang mga kaisipang pinalutang sa akda. Naging makabuluhan at kapaki-pakinabang ito sa libro. Nagdagdag ito ng interes sa libro. Realismo ang sa tingin ko ay maaring ilapat na teoryang pampanitikan sa akda dahil ito ay tumutukoy sa tunay na buhay. Ang akda ay tumutukoy sa mga pangyayaring
  • 50. maaaring maganap sa buhay ng sinoman. Gaya na lamang ng ilang mga gawain ng manunulat na sinalaysay niya sa unang bahagi ng akda. Nariyan ang paglalaro niya noong kabataan niya, mga karanasang maaari ding maranasan ng ibang tao at marami pang iba. V. TONO Ang damdamin/tono ng nilalaman ng teksto ay may halong negatibo at may halong pagkatuwa. Una, may halong negatibo sapagkat nilalaman nito ang paglalahad sa mga maling gawain na Pilipino na paulit-ulit na ginagawa. Pangalawa, may halong pagkatuwa sapagkat ginagawaang katuwaan nalang ng ibang Pilipino ang pagkakamaling nagagawa nila sa kanilang araw-araw na buhay. VI. PAKSA O TEMA Ang paksa ng libro ay nakatuon sa kultura ng mga Pilipino. Tinuon ng manunulat ang paksa ng libro sa mga kasanayan, paniniwala at ilang nakakatuwang bagay sa pagiging isang Pilipino. Sa ilang bahagi naman ng libro, naging paksa ang mga suliranin sa ating bansa. Dito tinalakay ng manunulat ang karaniwang mga problema sa ating mga Pilipino. VII. TEORYA/DULOG Ang teoryang maaaring ituon sa Bakit Baliktad Magbasa ang mga Pilipino ay Humanismo. Ang teoryang ito ay nagbibigay ng pagpapahalaga sa buhay ng isang tao. Kung saan ang sentro ng akda ay ang tao. Ang tao ang siyang pinahahalagahan dito. Siya lamang ang makagagawa ng paraan upang siya ay umunlad at ikatatagumpay niya. Siya rin ang nakagagawa ng ikababagsak at ikalalagapak ng kanyang buhay. Pwedeng gamitin ng sanaysay dito. Gaya ng sa teksto, ang Pilipino ay gumagawa ng paraan sa ikakabagsak ng kanilang pagkatao at sa pagpapababa ng pagtingin ng ibang lahi sa kanila ng dahil sa kanilang maling mga gawain. VIII. REAKSYON/KOMENTO Bilang isang mag-aaral, masasabi ko naman na maganda ang maidudulot ng akda para sa akin. Bukod kasi sa mga opinyon ng manunulat, naglalaman din ng karagdagang kaalaman ang libro. Dahil din sa akda, nalaman ko rin ang kahalagahan ng pagbabasa. Para naman sa ibang tao at lipunan ay masasabi ko ring maganda ang maidudulot nito. Maraming tao ang walang alam sa ilang mga suliraning panlipunan sa sarili niyang bansa. Kumbaga may nangyayari na sa sarili mong bahay ay wala ka paring alam. Ang libro ay nagbibigay ng ideya sa kung ano ang tunay na nangyayari at kung ano ang tingin ng ibang lahi sa atin. Kung lahat siguro ng Pilipino ay makababasa nito, magkakaroon na ang lahat ng kaalaman tungkol sa ating lipunan.
  • 51. Ang bawat bahagi ng libro ay nakakapukaw ng intensyon at nakaka-aliw. Sa paraang ito ng manunulat naging mahusay ang pagkakalikha ng akda. Sa ilang bahagi ng akda ay naibigan kong lubos ang bahagi na kung saan nagtala ang manunulat ng ilang pangalan ng mga negosyong ginawa ng mga Pilipino. Nakakatawa ito dahil sa kakaibang pagkakabuo ng mga pangalan. Ang librong “Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga Pilipino?” ay inirerekomenda kong tangkilikin ng iba lalo na sa mga estudyante at lingkod bayan. Sa mga estudyante upang maaga silang mamulat sa magagandang bagay sa pagiging isang Pilipino. Ito rin ay upang ipagmalaki nilang lubos ang Pilipinas gaya ng may akda. Para naman sa mga lingkod bayan, ito naman ay para malaman nila ang ilan sa mga suliraning wala pa ring solusyon. Malaman din sana nila sa pamamagitan ng libro ang opinyon ng ibang lahi sa atin. Kung gaano tayo kinukutsa at hinuhusgahan dahil sa kagagawan ng ilan sa kanila. Kung ako ay mapagbibigyang dagdagan o isaayos ang akda ay hindi ko na ito tatanggapin. Para sa akin, ang libro ay naisaayos na. Lubos akong nagandahan sa libro kaya naman nais ko itong manatili sa orihinal nitong ayos. Naniniwala akong may sapat nang kakayahan ang manunulat upang makabuo ng isang magandang libro. Isang librong naaangkop sa anumang edad at estado sa buhay. Isang librong napapanahon dahil sa mga paksang tinalakay. Ang librong “Bakit Baliktad Magbasa ng Libro ang mga Pilipino?” ni Bob Ong ay isang librong kapupulutan ng aral, magiging dahilan ng iyong pagngiti at pagtawa, magbibigay sa iyo ng impormasyong kasasang-ayunan at kagagalitan mo dahil totoo, at higit sa lahat, magbibigay sa iyo ng mga dahilan kung bakit masarap maging Pilipino at kung bakit ka baliktad magbasa ng libro.
  • 52. Ang Panday Amado V. Hernandez Kaputol na bakal na galing sa bundok. sa dila ng apoy kanyang pinalambot; sa isang pandaya'y matyagang pinukpok at pinagkahugis sa nasa ng loob. Walang ano-ano'y naging kagamitan, araro na pala ang bakal na iyan; Ang mga bukiri'y payapang binungkal, nang magtaniman na'y masayang tinamnan. Nguni't isang araw'y nagkaroon ng gulo at ang boong bayan ay bulkang sumubo, tanang mamamaya'y nagtayo ng hukbo pagka't may laban nang nag-aalimpuyo! Ang lumang araro'y pinagbagang muli atsaka pinanday nang nagdudumali, naging tabak namang tila humihingi, ng paghihiganti ng lahing sinawi! Kaputol na bakal na kislap ma'y wala, ang kahalagahan ay di matingkala, ginawang araro: pangbuhay ng madla ginawang sandata: pananggol ng bansa! Pagmasdan ang panday, nasa isang tabi, bakal na hindi man makapagmalaki; subali't sa kanyang kamay na marumi ay naryan ang buhay at pagsasarili!
  • 53. A. URI NG TULA Ang isang epiko ay ukol sa kabayanihan ng pangunahing tauhan na kinapapalooban ng mga paniniwala, kaugalian, huwaran at sukatan sa buhay na 'di kapanipaniwala. Sa tulang Ang Panday, Ito ay tungkol sa pagsasalaysay sa isang tila bayani-- ang Panday. Ang Panday ay may isang hindi pinahahalagahan ng ibang tao ngunit ang ka yang trabaho ay kailangan dahil sa kanyang mga nagagawa. Isang bayani ng matuturing ang isang Panday. B. SANGKAP NG TULA I. TUGMA Walang tugmaan sa tulang Ang Panday dahil ang tunog ng mga huling pantig ay walang Pagkakapareho. II. SUKAT Ang sukat ng tula sa unang saknong ay 18:15:14. Ito ay wala ring pareho ng sukat sa mga sumunod pang mga saknong. Dahil sa walang Tugma at sukat ang tula sa mga saknong at taludtod nito, Ito ay isang halimbawa ng tulang may malayang taludturan. III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA Ang Panday ay isang tula na naglalarawan at nagsasalaysay ng paghihirap ng isang Panday sa paggawa ng iba't ibang uri ng bakal na ginagamit sa pang- Araw-Araw at maging sa pakikipagdigmaan na ginagamit na sandata. Marami ang hindi nakakapagpahalaga sa Gawain niyang Ito na siya namang tunay na mahalaga. IV. TALINGHAGA Napukaw ng may-akda ang mga mambabasa sa kanyang talinghagang inilagay sa tulang Ang Panday. Malaman ang bawat saknong at taludtod na nag-iwan ng pagtataka sa kahalagahan ng isang Panday.
  • 54. V. IMAHEN O LARAWANG DIWA Bati ng tula na ipakita ang kahalagahan ng Panday na isang tunay na mahirap na trabaho dahil kinakailangan ng Tao ang isang Panday sa paghulma ng mga bakal upang maging Sangkap sa pang-Araw-Araw at pakikipaglaban o pag-aalsa. VI. ALIW-IW Ang tula ay isang halimbawa ng may malayang taludturan kaya sa Kung ang usapin ay Aliw-iw, walang masyadong alindayog ang tula. VII. TONO Ang tono ng tula ay puno ng pait dahil sa kulang na pagpapahalaga sa isang Panday. VIII. PERSONA Ang persona ng Ang Panday ay isang Panday na naglalahad ng kanyang saloon in at hinanakit sa pagpapasawalang-bahala ng tao sa kanyang Gawain at trabaho. IX. TEORYA/DULOG Ang teorya sa tulang Ang Panday ay pamilyar. Ito ay pamilyar sapagkat ang pagpapasawalang-bahala at pag-babaliwala ng Tao sa mga trabaho ng iba ay karaniwan ng nangyayari. Ito ay nangyayari sa mga Gaya ng drayber o dyanitor. Sila ay nagtatrabaho para mag-serbisyo sa ibang Tao at sa pera ngunit ang karamihan ay hindi nadarama ang ka ilang kahalagahan. X. REAKSYON/KOMENTO Ang aking reaksyon sa tulang Ang Panday ay sana pahalagahan ng Tao ang trabaho ng kapwa nila, at bigyang-respeto nalang ang bawat isa dahil pare-pareho lang tayo nagta-trabaho para sa ikabubuhay ng pamilya at sarili at maging ang serbisyo sa nakakarami.
  • 55.  (Macasaquit, Ryan) Luha ng Buwaya Amado V. Hernandez Umiikot ang kwento ng Luha ng Buwaya sa tunggalian ng mayayamang may-ari ng lupa at ng kanilang mga inaaping magsasaka sa bayan ng Sampilong ilang taon matapos ang pananakop ng mga Hapones. Nagsimula ang kwento sa pag-uwi ni Maestro Bandong Cruz sa Sampilong upang humalili sa dating punong-guro na nagbakaston muna dahil sa karamdaman. Nagkataon naman na magkakaroon ng malaking handaan sina Don Severo at Doña Leona Grande, ang mga pinakamayaman sa Sampilong, bilang pagsalubong sa kanilang dalawang anak na sina Jun at Ninet. Ang magkapatid ay umuwi sa Sampilong mula sa kanilang pagtatapos sa Maynila. Ang pamilya Grande ay lubhang mapang-api sa kanilang mga magsasaka , at hindi lamang ngayong malapit na ang piging ngunit kahit noon pa man. Sila'y lagging walang-awang sumisingil ng mga nagkakapatong-patong na utang ng mga mahihirap na magsasaka. Isang halimbawa ng kanilang kalupitan ay, ilang araw matapos ang handaan, namatay ang asawa ng isang magsasaka dahil hindi pinagbigyan ng mag-asawa ang hiling ng lalaki na huwag munang kunin ang kanilang pera upang mayroon siyang maipambili ng gamot para sa kanyang maysakit na asawa. Dumating ang mga pangyayari sa puntong napuno na ang mga mahihirap na magsasaka at naisip nilang magtayo ng isang unyon para mapangalagaan ang kanilang mga karapatan. Sila ay tinulungan ng butihing punong-guro na si Bandong. Sa tulong nito ay namulat ang isipan ng mga tao sa Sampilong at gumanda ang kalagayan ng mga mamamayan. Ngunit patuloy na umiral ang kasakiman ng mga Grande at tinangka nilang kamkamin ang lupaing kung tawagin ay 'Tambakan' o 'Bagong Nayon' at hinabla ang mga mahihirap upang mapigilan ang kanilang mga plano. Di nagtagal at nakarating ang mga balitang ito sa mga Grande sa pamamagitan ng kanilang katiwala na si Dislaw, ang karibal ni Bandong sa panliligaw sa magandang dalagang si Pina, at sila'y gumawa ng paraan upang matanggal si Bandong sa pagkapunong-guro sa paaralan. Nalaman ni Bandong kung sino ang mga may galit sa kanya at tahasa na siyang nakiisa sa mga plano at hinanaing ng mga maralitang tao ng Sampilong. Sinubukan nilang dalhin ang problema sa korte at ayusin ito sa harap ng hukuman ngunit nagkaproblema sila dahil sadyang maimpluensya ang mga Grande. Di naglaon ay napabalitang ang lupaing iyon ay hindi pala sa mga Grande, at sa halip ay pagmamay-ari ito ng isa nilang kasamahan na si Andres. Sa huli ay napawalang-sala rin ang mga inosenteng mahihirap at nabigyan ng hustisya.
  • 56. I. TAGPUAN Ang tagouan ng kwentong Luha ng Buwaya ay sa isang maliit na bayan na matatagpuan sa Gitnang Luzon, ito ay ang Sampilong. Sinasabing ang pangalan ng bayan na ito ay hang okay San Teofilo (San Pilo) ngunit may magsasabi rin na ito ay galling sa pagsampal ng isang prayleng puti sa ilong ng isang hangal na Indiyo. Ang Sampilong ay napapalibutan ng mga lupaing sakahan na pag-aari ng iba’t ibang tao. Ngunit ang pinakamalaking bahagi ng lupain ay nakapangalan sa mga grande. II. TAUHAN Bandong Cruz Siya ay isang gurong hinirang upang maging panibagong principal o punong- guro ng isang paaralan sa Sampilong. Siya ay anak ng isang magsasaka at maagang naulila, kaya’t siya’y kinupkop ng kanyang tiya. Siya ay matuwid, matulungin, responsable, at mapagkakatiwalaan kaya’t palagay sa kanya ang mga mahihirap at ordinaryong tao sa Sampilong. Don Severo at Doña Leona Grande Sila ang mayamang mag-asawa na mapang-abuso sa kanilang mga trabahador at sa mga nangungupahan sa kanilang mga lupain. Mayroon silang dalawang anak na nagngangalang Jun at Ninet. Madalas silang magsimba ngunit sila’y lubhang sakim at gahaman. Maaaring mahalintulad sa matakawa na buwaya. Dislaw Ang katiwala ng mga Grande na mayabang, may masamang ugali at kinamumuhian ng mga magsasaka. Siya ang karibal ni Bandong sa magandang dalagang si Pina. Palagi siyang may dala-dalang rebolber nab aril saan man magpunta. Pina Ang dalagang iniibig pareho nina Bandong at Dislaw. Siya ay anak ni Mang Pablo at Aling Sabel. May kapatid siyang lalaki na nagngangalang Dinong. Tinaka siyang gahasain ni Dislaw pagkat di niya ito makuha sa santong dasalan. Andres Isang lalaking naninirahan sa iskwater area na may lihim na pagkatao. Pinagbintangan siyang magnanakaw ng ulo ng litson na iniabot lamang sa kanya. Siya ang asawa ni Sedes at mayroon silang apat na anak. Lingid sa kaalaman ng iba na siya pala ang
  • 57. tagapagmana ng malaking lupain ni Kabesang Resong, isang mayaman ngunit mabuting kabesa noon. Tasyo Siya ang hinirang na pinuno ng unyon. Madalas siyang makipag-away sa mga Grande at kay Dislaw dahil nais niyang protektahan at ipaglaban ang kanilang karapatan at mabigyan ng hustisya ang mga pang-aabuso sa kanilang mga mahihirap. III. BANGHAY Umiikot ang kwento ng Luha ng Buwaya sa tunggalian ng mayayamang may-ari ng lupa at ng kanilang mga inaaping magsasaka sa bayan ng Sampilong ilang taon matapos ang pananakop ng mga Hapones. Nagsimula ang kwento sa pag-uwi ni Maestro Bandong Cruz sa Sampilong upang humalili sa dating punong-guro na nagbakaston muna dahil sa karamdaman. Nagkataon naman na magkakaroon ng malaking handaan sina Don Severo at Doña Leona Grande, ang mga pinakamayaman sa Sampilong, bilang pagsalubong sa kanilang dalawang anak na sina Jun at Ninet. Ang magkapatid ay umuwi sa Sampilong mula sa kanilang pagtatapos sa Maynila. Ang pamilya Grande ay lubhang mapang-api sa kanilang mga magsasaka , at hindi lamang ngayong malapit na ang piging ngunit kahit noon pa man. Sila'y lagging walang-awang sumisingil ng mga nagkakapatong-patong na utang ng mga mahihirap na magsasaka. Isang halimbawa ng kanilang kalupitan ay, ilang araw matapos ang handaan, namatay ang asawa ng isang magsasaka dahil hindi pinagbigyan ng mag-asawa ang hiling ng lalaki na huwag munang kunin ang kanilang pera upang mayroon siyang maipambili ng gamot para sa kanyang maysakit na asawa. Dumating ang mga pangyayari sa puntong napuno na ang mga mahihirap na magsasaka at naisip nilang magtayo ng isang unyon para mapangalagaan ang kanilang mga karapatan. Sila ay tinulungan ng butihing punong-guro na si Bandong. Sa tulong nito ay namulat ang isipan ng mga tao sa Sampilong at gumanda ang kalagayan ng mga mamamayan. Ngunit patuloy na umiral ang kasakiman ng mga Grande at tinangka nilang kamkamin ang lupaing kung tawagin ay 'Tambakan' o 'Bagong Nayon' at hinabla ang mga mahihirap upang mapigilan ang kanilang mga plano. Di nagtagal at nakarating ang mga balitang ito sa mga Grande sa pamamagitan ng kanilang katiwala na si Dislaw, ang karibal ni Bandong sa panliligaw sa magandang dalagang si Pina, at sila'y gumawa ng
  • 58. paraan upang matanggal si Bandong sa pagkapunong-guro sa paaralan. Nalaman ni Bandong kung sino ang mga may galit sa kanya at tahasa na siyang nakiisa sa mga plano at hinanaing ng mga maralitang tao ng Sampilong. Sinubukan nilang dalhin ang problema sa korte at ayusin ito sa harap ng hukuman ngunit nagkaproblema sila dahil sadyang maimpluensya ang mga Grande. Di naglaon ay napabalitang ang lupaing iyon ay hindi pala sa mga Grande, at sa halip ay pagmamay-ari ito ng isa nilang kasamahan na si Andres. Sa huli ay napawalang-sala rin ang mga inosenteng mahihirap at nabigyan ng hustisya. IV. PUNTO DE VISTA Kung uuriin nang mabuti’y malalim ang pinag-uugatan ng sinasabing “luha” at mahihinuhang hindi dapat iyon itumbas sa gaya ng “luha ng buwaya” na may bahid ng pagtataksil at panloloko. Mahalaga kahit ang “luha” at hindi dapat inaaksaya iyon sa gaya ng paiyak-iyak na pag-arte mula sa isang tao na laki sa layaw. Kagulat-gulat din ang “pagluha” ng mga alon, at sa iba’y higit na pipiliin ang pagluha ng “lawa” o “dagat.” Gayunpaman, sa nobela ni Amado V. Hernandez, ginamit nito ang luha ng buwaya bilang sakit na nararamdamn sa kadahilanan ng pagtataksil. V. TONO Ang tono ng nobelang ito ay galit sa kadahilanang pagtataksil. VI. PAKSA O TEMA Sa aking palagay, ang Luha ng Buwaya ay napapalooban ng dalawang pangunahing paksang diwa. Una na rito ay ang kasakiman ng isang mayamang angkan ng Sampilong. Pangalawa naman ay ang pagkakaisa ng mga magsasaka at iskuwater tungo sa pagbabago. VII. TEORYA/DULOG Teoryang Markismo Si Ka Amado ay kilalang sumusuporta sa kilusang Komunismo at makikita sa kanyang mga nobela. Maraming ideolohiya ng kilalang Ama ng Komunismo na si Karl Marx ang naging mahalagang element ng Luha ng Buwaya.
  • 59. “Ya’y sa kanila dapat sabihin, Alkalde,” balik ni Tasyo. “Kami po’y nakalugmok na ang tanging gusto’y makabangon.” Ang nasa itaas ay isang sipi mula sa nobela, pahina 207. Base sa sipi na ito, mapapatunayan natin ang kagustuhan ng mga iskuwater at magsasaka na makaalis sa hikahos ng buhay na idinulot sa kanila ng pang-gigipit at panlalamang ng mag-asawang Grande. VIII. REAKSYON/KOMENTO Ang pangaapi sa kapwa ay hindi tama dahil sila ay may karapatan at damdamin. Kung ayaw nating may masamang karanasan na mangyari sa atin dapat hindi tayo nananakit ng tao. Lahat tayo ay pantay pantay lamang sa mga mata ng Diyos. Walang nakakahigit o nakakalamang.
  • 60. Kung Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan Amado V. Hernandez Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa: ang bandilang sagisag mo'y lukob ng dayong bandila, pati wikang minana mo'y busabos ng ibang wika; ganito ring araw noon nang agawan ka ng laya, labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila. Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang, sa libingan ng maliit, ang malaki'y may libangan; katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang, katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan; walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban, tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan! Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop na sa iyo'y pampahirap, sa banyaga'y pampalusog: ang lahat mong kayamana'y kamal-kamal na naubos, ang lahat mong kalayaa'y sabay-sabay na natapos; masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo'y nakatanod, masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot! Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon, kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon, kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong, kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol, kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon, lumuha ka nang lumuha't ang laya mo'y nakaburol. May araw ding ang luha mo'y masasaid, matutuyo, may araw ding di na luha sa mata mong namumugto ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo, samantalng ang dugo mo ay aserong kumukulo; sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo at ang lumang tanikala'y lalagutin mo ng punglo!
  • 61. A. URI NG TULA B. SANGKAP NG TULA I. TUGMA II. SUKAT III. PAKSA O KAISIPANG TAGLAY NG TULA IV. TALINGHAGA V. IMAHEN O LARAWANG DIWA VI. ALIW-IW VII. TONO VIII. PERSONA IX. TEORYA/DULOG X. REAKSYON/KOMENTO
  • 62.  (Panser, John Stevhen) Sa Bagong Paraiso Efren Abueg Isang maikling kuwento kinatha ni Efren Reyes Abueg. Ito ay kuwento ng dalawang batang sa simula ay nalunod sa pagkalito, at di pagka-unawa sa mga pagbabagong nangyayari sa kanila; sa emosyonal, pisikal, at maging sa mental. Gayunpaman, ay ipinaglaban nila ang isa't isa bagaman hindi nila lubusang naunawaan ang mga salitang "Tukso", "at huwag na huwag kayong magkikita..." Sa huli ay nakagawa sila ng isang kasalanang hindi nila maaring takasan, bagkus ay dapat panindigan. Itinuturo sa atin ng maikling-kuwento na ito na "Ang tunay na pag-ibig ay nakapaghihintay..." Ang storyang "Sa Bagong Paraiso" ay isang maikling kwento na nagtatalakay sa pagmamahal ng dalawang kaibigan na nung bata pa naging "close" - sina Ariel at Cleofe. Dati ay nakatira sila sa probinsya (hindi sinabi kung ano ang specific na lugar), ngunit ang storya ay nagtapos sa Maynila (may sinabi na sila ay nasa isang maliit na "village" ng Maynila). Ang storya ay pinakita ang kanilang buhay; mula noong walong taong gulang palang sila hanggang sa maging mga estudyante sa kolehiyo na (mga mid-20s). Dito ipapakita ako ang isang maliit na buod ng storya at sana'y maintindihan niyo ang mahirap-hirap na storyang ito. Nagsimula ang storya sa isang "field" sa probinsya, kung saan isang batang lalake at isang batang babae ay naglalaro. Parehong walong taong gulang sila, at sinasabi na sila ay sobrang "close" na sinasabi ng kanilang mga kapitbahay na sila ang magkakatuluyan kung sila'y malaki na. Iba't ibang laro ang ginagawa nila: minsan ay naghahabulan sila; minsan ay naliligo sa dalampasigan; minsan ay umaakyat sa isang puno at papanoorin ang langit, at natutulog sila dun ng magkayakap; atbp. Minsan ay merong nag-alaska (tease) sa kanila at sinabi na sila'y "kapit-tuko" (ang tuko ay isang "leech" na parating kumakapit sa iyo para makainom ng iyong dugo. eww). Umiyak ang batang babae, ngunit lumaban ang batang lalake at sinuntok niya ang bata. Narinig ito ng buong pamayanan, at sila'y nag-"wonder" kung ano ba ang relasyong ng dalawang batang ito. At sila'y tumungong hayskul. Magkaibigan parin sila, at magkasama, ngunit meron na silang iba't-ibang nadiskubre tungkol sa kanilang sarili. Ang lalake'y nakita ang mga ibang kapwa-lalake na may pinagaabalahan sa isang "alley", at noong tinanong niya iyon sa kanyang tatay, sinabi'y "balang-araw ay mangyayari rin sayo iyon". Tinutukoy dito ang "circumcision" ng lalake, at noong isang araw nga'y ginawa na ito sa kanya. Ang babae naman ay nadiskubre ang "menstruation", at bawat buwan ay hinuhugasan niya ang isang maliit na piraso ng damit pagkatapos siya magkaroon ng kanyang
  • 63. "period". Noong makita ito ng nanay niya, sinabi niya na hindi na kailangang hugasan yan, at hindi na kailangang itago, dahil normal lang iyan sa lahat ng nagdadalagang babae. Isang araw, noong maglalaro sana ang babae't lalake, sinabi ng babae na hindi na dapat sila naglalaro, dahil sila'y binata't dalaga na. Kahit malungkot sila na hindi na sila magkikita ng "often", tinanggap ito ng dalawa at sila'y naging mas-seryoso na. Noong nakapag-"graduate" na sila ng hayskul, sila ang "date" ng isa't-isa sa kanilang "graduation prom". Sila'y sumayaw, isang nakakamanghang "experience", at ang puso nila'y kumukutob. Meron na silang nararamdaman sa isa't-isa na higit pa sa simpleng pagiging magkaibigan. Parang sila'y nagmamahal sa isa't-isa. Ito'y napansin kaagad ng magulang ni Cleofe (ang babae), kaya't sinabi nila kay Cleofe na hindi na silang maaaring magkita ni Ariel (ang lalake). Sinabi nila ang lalaki ay masama, at ito ay dumikit sa utak ni Cleofe. Ito raw ay makakasama sa pagkuha ng kurso sa kolehiyo sa Maynila. At si Cleofe ay lumuwas patungong Maynila. Pinagbawalan rin ng magulang ni Ariel ang makipagkita kay Cleofe. Sinabi nila na ang babae ay tukso, at dapat raw iwasan ni Ariel ito. Ito raw ay makakasama sa kanyang pag-aral ng kolehiyo sa Maynila. At si Ariel ay lumuwas rin patungong Maynila. Maraming buwan (baka'y umabot na sa taon) ang pagkakahiwalay ng dalawa, ngunit hindi-sadyang nagkita ulit sila habang bumibili ng gamit pang-paaralan. Sila'y nagtitigan lang sa isa't-isa ng mga ilang sandali, at kahit uminbita ang lalakeng kumain, nagtitigan parin sila. Noong tapos na sila sa pagtitig, kumain na sila at naalala nila ang mga "experience" ng nakaraan. At kahit pinagbawalan sila, nagkita parin sila ng maraming beses sa iba't-ibang lugar sa Maynila. Noong nalaman ng mga magulang nila ito, pinagbantaan nanaman sila at sinabi ng ama ni Cleofe na luluwas sila sa ibang bansa. Ngunit hindi na nila sinundan ang kanilang magulang at tumakas sila sa isang maliit na "village", sa isang bangketa. Doon sila tumira, at doon sila nagtalik. Sila'y nag pre-marital sex (PMS). Noong isang araw habang umuulan, nagkaroon ng "morning sickness" ng babae. Noong na-"realize" niya ang sitwasyon, bigla na siyang umiyak. Ang babae ay buntis na.
  • 64. I. TAGPUAN Ang tagpuan ay sa isang lugar na itinuturing nilang isang paraiso o Bgong Paraiso. II. TAUHAN  Ariel  Cleofe  Mga magulang ni Ariel  Mga magulang ni Cleofe  Mga guro. III. BANGHAY Ang kwentong ito'y tungkol sa pagkakaroon ng lamat ng kawalang-Malay ng mga batang si Ariel at Cleofe. Kapwa sila walong taong gulang at magkababata. Ang kanilang daigdig ay umikot sa isang paraiso'y langit ang kawangis, madalas silang maglaro sa bakuran ng kanilang bahay na malapit sa isang dalampasigan. Tahimik ang kanilang mundo at mistulang walang suliranin. Ang kanilang mga magulang ay Hindi nag-aaway at relihiyoso. Pareho silang nag-aaral kasama pa ng ibang bata sa isang maliit na gusali sa may dakong timog ng kanilang nayon at marami silang pangarap. Wala silang pasok kung araw ng Sabado at Linggo o mga araw na pista opisyal. Silang dalawa'y madalas magpalipas ng oras sa loob ng kanilang bakuran, mula sa umaga hanggang sa hapon. Umaakyat sila sa mga puno kahit na marurupok, maaligasgas at malulutong na ang mga sanga nito. Nagagasgas ang kanilang mga tuhod, nababakbak ang balat sa kanilang siko, nagagalusan ang kanilang mukha at kung minsan ay nababalian pa ng buto dahil nahuhulog ngunit ang lahat ng iyon ay Hindi nila iniinda, patuloy pa rin sila sa paglalaro. Sa may lilim ng punong mangga kung saan ay makapal ang damo kung umaga ay nandun silang dalawa naghahabulan, nagsisirko, nagpapatiran, at kung sila'y hinihingal na sa pagod ay hihiga sila sa damuhang iyon, titingalain nila ang langit at magkukunwaring aanawin sa langit ang kanilang mukha. Magtataka ang batang babae at tatanungin ang batang lalaki kung makikita nga ba ang mukha sa langit at sasagutin ito ng batang lalaki ng bakit Hindi sapagkat ang langit daw ayon sa kanyang itay ay isang malaking salamin. Pagkaraan tumingin ng matagal sa langit sila'y parehong makakatulog at magigising na lamang sa tawag mula sa