http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. გაკვეთილი N 21
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. 1. Zn + H2SO4  ZnSO4 + H2
Sn + H2SO4  SnSO4 + H2 
Be + 2HBr  BeBr2 + H2
2. Mn2O3 + 6HCl  2MnCl3 + 3H2O
MgO + 2HMnO4  Mg(MnO4)2 + H2O
Al2O3 + 6HClO4  2Al(ClO4) 3 + 3H2O
3. LiOH + HClO3  LiClO3 + H2O
Ba(OH)2 + 2HMnO4  Ba(MnO4)2 +2H2O
2Cr(OH)3 + 3H2CrO4  Cr2(CrO4)3 + 6H2O
4. CaI2 + H2SO4  CaSO4 + 2HI
K2CO3 + 2HClO4  2KClO4 + H2CO3 ( H2O + CO2)
3Na2SO3 + 2H3PO4  2Na3PO4 + 3H2SO3 (H2O + SO2)
5. 2Fe + 3Cl2  2FeCl3
Co + Cl2  CoCl2
Hg + S  HgS
6. Zn + Cu(NO3)2  Cu + Zn(NO3)2
Cu + HgSO4  CuSO4 + Hg
Sn + 2AgNO3  Sn(NO3)2 + 2Ag
7. MgO + Cl2O7  Mg(ClO4)2
t0
K2O + SiO2  K2SiO3
ZnO + SeO3  ZnSeO4
8. 2LiOH + Mn2O7  2LiMnO4 + H2O
Sr(OH)2 + CrO3  SrCrO4 + H2O
6NaOh + B2O3  2Na3BO3 +3H2O
9. 2KOH + CoCl2  Co(OH)2 + 2KCl
ხ ხ უ ხ
(Co-ის და Ni-ის მარილების და ჰიდროქსიდების ხსნადობა პრაქტიკულად
ისეთივეა, როგორიც Fe(II)-ის მარილების და ჰიდროქსიდის ხსნადობა)
3Ba(OH)2 + 2K3PO4  6KOH + Ba3(PO4)2
ხ ხ ხ უ

2. 6KOH + Fe2(SO4)3  3K2SO4 + 2Fe(OH)3
ხ ხ ხ უ
10. AlCl3 + 3AgNO3  Al(NO3)3 + 3AgCl
ხ ხ ხ უ
Na2CO3 + Fe(NO3)2  2NaNO3 + FeCO3
ხ ხ ხ უ
Ag2SO4 + 2KBr  K2SO4 + 2AgBr
მხ ხ ხ უ
ცხადია, რომ თქვენ შეგიძლიათ სხვა მაგალითები მოიყვანოთ, მაგრამ
ხერხები უნდა იყოს ანალოგიური და გათვალისწინებული უნდა იქნეს
თქვენთვის უკვე ცნობილი შეზღუდვები.
2. Zn + H2SO4  ZnSO4 + H2
Zn + FeSO4  ZnSO4 + Fe
ამ რეაქციისთვის შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას თუთიაზე ნაკლებად
აქტიური (მეტალთა აქტივობის რიგში თუთიის მარჯვნივ მოთავსებული)
მეტალის სულფატი. ასეთია SnSO4, CuSO4, HgSO4 და ა.შ.
ZnO + H2SO4  ZnSO4 + H2O
ZnO + SO3  ZnSO4
3. Fe + 2HCl  FeCl2 + H2
Fe + CuCl2  FeCl2 + Cu
(CuCl2-ის ნაცვლად შეიძლება გამოყენებულ იქნას რკინაზე ნაკლებად აქტიური
(მეტალთა აქტივობის მწკრივში რკინაზე მარჯვნივ მოთავსებული მეტალის)
ხსნადი ქლორიდი მაგ: SnCl2, HgCl2 და ა.შ.
მეტალის და არამეტალის ურთიერთქმედებით (Fe + Cl2) ამ მარილის მიღება არ
ხდება, რადგან მიმდინარეობს რეაქცია (მიიღება Fe(III) –ის ქლორიდი):
2Fe + 3Cl2  2FeCl3
Fe(OH)2 + 2HCl  FeCl2 +2H2O
მარილის და ჰიდროქსიდის ურთიერთქმედება кრკინის (II) მარილების
მისაღებად არ გამოდგება, რადგან Fe(OH)2 წყალში უხსნადია.
მარილების თვისებები
თუ დაუკვირდებით მარილთა მიღების მეთოდებს, დავინახავთ, რომ N 5, 6, 9, 10
ხერხები პრაქტიკულად მარილის თვისებებს წარმოადგენენ, ე.ი. მარილები

3. რეაგირებენ მჟავებთან, მეტალებთან, ტუტეებთან, მარილებთან. ამას გარდა ჩვენ უკვე
განვიხილეთ ოქსიდების მიღების ხერხები და ვიცით, რომ ზოგიერთი მარილი
ადვილად იშლება გახურებისას. ასე რომ ჩვენ უკვე პრაქტიკულად შეგვიძლია
მარილების თვისებების განხილვა:
1. ურთიერთქმედება მჟავებთან.
მარილი + მჟავა  ახალი მარილი და ახალი მჟავა
2NaCl + H2SO4  Na2SO4 + 2HCl
CaCO3 + 2HNO3  Ca(NO3)2 + H2CO3 (H2O + CO2)
2. მეტალი + მარილი  ახალი მარილი + ახალი მეტალი
Fe + HgCl2  FeCl2 + Hg
Sn + 2AgNO3  Sn(NO3)2 + 2Ag
3. ტუტე + მარილი  ახალი მარილი + ახალი ჰიდროქსიდი
2KOH + CuCl2  Cu(OH)2 + 2KCl
ხ ხ უ ხ
Ba(OH)2 + Na2SO4 2NaOH +BaSO4
ხ ხ ხ უ
4. მარილი + მარილი  ორი ახალი მარილი
2Na3PO4 + Ca3(NO3)2  6NaNO3 + Ca3(PO4)2
ხ ხ ხ უ
5. ზოგი მარილი იშლება გახურებით
t0
მარილი  ფუძე ოქსიდი + მჟავური ოქსიდი
t0
MgCO3  MgO + CO2
ზოგჯერ მარილების დაშლა უფრო რთულად მიმდინარეობს.
2NaNO32NaNO2+O2
2AgNO32Ag+2NO2+O2
წინა გაკვეთილში ჩვენ გავეცანით მარილების მიღების ხერხებს. ახლა რომელიმე
კონკრეტული მარილისთვის განვიხილოთ მიღების ხერხები. მაგალითად მივიღოთ
ყველა ხერხით NaCl. დავიცვათ ის რიგი, რომელიც წინა გაკვეთილში გვქონდა
მოცემული. პირველი სამი ხერხი HCl-ის (მარილმჟავას) თვისებებზეა
დამოკიდებული. უნდა გამოვიყენოთ შესაბამისი მეტალი (Na), ოქსიდი (Na2O) და
შესაბამისი ფუძე (NaOH).
1. 2Na + 2HCl  2NaCl + H2
2. Na2O + 2HCl  2NaCl + H2O
3. NaOH + HCl  NaCl + H2O

4. 4. ეს ხერხი მჟავას (HCl) და ნატრიუმის მარილის უთიერთქმედებაზეა
დამოკიდებული. შეიძლება Na2S, NaCO3, Na2SO3 ან რომელიმე სხვა მარილიც
გამოვიყენოთ:
Na2S + 2HCl  2NaCl + H2S
NaCO3 + 2HCl  2NaCl + H2O + CO2
Na2SO3+ 2HCl  2NaCl + H2O + SO2
5. 2Na + Cl2  2NaCl
6. თუ განვიხილავთ რეაქციას:
2Na + FeCl2  2NaCl + Fe (ა)
ერთი შეხედვით ეს რეაქცია სწორია: FeCl2 წყალში ხსნადია, ხოლო ნატრიუმი
რკინაზე აქტიურია. მაგრამ რადგან რეაქცია წყალხსნარში მიმდინარეობს,
ნატრიუმი ჯერ წყალთან შედის რეაქციაში:
2Na + 2H2O  2NaOH + H2
შემდეგ კი ტუტე შედის რეაქციაში მარილთან:
2NaOH + FeCl2  2NaCl + Fe(OH)2
ე.ი. მიმდინარეობს ორსაფეხურიანი პროცესი, რომელიც ჯამურად ასე
გამოისახება:
2Na + 2H2O 2NaOH + H2
2NaOH + FeCl2 2NaCl + Fe(OH)2
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
2Na + 2H2O + FeCl2  2NaCl + Fe(OH)2 + H2
ე.ი. როდესაც მე-6-ე ხერხით გვინდა მარილის მიღება მეტალებისთვის (Li, K,
Ba, Ca, Na) უნდა გავითვალისწინოთ, რომ სარეაქციო არეში გვაქვს წყალი და
ეს მეტალები ჯერ წყალთან შედიან რეაქციაში.
7. ამ რეაქციით (ფ.ო.+ მ.ო.  მარილი) მხოლოდ ჟანგბადიანი მჟავას მარილების
მიღება შეიძლება. ცხადია HCl-ს, როგორც უჟანგბადო მჟავას, მჟავური ოქსიდი
არ შეესაბამება, ამიტომ ამ გზით ნატრიუმის ქლორიდს ვერ მივიღებთ.
8. იმავე მიზეზის გამო ამ ხერხითაც (ჰიდროქსიდი + მ.ო.  მარილი + H2O) ვერ
მივიღებთ NaCl-ს.
9. ამ ხერხით (ტუტე + მარილი  ახალი მარილი + H2O) NaCl-ის მისაღებად
NaOH უნდა ვამოქმედოთ იმ მეტალთა ქლორიდებთან, რომლებსაც წყალში
უხსნადი ჰიდროქსიდები შეესაბამებათ.
მაგ: 2NaOH + 2FeCl2  2NaCl + Fe(OH)2

5. შეიძლება ასევე FeCl3, ZnCl2, MnCl2, AlCl3, CoCl2, CrCl2 და სხვა ქლორიდების
გამოყენება.
10. ამ გზით NaCl -ის მისაღებად უნდა ავიღოთ Na-ის რომელიმე მარილი და
ვამოქმედოთ რომელიმე ქლორიდთან. როგორც გვახსოვს ამ დროს ორი ახალი
მარილი წარმოიქმნება. ერთი მათგანია NaCl და მეორე მარილი კი წყალში არ
უნდა იხსნებოდეს.
კერძოდ: Na2SO4 + BaCl2  2NaCl + BaSO4
ხ ხ ხ უ
Na2S + CuCl2  2NaCl + CuS
ხ ხ ხ უ
Na2CO3 + BaCl2  2NaCl + BaCO3
ხ ხ ხ უ
და ა.შ.
ანალოგიურად განვიხილოთ ZnSO4-ის მიღების ხერხები:
1. Zn + H2SO4  ZnSO4 + H2
2. ZnO + H2SO4  ZnSO4 + H2O
3. Zn(OH)2 + H2SO4  ZnSO4 + 2H2O
4. აქ თუთიის რამდენიმე მარილი შეიძლება გამოვიყენოთ:
t0
ZnCl2 + H2SO4  ZnSO4 + 2HCl
t0
Zn(NO3)2 + H2SO4  ZnSO4 + 2HNO3 და ა.შ.
5. ამ გზით მხოლოდ უჟანგბადო მჟავების მარილები მიიღება. ამიტომ
თუთიის სულფატს ამ ხერხით ვერ მივიღებთ.
6. Zn + FeSO4  ZnSO 4+ Fe
შეიძლება CuSO4, HgSO4, SnSO4 და კიდევ სხვა თუთიაზე უფრო ნაკლებად
აქტიური მეტალის წყალში ხსნადი სულფატის გამოყენება.
7. ZnO + SO3  ZnSO 4
8. Zn(OH)2 + SO3  ZnSO 4 + H2O
9. ამ რეაქციაში უნდა გამოვიყენოთ Zn(OH)2 და რადგან ეს ნივთიერება წყალში არ
იხსნება ეს ხერხი თუთიის სულფატის მისაღებად არ გამოდგება. (გავიხსენოთ

6. A+B C+D
უ ხ
არ მიმდინარეობს)
10. Ag2SO4 + ZnCl2  ZnSO4 + 2AgCl
მ.ხ. ხ ხ უ
საშინაო დავალება:
1. მოვიყვანოთ მარილთა თითოეული თვისების შესაბამისი 3-4 მაგალითი.
2. მივიღოთ ყველა შესაძლო ხერხით ZnCl2, MgCl2, Na2SO4, AlCl3, Al2(SO4)3, CuCl2,
Hg(NO3)2 (I ხერხი არ არის საჭირო), Ca3(PO4)2.