SlideShare a Scribd company logo
1 of 48
Download to read offline
GarmÖkfa (Preface) 
                                                
         esovePAenHsresreLIgkñúgeKalbMNgedIm,Idas;sμartI kUnecAExμrCMnan;eRkay RbCaBlrdæExμr
TaMgGs;BIRKb;RsTab;kñúgsgÁm TaMgkñúg nigeRkARbeTs RBmTaMgRbCaCatiTaMgGs;enAkñúgtMbn; Edl
rgeRKaHedaysarkareKobsgát;CiHCan;BIyYnkumμúynisþ eGayPJak;rlwkemIleXIjBIeRKaHfñak;RbeTs Cati
CaBiesscg;bgðajBI b£sKl;bBaða Edl)annigkMBugekItmanenAkñúgRbeTsExμrbc©úb,nñ. kñúgnam
eyIgCakUnExμrmYyrUb EdlkMMBugGanesovePAenHenAkñúgéd eyIgRtUvrYbrYmKñaKitKUrBIGayuCIvitRbeTsCati
rbs;eyIg edayminRtUvbeNþayeGay Cati sasna RbCaCatiiExμr enArgTukçevTna Føak;cUleTAkñúg
kNþab;édyYnkumμúynisþ dUcRbeTscm,a: nig km<úCaeRkameLIy. eyIgCaExμrRtUvBicarNafa etIeyIgrs;
enAelITwkdIExμr smCaBUCExμrsagGgÁrb¤eT? ebIsinCa eyIgmin)ansagGIVCaRbeyaCn_CUnCati EfmTaMg
eyIgminGackarBarplRbeyaCn_Cati karBarekrþ×mt’krbs;dUntaeyIgEdl)ansagTuksMrab;kulbuRtExμr
eGay)anKg;vgSenaH? eyIgminRtUvbeNþayeGayCnBukrlYy mYykþab;tUc bMpøajCati lYcCatiyk
eTAeFIVCaRbeyaCn_pÞal;xøÜn b¤bMerIplRbeyaCn_neya)ayeGaybreTsbnþeToteLIy. eyIgTaMgGs;Kña
minRtUvbeNþayeGayRbeTsExμr CatiExμrkøayCakm<úCaeRkamTI2 tamneya)ayRtCak;rbs;yYn Edl
manrbbpþac;kar h‘un Esn CYybiT)aMgenaHeLIy. esovePAenHlatRtdagbgðajb¤sKl;énbBaðaenA
kñúgRbeTsExμr edIm,IeGayRbCaCatiExμrTaMgGs;)aneXIjnUvGIVEdlCnpþac;kar BYkkumμúynisþxitxMlak;
)aMgkb;Tuk mineGayRbCaBlrdæExμryl;dwgBIEpnkarneya)ayd¾exμARkxVk;rbs;yYnkumμúynisþ Edlman
mhicätaelbykTwkdIExμr. edaysarmhicätaneya)ayyYnkumμúynisþenHehIy Edl)aneFIVeGay
RbCaBlrdæExμr ExμreRkam nigRbCaBlrdækñúgtMbn;rgeRKaH søab;)at;bg;CIvitrab;lannak;knøgmk.
Cak;Esþg bc©úb,nñeyIgeXIjRsab;ehIyfa bBaðaCaeRcInkMBugEtekItmanenAkñúgRbeTsExμr dUcCakar
kab;rukranéRBeQI CIkEr: kayPñM rwbGUsdIFøIRbCaBlrdæ BukrlYy biTsiTi§esrIPaB CnGenþaRbevsn_
yYnxusc,ab; kgT½ByYnTaMgÉksNæan TaMgsIuvilenAkñúgRbeTsExμr Etrbbpþac;kar h‘un Esn enH
KμanqnÞ³BitR)akdedaHRsayrkyutþiFm’CUnRbCaBlrdæExμr nigKμankarBarplRbeyaCn_CatiExμr eyIg
eLIy. müa:gvijeTot tamry³esovePAenHEdr GñkniBnæcg;bgðajGMBIGIVEdlRbCaBlrdæExμrcg;)an
RbCaBlrdæcg;eXIjkarpøas;bþÚrneya)aydwknaMRbeTsnigemdwknaM BIrbbkumμúynisþpþac;kareRkamyYn
RtYtRta eTACaRbeTsmYyman ÉkraCü snþiPaB siTi§esrIPaB nigRbCaFibetyüBitR)akd.

niBn§eday s FmμrgSI                           ๑                                          rkSasiT§i
RbCaBlrdæExμrCaCnrgeRKaHBImYyCMnan;eTAmYyCMnan; edaysarEtemdwknaMrbs;xøÜnelaPln;
GMNac KitRbeyaCn_pÞal;xøÜnCagplRbeyaCn_Cati suxelIKMnrTukçRbCaBlrdæ CaBiessdUcBYkemdwknaM
kumμúynisþpþac;karbc©úb,nñ h‘un Esn ehg sMrin Ca sIum )anlg;kñúgmenaKmn_kumμúynisþyYn.
yYn)anykliTi§kumμúynisþenHCameFüa)ay mksabeRBaHelIExμr eGayExμrEbk)ak; eRbobdUcTwkexμAmYy
tMNk;EdlRsk;elITwks¥atl¥brisuT§ eRBaHEtcg;deNþImrwbGUsykplRbeyaCn_BIExμr elbTwkdIExμr .
yYnmanectnarMelIgb£sKl;ExμreGayFøak;exSay enAkñúgrbb b:ul Bt edIm,IbMeBjmhicätaelbTwkdIExμr
ehIyRtYtRtaExμrtaMgBIéf¶7 mkra 1979 mk.
          RbeTsExμrCaRbeTstUcmYy Edlsm,ÚredayFnFanFmμCati esIÞrEtRKb;Ebbya:g b:uEnþCa
Gkusl eRkamkardwknaMrbs;BYkRtYtRtabc©úb,nñ Edlsuxcitþ»nk,aleRkamyYnRtYtRta eGaymkbMpøaj
FnFanFmμCatiExμr nigrwbGUsykeTARbeTseKKμansl; manCaGaT× dI éRBeQI Er: RtI stVéRB
nigCaeRcIneTot. yYnkumμúynisþ)aneFIVGaNaniKmn_EbbfμIelIRbeTsExμr edayeRbIsini§sBaØaxusc,ab;
Edl)aneFIVeLIgCamYy h‘un Esn Ca sIum ehg sMrin taMgBIqñaM 1979 1982 1983 1985
sþIBImitþPaB snþiPaB shRbtibtþikar nigcuHhtßelxasin§isBaØabMeBjbEnßméf¶TI 10 Extula qñaM2005.
eyIgeXIjehIy rdæaPi)albc©úb,nñpþl;dIsm,TaneGayRkumh‘unyYn Edlmanry³eBl 99 qñaM Gs;cMnYn
45 PaKry eRkamBaküfa vinieyaK nigGPivDÆn_. karrwbGUsdIEdleFIVeLIgedayRkumh‘unyYnenH
)aneFIVeGayb:HBal;dl;CIvPaBRbCaBlrdæExμrRkIRkya:gxøaMg        eRBaHdIERsdIcMkarenaHehIyCaqñaMg
)ayrbs;BlrdæRkIRk.
      eRkamkarRtYtRtarbs;Cnpþac;kar h‘un Esn CaCnlYcCati lk;Cati dUcr)aykarN_købl
viFENs)anpSBVpSay eyIgeXIjfa BYkenHmin)ankarBarplRbeyaCn_CatiExμr min)anbMerIpl-
RbeyaCn_eGayRbCaBlrdæExμrTUeTAeT pÞúyeTAvij BYkenHRbRBwtþGMeBIBukrlYy lYcCati lk;Cati
eGayyYn EdlCnCMBUkenH ebItamkarbeRgonrbs;RBHsmμasm<úT§fa mRnþIraCkarEdlGyutþiFm’ BukrlYy
KWCaecarEdl eFIVeGayRbCaBlrdæevTna BYkCnRbePTenH GaRkk;CagecarFmμtaeTot BIeRBaHfaBYkenH
lYcTaMgRTBü sm,tþiCati nigRTBüsm,tþiRbCaBlrdæ ehIyeFIVeGayCatimanbBaða minecHcb; RbCaBlrdæ
Cam©as;GMNac mansiTi§eBjelj edIm,IdkmRnþITaMgenaH nigdak;TNÐkmμBYkeK.


niBn§eday s FmμrgSI                          ๒                                          rkSasiT§i
ebIsinCaRbCaBlrdæExμr)andwgehIy B¤ehIy eXIjehIy minrYbrYmKñaedaHRsaybBaðaenH eGay
cb;eT vasnaExμrnigrgTukçevTnadUcCaExμrenAkm<úCaeRkam tkUn tecA eRkamkarRKb;RKgrbs; yYnEkøg
ePTCaExμr CaminxaneLIy.
       cugbBa©b;enH ´rIkrayTTYlnUvkarriHKn;Eklm¥RKb;Ebby:agBIGs;elakGñkGan nUvral;kMhusqÁg
TaMgLayNa EdlmanenAkñúgesovePAenH.
       sUmTMnak;TMng tamGIuEm:l sar_dharmmarainsey@yahoo .com


                                         (2)
           
           
 




niBn§eday s FmμrgSI                         ๓                                       rkSasiT§i
esckþIepþIm   (Introduction)


         RbeTsExμr CaRbeTsmYymanTItaMgsißtenAGasIuPaKGaeKñy_ manépÞdIcMnYn 181 035 KILÚ
Em:Rtkaer: RBMRbTl;xaglicCab;RbeTséf xageCIgCab;RbeTséfnigRbeTsLav nigxagekItCab;RbeTs
yYn. RbCaBlrdæExμrmancMnYn 14 5 00 000 nak; kñúgenaHmanCnCatiyYncMnYn 4 500 000 nak;
kMBugrs;enAkñúgRbeTsExμr nigmYycMnYneTotCacarkmμyYnEkøgePTCaExμr kMBugRtYtRtaExμrenAkñúgRksYg
sMxan;²sBVéf¶ manTaMgsIuvil eyaFa nigb:UlIseTotpg. ExμrPaKeRcInCaGñkkan;RBHBuT§sasna
nigExμrcMnYntictYckan;sasna GIusøam nigRKwsþ. RbeTsExμrbc©úb,nñenHRtYtRtaedayrbbpþac;kar
h‘un Esn EdlyYnelIkbnþúbeLIgeGayeFIVCaGay:g kan;GMNactaMgBITsvtS 1980. enAqñaM 1999
RbeTsExμr)ankøayCasmaCikeBjsiTi§rbs;smaKmRbCaCatiGasIuGaeKñy_ ehAkat;fa ¬Gas‘an¦.
         RbeTsExμrFøab;)anyYnRtYtRtamþgmkehIy enAkñúgrC¢kalesþcGgÁmIu cenøaHqñaM 1835-1841
EtRtUvExμrerIbMr:HrYcBIGaNaniKmn_enH edayExμrrYbrYmsamKÁIKña egIbeLIgedjyYnecj kalenaHemT½ByYn
eRTOg mijya:g CaGñkkan;kab;RbeTsExμr. eRkaymkeTot Exμr)anFøak;;kñúgGaNaniKmn_)araMgenAcenøaH
qñaM 1863-1954 cab;BIesþc neratþm rhUtmkdl;esþc neratþm sIhnu. Exμrk¾Føab;enAeRkamkar
RtYtRtarbs;Cb:unmYyry³eBlxøI enAkñúgsm½ysRgÁamelakelIkTI2 Edr. eRkayBIExμr)anrYcBIGaNa
niKmn_)araMgmk RbeTsExμr)anFøak;cUlenAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI2 . enAkñúgeBlenaH BiPBelak
sßitenAkñúgdMNak;kalsRgÁamRtCak; rvagkumμúynisþ nigesrI ¬shPaB sUevot nig shrdæGaemrik ¦.
cMENkÉRbeTsExμr)angakeTArkb:UlfμImYyeTot Rbkan;neya)ayGBüaRkit ¬mincUlbkSsm<½n§¦ KWcin.
eBlenaH sRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 )ancab;epþImeLIg EdlmanyYnxageCIg ¬yYnkumμúynisþ¦ dwknaMeday
hU CImij KaMRTeday cin )ancab;epþImeFIVsRgÁamCamYyeyokNamxagt,ÚgdwknaMeday eg:a Dijyim
EdlKaMRTedayshrdæGaemrik enAqñaM1958 edIm,IbRgYbbRgYmeyokNamTaMgBIr. eKalbMNg
BitR)akdrbs;yYnkumμúynisþmanmhicäta vatTITwkdIcUlmkkñúgTwkdIExμr edIm,Ikan;kab;NÐÚcinTaMgmUl .
kalenaH sIhnu nig sa Lútsr ¬b:ul Bt¦ CaGñkKaMRT CYyxagkumμúynisþ ¬eyokkug¦ edIm,IRbqaMg
ExμrsaFarNrdæ ln; nl; EdlKaMRTedayshrdæGaemrik. eBlEdleyokkug)anTTYlC½yCMnHelIExμr
saFarNrdæenAelITwkdIExμr enAéf¶TI17 Exemsa qñaM1975 yYn)anbMBak;C½yCMnHenH nigelIkGMNac
eTAeGay sIhnu nig b:ul Bt EdlbMerIxagkumμúynisþ. 13éf¶eRkayBIeyokkugQñHelIrbb
niBn§eday s FmμrgSI                           ๔                                          rkSasiT§i
saFarNrdæExμr ln; nl; KW enAéf¶TI 30 Exemsa qñaM1975 yYnkumμúynisþ)anbBa©b;sRgÁamrvag
yYnxageCIg nigyYnxagt,ÚgPøam. Rtg;enHbBa¢ak;eGayeXIjfa sRgÁamEdlyYneFIVeLIg maneKal
bMNgvatTITwkdInigplRbeyaCn_rbs;CatieK edIm,Idak;RbeTsTaMgGs;eGayeTACacMNuH shB½n§NÐÚ
cin. dUecñH éf¶ 17 emsa 1975 Caéf¶C½yCMnHrbs;BYkkumμúynisþNÐÚcin EdlmanyYneFIVCaemekøag.
enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü yYn)anerobcMEpnkarl¥itl¥n;tameKalkarN_shB½n§NÐÚcin mkkkUr
sßankarN_kñúgRbeTsExμrkñúgrbbenH rYmCamYyExμrkumμúynisþTaMgBIrRkum EdlyYn)anbMBak;bMb:n
menaKmn_kumμúynisþrYcCaeRsc. ktþaTaMgGs;enHehIy CabuBVehtueFIVeGayRbeTsExμrFøak;eTAkñúgeRKaH
mhnþraymYyya:gF¶n;F¶reTAkñúgrbbRbl½yBUCsasn_. yYnykliTi§kumμúynisþCameFüa)ay eFIVeGay
Exμr TaMgExμreRkam nigExμrbc©úb,nñ søab;rgÁalGs;rab;lannak; kñúgcenøaHqñaM 1975-1979. enAcenøaH
eBlenaHRbeTsExμrdwknaMeday neratþm sI hnu nig saLút s ehAfa b:ul Bt. kñúgsRgÁamCamYy
ExμrsaFarNrdæ ln; nl; eyokkug)anesøokBak; nigBak;rUbqayl½kçsemþc« edIm,IykQñHxag
citþsaRsþ bMP½nþRbCaBlrdæExμreGayKaMRT edayEkøgeFIVCakgT½BsIhnu. eRkayBIQñHExμrsaFarN³rdæ
yYn)anbþÚrexaGavBIeyokkug eTAesøokBak;exaGavexμAbMP½nþCaExμrRkhmvij rYmCamYyRkumExμrRkhm
EdlbNþúHbNþalBIhaNUy)ansmøab;bBaØvnþExμr GñkR)aCJExμr GñkesñhaCatiExμr eFIVeGayRbeTs
vikvrenAkñúgrbb b:ul Bt. eRkaymk yYn)anpøas;bþÚrneya)ayfμI bBa¢ÚnkmøaMgT½B cUlmkQøanBanExμr
kan;kab; TwkdIExμrenAéf¶TI7 Exmkra qñaM1979. CemøaHrvag yYn nig cin )aneFIVeGayyYnedaHédBIcin
ehIy)angakeTATMnak;TMngCamYysUevot cMENkÉneya)ayExμrvij yYn)anbþÚrExμrkumμúynisþcas;Edl
niymcin nigelIkExμrkumμúynisþfμIniymyYn dUcCa ehg sMrin h‘un Esn Ca sIum CMnYsvij eGaykan;
GMNacbMerIneya)ayeGayxøÜn. RbeTsExμr)anFøak;cUleTAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI3 rvagyYn
QøanBan nig rbbkumμúynisþ h‘un Esn xusc,ab; CamYynigRkumExμresñhaCati ExμrGñkts‘UtamCayEdn.
sRgÁamenH minxusBIsRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 EdlmanExμrmçagkumμúynisþyYn sIhnu nig b:ul Bt
¬enATsSvtS 60-70¦ cMENkExμrmçageTotxagesrI ExμrsaFarNrdæ ln; nl; esrImt³eLIy.
sRgÁamenH)anbnþrhUtdl;sRgÁamRtCak;rvagkumμúynisþ nigesrI bBa©b;enAqñaM 1989. yYnk¾)andkkg
T½BÉksNæaneyaFaecjBIRbeTsExμr Etbgáb;TukkgT½BesøokBak;sIuvilRtYtRtaExμrbnþeTot enAkñúgCYr
KNbkSRbCaCn h‘un Esn edayminGnuBaØateGayGgÁkarshRbCaCatiRtYtBinitüeLIy. rhUtdl;kic©
RBmeRBogTIRkug)a:rIséf¶TI23 Extula qñaM1991 ExμrbYnPaKI)ancuHhtßelxa elIkic©RBmeRBogsnþiPaB
niBn§eday s FmμrgSI                           ๕                                          rkSasiT§i
ebIk»kaseGayyYnedaHédecjBIqakGnþrCati rYcxøÜnBIkarecaTRbkan;fa yYnQøanBanExμr eRBaHyYn
man h‘un Esn nig sI hnu CakUnGuk eFIVeGayGnþrCatiemIleXIjfa sRgÁamEdlekItmanenAkñúg
RbeTsExμr CasRgÁamsIuvileTAvij. enAqñaM 1993 RbeTsExμrTTYl)anBnøWénliTi§RbCaFibetyü tam
ry³karerobcMe)aHeqñatedayesrI nigyutþiFm’ EdlerobcMeLIgedayGgÁkarshRbCaCati. xN³eBl
enaH GgÁkarshRbCaCatiminTan;bBa©b;ebskkmμeBjeljpg Rsab;EteBlEdl h‘un Esn caj;eqñat
enAqñaM1993 h‘un Esn )anbegáIttMbn;Gb,Kmn_enAeRtIyxagekIt KMrameFIVsRgÁam eRBaH h‘un Esn
sMGagyYnenABIeRkayxñg EdlkalenaHmanneratþmcRkBgS CaGñkdwknaMeFIV. esþc sIhnu )anedj
GgÁkarshRbCaCatieGaydkecjBIRbeTsExμr ehIyEbgEckGMNaceGayBYkkumμúynisþ h‘un Esn
eFIVCanaykrdæmRnþITI2. b:uEnþeTaHCaya:gNak¾eday RbCaBlrdæExμrKμanvasnaTTYl)annUvsuxsnþiPaB
RbCaFibetyü nigkarGPivDÆn_BitR)akd dUcGIVEdlGgÁkarshRbCaCatixitxMenaHeLIy eRBaHenAéf¶
5-6 kkáda 1997 Cnpþac;kar h‘un Esn )aneFIVrdæRbhardeNþImGMNac smøab;GñkesñhaCatiExμr
GñkRbCaFibetyü enAkñúgKNbkShViunsIunbiuc nig smaCikelakta sWn san Gs;Cag 280nak;. enHCa
emeronExμrRtUvcgcaMfa BYkkumμúynisþminEdlcat;TukExμrGñkesñhaCati CaExμrenaHeT vaEtgEtsþab;
ecAhVayyYnrbs;va eRbIl,ice)akR)as;Exμr eGaycUleTAkñúgRTug bnÞab;mkeKcab;smøab;Exμrtamcitþ.
bBaðaTaMgenHk¾edaysarkarlg;eCOemdwknaMe)akR)as;dUcCnkumμúynisþ sI hnu mþgehIymþgeTot.
cMENkkare)aHeqñateRkay²mkCabnþbnÞab; vaCakarerobcMrbs;KNbkSRbCaCn edIm,IbMP½nþEPñkCati
nigGnþrCatiEtb:ueNÑaH lT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH minEmnecjBIqnÞ³RbCaBlrdæExμrBitR)akdeT.
karerobrab;bgðajxagelI)ansreGayeXIjfa RbeTsExμrbc©úb,nñkMBugEtFøak;eTAkñúgrbbpþac;kar h‘un
Esn eRkamGaNaniKmn_yYnEbbfμI EdleFIVeGayRbCaBlrdæExμrrgTukçtElðrhUtmkdl;eBlenH.




                                    3

niBn§eday s FmμrgSI                         ๖                                       rkSasiT§i
esckþIEføgGMNrKuN       (Acknowledgement)


        Cabzm´sUmelIkhtßfVaybgÁM RBHBuT§ RBHFm’ RBHsgÇ CaTIskáar³d¾x<g;x<s; nigCamøb;d¾RtCak;
sMrab;sgÁmCatiExμrRKb;sm½ykal. ´sUmRkabfVaybgÁM elak»Buk Gñkmþay EdlCaGñkmanKuN
d¾elIslub )anpþl;kMeNIteGaykUnekItCaCatiExμr ciBa©wmbI)ac;EfrkSakUn edayKμanKitkarenOyht;.
´sUmEføgGMNrKuNdl; elakRKU GñkRKU saRsþacarüTaMgGs;Edl)anxitxMGs;BIkmøaMgkaycitþ edIm,Ipþl;
cMeNHdwgdl;´ nigsisSanusisSRKb;rUb edIm,ICaRbTIbmYysMrab;bMPøWpøÚvkñúgCIvit. CaBiess ´sUmEføg
GMNrKuNdl;bgb¥ÚnCnrYmCatiExμr GñkesñhaCatiExμrTaMgGs;Edl)ancUlrYm]btßmKaMRT edIm,IeGay
esovePAenHelcecjCarUbrageLIg kñúgkarpþl;cMeNHdwgfμI² dl;RbCaCatiExμrTaMgGs; EdlminFøab;
)aneXIj minFøab;)anB¤BIerOgra:vRbeTsrbs;xøÜnknøgmk edaysarEtkarlak;)aMg karbMP½nþsMrab;
cMeNjneya)ay plRbeyaCn_pÞal;xøÜn GMNac nigEpnkarrbs;yYnhaNUy edIm,ImkelbykTWkdI
ExμreyIgEtmþg.
        esovePA b£sKl; 7 mkra Edl´)ancgRkgeLIgenH CakarrMlwkKuNdl;virPaBGñk
esñhaCatiExμrRKb;sm½ykal Edl)ants‘UedIm,IbuBVehtuCatiExμr TaMgGñkEdl)an)at;bg;Civit nigGñk
EdlenAmanCivitEtBikar nigrgeRKaHepSg²edaysarBYkkumμúynisþyYn nigh‘un Esn. vaCakUn
esovePAtUc mYysMrab;rYmcMENkkñúgkarpþl;cMeNHdwg CaÉksarsMrab;GñksikSaRsavRCav eGayyl;dwg
bEnßmEpñk neya)ay ehIyCYyykBt’manenHeTApSBVpSaydl;RbCaCatiExμrTaMgGs; GñkesñhaCatiExμr
GñkCatiniym GñkRbCaFibetyü eGayemIleXIjbBaðaBitR)akdEdl)annwgkMBugekItmanenAkñúgsgÁm
Exμr. GaRs½yehtuenH eyIgCaExμrRtUvh‘anegIbeLIg ebþCJacitþTaMgGs;KñaedaHRsay b£sKl;bBaða
enHeGaycb; ha‘nlHbg;RKb;Ebbya:gedIm,I buBVehtu Cati sasna RbCaCatiExμr rbs;eyIg
edayminbeNþay eGayCnmYykþab;tUc EdleGank,albMerIneya)ayeGayyYnkumμúynisþ dUcKNbkS
RbCaCn h‘un Esn lk;Cati bMpøajCati eGayrlay tamEpnkarshB½n§NÐÚcinenaHeLIy.
        cugbBa©b;´sUm]TiÞsdl;vtßús½kþisiTi§TaMgGs;EdlEfrkSaRbeTsExμr CYyEfrkSabgb¥ÚnCnrYm
CatiExμr CaBiessGñkesñhaCatiExμrTaMgGs; Edlh‘anegIbeLIgRbQmmuxedaHRsaybBaðaRbeTsCati
eGay)anesckþIsuxcMerIn suPmgÁl manCIvPaBFUrFar tamkarb:gR)afña. cMeBaHbgb¥ÚnCnrYmCatiExμr
EdllHbg;CYyftcMlgesovePAenHpSBVpSaybnþeGayRbCaBlrdæExμr sUmeGayGs;elakTTYl)an
buNükusleRcIn CYbEtsuxsuPmgÁl rYcputBITukçevTnanigeRKaHcéRgepSg²EdlekItmanbc©úb,nñ nig
GnaKt.
                                                    eFIVenATIRkugva:sIunetan éf¶TI 9 Ex kBaØa qñaM 2009
                                                                                  bNÐit s FmμrgSI
niBn§eday s FmμrgSI                          ๗                                                  rkSasiT§i
matika
esckþIepþIm ------------------------------------------------------------------ 1
GarmÖkfa ------------------------------------------------------------------- 4
esckþIEføgGMNrKuN ----------------------------------------------------------- 7
                                                     CMBUkTI 1
                                                   b£sKl;bBaða
I-edImkMeNItExμrkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr ----------------------------------------- 11

II-b£sKl;énrbbRbl½yBUCsasn_Exμr --------------------------------------------- 20

III-ehtuGIV)anCaExμrFøak;kñúgrbbRbl½yBUCsasn_ ------------------------------------- 21

IV-b£sKl; éf¶ 7 mkra ------------------------------------------------------- 25

V-yYnkumμúynisþQøanBanRtYtRtaExμr éf¶ 7 mkra 1979 ------------------------------- 26

VI-sRgÁamrvagExμrGñkts‘U CamYyyYnQøanBan nigrbbkumμúynisþ h‘un Esn xusc,ab; ----------- 27

VII-sn§isBaØaTIRkug)a:rIs ------------------------------------------------------ 28

VIII-kMeNItliTi§RbCaFibetyüenAkñúgRbeTsExμreLIgvij ------------------------------- 29

IX-karFøak;cuHliTi§RbCaFibetyü ------------------------------------------------- 30

X-RbeTsExμrFøak;kñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGNaniKmn_yYnEbbfμI ------------------- 31

XI-KμantulüPaBxagnitibBaØtþi nitiRbtibtþi nigtulakar -------------------------------- 32

        1-B½t’man ---------------------------------------------------------- 32
        2-karGb;rM---------------------------------------------------------- 33
        3-kare)aHeqñat ------------------------------------------------------- 34
        4-esrIPaBbeBa©jmti --------------------------------------------------- 34
        5-c,ab; ------------------------------------------------------------- 35
XII-emdwknaMpþac;karbc©úb,nñ)aneFIVGIVxøH b:HBal;RbCaBlrdæ ------------------------------ 35

        1-karbeNþjRbCaBlrdæ rwbGUsykdI -------------------------------------- 35
        2-GMeBIBukrlYy -------------------------------------------------------36
        3-PaBRkIRk -------------------------------------------------------- 37
        4-kat;eTasExμrRkhm ------------------------------------------------- 37
        5-GaNaniKmn_yYnEbbfμI ------------------------------------------------ 39
        6-FnFanFmμCati ------------------------------------------------------ 39

niBn§eday s FmμrgSI                         ๘                                         rkSasiT§i
CMBUkTI 2
                                                 bBa©b;bBaða
I-etIRbCaBlrdæExμrcg;)anGIV? --------------------------------------------------- 42

II-etIExμrRtUveFIVGVIxøHedIm,ICYyseRgÁaHExμr? ------------------------------------------ 42

III-etIRbCaBlrdækñúgtMbn;EdlrgeRKaH Lav m:ug cam Exμr RtUveFIVdUcemþc? ---------------------- 43

IV-etIshKmn_GWr:ub nigshrdæGaemrik CYyGIVxøHdl;RbCaCatirgeRKaH? ----------------------- 43

V- RbeTsExμrRtUvdwknaMtameKalkarN_RbCaFibetyüÉkraCüBitR)akd - ------------------- 44

         1-nitibBaØtþi ---------------------------------------------------------- 45
         2-tulakar ---------------------------------------------------------- 45
         3-nitiRbtibtþi -------------------------------------------------------- 45
         4-B½t’man ----------------------------------------------------------- 45
         5-bM)at;GMeBIBukrlYy --------------------------------------------------- 46
         6-begIánCIvPaBRbCaBlrdæ ----------------------------------------------- 46
         7-KNbkSneya)ay--------------------------------------------------- 46
         8-KN³kmμkarerobcMe)aHeqñat -------------------------------------------- 46
         9-CnGenþaRbevsn_ nigcarkmμyYn ------------------------------------------ 47
VI-karsnñidæan -------------------------------------------------------------- 47

Éksareyag --------------------------------------------------------------- 48




niBn§eday s FmμrgSI                           ๙                                          rkSasiT§i
CMBUkTI 1




niBn§eday s FmμrgSI       ๑๐      rkSasiT§i
b£sKl;bBaða (The Root of Problems)
I   -edImkMeNItExμrkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr   (Origin of Khmer Communism in Cambodia)

          kñúgdMNak;kalEdlliTi§kumμúynisþkMBugEtrIkraldalxøaMgenATIVbGWur:ub ekItmansRgÁamelakelIk
TI 2 ehIysRgÁamenH)anbBa©b;enAqñaM 1945. GgÁkarshRbCaCatiRtUv)aneKbegIáteLIg edIm,IedaH
RsaybBaðaBiPBelak kñúgenaHmanRbeTssMxan;²CasmaCikGciéRnþy_ dUcCa shrdæGaemrik
shPaBsUevot cin Gg;eKøs nig)araMg. BiPBelak)anFøak;eTAkñúgsRgÁamRtCak;. kalenaH
BiPBelak)anEbgEckCaBIr kumμúynisþ nigesrI. RbeTskumμúynisþmancMnYn 97 RbeTs nigmYycMnYn
epSgeTotCa RbeTskan;liTi§RbCaFibetyüesrI. kumμúynisþmanRbPBedImecjmkBIRbeTsr:UsSIú¬elnIn
sþalIn¦ GaLWm:g; ¬GIuEtø kalma:kS¦ GIutalI GWur:ubxagekIt )araMg cMENkRbeTskan;liTi§RbCaFibetyü
esrIvijKWman shrdæGaemrik Gg;eKøs nigRbeTsmYycMnYneTot. liTi§kumμúynisþ)anrIksayPay
enAGWur:ubnig mktMbn; GasIu kñúgenaHmanRbeTscin ¬emA: esTug ¦ RbeTseyokNam ¬hU CImij¦
nigRbeTsExμrCaedIm Edl)anykliTi§kumμúynisþmkGnuvtþn_. RbeTsExμr)aneFIVtammenaKmn_kumμúynisþ
eBlEdleyokNamykliTi§enHmkpSBVpSay cab;taMgBIExμrenAkñúgsm½yGaNaniKmn)araMg. enAeBl
enaH eyokNamdwknaMeday hU CImij eFIVbdivtþn_pøas;bþÚresþc e)A day nigrMedaHRbeTseGayrYcecj
BIGaNaniKmn_)araMg. edayrs;enAeRkamGaNaniKmn_)araMg KμansiTi§esrIPaB Bi)akevTna eBlenaH
esþcyYn e)A day )anmanKtibNÐitTukfa eFIVCaRbCaraRsþsamBaØkñúgRbeTsÉkraCü mansiTi§esrIPaB
RbesIrCageFIVesþc mRnþIeRkambreTsRtYtRta. eTIbenAqñaM 1945 e)A day )andak;raCüRbKl;eGay
hU CImij dwknaM. hU CImij )anpøas;bþÚrrbbRKb;RKgBIrbbraCaniymeTACasaFarNrdæsgÁmniymeyok
Nam ehIybnþts‘Uedj)araMgecjBITwkdIrbs;xøÜn. nisSitExμrmYycMnYn Edl)anecjeTAeronenA
eRkARbeTs CaBiess nisSitEdl)aneTAsikSaenARbeTs)araMg dUcCa saLúut s eGog sarI )annaMyk
liTi§kumμúynisþmksabeRBaHenAkñúgRbeTsExμr. liTi§kumμúynisþenHminEmnecjBIqnÞ³neya)ayrbs;xøÜn
BitR)akd EdlmansSrHPaB ÉkraCü edIm,IplRbeyaCn_CatiExμreLIy EtCaliTi§kumμúynisþsaxa
rbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin Edl)anerobcMdwknaMedayyYn hU CImij. GñkdwknaMmanyYneQμaH swug
g:ukmij ehAGacarü emon bnøMxøÜneFIVCab¥Ún swug g:ukfaj; CaRbFanbkSkumμúynisþkm<úCa ¬saxabkS
kumúμynisþNÐÚcin¦. TU samut nig sa Lútsr )ancUleTAeFIVkareRkambkSkumμúynisþenaH. eBlenaH
ehIyEdlyYn)anykliTi§kumμúynisþenH mkbNþúHbNþaldl;kUnecAExμr Edlekμgx©I minTan;dwg
GMBIRbvtþisaRsþ nigneya)ayc,as;las; edIm,IeGayExμrbMerIneya)ayrbs;eK kñúgeKalbMNgRtYtRta
elbTwkdIExμr enAtMbn;NÐÚcinTaMgmUl.


niBn§eday s FmμrgSI                             ๑๑                                          rkSasiT§i
kñúgdMNak;kalEdlRbeTsTaMgbI Exμr eyokNam Lav enAeRkamGaNaniKm)araMg edayman
CMnYyBIbkSkumμúynisþcin KUmIgtaMg nigRsbeBlEdl hU CImij )ancUlCasmaCikbkSkumμúynisþ
GnþrCati yYn)anerobcMeFIVbdivtþn_mYyedIm,Iedj)araMgecjBITwkdINÐÚcin. yYn)anykliTi§kumμúynisþ
CameFüa)ay GMBavnaveGayRbCaCnkñúgtMbn;cUlrYmts‘Uedj)araMgecjBITwkdINÐÚcin edIm,IRbeTs
TTYl)anÉkraCü. sUmbBa¢ak;fa menaKmn_kumμúynisþEdlyYnbNþúHbNþalExμrenaH KWCamenaKmn_
kumμúynisþxusTwssMrab;bMerIneya)ayeGayyYnb:ueNÑaH. kareFIVdUcenH eRBaHyYncg;rMelIgCatiExμreGay
exSay dUcCaenAkñúgrbb b:ul Bt edIm,IelbykTwkdIExμr. yYnkumμúynisþ)ancUlmkbBa©úHbB©aÚlExμrCa
sm¶at;enAkñúgTwkdIExμr bNþúHbNþalExμrenAkñúgTwkdIExμr edIm,IeGayExμrcUlCasmaCikbkSkumμúynisþyYn
cab;taMgBIqñaM1946 . eRkaymk yYn)ancab;kUnExμrcMnYn 3 500 nak; eTA 4 000 nak; ykeTA
bNþúHbNþalmenaKmn_viC¢akumμúynisþenATIRkughaNUy. BYkekμgExμrTaMgenaHenAekμgx©IxagRbvtþisaRsþ
nigneya)ay eFIVeGayExμrTaMgenaHlg;kñúgmenaKmn_kumμúynisþyYn ehIybMerIneya)ayeGayRkug
haNUy ekobsgát;CiHCan;CatiÉgCabnþbnÞab;mkrhUtdl;sBVéf¶.




                      emdwknaMyYn eQμaH egVog éGkuk ¬hU CImij¦
         bkSkumμúynisþNÐÚcinRtUv)an hU CImij begIáteLIgenATIRkug hug kug naéf¶ 3 kumÖ³ 1930.
bkSkumμúynisþenHmankarKaMRTBIcin nigbkSkumμúynisþGnþrCatir:UsSúI. cin)anbNþúHbNþalkmμaPi)alyYn
pþl;CMnYyEpñkesdækic© smÖar³sBVavuF nigpþl;kEnøghVwkhat;eGay hU CImijenAPaKxagt,ÚgénRbeTscin
xageCIgRbeTséf RbeTslav cMENkÉrU:sIuvijCYyxaghVwkhat;kmμaPi)alyYnsMxan;². hU CImij
)anyklTi§kumμúynisþ BIma:kS elnIn mksabeRBaHenAtMbn;NÐÚcin eRkayBIxøÜn)ancUlCasmaCik
bkSkumμúynisþGnþrCatimYyenH. hU CImij )andwknaMRbeTsTaMg 3 enANÐÚcin edIm,IrMedaHRbeTs
ecjBIGaNaniKmn_)araMg nigpøas;bþÚrkardwknaM RbeTsrbs;xøÜnBIrbbraCaniymeTACarbbsaFarNrdæ

niBn§eday s FmμrgSI                          ๑๒                                          rkSasiT§i
sgÁmniym EdlkalenaH RbeTseyokNamsißt enAkñúgkardwknaMrbs;esþc e)A day enAeLIy.
TIbBa©b; hU CImij )anTTYlC½yCMnHesþcelI e)A day enAqñaM1945 bþÚrRbeTseTACasaFarNrdæ. hU
CImij )anbnþneya)ayrbs;xøÜnedIm,IedjGaNniKmn_ )araMgecjBINÐÚcineTot. hU CImij maneQμaH
TaMgGs; 19 nigCaGñkmanRbCaRbiymYyrUbkñúgcMeNamRbCaCnevotNam . hU CImij ekItenAéf¶TI 19
Ex]sPa qñaM1890 enAkñúgPUmi KIm elon kñúgextþ ejGan RbeTseyokNam. enAqñaM 1911 hU CImij
)ancakecjBIRbeTsevotNameTARbeTs)araMgtamka)a:l;Twk edayeFIVCacugePArbs;)araMg. hU CImij
)ankøayCasmaCikbkSkumμúynisþ)araMgenAqñaM 1920 ehIy)anbþÚreQμaHeTACa egVog éGkuk mann½yfa
GñkesñhaCati. enAqñaM 1921-1929 hU CImij )ancUlrYmskmμPaBneya)ayCamYybkSkumμúyniisþ
GnþrCati nigpSBVpSayesovePAmYymancMNgeCIgfa pøÚvbdivtþn_ enAqñaM 1927. enAqñaM 1923 hU CImij
)aneTAshPaBsUevot edIm,IEsVgrkkarKaMRT GMBIbuBVehtuénkarts‘Urbs;Kat;kñúgcMeNamCnCati eyok
Nam EdlCaGñkRbqaMg ehIy)annireTseTAeRkARbeTs. hU CImijk¾)aneFIVdMeNIreTAkan;RbeTscin
PUma nigNÐapgEdr. clnaneya)ay yYneyokmij)ancUlmkeFIVclnas¶at;²enATwkdIExμr Edlkal
enaHmanyYnPaKeRcIn eFIVCakmμkrekAs‘U EtBYkeKCaCnkumμúynisþdMbUg cUlmkeFIVclnaneya)ay
enARbeTsExμr dUcCaenAtamextþkMBg;cam extþkMBt nigextþmYycMnYneTot. yYn)ancab;epþIm
eFIVkareXasna nigeFIVcitþsaRsþCamYyExμr EdleFIVkmμkrenATIenaH edIm,IeGayExμrcUlCasmaCik
rbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin bMerIneya)ayeGayBYkkumμúynisþyYn. tamry³kareXasnayYnkumμúynisþ
¬eyokmijeFμjexμA¦ ExμrmYycMnYn)anlg;eCO cUlbMerIskmμPaBneya)ayeGaybkSkumμúynisþyYnenaH.
enA cenøaHqñaM 1946-1954 ekμgExμr CaeRcInBan;nak; 3500-4000nak; RtUv)aneKcab;ykeTAbMBak;
bMb:nmenaKmn_kumμúynisþBIRkughaNUy EdleBlenaH ExμrehAfaRbma:t;Rbm:g; eRkay²mkeTotyYn
enAEtbnþykkUnExμreTAbNþúHbNþalCabnþbnÞab;. hU CImij )aneFIVkarts‘UCamYy)araMgrhUtdl;QñH
sRgÁamenA eDon ebonPU enAqñaM 1954 ehIy)ancab;Tahan)araMgCacMNab;xμaMg bgçMeGay)araMg
cuHhtßelxa RbKl;ÉkraCümkeGayNÐÚcin enAéf¶TI20 Exkkáda qñaM1954. yYncab;epþImbnþeFIV
neya)ay edIm,IRtYtRtaNÐÚcinCMnYs)araMgbnþeTot.




                      kUnExμrEdlyYnkumμúynisþ bMBak;bMb:nmenaKmn_kumμúynisþ eGaysmøab;Exμr
niBn§eday s FmμrgSI                                   ๑๓                                     rkSasiT§i
cMENknisSitExμrEdlTTYl)anGaharUbkrN_eTAsikSaenARbeTs)araMgvij dUcCa sa Lút sr
eG‘og sarI CYn mMu hU‘ nwm hU‘ yn; )ancab;GarmμN_nigesovePARkhmrbs;kumμúynisþ ma:kS elnIn
EdlkalenaHRTwsþIkumμúynisþkMBugEtmanRbCaRbiyenATIVbGWur:ub. enAeBlenaHnisSitExμrTaMgGs;enaH
)ancab;ykliTi§kumμúynisþ eFIVkarRbqaMgneya)ayCamYyrbbskþiPUmirbs;semþc sI hnu . TIbMput
neratþm sIhnu )ankat;pþac;GaharUbkrN_rbs;nisSitmYycMnYn kñúgenaHman sa Lútsr EdlCaGñk
RbqaMg neratþm sIhnu . enAqñaM 1951 eBlEdl sa Lútsr RtLb;mkRbeTsExμrvijTaMgminTan;
eroncb;EpñkxageGLicRtUnicpgenaH sa Lútsr )aneFIVCaRKUbeRgon nigbegIátsalaeronÉkCneQμaH
km<úCbuRt. sa Lúts )aneFIVclnaneya)ayRbqaMgneratþmsIhnuCasm¶at; . eBlEdlEbkkarN_
neratþm sIhnu )anRbkasecaTRbkan;edjcab; sa Lútsr nigbkSBYkmYycMnYn bnÞab;mkRkumrbs;Kat;
)anrt;cUléRB cUlrYmts‘UCamYybkSbdivtþn_RbCaCnkm<úCa EdlCasaxarbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin.
bkSbdivtþn_RbCaCnkm<úCaenH dwknaMedayyYneQμaH suwg g:ukmij ehAfa Gacarü emon EdlbnøMeFIVCa
Exμr. karEdlyYndak;eQμaH swug g:ukmij KWedIm,IbMP½nþExμrfaCab¥Únrbs; swug g:ukfaj; mkdwknaMExμr
BIeRBaH swug g:ukfaj; CaemdwknaMExμr manRbCaRbiymYyrUbEdlRbCaBlrdæExμrsÁal;faCaGñk
esñhaCatiExμrnasm½yenaH. bkSbdivtþn_RbCaCnExμrenaH )ankøayCaKNbkSRbCaCnkm<úCadwknaM
eday ehg sMrin Ca sIum h‘un Esn naeBlbc©úb,nñenH. dUcenH tamkarsegáteXIjfa enAéf¶TI28
Exmifuna qñaM 2009 CaqñaMKMrb;xYbTI 58 rbs;KNbkSRbCaCnkm<úCa.
          eRkayBIsin§isBaØa TIRkughSWENv RbeTsTaMgbI Exμr Lav yYn enANÐÚcin)anTTYlÉkraCü
BI)araMgenAqñaM1954. eyokmijEdlenAkñúgRbeTsExμr RtUv)aneKtMrUveGaydkecjBIRbeTsExμr.
eBlEdlyYneyokmijdkecjeTA yYn)ancab;ykkUnExμrmYycMnYneTAbMBak;bMb:nmenaKmn_kumμúynisþ
xusTws nigExμrmYycMnYn)aneTAtamk)a:l;yYn. ExμrTaMgGs;enaHehIy EdlyYnbBa¢ÚnmkRbeTsExμrvij
edIm,IeFIVCaBiCXatsmøab;Exμr enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. ExμrEdlyYnbNþúHbNþalTaMgGs;enaH
ehIy Cab£sKl;énkarRbl½yBUCsasn_Exμr eFIVeGayRbCaBlrdæExμrRbmaNCag 1>7 lannak;søab;
¬1975-1979¦. cMENkÉvasnakUnExμrTaMgGs;enaH k¾RtUvyYnerobcMEpnkarsmøab;bMbiTPsþútag
CabnþbnÞab; eRkayBIyYneRbIR)as;Gs;plRbeyaCn_ehIy edIm,IkMueGayxUcEpnkarRkughaNUy Edlman
bMNgelbTwkdIExμr.
        enAqñaM 1958 yYnkumμúynisþ)ancab;epþImeFIVsRgÁamCamYyyYnxagt,ÚgeTot edayman
eKalkarN_fa edIm,IbRgYbbRgYmRbeTsTaMgBIr rvageyokNamxageCIg nigeyokNamxagt,Úg.
EttamkarBit sRgÁamenHyYnmaneKalbMNgBRgIkTwkdI vatTIenAtMbn;NÐÚcinEtb:ueNÑaH. yYn

niBn§eday s FmμrgSI                          ๑๔                                          rkSasiT§i
kumμúynisþ)anecaTyYnxagt,ÚgEdldwknaMeday eg:a DijyIm faCaGay:gbrivarbs;GaemrikkaMg.
yYneyokkugsMueGayExμrCYypþl;CMrkdl;T½BeyokkugRCkenAelITwkdIExμrPaKxagekIt edIm,IeFIVsRgÁam
edjGaemrikkaMg. eRkamelsfa eFIVsRgÁamedjGaemrikaMg BYkRbtikiriyaecjBITwkdINÐÚcin sI hnu
)ancuHhtßelxas¶at;²CamYy hU CImij enAqñaM1965 GnuBaØateGayyYndak;kgT½BeyokkugenAkñúg
TwkdIExμrPaKxagekItman extþRkecH mNÐlKIrI éRBEvg sVayerog nigkMBg;camCaedIm. yYndak;T½BenH
edaysMueGayExμrCYy edIm,IvayyYnxagt,Úg nigedjGaemrikaMgecj EtenHCal,icx©IpøÚvedIr edIm,I
x©b;ykbUrIrbs;yYnkumμúynisþEtb:ueNÑaH eRBaHfayYn)anBRgIksRgÁam enaHFøak;mkelIRbeTsExμr. smr
PUmisRgÁamBitR)akdKW TwkdIExμr eRBaHmUldæanT½BéRByYneyokkugtaMgenAelITwkdIExμr ehtuenH TaMg
yYnxagt,Úg nigGaemrikaMg)anvaylukcUlmkkñúgTWkdIExμr eFIVeGayRbCaBlrdæExμrsøab;)at;bg;Civit
nigrgeRKaHya:gxøaMg.
         enAéf¶TI 9 Ex kBaØa qñaM 1969 hU CImij )anTTYlmrNPaB ehIysaksBRtUv)aneKrkSaTuk
rhUtmkdl;bc©úb,nñ. emdwknaMExμrman sIhnu nig h‘un Esn k¾eGank,aleKarBsBhUCImijEdr. enApÞH
h‘un Esn )anerobcMGasn³dak;taMgrUb hU CImij fVaybgÁM eRbob)andUcCaRBHBuT§.




                                        sIhnu kMBugeKarBexμachUCImij
          sRgÁamNÐÚcinelIkTI2 enH yYnTTYl)anplRbeyaCn_CaeRcIn plRbeyaCn_TaMgenaH man
dUcCa EpñkhirBaØvtßú EpñksmÖar³ nigsBVavuF nigTwkdIExμr.l. kalEdlhUCImijRtUvsøab; BIeRBaHyYn
RtUvedaHédecjBIcin edaymin)ansgbMNulepSg²eTARbeTscin EdlCYyyYntaMgBIqñaM 1930 .
yYn)anplRbeyaCn_BICMnYyBIGaemrikaMg EdlCYyyYnxagt,Úg eg:a DijyIm nigcMeNjTwkdIExμr
ExμreRkam TwkdIlav. edIm,IkarBarplRbeyaCn_TaMgGs;enH yYn)angakeTAcgsm<½n§CamYyshPaB
sUevotvij. dUcenHeyIg segáteXIjfa yYnTTYl)anplRbeyaCn_CaeRcInBImhaGMNacTaMg3 ehIy
nigplRbeyaCn_BIRbeTstUc² dUcCa lav Exμr nigcamCaedIm. kñúgeBlsRgÁamenaH yYneyokkug)an
CMritesdækic©Exμr tamkare)aHBum<luyEkøgkøay TijTMnijExμr )aj;eKaRkbIExμr eFIVCacMNIGahar ¬x©IdI
nigesdækic©Exμr edIm,IciBa©wmkgT½B¦. cMENkyYnxagt,Úgvij )anTTYlCMnYyBIGaemrikkaMg nigkan;kab;
TwkdIExμrenAkm<úCaeRkam. hUCImij suxcitþlHbg;Civitsøab;enAqñaM 1969 edIm,IplRbeyaCn_Cati eyok

niBn§eday s FmμrgSI                          ๑๕                                          rkSasiT§i
NamTaMgmUl edaymincaM)ac;sgsMNgTaMgLayeTAeGaycin nigGaemrikehIypøas;neya)ay gak
eTArkRbeTsrU:sISú edIm,IRbqaMgnigshrdæGaemrik nigbM)at;kic©snüarvag sI hnu nig hU CImij
edIm,I)anRKb;RKgelbTwkdIExμreTotpg.




               sIhnu CYypþl;es,ogeGayyYn nig pþl;CMrkeGayyYn ¬kumμúynisþ¦ b¤eyokkug
          hU CImij CasmaCikkumμúynisþGnþrCati KU mIgtaMg . edIm,IBRgIkkumμúynisþenAtMbn;GasIu hUCImij
CasmaCikmYyrUbrbs;bkSkumμúynisþGnþrCatiEdlerobcMbegIátedaycin )aneTARbeTséf m:aeLsIu
nigsigðbUrI edIm,IeFIVCaGFibtIkñúgkarbegIátsaxabkSkumμúynisþenAkñúgRbeTsTaMgenH. shPaBsUevot
)anRbKl;eGay hU CImij TTYlxusRtUvbegáItsaxabkSkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr nigLav EdlCaEpñk
mYyénbkSkumμúynisþGnþrCati tamkaryl;RBmpþl;mUlniFiedayshPaBsUevot. GIVEdlCaEpnkarrbs;
hU CImij begIáteLIgedIm,IBRgIkTwkdIevotNameGayFMedayQøanBanRbeTsExμr lav ehIyeRkay
mkeTot RbeTsenAGasIuGaeKñy_ dUcGIVEdlsþalIn nigrU:sSIú)aneFIVeLIg cMeBaHRbeTsCitxagrbs;eK
kñúgkarbegIátshPaBsUevotEdr. enAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 edaymanCMnYy]btßmÖnigGnuBaØatBI
neratþm sIhnu yYn)aneRCotcUlTwkdIExμrkan;EteRCAeTABaseBjTwkdIExμr edayyYn)anx©ITwkdIExμr
edIm,IeFIVCasmrPUmiRbyuT§ e)aHBum<luyEkøgkøay edIm,ITijTMnijsac;es,og dUcCa Ggár RCUk eKa
ykeTAciBa©wmkgT½BeK. cMENk sI hnu min)anenAedaHRsaybBaðaEdlkMBugEtvikvrenAkñúgRbeTseT
dUcCa)atukmμdutsßanTUteyokkug eyokkugenABaseBjRbeTs edayRtUvmehsI mU:nic nig mþayekμk
naMeTAkMsanþenARbeTs)araMgeTAvij. tMNagraRsþ 2 rUb)aneTAyagRBHGgÁmkBIRbeTs)araMg edIm,IedaH
RsaybBaðaTaMgLay EdlRBHGgÁ)anbegáIteLIg dUcCakgT½BeyokkuglukluycUlTwkdIExμrPaKxag
ekIt nigBIkMBg;esam rhUtmkdl;kMBg;s<WCaedIm. b:uEnþRBHGgÁminRBmyagRtLb;mkvij edaysþab;tam
eyabl;mþayekμk nigmehsI EdlelIkeCIgbeBa¢arfa RBHGgÁCaGñkmanbuNü CaRBH)aTFmμik Kμan
nrNaeFIVGIVekIteT. eTaHCaRBHmata kusm³ TUrs½BÞeTAedIm,Iyagmkk¾eday k¾sIhnucecs minsþab;

niBn§eday s FmμrgSI                             ๑๖                                             rkSasiT§i
eyabl;GñkNaTaMgGs;. ehtuenHehIyeTIb ln; nl; esrImt³ )anTMlak;semþc sIhnu enAéf¶TI 18
ExmIna qñaM 1970 edaykare)aHeqñatdkesckþITukcitþBIsPa edIm,IedaHRsaybBaðakgT½ByYneyokug
EdlkMBugEtQøanBanelITwkdIExμrPaKxagekIténRbeTs. eRkayBI sI hnu Føak;BIGMNacRBHGgÁmin
RBmKg;enAes¶omenaHeT eTaHCaeKsnüafanigRbKl;GMNacmkeGayRBHGgÁvij eRkayBIedaHRsay
bBaðaeyokkugQøanBanecjBITwkdIcb;k¾eday. RBHGgÁ)anyageTARbeTs r:UsSIú nig RbeTscin edIm,I
EsVgrkkarKaMRT. eBlenaHcin)anKaMRT yYnCaGñkCYyBIeRkayxñg snüadeNþImraCblø½gÁmkeGay
RBHGgÁvij. tamkarjúHjg;rbs;BYkkumμúynisþ sIhnu eGaybegIátrNsirSrYbrYmCatikm<úCa enAéf¶TI 23
ExmIna qñaM 1970 edayRBHGgÁCaRbFanrNsirSrYbrYmCatikm<úCa rYmCamYyBYkExμrRkhm EdldwknaM
eday b:ul Bt eGog sarI exov sMpn. cMENkÉyYnkumμúynisþvij CaGñkCYyExμrRkhmxagRKab;rMesv
kaMePIøgtUc FM es,og kmøaMg nigkarhVwkhVWneFIVeGaymanC½yCMnHelIExμrsaFarNrdæ enAéf¶TI 17 Exemsa
qñaM1975. eRkayBITTYl)anC½yCMnHelIBYksarFarNrdæExμr ln; nl; yYn)anelIkGMNaceGayExμr
Rkhm ¬Exμrkumμúyniisþ¦. yYnEdl)anEkøgePTeTACaExμr nigExμrEdlyYnbMBak;bMb:nmenaKmn_
kumμúynisþenaH )anTTYlbBa¢aBIhaNUy eGaymke)assMGatExμrsaFarNrdæEdlRbqaMgyYn CaehtunaM
eGaymanrbbRbl½yBUCsasn_Exμrrab;lannak;ekItmanenAkñúgRbeTsExμr               nigExμrenAkm<úCaeRkam
enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. edIm,Icab;ExμrGñkRbqaMgnigyYnkumμúynisþ eKrkelsecaTRbkan;
TMlak;kMhus dUcCa eKecaTRbkan;faPñak;gar sIu Gay eG rbs;Gaemrik ka es eb b¤xμaMgrbs;bdivtþn_
ehIycab;ykeTAsmøab; . ExμrPaKeRcInenAkñúgsaFarNrdæExμr mannisSit bBaØvnþ GñkesñhaCati
RtUveKkab;smøab;Gs;enAkñúgrbbenaH. rbbRbl½yBUCsasn_enH eFIVeGayExμrxUceQμaHya:gxøaMgenA
elIqakGnþrCati faExμrCatisasn_eXaeXA smøab;Catisasn_Ég cMENkÉyYncMeNjTaMgTwkdI nigRTBü
sm,tþiExμr edayéf¶TI 7 Exmkra qñaM1979 yYn)ancUlmkbþÚrneya)ayfμI elIkbnþúbExμrevotmij
EdlyYn)anbNþúHbNþal dUcCa Eb:n suvNÑ can; sIu ehg sMrin h‘un Esn Ca sIum eGayeFIVtam
neya)ayrbs;xøÜn.
        éf¶ 7 mkra 1979 minEmnCaéf¶EdlyYnrMedaHExμreT b:uEnþCaéf¶EdlyYnQøanBanExμr bøn;RTBü
sm,tþiExμr bnþkab;smøab;ExμrtamyuT§saRsþ edayecaTfa b:ul Bt nigbBa¢ÚnExμreGaysøab;enA tMbn; k
5eTot. yYn)andak;kgT½B 120 000 nak; eFIVGaNaniKmn_elITwkdIExμr ehIyEkERbneya)aytam
sßankarN_ CabnþbnÞab;rhUtmkdl;bc©úb,nñ. BYkkumμúynisþEdlRbqaMgyYn¬ExμrRkhm¦ RtUvpøas;bþÚrfμI
edayBYkkumμúynisþ¬ExμrRkhm¦niymyYn ehIyyYnhaNUyelIkbnþúbeGaykan;GMNac dUcmanBYk h‘un
Esn ehg sMrin nigCa sIum EdlLÚvenH BYkenHkMBugEtRtYtRtaRbeTsExμr.


niBn§eday s FmμrgSI                           ๑๗                                           rkSasiT§i
dUcenHbkSkumμúynisþNÐÚcin hU CImij )ancab;epþImneya)ayGaNaniKmn_EbbfμIelIRbeTsExμr
nig RbeTslav edaycat;TukCnCatievotNamPaKeRcInEdlrs;enAkñúgRbeTsTaMgenH CaCnCatiExμr b¤
CnCatilav . karGnuvtþEpnkaredIm,IRtYtRtaExμrenH eK)anbBa©ÚlPñak;garyYnkumμúynisþEdl)anGb;rM
bNþúHbNþalenAhaNUyrYcehIy edIm,IbegIátmuxrbrepSg²edayxøÜneKenAkñúgRbeTsTaMgenH ehIyLÚv
enHkUnRbus nigkUnRsIrbs;CnCatievotNamTaMgenaH)anerobcMdwknaMrebobkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr
niglav. eRkayBIcb;sRgÁamNÐÚcinelIkTI 3 yYn)anrkSaTukkgT½ByYnenAkñúgRbeTslav mancMnYn
ya:geRcInedIm,ICYykumμúynisþRbeTsLav kñúgkarbRgáabBYk m:ug EdlKaMRTedayshrdæGaemrik.
cMENkRbeTsExμrvij eRkayBIkarcrcarKña nigcuHhtßelxa elIsni§sBaØaRkug)a:rIs 23 tula 1991
yYn)andkEtkgT½BÉksNæan edayyYn)anbgáb;TukkgT½BsIuvilCaeRcIneFIVkarenAkñúgRksYgsMxan;² enA
kñúgRbeTsExμr tamkarGnuBaØatedayKNbkSRbCaCnkm<úCa kñúgkarbRgáabBYkGñkRbqaMgnigyYn
kumμúynisþ . cMeBaHRbCaCnyYn)anhUrmkrs;enAelITwkdIExμr CaCnGenþaRbevsn_xusc,as;ya:g GaNa
Fibetyü manGtþsBaØaNb½NÑCaCnCatiExμreTotpg dUcCaenA bwgTenøsab c,arGMeBA GñkelOg RkecH
kMBg;qñaMg nigkMBg;camCaedIm. karbRgáabrbs;yYnkumμúynisþeTAelIBYkRbqaMgTaMgBIrRbeTsEdleK
ecaTfaCabrivaGaemrikaMg b¤BYkRbtikiriya KWeKeFIVdl;b£sKl;vaEtmþg EdlmanBaküesøakeKniyayfa
CIkesμACIkTaMgb£s mann½yfasmøab;GñkRbqaMg brivaGaemrikkaMgeGayGs; enHCaBakümenaKmn_
EdlyYnsabeRBaHelIExμr edIm,IeGayExμrsmøab;Exμr edaymindwgxøÜn EtpÞúyeTAvij yYnCaGñkcMeNjkñúg
karelbTwkdIExμr eBlEdlGñkR)aCJ bBaØvnþExμrsøab;Gs;.




            RbFanaFibtIGaemrik rIqat nicsun Bnül;BIkarQøanBanrbs;yYnkumμúynisþenANÐÚcin
       bc©úb,nñenH yYn)anbnþneya)aykumμúynisþNÐÚcinrbs; hU CImij edIm,IRtYtRtaExμr nig lav
edayeFIVeGayeKemIleXIjfa RbeTslavCaextþmYyrbs;yYnxageCIg. cMENkRbeTsExμrvij yYn)an
rkSaTukkgT½BesøokBak;sIuvilcMnYn 3000 nak; edayrYmbBa©ÚlTaMgPñak;garcarkmμ nigkmøaMgBiess
EdlmanrfeRkaH nig]T§mÖcRksßitenAcMgayRbmaN 2 KILÚEm:RtknøHenAeRkATIRkugPñMeBj Cab;TYl

niBn§eday s FmμrgSI                         ๑๘                                        rkSasiT§i
RksMag Ek,rtaexμA CaBiessTahanyYn EdlesøokBak;sIuvilmkeFIVCakmμkrcMkarekAs‘U nigtamry³
rUbPaB Rkumh‘unvinieyaK deNþImrwbGUsykdIRbCaBlrdæExμrCabnþbnÞab;. TahanyYnmanenATIenaH edIm,I
FanaGegátemIlfa Gay:grbs;haNUy h‘un Esn mingakerBIneya)ayrbs;RkughaNUykMBugdak;
GaNaniKmn_yYnEbbfμIenAelIRbeTsExμr. cMENkGgÁrkSrbs; h‘un Esn EdldwknaMeday Gwug b‘un ehog
CaCnCatiyYnlayLMCamYyExμrmancMnYn 40 000 nak;.
         kumμúynisþeyokNam)ancab;epþImdak;GaNaniKmn_EbbfμIelIRbeTsExμr nigRbeTslav tam
eKalneya)ayBRgIkTwkdIrbs;xøÜn edaydMbUgeKykkgT½Bmkkan;kab;TwkdIRbeTsTaMgBIr ehIybnÞab;
mkeKykRkumRKYsarrbs;eKmktaMgCMrkenAkñúgTwkdIfμI. eRkaymkeTot yYnpøas;bþÚrkgT½BTaMgenaH eTA
esøokBak;CasIuvil eFIVCaRbCaBlrdæsamBaØ nig)anpøas;bþÚrTahanTaMgenaHCakgT½BmYyfμI edIm,IBRgIk
kmøaMgbEnßmeTot.
         enAqñaM 1989 eRkayBIyYn)ancaj;eRbobxagneya)aykarTUtrbs;clnats‘UTaMg 3 RkumenA
tamRBMuEdnExμréf yYn)anbgçMGay:g h‘un Esn eGaycuHhtßelxaxusc,ab;GnuBaØatpþl;dIPaKxagekIt
énRbeTsExμreGaykgT½ByYn nigBlrdæevotNamTaMgenaHCag 500 000 nak; dUckalEdl sI hnu
cuHhtßelxas¶at;²eGayeyokkugenAqñaM1965 Edr. ehtudUecñHehIy yYnnUbnIykmμenAkñúgRbeTsExμr
ekItmantaMgBIyYn)ankan;kab;RtYtRtaExμrenAéf¶ 7 mkra 1979 mk. yYnbgçMeGayrbbGay:g
RkugPñMeBjecjpSayenAqñaM 1982 saracrN_elx 240 sr mc hh nigsaracrN_GMBavnav
eGayRbCaBlrdæExμrTaMgGs;BicarNaGMBIkarBRgIksamKÁIPaB CamYyRbCaBlrdæevotNam nigPar³kic©
rbs;eKkñúgkarCYyCnCatievotNamedIm,IRCkekanenAkñúgRbeTsExμr. enAqñaM 1989 cMnYnCnCatiyYn
taMgCMrkenAkñúgRbeTsExμrmanrhUtdl; 1 250 000nak;. eRkaymkyYn)anbegIátEpnTIfμI bgçitRBMEdn
fμIBRgIkrhUtdl; 40 KILÚEm:RtcUlmkTwkdIExμr nigTwkdIlav. h‘un Esn )ankat;dItamRBMEdn kat;
ekaHRtl; nigekaHesHTaMgenaHeGayRkughaNUyCapøÚvkar tamry³snii§sBaØaCabnþbnÞab; nigfμI²bMput
sn§isBaØabMeBjbEnßmelIsn§isBaØaxusc,ab;naTsvtS 1980 EdlcuHhtßelxaenAéf¶TI 10 tula 2005
edayRBHmhakSRt neratþm sIhmunñI. RbCaBlrdæyYnPaKeRcInenAxagekIténRbeTsdUcCa
extþ sVayevog nigéRBEvg.
         yYnkumμúynisþ)anbnþneya)ayrbs;xøÜneFIVGaNaniKmn_EbbfμI edayBRgIkmktamRBMEdn dUcCa
tameqñrsmuRT nigekaH ¬ekaHRtl; ekaHRkckesH¦tamsni§sBaØaxusc,ab;EdlrbbGay:gRkugPñMeBj
)aneFIVxusrMelaPelIsni§sBaØaTIRkug)a:rIs.
         LÚvenH GgÁkarmitþPaBkm<úCaevotNamEdlmaneQμaHfa rNsirSrYbrYm edIm,IksagCati nig
karBarkm<úCa CarNsirSrbs;yYn)anbegIáteLIgenAextþRkugTaMgGs;enAkñúgRbeTsExμr. rNsirSenH

niBn§eday s FmμrgSI                         ๑๙                                         rkSasiT§i
eRbobdUcCarNsirSrMedaHCatiEdlbegIáteLIgeday haNUy GMLúgeBlsRgÁamevotNam EdlehAfa
sRgÁamNÐÚcinelIkTI 2Edr.
       enAeBlfμI²enH naqñaM 2004 evotNam)anbBa¢aeGayrbbkumμúynisþGay:g lav nigExμr
cuHhtßelxaelIkic©RBmeRBogGPivDÆn_tMbn;RtIekaN. kic©RBmeRBogenHeFIVeGayyYnBRgIkTwkdIeday
Rsbc,ab;eq<aHmkTwsxaglic mkextþ cMnYn 3 enAPaKxag|sanþénRbeTskm<úCaman sÞwgERtg rtnKIrI
nigmNÐlKIrI ehIyextþ 3 énRbeTslav man GatW BW eskug nig sarava:n;. Rkumh‘uncMkarekAs‘U
nigRkumh‘unepSg²cMnYn 400 Rkumh‘un EdlCaKMrbbiT)aMgkgT½ByYncUlmkenAkñúgRbeTsExμr eFIVCa
kmμkr ehIynigviTüúyYn EdlniyayPasayYnenARkugRBHsIhnuCaedIm.
       eTaHbICa hU CImij søab;eTAehIyk¾eday k¾b:uEnþEpnkarrbs;hUCImijenAEteKykmkGnuvtþ
CabnþbnÞab;rhUtmkdl;bc©úb,nñ edayyklMnaMtamrebobshPaBsUevot. RbeTsExμrLÚvenHRKb;RKg
edayGay:grbs;haNUy h‘un Esn nig RtYtRtaBIeRkayxñgminecjmuxedayyYnkumúμynisþ.
II   -b£sKl;énrbbRbl½yBUCsasn_Exμr     (The Root of Khmer Genocide)

         rhUtmkdl;eBlenH RbCaBlrdæExμrPaKeRcInenAEtmancm¶l; nigmin)andwgc,as;GMBImUlehtu
énkarsøab;BlrdæExμrRbmaNCag 1>7 lannak;enAkñúgrbb b:ul Bt . CaBiessExμreyIgmYycMnYn Edl
)ak;s,atedaykarKMramkMEhgrbs;BYkkumμúynisþ EdleFIVRKb;Ebbya:gmineGayExμryl;dwgB¤GMBIerOg
neya)ay niyayerOgneya)ayCati KwtKUrerOgCati edayBYkvaxitxMlak;)aMgRbvtþisaRsþBitrbs;Exμr.
BYkkumμúynisþ)anBgVk;eGayExμrvegVgtamkarbMBulmenaKmn_epSg² kareXasna EdlCakarerobcM
rbs;BYkkumμúynisþ . BYkvaeFIVeGayExμrenAvegVgCamYykarbMP½nþrbs;kumμúynisþyYn nigkareRbIkll,ic
eXasna rMlwkEtsm½y b:ulBt edIm,IeGayExμrcgkMhwgnigExμrKñaÉg Ebk)ak;samKÁI ehIydwg
KuNyYnéf¶ 7 mkra 1979 faCaGñkl¥mkCYyseRgÁaHExμrCaedIm. EtBYkenHmin)anlatRtdag GMBI
RbvtþisaRsþBitR)akdrbs;Exμr taMgBIsm½ysgÁmraRsþniym saFarNrdæExμr cab;BITsvtSqñaM 60
rhUtmkdl;bc©úb,nñ edIm,IeGayExμr)andwgenaHeT. eRBaHfa ebIniyayBIkarBitenAkñúgRbvtþisaRsþ
vab:HBal;GñkmanGMNacsBVéf¶ nigneya)ayQøanBanrbs;yYnkumμúynisþ. cab;BIeBlenHeTAExμrQb;
vegVgeTotehIy kalBIeBlEdlBYkyYnkumμúynisþ ¬eyokkug¦QøanBandeNþImC½yCMn³elIExμrTaMg
Rsug enAéf¶ 17 emsa 1975 BYkeK)anbMpøaj Km<Irk,Ünxñat nigsmøab;ExμrGñkecHecalGs; edIm,I
pþac;b£sKl;Exμr mineGaydwgGMBIRBwtþkarN_ nig RbvtþisaRsþekIteLIgcenøaHeBlenaH. BYkyYnkumμúynisþ
CaGñkerobcMEpnkareGayExμrFøak;eTAkñúgrbbRbl½yBUCsasn_enH edayyYn)anyklTi§kumμúynisþ Ca
meFüay)ay mksabeRBaHbNþúHbNþalelIExμr KYbpSMCamYyemdwknaMExμr dUc sI hnu nig b:ul Bt
EdlelaPln;GMNac lg;eCOkare)akR)as; cin nigyYn eFIVeGayExμrekItklyuK RkLab;cak;Føak;cuH
niBn§eday s FmμrgSI                          ๒๐                                          rkSasiT§i
kab;smøab;Kña. kl,icx©IkmøaMgExμr tamkareRbImenaKmn_enHehIy eFIVeGayRbCaBlrdæExμr eyIgenAEt
yl;RcLMfa Exμrsmøab;Exμr rhUtmkdl;sBVéf¶. yYnkumμúynisþEkERbneya)aybnþicmþg² tamry³eRbI
h‘un Esn CakUnGuk bnþRtYtRtaExμr edayminecjmux. eBlEdlExμrFøak;cuHexSaydl;kMritsUnü KμanKm<Ir
Éksar søab;GñkecHdwgGs;ehIy yYngayRsYlRtYtRtaExμr EkERbRbvtþisaRsþ edIm,IelbykTwkdIExμr
nigdeNþImplRbeyaCn_BIExμrdUcsBVéf¶. dUcenHGñkEdlsmøab;Exμr KWyYnkumμúynisþ b¤kumμúynisþNÐÚcin
EdlykliTi§kumμúynisþCameFüa)ay bMBak;bMb:nExμr eGaysmøab;Exμr nigemdwknaMExμrmYycMnYn Edllg;
kñúgGMNac raCblø½gÁ bMerIeFIVCa]bkrN_yYn edIm,IeFIVeGayExμrvwkvr kab;smøab; elbykTwkdIExμr
tamEpnkarshB½n§NÐÚcin. edIm,IrMelIgCatiExμreGayFøak;exSay gayRsYleKRKb;RKgRtYtRta
ÉksarRtUveKbMpøajecal bBaØvnþRtUveKsmøab; cMENkÉRbvtþisaRsþExμreRkaymkeTot RtUv)aneK
lak;)aMg EkERbbM)at;kñúgeKalbMNgcMeNjneya)ay CaBiessKWÉksar RbvtþisaRsþneya)ay
Bak;B½n§eTAnwgemdwknaMkumμúynisþpþac;karnaeBlbc©úb,nñ. ehtudUecñHehIy b£sKl;énrbbRbl½yBUC
sasn_Exμr KWCaEpnkarrbs;yYnkumμúynisþEdlykliTi§kumμúynisþCameFüa)ay BgVk;emdwknaMExμr
Edlmanesþc sIhnu b:ul Bt h‘un Esn eGayedIrtammenaKmn_kumμúynisþ EdleKalbMNgcugeRkay
KWedIm,IelbTwkdIExμr dak;CacMNuHyYntamEpnkarshB½n§NÐÚcinrbs;yYnhaNUy.
III   -ehtuGIV)anCaExμrFøak;kñúgrbbRbl½yBUCsasn_?    (Why Cambodia fell in Genocide?)

          dUc)anerobrab;xagelImkehIyfa kumμúynisþExμr manedImkMeNItmkBIbkSkumμúynisþNÐÚcin
EdlCasaxarbs;bkSkumμúynisþGnþrCati begIáteLIgedayyYn hU CImij enATIRkug hug kug éf¶TI 3 kumÖ³
1930. bkSkumμúynisþNÐÚcinenHmankarKaMRT pþl;hirBaØvtßúBIkumμúynisþGnþrCati. bkSkumμúynisþ
NÐÚcin)anbegIátsaxarbs;xøÜnenARbeTsExμr nigenARbeTslav KWbkSkumμúynisþExμr nigbkSkumμúynisþ
lav RBmTaMgsaxaenARbeTsmYycMnYneTot dUcCa éf ma:eLsIu nigsigðbUrICaedIm. karEdlExμrsøab;
TaMgExμreRkam nigExμrknøgmk vaCaEpnkard¾exμARkxVk;rbs;yYnkumúμynisþ kñúgkarrMlayBUCsasn_Exμr
edIm,IbMeBjmhicätarbs;xøÜnkñúgkarelbTwkdIrbs;RbeTsCitxagenAtMbn;NÐÚcinEtb:ueNÑaH. BYkeK)an
eRbIviFIbMP½nþlak;)aMgExμr EkRkéLRbvtþisaRsþExμreTACaRbvtþisaRsþNÐÚcin ¬sRtUvbgb¥Ún¦ eGaykUnExμr
eron eFIVtamRKb;meFüa)ay eKobsgát;ExμrmineGaymansiTi§esrIPaB mineGayExμrdwgBIneya)ay
niyayBIerOgRbeTsCati edayecaTRbkan;tamviFIepSg²cMeBaHGñkEdlniyaykarBit b¤RbqaMg. eFIV
eGayExμrxøac mineGayExμrniyayGMBIerOgneya)ay nigRbvtþisaRsþrbs;xøÜn edaymankarKMramkMEhg
cab; nigsmøab;tamkareRbIvIFIRKb;Ebbya:g. bkSkumμúynisþExμrdwknaMedayyYnbnøMxøÜn eFIVCaExμreQμaH swg
g:ukmij b¤Gacarü emon nigTUsamut sa Luútsr EdlCasaxarbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin.
yYnkumμúynisþ)ancUlmkeFIVclnaneya)ayCasm¶at;enAkñúgTwkdIExμrenAtMbn;cMkarekAs‘U extþkMBg;cam

niBn§eday s FmμrgSI                            ๒๑                                            rkSasiT§i
enAsMLÚt nigkMBt cab;taMgBIqñaM 1946. yYn)aneXasnaeGayExμr niglavcUlrYbrYmCamYyeK
edIm,IedjGaNaniKmn_)araMgecjBITwkdI EtenABIeRkayxñgneya)ayenH yYn)anerobEpnkarRtYtRta
NÐÚcinCMnYs)araMgvij eRBaHyYnman cin nigsUevot CaGñkenACYyBIeRkayxñg. enAqñaM1954 )araMg)an
cuHhtßelxaenATIRkughSWENv RbKl;ÉkraCümkeGayNÐÚcin eBlEdlyYn)aneFIVsRgÁamQñH)araMgenA
eDon ebonPU. eRkayBIyYnTTYl)anÉkraCüBI)araMgehIy tamsn§isBaØaRkughSWENv)antMrUveGay
kgT½ByYn ¬eyokmij¦ dkecjBIRbeTsExμr niglavTaMgGs;. eBlenaHyYn)andkecjBIRbeTsExμr
edayyYn)ancab;kUnExμrtUc²eTACamYypg edIm,IykeTAbNþúHbNþal enATIRkug haNUy.
         cMENkÉ sa Lútsr EdlTTYl)anGaharrUbkrN_eTAsikSaRbeTs)araMgEpñkGKÁIsnI)ancab;
GarmμN_erOgneya)ay ehIy)anGanesovePAkumμúynisþ¬esovePARkhm¦enARbeTs)araMg. dMbUg
eLIy sa Lútsr )andwknaMeFIVkarts‘URbqaMg nigkardwknaMrbbskþiPUmirbs; neratþm sI hnu taMgBI
Kat;kMBugsikSaenARbeTs)araMg eRkaymkesþc neratþm sIhnu )ankat;pþac;GaharUbkrN_vij edayKat;
minTan;eroncb;pg k¾RtLb;mkRbeTsExμrvij. eRkayeBlEdlKat;mkdl;RbeTsExμr edaykarmin
eBjcitþnigrbbskþiPUmi dwknaMeday sIhnu Kat;)anerobcMeFIVneya)aybdivtþn_enAkñúgRbeTsExμr ehIy
Epnkar)anEbkdwgdl;GaCJaFr sIhnu eTIb sIhnu )anRbkasedjcab; sa Lúts nigGñkcUlrYm
kñúgkic©karenHmYycMnYneTot mancMnYn 63 nak;kñúgenaHman sun esn Edr. eBlenaH sa Lútsr
)anrt;cUléRBehIy)ancUleTAeFIVCaelxarbs; TU samut EdldwknaMeday swug g:ukmij. eyIgeXIjfa
yYn)anCYyExμrRkhmeGayRbqaMg nigneratþm sIhnu




                      sIhnu CaemExμrRkhm bMerIneya)ayeGayBYkkumúμynisþ yYn nig cin
       EtBIeRkayxñgmçageTotyYn)ansMueGay sIhnuu CYypþl;es,ogGarhar nigTwkdICMrkdl;yYn
eyokkugedIm,IeFIVsRgÁamCamYyeyokNamxagt,Úg nigshrdæGaemrik. sRgÁamenH)anFøak;mk
elIRbeTsExμr eFIVeGayvinasGnþray dUcykePøIgmkdutpÞHxøÜnÉg. yYnxageCIgcab;epþImsRgÁamCamYy

niBn§eday s FmμrgSI                               ๒๒                                  rkSasiT§i
yYnxagt,ÚgtaMgBIqñaM 1958 ehIysRgÁamenH)anrIkraldalenAelITwkdIExμrCabnþbnÞab; cab;BIqñaM 1965
edaysarEt sI hnu )anGnuBaØatpþl;TwkdIExμrPaKxagekItcMnYn 5 extþ eGayyYneyokkugdak;T½BcMnYn
60 000 nak; eTA 80 000 nak; eFIVsRgÁamEdlkalenaHkgT½BExμrmanEtcMnYn 30 000 nak; .
cMENkExμrenAkm<úCaeRkam RtUv)anyYneXasnaeGaycUlbMerIxagyYnkumμúynisþ edayyYnkumμúynisþyk
eQμaH sIhnu eTAeXasnafarMedaHTwkdIkm<úCaeRkam ÉExμreRkammYycMnYneTot)ancUleTAxagyYnxagt,Úg
¬esrI¦ edIm,IRbqaMgnigkarQøanBanrbs;BYkyYnkumμúynisþ. yYnkumúμynisþykrUbftsemþc sIhnu nig
fasftsemøg edIm,IeFIVkareXasnaeGayExμreCO sIhnu cUlrYmCamYysemþc edIm,IeFIVsRgÁamrMedaHExμr
km<úCaeRkam. ehtuenHExμrCaGñksøab;TaMgsgxag kumμúynisþ nigesrI edayyYnx©IédExμrsmøab;Exμr.
cMENkExμrxagelIvij ExμrmçagxagsaFarNrdæ ExμrmçageTotxag sIhnu b:ul Bt nigkumμúynisþyYn.
BYkyYneyokkug)anykrUbsBaØa sIhnu Bak;bMP½nþExμreGayKMaRTfaCakgT½B semþc« edIm,IeGayExμr
KaMRT. sRgÁamrvagyYnxageCIg nigyYnxagt,Úg)anbBa©b;enAéf¶ 30 emsa 1975 KW 13 éf¶b:ueNÑaH
eRkayBIyYnkumμúynisþQñHExμrsaFarNrdæenAéf¶ 17 emsa 1975. yYnTTYl)anplRbeyaCn_
cMeNjCaeRcIn dUcCa CMnYyBIcin EdlCYyyYnkumμúynisþ CMnYyBIGaemrik EdlCYyyYnxagt,ÚgesrI
EtExμreRkam nigExμrsøab;rab;lannak; ebIk»kaseGayyYnlukluy cUlmkkan;kab;elbTwkdIExμr
bc©úb,nñeTot. eBlEdlkgT½BeyokkugenABaseBjTwkdIExμrPaKxagekItnigtamRkugRBHsIhnu dl;
extþkMBg;s<W sI hnu min)anenAedaHRsaybBaðakgT½ByYnenAelITwkdIExμr EdlxøÜnGnuBaØatCasm¶at;
enaHeT EtEbrCacakecjeTAedIrkMsanþenARbeTs)araMgCamYyPriya mU:niceTAvij . RBHmata kusm³
)ansresrsMbuRt eTAyagRBHGgÁmkvij EtRBHGgÁsuxcitþsþab;Priyanigmþayekμk min)anyag
RtLb;mkvij edIm,IedaHRsayeyokkugenAeBjTwkdIExμr eTaHbICaRBHGgÁ)ansnüaCamYyGñktMNag
raRsþfa RBHGgÁnigyagmkRbeTsExμr enAéf¶TI 17 ExmIna qñaM1970 edIm,IedaHRsaybBaðaenaHk¾eday
EtpÞúyeTAvij RBHGgÁ)anbdiesFkñúgkaryagRtLb;mkvij. ehtudUecñH edIm,IedaHRsayyYnkumμúynisþ
EdlkMBugEtQøanBanTwkdIExμr eTIbenAéf¶ 18 mIna 1970 sirimt³ ln; nl; eFIVkarRbCMusPa
TMlak;neratþm sIhnu ecjBIGMNac edIm,IedjyYneyokkugecjBITwkdIExμr. eRkayBI ln; nl;
TMlak;esþc sIhnu mk sIhnu )aneFIVdMeNIreTARbeTsr:UsISú nigbnÞab;mkeTARbeTscin edIm,IEsVgrkkar
KaMRT deNþImGMNac raCblø½gÁmkvij . edaymancin nigyYnenABIeRkayxñg cin)anbBa©úHbBa©ÚleGay
saLút s nigsIhnurYbrYmKñabegIátCarNsirSrYbrYmCatikm<úCamYyenATIRkugeb:kaMg enAéf¶TI 23 ExmIna
qñaM1970 eFIVsRgÁamCamYyExμrsarFarNrdæ Edlman ln; nl; nigesrImt³ CaedIm. kñúgenaH
cinCaGñkCYy xagsBVavuF es,og cMENkyYnCaGñkCYyxagbec©keTs hVwkhat; bBa©ÚlmenaKmn_
nigCYykmøaMgc,aMg dl;ExμrRkhm. edIm,IEtGMNac nigraCblø½gÁ sIhnu min)anKitBIplRbeyaCn_

niBn§eday s FmμrgSI                         ๒๓                                         rkSasiT§i
RbeTsCati nigGayuCivitrbs;RbCaBlrdæExμrEdlsøab;enaHeLIy. kgT½Beyokkug EdlmanenAkñúg
TwkdIExμrRsab;)anBak;pøakrUbPaB sI hnu R)ab;RbCaBlrdæExμrCakgT½B semþc« edIm,IeGay
RbCaBlrdæExμrCYyKaMRT eRBaHyYndwgfaeBlenaHesþc sIhnu enAmanRbCaRbiycMeBaHRbCaBlrdæExμr
enAeLIy. ExμrPaKeRcIn)anCYyKaMRTCYyyYneyokkugTaMgenaH edIm,IeFIVsRgÁamCamYykgkmøaMgExμr
saFarNrdæ ExμrGñkesñhaCati Edlman nisSit bBaØvnþ RBHsgÇ RbCaBlrdæExμr)anrYbrYmKñaeLIg.
cMENkExμrmYycMnYneTotlg;eCO kareXasnarbs;yYneyokkug EdlykeQμaH sIhnu mkeRbI
nigkarRbkasrbs; esþc sIhnu eGayExμrrt;cUléRBma:KI edIm,Ic,aMgdeNþImGMNac nigraCblø½gÁmk
eGayRBHGgÁvij. TIbMputBYkExμrRkhm Edl RbqaMg neratþ sIhnu )anrYbrYmKña edayman cin nigyYn
eyokkugCaGñkCYy edIm,Ic,aMgnigExμrsarFarNrdæ ln; nl; EdlRtg;cMNucenH Exμr)anedIr
eRkamyuT§saRsþrbs;BYkkumμúynisþ eFIVtamBYkkumμúynisþ x©IédExμr eFIVsRgÁamCamYyExμr ExμrCaGñkxat
RbCaBlrdæExμrCaGñksøab; TwkdIExμrRtUvbMpøajedaysarsRgÁam TIbMputRbeTsExμrRtUvFøak;kñúgkNþab;éd
yYnkumμúynisþ.
          eBlEdlkgT½BshrdæGaemrik)andkecjBINÐÚcin eRkayBIcuHhtßelxaCamYyyYnenATIRkug
hSWENvenAqñaM1973 edIm,IbBa©b;sRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 yYn)anenAEtbnþeFIVsRgÁamQøanBanExμreTot
eRkampøak sIhnu nigExμrRkhm CaGñkbiT)aMgeGayGnþrCatiemIleXIjfa sRgÁamsIuvil rhUtdl;yYn
kumμúynisþ)anQñHsaFarNrdæExμrenAéf¶ 17 emsa 1975 ehIyelIkC½yCMnHenaHeTAeGayExμr Rkhm
Edlman sIhnu nigb:ul Bt CaemdwknaM cMENkyYnvij)anpøas;bþÚrexaGaveyokkugeTABak;Gav
bnøMxøÜneFIVCaExμrRkhm bnþsmøab;Exμr. enAeBlEdlExμrRkhmTTYl)anC½yCMnHenaH kalenaHExμrRkhm
manbIRkumTI1 ExμrRkhm EdlyYncab;eTAbNþúHbNþaledayRkughaNUy BYkenHsMrab;eFIVCa
BiCXatsmøab;ExμrEdlRbqaMgyYnedaykarecaTRbkan;epSg² dUcCaecaTfa Pñak; sIu Gay eG kareseb
nig brivaGaemrikaMgCaedIm. TI2 ExμrRkhmEdlKaMRT sIhnu TI3 ExμrRkhmEdlKaMRT b:ul Bt
ExμrTaMgbIRkumenH suT§EtbNþúHbNþalmenaKmn_viC¢aneya)ayxusTws BIhaNUy ¬cgkMhwgnigExμr
smøab;ExμrEtKaMRTyYn¦. ehtudUcenHehIy GñkEdlbgávinasskmμsmøab;ExμrenAkñúgRbeTsExμrenAkñúg
rbbenH KWRkumBiCXatEdlyYn)anbMBak;bMb:nmenaKmn_kumμúynisþmk ehIyBYkBiCXatTaMgenaHRtUv
)aneKbBa¢ÚnCabnþbnÞab; BIRkughaNUycUlmkkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü edIm,Ismøab;Exμr ¬yYnyk
liTi§kumμúynisþenHCameFüa)ay x©IédExμreGaysmøab;Exμr edIm,IbMP½nþExμreGay emIleXIjfaExμrsmøab;Exμr
cMeNjneya)ayyYn 7 mkra 1979¦. RkumTaMgenHTTYlEpnkar pÞal;BIRkughaNUy edIm,Ismøab;Exμr
CIkesμACIkTaMgb£s. menaKmn_rbs;BYkkumμúynisþyYn RbqaMgnigBYkRbtikiriya brivar EdlsMedArMelIg
b£sKl;rbs;CatiExμr eGaydYlrlMFøak;cuH eFIVeGayExμrRcbUkRcbl; CaehtunaMeGayExμrRkhmxag

niBn§eday s FmμrgSI                           ๒๔                                            rkSasiT§i
b:ulBt mankarsgS½y ehIybegIáteGaymankarkab;smøab;tbtvij eRkayBIyYnkkUrsßankarN_kñúg
sgÁmExμr enHCakareRKagTukrbs;yYn eRkayBIExμrRcbUlRcbl;vikvrkñúgRbeTsehIy yYn)ancUlmk
EkERbneya)ayfμI 7 mkra 1979. eBlEdleKsmøab;Exμr GñkecHdwgGs;ehIy dUcenHRbeTsRtUv
Føak;kñúgkarRKb;RKgrbs;BYkkumμúynisþNÐÚcinEdlmanyYnCaemekøagrhUtmkdl;eBlenH. cMeBaHExμr
EdlenAsl;sBVéf¶ xøac)ak;s,at minh‘anniyaykarBit manEtkarQWcab;eFVIKr eFIVføg;minh‘anniyay
bBaðaBitEdlekIteLIgenAkñúgsgÁm nigeGank,aleRkamyYnedIm,ICivitrs; edaykarekobsgát;RKb;Ebb
ya:gtamkareRbIGMNacpþac;karrbs;BYkkumμúynisþsBVéf¶ etIeyIgbeNþayTukeGayCatiExμrTaMgmUlRtUv
rlay)at;bg; ehIyTukçevTnaRtUvFøak;elIkUnecAeyIgCMnan;eRkayeTot b¤mYyya:gNa?.
IV -b£sKl; éf¶ 7 mkra      (The Root of 7 January)

           dUc)anerobrab;xagelImkehIyfa neya)ayrbs;yYnkumμúynisþeFIVtamEpnkarrbs;hU CImij
EdlerobcMtaMgBIqñaM 1930. edIm,IeGayRbCaBlrdæCaeRcInrbs;xøÜnrs;enARsYl yYnRtUvvatTITwkdIenA
tMbn;NÐÚcin dUcmanRbeTs lav Exμr cam nig ExμrenAkm<úCaeRkam edIm,Idak;CacMNuHrbs;
shB½n§NÐÚcin. yYnkumμúynisþ)aneFIVsRgÁam lukluyRbeTsExμr eRbIl,ickl, yuT§saRsþRKb;viFI
edIm,IeFIVeGayCatiExμrFøak;exSay. yYn)anerobcMEpnkar pþac;b£sKl;CatiExμreGaydYlrlMFøak;exSay
enAkñúgrbbb:ul Bt dUcCakardutKm<Ir k,Ünxñat lubbM)at;RbvtþisaRsþ nigsmøab;GñkR)aCJ bBaØvnþCaedIm.
sUmbBa¢ak;fa rbbExμrRkhm EdlmansIhnu CaRbFanrNsirSrYbrYmCatikm<úCaeFIVkarshkarCamYy b:ul
Bt enH KWmanyYnRkhm ¬kumμúynisþ¦ b¤ehAfaeyokkugnigcin CaGñkCYyRKb;Ebbya:g rab;taMgBIkar
bNþúHbNþal pþl;sBVavuF RKab;rMesv CYyc,aMgCamYykgT½B ln; nl; esrImt³ rhUt)anC½yCMn³
enAéf¶17 emsa1975. BYkeyokkugTaMgenH )anelIkC½yCMn³eGayBYk ExμrRkhm ¬Exμrkumμúynisþ¦.
eyokkugEdlenAkñúgExμrRsab; nig ExμrEdlyYnbNþúHbNþal bþÚrexaGaveTAesøokBak;exaGavexμA bnøM
eFIVExμr ¬Rkhm¦ edIm,IbMP½nþeGayeXIjfa Exμrsmøab;Exμr enAkñúgrbbenH. eRkayBIyYnkkUrsßankarN_
eGayFøak;cuHdl;kMritsUnüehIy yYn)anbþÚrneya)ayfμI vaylukQøanBanExμr kan;kab;TwkdIExμrTaMgRsug
bnþkab;smøab;Exμréf¶TI 7 mkra 1979Etmþg. karbMpøajexÞcxÞIKm<Irk,Ünxñat smøab;GñkR)aCJ GñkecHdwg
EdlCaRKwHya:grwugmaMrbs;Catisasn_Exμr ehIybnSl;TukGñkEdlecHdwgBIneya)aytictYc. bnÞab;mk
BYkeKxitxMEkRkéLRbvtþisaRsþfμIeGaykUnecAExμrCMnan;eRkayeron. edIm,IcMeNjneya)ayelbTwkdI
yYnlak;)aMgRbvtþisaRsþBitR)akd mineGayExμrCMnan;eRkay)andwgc,as;las; eFIVeGayExμrvegVgrkkar
BitmineXIj. LÚvenHtamRKb;salaeron nayksalaeKbgçMeGaykan;KNbkSRbCaCn hammin
eGayExμreronRbvtþisaRsþ niyayBIRbvtþisaRsþBitR)akd hamR)amRKUmineGayniyayBIerOgsgÁmBit
nig RbvtþisaRsþBit. ebIelakRKUGñkRKUNah‘anniyaykarBit enaHeKecaTfaerOgneya)ay b¤beRgon
niBn§eday s FmμrgSI                           ๒๕                                           rkSasiT§i
neya)ay. EteKkMBugEtbeRgonRbvtþisaRsþNÐÚcinCMnYsvij ¬yYnCaGñkmanKuN CYyrMedaHExμr
CaedIm¦. dUcenHehIy eyIgeXIjfab£sKl;rbs; éf¶ 7 mkra KW yYnkumμúynisþ ¬shB½n§NÐÚcin ¦
Edl)anyklTi§kumμúynisþmksabeRBaHelIExμr. yYnQñHExμr taMgBIéf¶ 17 emsa 1975 eday
eRbIneya)ayTaMgRtCak;TaMgekþA eRbIBYkExμrkumμúynisþ b¤ExμrRkhmEdlniymyYn ehg sMrin Ca sIum
h‘un Esn eGaykan;GMNacCMnYs rhUtmkdl;bc©úb,nñedIm,IelbTwkdIExμr sMerctamEpnkarshB½n§
NÐÚcin.




                                CnCatievotExμrlavrYmsamKÁImWunqña
V -yYnkumμúynisþRtYtRtaExμr éf¶ 7 mkra 1979
 (Vietnamese Communist Colonize Cambodia on January 7, 1979)
          cab;BIéf¶TI 7 Exmkra qñaM1979 yYn)anpøas;bþÚrneya)ayfμI edayyYn)anpøas;bþÚrExμr ¬Rkhm¦
kumμúynisþniymcinecjBIGMNac elIkbnþúbExμrRkhm ¬kumμúynisþ¦niymyYnvij eGaykan;GMNac. BYk
kumμúynisþEdlniymyYnmandUcCa Eb:n suvNÑ can; sIu ehg sMrin h‘un Esn Ca sIum say b‘Ufg
nigCaeRcIneTot. yYnelIkExμr edIm,IeFIVCa]bkrN_neya)ayeGayxøÜn eRBaHyYn)angakBIcin ehIyP¢ab;
TMnak;TMngCamYyr:UsIu. cinmanCemøaHCamYyr:UsIu cin)anbþÚrTMnak;TMngeTArkshrdæGaemrikvij. Cak;Esþg
enAeBlEdlyYnelIk Eb:n suvNÑ nig can;sIu eGayeFIVCaGay:g bMerIneya)ayrbs;xøÜn EtEb:n suvNÑ
nigcan; sIu mineFIVtamneya)ayrbs;xøÜn yYn)ancak;fñaM can; sIu smøab;enAelIynþehaHEdleTABüa)al
enARbeTsr:UsIu. cMENkÉ Eb:n suvNÑvijRtUv h‘un Esn nig say b‘Ufg XubXitCamYyyYn cab;;yk
eTAdak;KukenATIRkughaNUy cMnYn 10 qñaM 52éf¶ enHedaysaEb:n suvNÑ manRbBn§yYnCakUnRbsar
paMva:n;dug emø:HRtUvsøab;dUc can; sIu. yYn)anelIkbnþúbCnelμaPGMNacdUc h‘un Esn Ca sIum nigehg
sMrin eGaykan;GMNacrhUtmkdl;bc©úb,nñ. yYn)anQøanBankan;kab;TwkdIExμr rwbGUsbøn;ykRTBü
sm,tþiExμr cab;BIeBlenaHmk ehIyEfmTaMgedjsmøab;ExμrEdlRbqaMgnigyYn rbbGay:gyYn eday
niBn§eday s FmμrgSI                           ๒๖                                           rkSasiT§i
ecaTfaBYk b:ul Bt. cMENkGñkEdlenAesssl;Rbus² EdlCaGñkmankmøaMg va)ancab;bgçMeGay
eTAeFIVCaTahan nigxøHRtUvcab;mkeFIVCaBlkr eTAsøab;enAtMbn;k 5 PaKeRcInsøab;edaysarCm¶WRKuncaj;
Can;mInCaedIm. enAkñúgeBlenaH yYnkumμúynisþCaGñkkan;kab;RbeTsExμrTaMgRsug. yYn)anedjsmøab;
ExμrGñkts‘UenAtamCayEdneTot edayeFIVsRgÁame)assMGat smøab;ExμrEdlts‘UCamYyyYnenAtam
CayEdnenAqñaM 1984. TIbMputExμrts‘UtamCayEdn)ancaj;yYn ehIy)anRbmUlKñaeTArs;enA
CMrMsayFU nigsayb‘Í CaedIm. enAqñaM 1985 eTIbshrdæGaemrikcab;epþImpþl;CMnYydl;Gñkts‘U eday
pþl;TwkR)ak;RbmaN 5 landuløa pþl;smÖar³swk nighVwkhat;TahanenAkøaMgdug . cMENkyYnRtUv)an
GnþrCati nigRbeTskñúgtMbn; dUcCa cin Gas‘an efáaleTasedaysar karQøanBanrMelaPGFibetyü
PaBRbeTsExμr elIkElgEtRbeTsNÐÚensIuenACaGaBüaRkit cMENkRbeTsr:UsSIúb:ueNÑaHEdlKaMRTyYn.
eRkayBIkardYlrlMrbs;shPaBsUevotenAqñaM 1989 sUevotQb;pþl;CMnYyeGayyYn eRBaHr:UsISúman
vibtiþhirBaØvtßú edayGs;fivkaBITunbMrug. karGs;fvikaBITunbMrugenH eRBaHEtshPaBsUevotBRgwg
EpñkeyaFaxøaMgeBk CaBiess xatCaeRcIncMeBaHneya)ayenANÐÚcin EtcMeNjenAxagGWur:ubxagekIt.
yYncaj;eRbobxagkarTUt cMeBaHkmøaMgGñkts‘U EdlCYy]btßmÖedayshrdæGaemrik cin nigGas‘an.
b:uEnþtamkarsikSaRsavRCaveXIjfa kgT½BGñkts‘UExμr BMumanbec©keTsRKb;RKan;kñúgkareFIVsRgÁam
eFIVeGaycaj;eRbobkgT½ByYnEdlmankarhVwkhat;c,as;las; sBVavuFRKb;RKan;. eBlenaH eK)anbBa¢Ún
kgkmøaMgts‘UExμreGayeTAeronenA m:aeLsIu nigRbeTséf . eRkaymkeTIbkmøaMgts‘UmaneRbob
elIyYnkumμúynisþ nigBYkGay:g ehg sMrin h‘un Esn eRBaHsUevotEdlCasm<½n§miRtrbs;yYn
)ancaj;GaemrikkñúgsRgÁamRtCak; sUevot)angakeTArkshrdæGaemrikvij enAkñúgrdæaPi)al kU )aqUv
edIm,IeGayesdækic©rbs;xøÜndMeNIrkarl¥vij. ehtudUcenHehIy eTIbyYn)anpøas;bþÚrriyabfeGay h‘un
Esn nigsIhnu ccarcuHsn§isBaØasnþiPaBTIRkug)a:rIsnaéf¶ 23 tula 1991 edIm,IRbmUlExμr
GñkesñhaCati cUlkñúgRTugeGayBYkkumμúynisþcab;Exμrsmøab;mþgmYymþgmYy CabnþbnÞab;rhUtmkdl;
bc©úb,nñ.
VI-sRgÁamrvagExμrGñkts‘U   CamYyyYnQøanBan nigrbbkumμúynisþpþac;kar h‘un Esn xus c,ab;
(The War between Khmer Resistances with Vietnamese Aggressor and Illegal Dictactor Hun Sen)
         cab;taMgBIsRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 naTsvtSTI 60 yYnEtgEteRbIExμr eRbIemdwknaMExμrEdlelμaP
GMNac Ca]bkrN_bMerIneya)ayeGayxøÜn. dUckalBIqñaM 1970 yYn)aneRbI sI hnu nig b:ul Bt
Ca]bkrN_ CaKMrbeGayGnþrCatiemIleXIjfasRgÁamEdlekIteLIgCasRgÁamsIuvil . cMENkenAqñaM
1979 yYn)aneRbIBYkkumμúynisþ h‘un Esn Ca]bkrN_sMrab;bMerIneya)ayeGayxøÜn x©IédExμr
eFIVsRgÁamCamYyExμreTot dUckalEdlyYneFIVsRgÁamkalBIqñaM 1970 EdlyYnx©IédExμrRkhm b:ul Bt
nigExμrRkhm sIhnu mkeFIVsRgÁamCamYyExμrsaFarNrdæ. enAeBlenaH yYn)anlukluyRbeTsExμr
niBn§eday s FmμrgSI                          ๒๗                                          rkSasiT§i
BaseBjépÞRbeTs ehIycab;epþImeFIVneya)ayyYnnUbnIykmμenAkñúgRbeTsExμr edayTahanyYn)an
ykRbBn§Exμr cMENkÉRsIyYn)anykbþIExμr ehIyyYncMnYn 5 nak;enATIRkug b¤TIRbCMuCn 1 nak;
cMENkenAtamCnbTyYn 1nak;Exμr 5 nak;. dMNak;kalenH KWmnxusBIsRgÁamsm½ysaFarNrdæ
                                                                 i
b:unμaneT eRBaHExμrmçagKaMRTedaykumμúynisþyYn EdlmanBYkGay:g h‘un Esn ehIymçageTotKaMRTeday
cin GaemrikkaMg Gas‘an CaehtueFIVeGayGñkts‘UtamCayEdnmaneRbobelIyYn nig rbbkumμúynisþ
h‘un Esn xusc,ab;. eBlEdlshPaBsUevot)andYlrlM ehIybBa©b;sRgÁamRtCak;CamYyGaemrik
enAqñaM 1989 cMENkRbeTsGaløwm:g;)ankøayeTACaRbeTsEtmYy sUevot)anQb;CYy]btßmÖyYn
eBlenaHyYn)ansMerccitþdkkgT½BesøokBak;ÉksNæanecjBIRbeTsExμrmun EtyYn)anbgáb;TukkgT½B
yYn EdlesøokBak;sIuvilCaeRcInenAkñúgRbeTsExμrvij. yYn)aneRbI h‘un Esn eTAcrcarCamYy
sI hnu CabnþbnÞab;rhUtdl;mankic©RBmeRBogsnþiPaBTIRkug)a:rIsenAéf¶ 23 tula 1991. yYneFIVdUc
enH edIm,IedaHédBIkarefáaleTasBIGnþrCati fayYnQøanBanExμr eFIVeGayGnþrCatiemIleXIjfaCa
sRgÁamsIuvilrvagExμrnigExμr. ebIeyIgRkeLkemIlenAkñúgrbbExμrRkhmEdlmanExμrsøab;rab;lan k¾yYn
eFIVdUcenHEdr edayyYnykExμreTAbNþúHbNþalmenaKmn_kumμúynisþ eFIVCaBiCXadmksmøab;Exμr ehIy
eRbIExμrRkhm sIhnu b:ul Bt edIrtamneya)ayrbs;xøÜn bMP½nþExμreGayvegVgrhUtmkdl;sBVéf¶.
karcrcarrvag sIhnu nig h‘un Esn CabnþbnÞab;enA )a:taya: RbeTséf enAya:kata RbeTsNÐÚensIu
ehIyenATIbMputenA TIRkug)a:rIsRbeTs )araMgenAéf¶ 23 tula 1991.
VII   -sn§isBaØaTIRkug)a:rIs   (Paris Agreement Treaties)

         sn§isBaØaTIRkug)a:rIs)aneFIVeLIg eRkayBImankarcrcarCabnþbnÞab;rvag sIhnu nig h‘un Esn
cab;BIqñaM 1987 mk. cMENksRgÁamRtCak;rvagkumμúynisþ nigesrI)anbBa©b;enAqñaM 1989.
shPaBsUevoteRbImenaKmn_kumμúynisþ cMENkshrdæGaemrikeRbImenaKmn_esrI nigRbCaFibetyü.
shPaBsUevotCaGñkKaMRTyYnkumμúynisþTaMgxagbec©keTs GñkCMnajkar nigsmÖar³sBVavuF. kñúgeBl
enaHCMnajkarsUevotTaMgcl½t nigGciéRnþy_CaeRcInRbmaN 1 Esnnak; eFIVkarenAkñúgRbeTs
eyokNam. cMENkÉRbeTscin shrdæGaemrik nigGas‘anCaGñkKaMRTclnats‘UExμrTaMg 3Rkum.
ExμrTaMg3Rkum enaHmanRkumTI1 rNsirSCatirMedaHRbCaBlrdæExμrdwknaMeday elakta sWn san RkumTI
2 km<úCa RbCaFibetyüdwknaMeday exov sMpn cMENkRkumTI3 hViúnsiunbiuc dwknaMeday neratþm sI
hnu. edaysarcin shrdæGaemrik nigGas‘an )andak;sm<aFkarTUteTAelIrdæa)alRkughaNUy
nigenAeBlEdlshPaBsUevot)andYlrlM minGacKaMRTyYnbnþeTAeTot eFIVeGayyYncaj;eRbobExμr
Gñkts‘UxagkarTUt nigneya)aykñúgRbeTsyYn)andkkgT½BesøokBak;ÉksNæanRtLb;eTAvij EtTuk
kgT½BesøokBak;sIuvil bgáb;TukenAkñúgRbeTsExμr tamry³karbiT)aMgrbs;KNbkSRbCaCnkm<úCa h‘un

niBn§eday s FmμrgSI                             ๒๘                                      rkSasiT§i
Esn. yYn)aneGay h‘un Esn mkcrcarCamYy sI hnu EdltMNagGñkts‘UExμrCMnYsvij. eBlenaH
yYn)anedaHédecjBIkarefáaleTasBIqakGnþrCati edayGnþrCatiemIleXIjfasRgÁamEdlekIteLIgenA
RbeTsExμrCasRgÁamsIuvil minEmnCasRgÁamQøanBanenaHeT. karcrcarKñaCabnþbnÞab; rvag h‘un Esn
nig sIhnu rhUtQaneTAdl;kic©RBmeRBogTIRkug)a:rIs enAéf¶ 23 tula 1991 Edlman NÐÚensIu nig
)araMg eFIVCashRbFankñúgeBlcuHhtßelxasn§isBaØasnþiPaBbYnPaKI sWn san tMNagrNsirS
CatirMedaHRbCaBlrdæExμr neratþm rNriTi§ hViúnsIunbiuc exov sMpn km<úCaRbCaFibetyü nig h‘un Esn
rdækm<úCa. kalEdlRbeTsTaMg 2 enH eFIVCashRbFanenaH BIeRBaHRbeTsTaMg2 enH CaRbeTs
GBüaRkitenAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI3enH edayminKaMRTxagyYn b¤KaMRTxagExμrGñkts‘U. kic©RBm
eRBogTIRkug)a:rIs)annaMeGayRbeTsExμr Qb;)aj;Kña nigeFIVeGayRbeTsQaneTArkliTi§RbCaFibetyü
snþiPaB tamry³karerobcMe)aHeqñatEdlerobcMedayGgÁkarshRbCaCati ehAkat;fa G‘untak;enAqñaM
1993. enAeBlenaHKNbkShViúnsiunbiuc dwknaMeday neratþm rNriTi§ CaGñkQñHeqñat TTYlsemøg)an
58 ekAGI . KNbkSRbCaCnkm<úCa)ancaj;eqñatTTYlsemøg)an 51 ekAGI. h‘un Esn erobcMeFIV
Gb,Kmn_enAeRtIyxagekItTenøemKgÁ edIm,IeFIVsRgÁam. sI hnu )anedjGgÁkarshRbCaCatiecjBITwk
dIExμr ehIyEckGMNaceGayBYkkumμúynisþ h‘un Esn EdlmanyYnenABIeRkayxñgeFIVCanayk
rdæmRnþITI2.
         kic©RBmeRBogTIRkug)a:rIséf¶ 23 tula 1991 CacMNucrbt;neya)aymYyya:gsMxan;sMrab;
RbvtþisaRsþExμr nigCakþIsgÇwmsMrab;RbCaCatiExμrTUeTA BIeRBaHfa kic©RBmeRBogenH )annaMExμrQan
eTArksnþiPaB nigliTi§RbCaFibetyüBitR)akd. b:uEnþpÞúyeTAvij kic©RBmeRBogenaHRtUv)anlubbM)at;
ecal ERbCatn½y edayCnkumμúynisþpþac;kar h‘un Esn mineKarBtamkic©RBmeRBogenHeLIy EfmTaMg
eFIVrdæRbharsmøab;GñkesñhaCatiExμr GñkRbCaFibetyü enAéf¶ 5-6 kkáda 1997 rMelaPsiT§imnusS
CabnþbnÞab;. Cnpþac;kar h‘un Esn EdlCa]bkrN_neya)ayrbs;yYn )annaMRbeTsExμreGayFøak;cUl
kñúgrbbkumμúynisþeRkamyYnRtYtRtadEdl.
VIII   -edImkMeNItliTi§RbCaFibetyüsareLIgvij    (The Democracy Was Reborn)

        edImkMeNItliTi§RbCaFibetyüsareLIgvij KWenAeBlEdlGgÁkarshRbCaCati )anerobcM
e)aHeqñatedayesrI nigyutþiFm’enAkm<úCanaqñaM 1993. RbeTsCatiRtUvxatbg;CaeRcInenAkñúgsRgÁam
lukluyrbs;yYnenH yYnCaGñkcMeNjRKb;Ebbya:g rab;cab;taMg RTBüsm,tþi elIdI eRkamdI EdlyYn
qk;bøn;ykeTARbeTseK )at;Twk )at;dI tamsinsBaØaxusc,ab;rvagGay:gyYn nigBYkQøanBan.
                                                §i
karBlICivitrbs;ExμrGñkesñhaCati nigbgb¥ÚnCnrYmCatiExμrTaMgGs; ERbCatn½y edaysaremdwknaM
qáÜtlIla tamExSjak;neya)ayrbs;yYnkumμúynisþ dUcesþc sIhnu nig h‘un Esn. eyIgsegát
niBn§eday s FmμrgSI                          ๒๙                                         rkSasiT§i
eXIjfaenAqñaM 1993 RbCaBlrdæ)aneTAe)aHeqñatya:geRcInkuHkr edaysarcg;eGayRbeTsmankar
pøas;bþÚrRbeTsCatimankarrIkcMerIntamRbCaFibetyü BIeRBaH RbCaBlrdæExμrrs;enArgnUvkareKob
sgát;CiHCan; eFIVTukçbukemñj biTsiTi§esrIPaB BIBYkGay:g h‘un Esn nig yYnkumμúynisþ CayUrmkehIy.
GgÁkarshRbCaCati CaGñkerobcMkare)aHeqñatmYyedayesrI nigyutþiFm’. BIeRBaHExμr EdlFøab;rs;enA
rgkareKobsgát;CiHCan; eFIV)abRKb;Ebbya:grbs;BYkGay:g nigyYnkumμúynisþ. b:uEnþRbCaBlrdæExμr
Gs;sgÇwm edaysar sI hnu )anedjGgÁkarshRbCaCatiecjBIRbeTs ehIyRbKl;GMNaceGay
BYkkumμúynisþ h‘un Esn vij. kalenaH eKeXIjRbeTsExμrdwknaMedaynaykrdæmRnþI 2 KWnaykmRnþITI1
neratþm rNriTi§ nig naykrdæmRnþITI2 KW h‘un Esn. cab;BIqñaM 1993 mkdl;qñaM 1997
RbeTsExμr)ansÁal;enABnøWRbCaFibetyümYyry³eBlxøI EteRkaymkBYkkumμúynisþ h‘un Esn)an
eFIVrdæRbharsmøab;GñkRbCaFibetyü GñkesñhaCatiGs;RbmaNCag 280 nak;. matuPUmiCaTIesñha
rbs;eyIg )anFøak;cuHsnSwmbnþicmþg² cUleTAkñúgkNþab;édrbs;Cnpþac;kar h‘un Esn EdlsißtenAeRkam
yYnRtYtRtaminecjmux rhUtmkdl;bc©úb,nñ.
IX -karFøak;cuHRbCaFibetyü   (Declining down the Democracy)

        karFøak;cuHRbCaFibetyüeTAkñúgkNþab;édrbs;BYkkumμúynisþKWcab;taMgBI h‘un Esn eFIVrdæRbhar
deNþImGMNacBIKNbkShVú‘nsiunbiuc dwknaMeday neratþm rNriT§ enAéf¶TI 5-6 kkáda 1997 emøH.
h‘un Esn elIkbnþúb Gwug h‘Yt CatukátaCMnYsvij. kareFIVrdæRbharenH CaEpnkarrbs;BYkkumμúynisþ
EdlmanyYn Caemekøag edIm,Ipþac;b£sKl;GñkesñhaCati GñkRbCaFibetyüEdlmankmøaMgxøaMgeGayGs;
edIm,IgayRsYlyYnnig BYkGay:g eFIV)abRbCaBlrdæExμrdUcbc©úb,nñ. kalenaHeKeXIjmanGñk
RbCaFibetyü nigGñkesñhaCatiCaeRcIn enAkñúgKNbkShV‘únsiunbiuc nig KNbkSRbCaFibetyü
esIrIniymRBHBuT§sasnarbs;elakta sWn san RtUveKcab;ykeTAsmøab;dUcCa hY sux RkUc eyOm ecA
sm,tþi Ca riTI§Qut nigCaeRcInnak;eTot RbmaNCit 300nak;. cMENkGñkEdlrYcxøÜnenAEss
sl;)anrt;eTAkan;tMbn; GUsμac; ehIyeFIVkarts‘UCamYyBYk h‘un Esn nig yYnkumμúynisþeTot. BYk h‘un
Esn )anelIkGMNac xül;eTAeGay Gwug h‘Yt CMnYsvij dUckalEdlyYncUlmkQøanBanExμr éf¶ 7
mkra 1979 ehIyelIkGMNacxül;eGay ehg sMrin nig hu‘n Esn Edr. eBlEdlBYk h‘un Esn
minGacvayEbkRkumGñkts‘UenAGUsμac;RbmaN 300nak; . eBlenaH RBwT§sPashrdæGaemrik r:UNa
EbK½r )ancuHmkRtYtBinitüpÞal;dl;tMbn;GUsμac; dMNwgenH)aneFIVeGay sIhnu R)ab;kUnneratþm rNriTi§
eGayehA jwk b‘unéq xan; saevOn RtLb;cUleTAkñúgRbeTsvij edaysnüafaeGaytMENgCaedIm
EtTIbMputGMNacenaH RtUvBYkkumμúynisþdkbnþicmþg²rhUtdl;cb;Etmþg. GIVEdlRbCaBlrdæExμrenAEt
P½nþRcLMenaHyl;fa esþc sIhnu CaGñkRsLaj;kUnecARbCaBlrdæExμrBitR)akd EdlGñkesñhaCatiExμr
niBn§eday s FmμrgSI                           ๓๐                                          rkSasiT§i
GñkRbCaFibetyüxMdEgðrtamRBHGgÁtaMgBIts‘UéRBma:KI ts‘UtamCayEdnExμr-éf edaykaryl;RcLMsμan
faesþc sIhnu bMerIplRbeyaCn_eGayCatiExμr RsLaj;karBarRbCaBlrdæExμr EtTIbMput esþc sIhnu
CaCnkumμúynisþ EdlEkøgxøÜneTAtamCMenarneya)aybMerIeGaykumμúynisþ tamkarjak;RbmUlExμr
GñkesñhaCati mkeGayBYkkumμúynisþsmøab;CafμI . sI hnu b:ul Bt h‘un Esn suT§EtCaCnkumμúynisþ
EdlehAfa Exμr Rkhm.
         dUecñHehIy eyIgeXIjfa kare)aHeqñatEdlekIteLIgCabnþbnÞab;eRkayBIrdæRbharqñaM 1997
CakarerobcMrbs;KNbkSRbCaCnkm<úCaEtb:ueNÑaH lT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH minEmnecjBIqnÞ³
rbs;RbCaBlrdæExμrBitR)akdeT. karFøak;eTAkñúgGMNacrbs;BYkkumμúynisþenHehIy eFIVeGayBYk
RbCaFibetyü BYkGñkesñhaCatiExμr RtUveKsmøab;CabnþbnÞab;mkeTot edayKμanrkXatkrmkpþnÞaeTas
eLIy. RbeTs)anFøak;kñúgkNþab;édrbs;mnusSEtmñak; rdæCaGñksMerckic©karRKb;Ebbya:g RbCaBlrdæ
Exμr KμansiTi§esrIPaBkñúgkarsMerckic©karTaMgLay eRBaHxøaceKeRbIRbB½n§ tulakar nigGMNac cab;dak;Kuk
nigKMramkMEhgsMlab;CaedIm.
X -RbeTsExμrFøak;kñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGaNaniKmn_yYnEbbfμI
(Cambodia fell into Hun Sen Dictatorship under Vietnamese Neo-Colonism)
         ebIeyIgRkeLkemIlRbvtþisaRsþExμreyIg cab;taMgBIsm½yRtsk;Ep¥mmk eXIjfaGtItkal
mankarRcbUkRcbl; minc,as;las; eRBaHKm<Irk,ÜnxñatRtUv)aneKbMpøajecal lubRbvtþisaRsþ Kμan
karkt;Rtac,as;las;. ktþaTaMgenH eFIVeGayRbeTsExμrFøak;kñúgPaBRcbUkRcbl; sRgÁamvwkvr minecHcb;
edaysarkarBwgelIbreTs mineCO nigeGaytMélCatisasn_xøÜnÉg. KnøgRbvtþisaRsþenH )anFøak;
mkelIRbeTsExμrmþgehIymþgeTot rhUtmankarkab;smøab;Exμr CitputBUCenAkñúgsm½y b:ul Bt.
Km<Irk,Ünxñat RbvtþiBgSavtaRtUveKdutbMpøajGs; EfmTaMgEkøgRbvtþisaRsþEkøgkøay mkeGaykUn
ecAExμrCMnan;eRkayeronsURteTotpg. Cak;EsþgenAkñúgRbvtþisaRsþExμrfμI²enH eRkayBIExμr)anTTYl
ÉkraCüBI)araMgmk eyIgeXIjfakarEkRkéLRbvtþisaRsþ edIm,IbMP½nþExμreGayKaMRT eRBaHGMNac
nigraCblø½gÁb:ueNÑaH. yYn)anerobcMqakneya)ayenAkñúgtMbn;NÐÚcin begIátCabkSkumμúynisþ enAtam
bNþaRbeTsnImYy² man lav Exμr CaedIm. yYnCaGñkbegIáteGaymanExμrRkhm ¬Exμrkumμúynisþ¦.
eRkaymkyYn)anbþÚrExμrRkhm EdldwknaMeday b:ul Bt nig sIhnu edayelIkExμrRkhm ehg sMrin Ca
sIum h‘un Esn eGaykan;GMNac bMerIneya)ayeGayxøÜnbnþeTAeTot. dUecñHehIy eyIgeXIjfa
RbeTsExμr)an Føak;kñúgkarkan;kab;rbs;yYnkumμúynisþtaMgBIéf¶ 7 mkra 1979. éf¶ 7 mkra 1979
minEmnCaéf¶yYnmkCYyExμreT Caéf¶yYnQøanBanelbTwkdIExμr pøas;bþÚrneya)ayfμI edIm,IbMP½nþExμrEt
b:ueNÑaH. Gñkkac;cgáÚtneya)ay KWecjBIyYnhaNUydEdl eRBaHyYn)anerobEpnkar pþac;b£sKl;Cati

niBn§eday s FmμrgSI                            ๓๑                                           rkSasiT§i
Exμr KWsmøab;EtnisiStbBaØvnþ . BYkkumμúynisþ kMBugEteXasnaRKb;Ebbya:g eGaymtiRbCaBlrdæ
mtiCati nigGnþrCatiemIleXIjfa RbeTsExμrCaRbeTsRbCaFibetyü EtpÞúyeTAvijRbeTsExμr
sißtenAkñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGaNaniKmn_yYnEbbfμI. yYnEkøgePTCaExμr RtYtRtaExμr
Bak;pøakRbCaFibetyü taMgesþcCarnaMg)aMg kMueGayExμremIleXIjBIeKalbMNgneya)ayRtCak;rbs;
BYkva edIm,IelbTwkdIExμrTaMgmUl. cab;BIyYndkT½BÉksNæaneyaFaeTA bnSl;TukkgT½B ÉksNæan
sIuvil eGaykan;kab;tMENgx<s;² sMxan;² eFIVeGayExμreyIgvegVg nig kll,icneya)ayrbs;yYn
eFIVeGayRbCaBlrdæExμryl;fa RbeTsExμr)ansuxsnþiPaB. EtpÞúyeTAvij ExμrkMBugEtrgTukçevTnaRKb;
Ebbya:g edayrbbpþac;karrbs; h‘un Esn EdlyYn)anelIkbnþúbtaMgBIqñaM 1979. LÚvenH
RbeTsExμrmanEtsMbkxageRkAfaCaExμr EttamBitExμrRtUvsßitenAkñúgGaNaniKmn_yYnEbbfμI edayyYn
ykrUbPaBRkumh‘un c,ab; karecaTRbkan; cab;dak;Kuk edIm,IKMramkMEhg bM)ak;sμartIExμrxøacminh‘an
RbqaMgCamYynigBYkva.
XI   -KμantulüPaBxagnitibBaØatiþ nitiRbtibtþi nignititulakar
(No Balance in Legislative, Executive and Court)
        tameKalkarN_RbCaFibetyü GMNacrdæTaMgbI¬nitibBaØtþi nitiRbtibtþi tulakar¦ RtUvEtman
GMNacesμIrKña ehIysißtenAdac;edayELkBIKña. b:uEnþ cMeBaHkardwknaMenAkñúgRbeTsExμrvij minEmnCa
RbeTsEdlkan;liTi§RbCaFibetyü mansiTi§esrIPaB BitR)akdeT eRBaHeyIgeXIjfaGMNacTaMg 3
enHsßitenAeRkamEtmnusSEtmñak; KWh‘un Esn. BYkkumμúynisþykRbCaFibetyüesrIBhubkS mkbiT)aMg
faCaRbeTsRbCaFibetyüesrI edIm,IbMP½nþEPñkRbCaBlrdæExμr. eyIgsegáteXIjfa RbCaFibetyü
enAkñúgRbeTsExμrxusBIeKalkarN_RbCaFibetyüBitR)akd. GMNactulakar KμanÉkraCü BukrlYy
GyutþiFm’ lMeGogeTAGñkmanluy nigGñkmanGMNac CaBiess GMNactulakar xøacGMNac h‘un Esn
EdlCakUnGukrbs;yYn. tamBittulakarminRtUvsißtenAeRkamTi§BlbuKÁlNamñak; KNbkSneya)ay
NamYyeLIy. cMENkÉGMNacnitibBaØatiþvij smaCiksPa RBwT§sPaPaKeRcIn min)anedIrtYrCaGñk
tMNagraRsþ tMNagRbCaBlrdæ BitR)akdeT EbCatMNageGaybkSeTAvij. karCECkBiPakSaedaH
Rsaymin)ansVHEsVgrkplRbeyaCn_Cati karBarplRbeyaCn_Cati EtnaMKñaxitxMedIm,IdeNþImGMNacKña
karBarGMNac RbRBwtþi GMeBIBukrlYy eKgRbv½Ba© CBa¢k;QamBICati sasna nig RbCaCatiExμr mkdak;
plRbeyaCn_pÞal;xøÜn b:ueNÑaH.
        1-B½t’man (Information)
        B½t’manRtUvEtÉkraCü manesrIPaBeBjeljebIkcMhr. cMeBaHRbB½n§sarB½t’manenAkñúg
RbeTsExμrvij eyIgeXIjfa esÞIrEtRKb;bNþajpSBVpSayBt’man viTüú TUrTsSn_ karEstPaKeRcIn
RtUvRKb;RKgedayKNbkSkan;GMNac b¤sißtenAeRkamTi§Blrbs; ¬KNbkSRbCaCnkm<úCa¦. enHcMNuc
niBn§eday s FmμrgSI                           ๓๒                                       rkSasiT§i
mYYyeTot EdlpÞúyBIeKalkarN_rbs;RbCaFibetyüBitR)akd eRBaHfatameKalkarN_RbCaFibetyü
BitR)akd Bt’manRtUveFIVtamviC¢aCIv³ ÉkraCüRtwmRtUvsMrab;qøúHbBa©aMgTegIVrbs;emdwknaM nigGIVEdlekIt
manenAkñúgsgÁmBitR)akd. RbeTsEdlkan;liTi§RbCaFibetyüesrI RbB½n§sarB½t’manRtUvEtÉkraCü
minlMeGogeTArkKNbkSneya)ayNamYyb¤sißtenAeRkamGMNacrbs;buKÁlNamñak;. ebIeyIgRkeLk
emIlkardwknaMenAkñúgRbeTsExμrvij etICaRbeTsRbCaFibetyü b¤pþac;kar ebImanemdwknaM
Etmñak;kan;GMNac cMENkGñksarBt’man minh‘ansresrkarBitenAkñúgsgÁm PaKeRcInsresIrrdæaPi)al
ebIsinCah‘anriHKn; RtUveKKMramkMEhg eKobsgát;ecaTRbkan; bþwgGMBIbTbriharekrþi_ júHjg;
cab;b¤)aj;smøab;CaedIm. Cak;EsþgenAkñúgeBlfμI²enH GñkkarEst Kwmsm,Úr RtUveK)aj;smøab;
GñkniBn§karEstExμrm©as;RsukmYyrUbeQμaH hgS cRka RtUveKbþwg ehIycab;dak;KukryHeBl 2 qñaM.
ÉelakemOg sun RtUveKecaTRbkan;fa pSayB½t’manminBit nigjúHjg; edaysarEtelakniyaykarBit
R)ab;RbCaBlrdæExμr GMBIkarb:HBal;GcäriyvtßúExμr GgÁrvtþ EdlRtUvBYkCnBukrlYy yYn sux Kg;
kMBugEtdab;fμrR)asaTdak;GMBUlePøIg. ehtuenHehIy ebIsinCaExμreyIgh‘anniyayBIkarBitenAkñúg
sgÁm BYkeKRtUvRbQmmuxeRKaHfñak;dl;GayuCivitnig suvtßiPaB RBYy)armÖ BIsuvtißPaB nigsnþisux.
GñksarB½t’man GñkesñhaCati nigGñkRbCaFibetyüPaKeRcIn EdlXatkr)aj;smøab;GaCJaFr h‘un Esn
minEdlcab;Xatkr b¤CnelμIsykmkpþnÞaeTaseLIy EtpÞúyeTAvij BYkeKcab;EtCnsøÚtRtg;mkdak;
kMhusCMnYsvij. Bt’manmin)anebIkTUlMTUlaydl;RbCaBlrdæeGay)andwg pÞúyeTAvij GñkEdl
sþab;viTüú GasIuesrI vIGUeG RtUveKbMPitbMP½y KMramkMEhg hammineGaysþab;.




                       yYn sux Kg; dab;fμR)asaTGgÁrvtþ bMpøajGcäriyvtßúExμr
          2-karGb;rM (Education)
          karGb;rMRtUvmanTaMgKuNPaB nigbrimaNsMrab;RbCaBlrdæExμrTUeTA. edaysarGMeBIBukrlYy
kMritGb;rMenAkñúgRbeTsExμrenAEtminTan;manKuNPaBsikSaRKb;RKan; tamkMrittMbn; kMritGnþrCati b¤man
kMritesμInwgRbeTsCitxageLIy edayRbB½n§Gb;rMmanGMeBIBukrlYy xVHsmÖar³sikSa xVHeBlevla sikSa
niBn§eday s FmμrgSI                           ๓๓                                            rkSasiT§i
RsavRCavedaysarEtCIvPaBRkIRk RKUR)ak;ExminRKb;RKan; CaehtueFIVeGayRKUKμanTwkcitþkñúgkarbeRgon
nigCaBiesssißtenAeRkamKMnabTi§Blneya)ay min)anelIktMekIgeGayeronRbvtþisaRsþExμrBitR)akd
nigmin)anGb;rMeGayecHRsLaj;Catirbs;xøÜn. karminR)ab;BIeKalbMNgeKaledAdl;sisSeGay)an
c,as;las; edIm,IeFIVRbeyaCn_CUnCatimatuPUmi karBarplRbyaCn_Cati EtbeRgoneGayExμremIleXIj
luyCaerOgsMxan; nigeronedIm,IEsVgrkkargar rkluyCaedIm. RKUbeRgonKμansiTi§esrIPaBRKb;RKan;
kñúgkarniyaykarBit BIbBaðasgÁmenAkñúgRbeTs edaysarkareKobsgát;BInayksalaEdleKbgçM
eGaybMerIKNbkSRbCaCnkm<úCa. GñkEdlh‘anniiyayR)ab;sisSBIerOgsgÁm RtUv)an eKKMramkMEhgfa
xussIlFm’ b£dkhUtsiTi§mineGaybeRgon Cak;EsþgfμI²enH elakRKU su‘n Fun CaRKUbeRgonenA
extþkMBg;FMCaedIm. enAkñúgRbB½n§Gb;rM)ankat;bnßymineGaysikSaeronRbvtþisaRsþ PUmisaRsþBitR)akd
rbs;Exμr EdlGacb:HBal;eTAelIemdwknaMneya)ay kMBugEteFIVneya)ay bMpiøjbMpøajplRbeyaCn_Cati
eFIVeGayExμrvegVgrkkarBit mineXIjKμanÉkPaBKña eQøaHRbEkkKña Ebk)ak;tammenaKmn_neya)ay
rbs;yYnkumμúynisþ nigBYkGñkkan;GMNacEdlminniyaykarBit.
        3-kare)aHeqñat (The Election)
        RbCaBlrdæmansiTi§e)aHeqñatdUc²Kña . kare)aHeqñatRtUverobcMedayesrI nigyutiþFm’. kar
e)aHeqñateRkay²mk elIkElgEtkarerobcMedayGgÁkarshRbCaCatienAqñaM 1993 vaCakare)aHeqñat
EdlKμanyutþiFm’RtwmRtUveT. lT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH min)anecjBIqnÞ³RbCaBlrdæExμr
BitR)akdeT EtCalT§plEdlerobcMeLIgedayKNbkSRbCaCnkm<úCa EdlmanyYnenABIeRkayxñg
nigcarkmμyYn EdlbnøMxøÜneFIVCaExμrCaeRcInnak;. KN³kmμkarerobcMkare)aHeqñat KμanÉkraCü GBüaRkitü
RtwmRtUv eRBaHKN³kmμkarenHsißtenAeRkamGMNac Ti§BlKNbkSRbCaCn nigh‘un Esn. smaCik
EdleFIVkarenAkñúgKN³kmμkarerobcMkare)aHeqñatPaKeRcIn        CasmasPaBKNbkSRbCaCnkm<úCa.
ebIeTaHCakare)aHeqñatQñHelIGñkesñhaCati GñkRbCaFibetyüehIyk¾eday k¾BYkkumμúynisþTaMgenH
EdlmanyYnlUkédya:geRCAkkUrsßankarN_neya)ayExμrenaH eFIVrdæRbharsmøab;Exμr deNþImGMNac dUc
krNIrdæRbharéf¶ 5-6 kkáda 1997 eTotCak;CaminxaneLIy.
        4-esrIPaBkñúgkarbeBa©jmiti (Freedom of Expression)
        esrIPaBkñúgkarbeBa©jmitisMrab;RbCaBlrdæExμr manEtenAelIRkdas manEtelIrdæFmμnuBaØ Etkar
GnuvtþCak;EsþgKμan. BYkGaCJaFr h‘un Esn biTsiTi§esrIPaB eKobsgát;CiHCan; vayeFIV)ab TaMgRBHsgÇ
TaMgRbCaBlrdæedayKμanRtaRbNIeLIy. RbCaBlrdæRtUveKhamXat;mineGayniyay GMBIerOgRbeTs
Cati KμansiTi§kñúgkarCYbRbCMuepSg² KμanesrIPaBRKb;RKan;kñúgkarbeB©ajmtienATIkEnøgsaFarN³.
naeBlfμI²enH eBlEdlGaCJaFrGbSra)andab;fμR)asaTGgÁrvtþ edIm,Idak;ePøIg eFIVeGayb:HBal;

niBn§eday s FmμrgSI                          ๓๔                                          rkSasiT§i
dl;R)asaTGgÁrvtþ CavtßúGcäriy CaGtþsBaØaNrbs;Exμr EdlbuBVbursExμr)anksagTukeGayExμr.
kareFIVEbbenHbuBVbursExμrmankarekþARkhay eFIVeGayGñkesñhaCatih‘anegIbeLIg edIm,IkarBar
R)asaTGgÁrvtþ karBarTWkdI edayminbeNþayeGayGñkbMpøajCati GñkbMpøajvtßúbUraN eFIVeRscEtcitþ
enaHeLIy. GñkEdlniyayBIerOgRbeTsCati RtUveKecaTfaCaerOgneya)ay ehIyRtUv)aneKKMram
kMEhg RtUv)aneKcab;dak;Kuk b¤tamsmøab;edIm,IbM)ak;sμartI dUcCaeRbIRbB½n§tulakartamcab; elak
emOgsun ecaTRbkan;cab;elak hgS cRka dak;Kuk dkGP½yÉksiTi§rbs;GñkRsI mUsuxhYr nig
GñktMNagraRsþ hU va:n; CaedIm. GñkEdlha‘nkarBarplRbeyaCn_CatiRtUveKtamcab;tamsmøab; dUcCa
elak Ca viC¢a RtUveKsmøab; TUc RsInic Bisidæ BalIkarRtUveK)aj;smøab; nigRBHetCKuN Twm saxn
RtUv)aneKcab;ykeTAdak;KukyYnCaedIm. RBwtþikarN_TaMgGs;enH pÞúyBIRbeTsEdlmansiTi§esrIPaBeBj
elj EdlRbCaBlrdæmansiTi§esrIPaBkñúgkarbeBa©jmti RbCaBlrdæCam©as;GMNac.
         5-c,ab; (The Law)
         c,ab;enAkñúgRbeTsExμr Cac,ab;sMrab;karBarGñkmanGMNac GñkRbRBwtþTuc©rit RbRBwtþBukrlYy
minEmnCac,ab;sMrab;karBarplRbeyaCn_Cati karBarplRbeyaCn_RbCaBlrdæGñkTn;exSayenaHeLIy.
eyIgeXIjehIyfa Cm¶Wd¾F¶n;F¶renAkñúgsgÁmExμrsBVéf¶ KWGMeBIBukrlYy. c,ab;minRtUveKGnuvtþn_eGay
)anRtwmRtUveLIy eRBaHmankarsIusMNUk sUk)a:n; BukrlYy nigniTnþPaB. BYkeKykEtc,ab;Ebb
kumúμynisþ ykmkeRbIsMrab;ekobsgát;GñkTn;exSay. c,ab;sißtenAeRkamGñkmanGMNac nigbkSBYkrbs;
KNbkSRbCaCn. c,ab;TaMgenHCa c,ab;Ebbkumμúynisþ eRBaHfaTaMgRbeTskumμúynisþ nigRbeTsesrIman
c,ab;dUcKña EtRKan;Etc,ab;mYyekItecjBIbuKÁlmYyRkumtUcsMrab;plRbeyaCn_mYyRkumtUc dak;eGay
RbCaBlrdæTUeTAGnuvtþn_ EtsMrab;RbeTsRbCaFibetyüesrIvij c,ab;ekItecjBIRbCaBlrdæ BItMNag
RbCaBlrdæ edIm,IkarBarplRbeyaCn_RbCaBlrdæ nigplRbeyaCn_Cati. Cak;Esþg eyIgemIlGMeBI
GyutþiFm’EdlekItmanenAkñúgRbeTsExμr eBlEdl h‘un tU RtUvCakμÜyrbs; h‘un Esn )aj;eKsøab;enA
tamdgpøÚv Etc,ab;min)ancab;]RkidæCnmkpþnÞaeTaseLIy eRBaH h‘un tU CakμÜy h‘un Esn Edlman
TaMgluy nigGMNac. GñkRsI Bisidæ BlIkar RtUv b‘un ra:nI EdlCaRbBn§rbs; h‘un Esn )anbBa¢aeGay
eK)aj;smøab; EtKμannrNarkXatkrmkpþnÞaeTaseLIy rhUtmkdl;eBlenH.
XII   -etIemdwknaMpþac;karbc©úb,nñ)aneFIVGIVxøH Edlb:HBal;RbCaBlrdæ
(What Does Present Dictator Leader Do to Suffer People)
        1-karbeNþjRbCaBlrdærwbGUsykdI ( People Eviction for Grabbing Land)
        karbeNþjRbCaBlrdæExμrecjBIkEnøgmYyeTAkEnøgmYy edIm,IrwbGUsykdI CaGMeBI]RkidæmYy
ya:gF¶n;F¶renAkñúgrbbpþac;kar h‘un Esn . karrwbGUsykdItamrUbPaBRkumh‘un nigGPivDÆn_enH
eFIVeGayRbCaBlrdæERskRTehayMesÞIrEtRKb;extþRkugenAkñúgRbeTsExμr. tamBiteTAyYnykrUbPaB
niBn§eday s FmμrgSI                            ๓๕                                       rkSasiT§i
Rkumh‘un CakarbiT)aMg cMENkÉBYkGay:g ykBaküfa GPivDÆn_ mkeFIVCaels edIm,IbMeBjmhicäta
rbs;yYn Edlcg;elbTwkdIExμr dUckalEdlyYn)aneFIVenAkñúgTwkdIExμrkm<úCaeRkamEdr. bBaðaenH
)annwgkMBugekIteLIgCabnþbnÞab;enAkñúgRbeTsExμr. BYkGaCJaFrpþac;kar h‘un Esn )anRbKl;dIsm,Tan
eGayRkumh‘un yYnmanryHeBlya:gtic 99qñaM. BYkenHrwbGUsykdIRbCaBlrdæ EdlkarrwbGUsdIenH
)anb:HBal;ya:gF¶n;F¶rd;l;CIvPaBRbCaBlrdæExμrsBVéf¶. dUckñúgkrNIfμI²enH enAPUmisMbukcab enAPUmidI
Rkhm shKmn_rIkray nigenAtambNþaextþepSg²eTotCaeRcIn. cUreyIgnaMKñaBicarNaemIleTA
karpþl;sm,TandIEdlmanry³eBl 99qñaM eTAeGayyYn etIGnaKtTwkdIExμrGackøayCakmμsiT§
rbs;yYn)anb¤eT ebIsinCaCIvitmFümrbs;Exμrrs;)anRtwmEt 50qñaMenaH. cMENkkarbiTsiT§esrIPaBExμr
karbMéPølubbM)at;RbvtþisaRsþExμrBitR)akd eKeFIVEkERbCabnþbnÞab;. CaBiess enAeBlLÚvenH
CnGenþaRbevsn_yYnrs;enAya:geRcInkuHkrenA elIkTwkdIExμrsBVéf¶enHeTot .




                      karrwbGUsykdIFøIRbCaBlrdæeRkamrUbPaBRkumh‘un nig GPivDÆn_
        2-GMeBIBukrlYy (Corruption)
        GMeBIBukrlYyCaCm¶WmYyd¾FMenAkñúgsgÁmExμr EdlrdæaPi)albc©úb,nñKμanqnÞ³ nigKμansmtßPaB
edaHRsayeGay)ancb;. GMeBIBukrlYyenH CarUbPaBmYyEdleKbiT)aMg GMeBITuc©ritepSg² dUcCakar
lYYcCati lk;RTBüsm,tþiCati ykeTAdak;plRbeyaCn_pÞal;xøÜn CaBiessbgðÚrplRbeyaCn_eTAeGay
RbeTsd¾éTeTot)angayRsYl edayGMeBIBukrlYy. dUecñHehIy eyIgeXIjfa fvikarCati)anxat
bg;Gs; 250-500 landuløa kñúgmYyqñaM² enHebItamsMdIrbs;elakRsI GKÁraCTUtshrdæGaemrikRbcaM
enAkm<úCaeQμaH xar:Ul r:UdlI. eyIgRtUvBicarNaGMBIKNbkSRbCaCn etImanR)ak;Exb:unμanEdlBYkva
manluyrab;lan duløaeTAdak;FanaKareRkARbeTs etIluyTaMgGs;enaHminEmnCarbs;CatiExμr b£luy
)anmkBIBukrlYy lYcCati? etIRTBüsm,tþiTaMgGs;enaH minEmnCasm,tþirbs;CatiExμr eyIgTaMgGs;
KñaeTb£? GMeBIBukrlYyenH rIkraldalya:gxøaMgenAkñúgsgÁmExμr enAkñúgRbB½n§Gb;rM enAkñúgRbB½n§tulakar
nigtulakar ExμrRkhm pgEdr.

niBn§eday s FmμrgSI                             ๓๖                                          rkSasiT§i
3-PaBRkIRk (Poverty)
        RbCaBlrdæExμrcMnYn 40 PaKry sißtenAeRkambnÞat;RkIRk. nisSitCaeRcIn EdlbBa©b;karsikSa
ehIyKμankargareFIV. kmμkrR)ak;ExticminRKb;RKan;kñúgkarcMNaysMrab;CIvPaBRbcaMéf¶. BYkeKeFIVkar
RKan;EtbMerInayTuneragcRkEtb:ueNÑaH. RKUbeRgonR)ak;ExTabd¾Edl EtTMnijenAelITIpSar ekIneLIg
CalMdab; CaBiess saMg EdleFIVeGayb:HBal;dl;CIvPaBRbCaBlrdæya:gxøaMg eRBaHkalTMnijeLIgéfø
R)ak;ExdEdleFIVeGaycMNayeRcInCagcMNUl R)ak;snSMTab ¬RkIRk¦. RbCaBlrdæExμrcMnYn 85 PaKry
CaksikrRbkbmuxrbrksikmμ. muxrbrciBa©wmCIvitBYkKat;GaRs½yelIdIERs dIcMkar edIm,IciBa©wmCIvit
EtLÚvenH dIERsdIcMkarbs;Kat;mYycMnYn RtUv)anyYnEdlEkøgePTCaExμr nigbkSBYk h‘un Esn
eRbIR)as;CarUbPaBRkumh‘undeNþImdIERsdIcMkarrbs;Kat;Gs; etIGnaKtvasnakUnecAKat;EdlCaExμreTA
Cay:agNa? kUnecARkIRk min)aneronsURt ehIyGs;dIERsdIcMkareTot. tamsm,tþiFnFanrbs;Exμr
EdlmandUcCacMNUl)anBIeTscrN_ R)asaTGgÁrvtþ Er:mas eBRCt,Úg éRBeQI CaedIm eFobeTAnig
RbCaBlrdæExμrRbmaNCag 10 lannak;enaH RbCaBlrdæExμrminKYrRkIRkedIrsMuTaneKenaHeLIy.
etIFnFanTaMgGs;enaH Føak;eTAdl;édGñkNa? RTBüsm,tþirbs;Exμr plRbeyaCn_Exμr RtUvFøak;elI
BYkCnBukrlYyKNbkSRbCaCnkm<úCaenHÉg EdleKgRbvB½a©ykeTAdak;plRbeyaCn_pÞal;xøÜn. yYn
rwbGUsykeTAbMerIplRbeyaCn_Cati nigRbeTsrbs;eK.




                                etIGnaKtkUnExμreTACaya:gNa?
       4-kat;eTasExμrRkhm (Khmer Rouge Trial)
       emdwknaMExμrRkhmKW sIhnu Edl)anRbkaseGayExμrcUléRBma:kKIrYmCamYy h‘un Esn
Edl)ancUleFIVCaExμrRkhmtaMgBI sI hnu eFIVCaRbFanrNsirSrYbrYmCatikm<úCa begIáteLIgenARkugeb:kaMg
éf¶23 mIna 1970. sUmsalakþIExμrRkhmkat;eTas sIhnu nigh‘un Esn pg. ebIsinCamin)an
kat;eTas sI hnu pgeT vaCakarlak;)aMgkMhusemdwknaMExμrRkhmd¾sMxan;mñak; eRBaHedaysar sI hnu
enHehIyEdleFIVeGaykmøaMgExμrRkhm nigT½BeyokkugGacykC½yCMnHelIExμrsaFarN³rdæ varwtEteFIV
eGayExμrkan;EtvegVgeRCAeTAminGacrkXatkrBitR)akdeXIjeTotpg. b:uEnþ eyIgCaCnrgeRKaHExμr

niBn§eday s FmμrgSI                          ๓๗                                          rkSasiT§i
RKb;Kñadwgc,as;faXatkrBitR)akd KWBYkkumμúynisþyYn ¬NÐÚcin¦ Edl)anerobcM nigbMBak;bMb:n
lTi§kumμúynisþeGayExμr ¬Rkhm¦ Edlrt;cUléRBma:KItamkarGMBavnavrbs; sIhnu nig Exμr ¬Rkhm¦
EdlKaMRT b:ul Bt eGaysmøab;Exμr rYcehIyerobcMEpn smøab;CabnþbnÞab; edIm,IbM)at;bM)at;dan nig
sakSI. eBlEdlyYnkumμúynisþQñH elIkGMNaceGayExμrkumμúynisþ eFIVeGayRbCaBlrdæExμrsøab;rab;
lannak; TaMgExμreRkam nigExμrbc©úb,nñ ehIyyYnbBa¢ÚnBlrdæxøÜnmkCMnYs eFIVCaExμrfμIelITwkdIExμrvij.
sI hnu nig h‘un Esn CaCnkumμúynisþ bMerIneya)ayeGayyYnkumμúynisþ edIm,IGMNac nigplRbeyaCn_
pÞal;xøÜnÉg nigbkSBYkEtb:ueNÑaH edayCnkumμúynisþTaMgenH min)anbMerIplRbeyaCn_eGayCatiExμr
nigRbCaBlrdæExμreT. RbCaBlrdæExμrkMBugrgcaMyutþiFm’BitR)akdBIsalakþIenH. yYnmincg;eGayExμr
dwgkarBit cMENk h‘un Esn k¾mincg;rkyutþiFm’eGayCnrgeRKaHExμrBitR)akdeT eRBaHxøac)at;bg;
GMNac. Cak;EsþgfμI²enH h‘un Esn )anniyayfasuxcitþeGaysalakþIenHbraC½y ebIsinCanaM
GñkBak;B½n§bEnßmeTotmkkat;eTas. karbegIátsalakþIenHcMeNjeTAkumμúynisþyYnPaKeRcIn ¬ 1-Exμr
enAEtEbk)ak;KñaQWcab;nigExμr ¬Rkhm¦ b:ul Bt 2-dwgKuNyYn 7 mkra 3-RbCaBlrdæExμrenAEt
mindwgkarBitfanrNaCaXatkrBitR)akd 4-ebIk»kaseGayyYnkumμúynisþ RtYtRtaExμrelbTwkdIExμr
bnþ ¦.
         éf¶ 17 emsa 1975 KWBYkkumμúynisþ EdlyYnelIkGMNaceGayExμr ¬Rkhm¦ dUcKñanig éf¶ 7
mkra 1979 EdlBYkkumμúynisþyYnQøanBanelIkbnþúbGMNacExμr¬Rkhm¦ h‘un Esn Ca sIum nig ehg
sMrin Edr cMENkÉ sI hnu EdlFøab;eFIVCaemExμrRkhm begIátExμrRkhm ¬kumμúynisþ¦ k¾minh‘anecj
mksarPaBTTYlkMhuseTot.
       GgÁkarshRbCaCatiEdlcg;;rkyutiþFm’eGayRbCaBlrdæExμr nigcg;bM)at;niTnþPaB)ancMNay
luyCaeRcInmkeGayBYkCnBukrlYy. edIm,IyutþiFm’sMrab;CnrgeRKaHExμr sUmeGayGgÁkarshRbCa
Cati beBa©jeGayGs;smtßPaB edIm,IsMercnUvkic©karCaRbvtþisaRsþenH.




                      ebIcg;rkyutiþFm’eGayExμr RtUvkat;eTas b:ul Bt sIhnu h‘un Esn nigyYn Edr
niBn§eday s FmμrgSI                                    ๓๘                                       rkSasiT§i
5-GaNaniKmn_EbbfμItamrUbPaBRkumh‘un nigkarpþl;dIsm,Tan
          (The Neo-Colonism through the Picture of Company and Land Concession)
         yYn)anbþÚrBIrUbPaBGaNaniKmn_edaypÞal; dUckalBIqñaM 1979 mkeRbIGaNaniKmn_EbbfμIvij
edayyYn)anEkøgePTCaExμr edIm,IRKb;RKgExμr. yYn)aneRbIR)as;Rkumh‘unCakarbMP½nþExμr biT)aMgmin
eGayExμremIleXIj faExμrenAeRkamkarRtYtRtarbs;kumμúynisþyYn.Rkumh‘unTaMgenaH PaKeRcInCa
Rkumh‘un evotNam EdlykTahanmkeFIVCakmμkr RtYtRtaemIlsPaBkarN_enAkñúgRbeTsExμr.
tamryHBaküfaGPivDÆn_ nig c,ab;sm,Tan yYn)andeNþImdIRbCaBlrdæ EdleFIVeGayb:HBal;dl;
plRbeyaCn_ nigCIvPaBRbCaBlrdæya:gxøaMg. RbCaBlrdærgTukçevTna tElð QWcab;minecHcb;
GMBIkarrwbGUsdIFøI BIGñkkan;GMNac edayKμannrNaCYyrkyutþiFm’eGay)ansmrmüeLIy. CaBiess
eBlfμI²enH Rkumh‘un 7 EGnCI Edl)andeNþImdIRbCaBlrdæ nigRkumh‘unenAextþkMBg;s<W enAPñMRsYc
)an)aj;eKaRbCaBlrdæ ehIyrwbGUsykdIRbCaBlrdæCaedIm.
          karEdlyYneRbIrUbPaBGaNaniKmn_EbbfμIenH edIm,IkMueGayRbCaBlrdæExμremIleXIj nigdwgGMBI
mhicätarbs;yYn. ebIsinCaExμreyIgdwg ExμreyIgemIleXIj GacnaMeGayRbCaBlrdæExμr egIbeLIg
RbqaMgCamYyyYn dUckalsm½yemT½B eRTOg mijya:g cUlmkRtYtRtaExμr. ehtudUcenHehIy karpþl;
dIsm,TaneGay Rkumh‘unyYn Edlmanry³eBl 99 qñaM enH )anbgðajeGayeXIjfa kñúgeBl
GnaKtd¾xøIxagmux RbeTsCatiExμrGacnwgFøak;kñúgkNþab;édyYn EdlEkøgePTeFIVCaExμrTaMgRsugminxan
eLIy. RbCaBlrdæExμrBitR)akd rs;enACaCnCatiPaKticrbs;yYn enAelITwkdIxøÜnÉgdUccam nig
Exμrkm<úCaeRkam.
         6-FnFanFmμCati (The Natural Resource)
         FnFanFmμCatirbs;Exμr mancab;taMgBIéRBeQI RtIsac; stVéRB Er: RtUvbMpøajedayBYkCn
BukrlYy XubXitKñalYcCatiykmkdak;;plRbeyaCn_buKÁl lk;CatiykmkeFIVCaRbeyaCn_pÞal;xøÜn
ehtudUecñHehIy ebIeyIgeFobFnFanExμreTAnigRbCaBlrdæExμrEdlmancMnYnEtRbmaNCag 10lanenaH
RbCaBlrdæExμr minKYrRkIRk edIrsMuTaneK rt;ecjBIRbeTsExμreTAeFIVkarenARbeTseKenaHeLIy. eRBaHeK
eFIVeGayemIleXIjfa RbeTsExμrKμantMélGIVTaMgGs; nigBi)akkñúgkarrs;enA edaysarCIvPaB
nigKμankargareFIVCaedIm. neya)ayrbs;yYnkumμúynisþ eFIVkarekobsgát;ExμrRKb;Ebbya:g eday
mineGayExμremIleXIjGMBItMélénCatirbs;xøÜnÉg EsVgrkedIm,Irs;b:ueNÑaH. yYn)aneRbIRkumh‘un
eGaydwkCBa¢ÚneQI Er:RKb;Ebbya:geTARbeTseK. Rkumh‘unyYn nigcin eFIVRKb;Ebbya:geGayExμr
hinehacFnFansm,tþiFmμCatiTaMgGs;enaH. Cak;Esþg eyIgeXIjPñMmYycMnYnRtUv)aneKQUsqay
eFIVeGayxUcRTg;RTay FmμCatiGs;dUcCaenAtMbn;GUk½ør mNÐlKIrI EdlmanRkumh‘uncineTACIkmas enAPñMCI

niBn§eday s FmμrgSI                          ๓๙                                         rkSasiT§i
Rsukrevog enATIenaHkñúgmYyExrab;etanmas EtebIsinCa RbCaBlrdæExμrvijBYkvaminGnuBaØateGayCIkeT
eBlEdlExμrrkeXIjkEnøøgman mas cin nigyYnvadeNþImExμr edayminGnuBaØateGayExμrCIkeLIy.




           FnFanExμr kñúgTwk elIdI eRkam nigkñúgdI RtUvBYkCnBukrlYylk;CatiTaMgbI bMpøaj




niBn§eday s FmμrgSI                              ๔๐                                       rkSasiT§i
CMBUkTI 2




niBn§eday s FmμrgSI       ๔๑      rkSasiT§i
bBa©b;bBaða (End Problems)
I.etIRbCaBlrdæExμrcg;)anGIV? (What Does Cambodian People Want?)
         RbCaBlrdæExμrTaMgGs;Edlrs;enAkñúgRbeTsExμrbc©úb,nñ KμansiTi§esrIPaBeBjeljeT PaKeRcIn
CYbRbTHPaBRkIRk GyutþiFm’ nigkarrMelaPCiHCan;BIGñkkan;GMNacsBVéf¶. RbCaBlrdæExμrcg;eGay
RbeTsCatiman sSrPaB ÉkraCü minRBmrs;enAeRkamGaNaniKmn_énRbeTsNamYy CaBiess
GaNaniKmn_énRbeTsevotNamsBVéf¶. RbCaBlrdæcg;)anRbCaFibetyü snþiPaBBitR)akd rYcput
BIPaBRkIRk nigGMeBIBukrlYyCaedIm. edIm,IsMercnUveKaledAenH RbCaCatiExμrTaMgGs;BIRKb;RsTab;kñúg
sgÁm eTaHenATINak¾edayRtUvrYbrYm samKÁIKña edaHRsaybBaðaTaMgGs;enHeGaycb;. RbCaBlrdæExμr
enOyNay nigQb;cg;rs;enAeRkamkareKobsgát; biTsiTi§rbs;BYkRtYtRtakumμúynisþdEdl²eTotehIy
eRBaHfaGs;ry³eBlCag 2 TsvtSknøgmkenH RbCaBlrdæmankarlM)ak edaysarkareKobsgát;
CiHCan; nigkareFIVTukçbukemñj. ehtudUecñHehIy eBlEdlmankarerobcMe)aHeqñat EdlerobcM nig
RtYtBinitüedayGgÁkarshRbCaCatienAqñaM1993 RbCaBlrdæExμr)aneFIVkarsMerccitþ e)aHeqñat
eRCIserIsemdwknaMfμI nigpøas;bþÚrrbbRKb;RKg. EtKYreGayesaksþay GIVEdlRbCaBlrdæExμrcg;)an
ecjBIqnÞ³ RtUv)at;bg;eTAvij edaysaresþcsIhnu RbKl;GMNaceGayBYkkumμúynisþ h‘un Esn EdlCa
Gay:gyYnvij. cMENkÉGgÁkarshRbCaCati minTan;bMeBjtYrnaTIcb;pg sI hnu )anedjGgÁkar
shRbCaCatiecjBIRsukExμr ehIyKNbkSRbCaCn h‘un Esn )aneFIVrdæRbharbøn;GMNac smøab;Gñk
esñhaCati smøab;GñkRbCaFibetyüenAéf¶TI 5-6 kkáda 1997. cMENkÉkare)aHeqñateRkay²
mkCabnþbnÞab; vaCakarerobcMeLIgedayKNbkSRbCaCn edIm,IbMP½nþEPñkRbCaBlrdæExμr nigbMP½nþ
mtiGnþrCati EtlT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH minEmnecjBIqnÞ³rbs;RbCaBlrdæExμrBitR)akdeT.
II-etIExμreFIVya:gNaedIm,ICYyseRgÁaHExμr ?(How can Khmer help Khmer?)

         KμannrNaRsLaj;ExμrCaCagCatiExμrxøÜnÉgenaHeT ehIyk¾KμannrNaGacCYyExμr eRkABIExμrxøÜn
ÉgEdr enHebItam»vaTrbs;RBHsmμasm<úT§EdlCaRBHbrmRKU)anTUnμaneRbonRbedAmkfa xøÜnTIBwgxøÜn .
enAeBlEdlCatieyIgkMBugEtmanbBaða eyIgCaExμrmñak;² minRtUvbENþtbeNþayTukeGayCatieyIg
enAEtmanbBaðaEbbenHeLIy eyIgTaMgGs;KñaRtUvrYbrYmKñaedaHRsaybBaðaTaMgGs;enHeGaycb;. EteyIg
minRtUvnaMKñaedaHRsaycugbBaðaenaHeLIy eyIgRtUvedaHRsayb£sKl;bBaða eTIbbBaðaTaMgGs;enaHcb;.
eyIgmñak;² k¾minRtUvmanemaTPaBfa manEtGtμaGjxøaMgGaceFIVGIVekIt b¤GYtxøÜnykmuxmat; ekrþ×eQμaH
buNüs½káenaHk¾eT ktþasMxan;Kwfa KMniteRcIn RbesIrCagKMnitmYy eyIgCaExμrTaMgGs;RtUveGanlMeTan
eGaytMélKñaeTAvijeTAmk rYbrYmKña Kit niyay eFIV edIm,IeGaysMerceKaledArYmEtmYy KWedIm,I Cati
sasna nig RbCaCatiExμrBit². kalNaeyIgeFIVGIVmYyRBmKña RsuHKña kñúgyuT§saRsþrYm EtmYyenaH
niBn§eday s FmμrgSI                         ๔๒                                          rkSasiT§i
eRbob)andUcCaTwkEdlhUrcUlkñúgsmuRTEtmYyya:gdUecñaHEdr etInNamYyminxøac TwksmuRT. eyIgRtUv
rYbrYmKñaedaHRsayedImbBaðaeRkamyuT§saRsþrYmEtmYy eTIbbBaðaenaHcb; . ehtudUecñHehIy ExμrRKb;rUb
RtUvPJak;rlwkBIRKb;TwsTIRKb;mCÄdæan rYbrYmsamKÁICaFøúgmYy ebþCJacitþ TaMgGs;Kña edIm,IrMedaH karBar Cati
sasna RbCaCatiExμr eGayrYcputBITukçevTna Edlrs;enAKμansiTi§esrIPaB eRkamrbbkumμúynisþpþac;kar
h‘un Esn EdlmanyYnRtYtRtaeFIVGaNaniKmn_EbbfμIenH edayeyIgQb;eRbIviFIe)aHeqñat EdlKμanesrI
nigyutþiFm’.
III   -etIRbCaBlrdækñúgtMbn;EdlrgeRKaH Lav m:ug cam ExμrRtUveFIVdUcemþc?
(What do the People in the Region Lao, Hmong, Cham and Khmer do?)
        eyIgCaRbCaBlrdærgeRKaH edaysaryYnkumμúynisþTaMgGs;enAkñúgtMbn;NÐÚcin mandUcCa
RbCaBlrdæ Lav m:ug cam Exμr RtUvEtdwgfa siT§iesrIPaB RbCaFibetyü ÉkraCü GFibetyüPaB
sMrab;eyIgTaMgGs;KñaCaktþasMxan; kñúgnamCamnusS. eyIgminRBmsuxcitþrs;enAedayKμansiTi§esrIPaB
eRkamkarRtYtRtarbs;RbeTsNamYyeLIy. eyIgrs;enACaRbCaBlrdæsamBaØ EdlmansiTi§esrIPaB
ÉkraCü RbCaFibetyü eBjeljBitR)akd RbesIrCagkarrs;enAeFIVCaesþcmRnþIeRkamGaNaniKmn_
breTs. RbCaBlrdæTaMgGs;dUcCa Lav m:ug cam Exμr EdlsißtenAeRkamkarRtYtRtarbs;yYnkumμúynisþ
RtUvEtmankarPJak;rlwk naMKñarYbrYmKñaeRkakeLIg edIm,IsiTi§esrIPaB sSrPaB ÉkraCürbs;CatixøÜn
nImYy². eyIgminbeNþayeGayRbeTsrbs;eyIgnImYy²sißtenAeRkamkarRtYtRtarbs;yYnkumμúynisþ
biTsiTi§esrIPaBCaerogrhUt dl;eyIg)at;eQμaHenAkñúgBiPBelakenaHeLIy. enAeBlEdlGs;elak
GñkmanesovePAenHGanenAkñúgédehIy RtUvEtmankarPJak;rlwk naMKñaeRkakeLIgtamyuT§saRsþrbs;
emdwknaM nigGnuvtþn_PaBCaemdwknaM edIm,IQaneTArkeCaKC½y edayminRBmsuxcitþrs;enAeday
KμansiTi§esrIPaB )at;bg;GtþsBaØaNCaCatimYy Edlrs;enAesμImuxeKenAelIBiPBelakeLIy.
eyIgTaMgGs;KñaRtUvEtnaMKñaegIbeLIg edIm,IÉkraCüCati sSrPaBrbs;eyIg.
IV    -etIshKmn_GWr:ub nigshrdæGaemrik CYyGIVxøHdl;RbCaCatirgeRKaH?
(What Does EU and US help Cambodian Victims?)
       shKmn_GnþrCati nigshrdæGaemrik EdlCaRbeTsmhaGMNac EtgEtEsVgrkyutþiFm’
eGayRbCaCatiEdlrgeRKaH eRkamkareKobsgát;biTsiTi§esrIPaB. EtktþasMxan;RbCaCatinImYy²RtUv
mankarxitxMRbwgERbgxøÜnÉgCamun edayminbENþtbeNþaytameRBgvasna b¤k¾facaMEtBwgelIGñkdéT
enaHeLIy. ktþaEdlnaMeGayeyIgeCaKC½yenaH KWGaRs½yelIxøÜneyIgCaktþacMbg ehIycMENkRbeTs
RbCaFibetyüeKemIleXIjGMeBIGyutþiFm’ KμansiTi§esrIPaB eKnwgCYyelIkTwkcitþ nigCYyrkviFIedaH
RsaybEnßmelIkarxitxMRbwgERbgrbs;eyIg. edIm,IEsVgrkyutþiFm’CUndl;RbCaCatienAkñúgtMbn;TaMgenH


niBn§eday s FmμrgSI                              ๔๓                                              rkSasiT§i
eGayrYcputBIkarbiTsiiTi§esrIPaB TTYl)annUvsiTi§esrIPaBeBjelj nigRbCaFibetyütamGIVEdl
RbCaCatienAkñúgtMbn;enHcg;)an.
V -RbeTsExμrRtUvdwknaMtameKalkarN_RbCaFibetyüBitR)akd
(Cambodia Must Lead Country Through the Real Principle of Democracy)
          RbeTsExμrRtUvmanneya)aymYyEdlman sSrPaB ÉkraCü nigRbCaFibetyüBitR)akd
tamRbCaCatiExμrcg;)an edayminsißtenAeRkamTi§Blrbs;RbeTsNamYyeLIy. RbeTsTaMgGs;Edl
enACitxag RtUveKarBGFibetyüPaBKñaeTAvijeTAmk edayesμIPaBcMeBaHmuxc,ab;GnþrCati. ehtuenH
edIm,IeGayRsbeTAnigdMeNIrkardwknaMrbs;BiPBelak Edlpþl;siTi§esrIPaBeBjeljcMeBaHRbCaBlrdæ
RbeTsExμrRtUvdwknaMtamrebobRbCaFibetyüBitR)akd. karBarEfrkSaplRbeyaCn_Cati nigGPivDÆn_
CatieGayrIkcMerIneTAmux edaykarcUlrYmBIRbCaBlrdæCakarcaM)ac; sMrab;emdwknaM nigGñkesñhaCati
Exμr. eyIgRtUvelIktMekIgRBHBuT§sasna eGaytMélelIRBHsgÇ nigKm<Irk,Ünxñatrbs;RBHsmμasm<úT§
ehIy ebIkesrIPaBdl;sasnaepSg²eTot. karerobcMsnþisuxsgÁm CaktþacaM)ac;sMrab;karrs;enArbs;
RbCaBlrdæ nigTMnukTukcitþBIbreTs GñkvinieyaKTunepSg² EdlCaCMhanQaneTArkkarbegIánkargar
sMrab;RbCaBlrdæ nigkMeNInesdækic©. karlubbM)at;GMeBIBukrlYy GyutþiFm’enAkñúgsgÁm edaykar
begIátc,ab; nigGnuvtþeGaymWugma:t;bMput CaktþasMxan;bMputsMrab;sgÁmExμr edIm,IeGaymanesckþIéføfñÚr
s¥ats¥M edayKitplRbeyaCn_CatiCaFM. karelIktMélbuKÁlEdleFIVRbeyaCn_eGayCati buKÁlEdl
eFIVl¥kñúgsgÁm GñkesñhaCati erobcMRbB½n§Gb;rMeGaymanKuNPaB nigeKaledAc,as;las; EbgEck
R)ak;cMNUleGaymanlkçN³Rbhak;RbEhlKña edIm,IecosevogGñkmankan;Etman cMENkGñkRk
kan;EtRk edaykarpþl;R)ak;ebovtS eGaysmtamCIvPaBrs;enA eBalKWrkTIpSarCUnRbCaBlrdæ. kMrit
R)ak;cMNUleGay)aneRcInCagR)ak;cMNay eTIbRbCaBlrdæmanCIvPaBFUrFar CaBiess KWelIkTwkcitþ
xøaMgcMeBaHGñkEdlRkIRk GñkTn;exSay . RbCaBlrdæExμrTaMgBIrePT RtUv)anelIkTwkcitþeGayman
karGb;rMx<s;manKuNPaBdUcKña nigsiTi§esrIPaBesμIKñacMeBaHmuxc,ab;.
          CabzmeyIgRtUvBRgwgkgkmøaMgRbdab;GavuF nKr)aleGaymansmtßPaB mansIlFm’l¥
edIm,IFanasnþisux karBarplRbeyaCn_RbeTsCati ecosvagkarrMelaPQøanBanBIsMNak; RbeTsCit
xag. kgkmøaMgRbdab;GavuFenACakmøaMgGBüaRkitü edayminsßitenAeRkamKNbkSneya)ayNamYy
b¤Rbkan;ninñakarneya)ayKNbkSCaedIm. kgkmøaMgRbdab;GavuFeFIVtamtYrnaTICaGñkkarBar bMerICati
sasna RbCaCatiExμr edayesμaHGs;BIdYgcitþ.
          cMENkÉmRnþIraCkarRtUveKarBc,ab;CamUldæan. c,ab;Gnuvtþn_cMeBaHCnTUeTAminerIsmux RbCa
CatiExμrTaMgGs;RtUvesμIPaBKñacMeBaHmuxc,ab; BRgwgkarGnuvtþc,ab;. KμannrNamñak;enAelIc,ab;)aneLIy
bM)at;GMeBIBukrlYyenARKb;mCÄdæanTaMgGs;enAkñúgRKb;mCÄdæanTaMgGs;. kmøaMgTaMgGs;RtUvmansIlFm’
niBn§eday s FmμrgSI                            ๔๔                                           rkSasiT§i
The root of 7 jan
The root of 7 jan
The root of 7 jan
The root of 7 jan

More Related Content

What's hot

Roof preparation
Roof preparationRoof preparation
Roof preparationChhay Teng
 
socialbuddhism Mut Somoeun
socialbuddhism Mut Somoeunsocialbuddhism Mut Somoeun
socialbuddhism Mut SomoeunMut Somoeun
 
Cement knowledge revised 160110
Cement knowledge revised 160110Cement knowledge revised 160110
Cement knowledge revised 160110Chhay Teng
 
1.types of structures and loads
1.types of structures and loads1.types of structures and loads
1.types of structures and loadsChhay Teng
 
ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ
ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ
ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែខ្មែរមហានគរ
 
Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12Hen Chan
 
7.simple connections
7.simple connections7.simple connections
7.simple connectionsChhay Teng
 
ច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទ
ច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទ
ច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទខ្មែរមហានគរ
 
Manaul pec 2012 (1 5)
Manaul pec 2012 (1 5)Manaul pec 2012 (1 5)
Manaul pec 2012 (1 5)Hen Chan
 
15. beam analysis using the stiffness method
15. beam analysis using the stiffness method15. beam analysis using the stiffness method
15. beam analysis using the stiffness methodChhay Teng
 
Ii properties of reinforced concrete
Ii properties of reinforced concreteIi properties of reinforced concrete
Ii properties of reinforced concreteChhay Teng
 
FCTC Article 13 Guideline Khmer
FCTC Article 13 Guideline KhmerFCTC Article 13 Guideline Khmer
FCTC Article 13 Guideline Khmersokafs
 

What's hot (14)

Roof preparation
Roof preparationRoof preparation
Roof preparation
 
socialbuddhism Mut Somoeun
socialbuddhism Mut Somoeunsocialbuddhism Mut Somoeun
socialbuddhism Mut Somoeun
 
Cement knowledge revised 160110
Cement knowledge revised 160110Cement knowledge revised 160110
Cement knowledge revised 160110
 
1.types of structures and loads
1.types of structures and loads1.types of structures and loads
1.types of structures and loads
 
ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ
ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ
ច្បាប់ស្តីពីការគ្រប់គ្រង និងការធ្វើអាជីវកម្មធនធានរ៉ែ
 
ក្រប់គ្រងសំណង់
ក្រប់គ្រងសំណង់ក្រប់គ្រងសំណង់
ក្រប់គ្រងសំណង់
 
Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12
 
7.simple connections
7.simple connections7.simple connections
7.simple connections
 
ច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទ
ច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទ
ច្បាប់ស្តីពីការបង្រ្កាបអំពើជួញដូរមនុស្សនិង អំពើធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទ
 
Manaul pec 2012 (1 5)
Manaul pec 2012 (1 5)Manaul pec 2012 (1 5)
Manaul pec 2012 (1 5)
 
8. deflection
8. deflection8. deflection
8. deflection
 
15. beam analysis using the stiffness method
15. beam analysis using the stiffness method15. beam analysis using the stiffness method
15. beam analysis using the stiffness method
 
Ii properties of reinforced concrete
Ii properties of reinforced concreteIi properties of reinforced concrete
Ii properties of reinforced concrete
 
FCTC Article 13 Guideline Khmer
FCTC Article 13 Guideline KhmerFCTC Article 13 Guideline Khmer
FCTC Article 13 Guideline Khmer
 

Similar to The root of 7 jan

Project maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thorProject maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thorVen Eang Khut
 
Project maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thorProject maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thorVen Eang Khut
 
Academic policy
Academic policyAcademic policy
Academic policykutmdoc
 
04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january
04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january
04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 januaryVeha Thmey
 
រឿងរបស់សាន់តាក្លូស
រឿងរបស់សាន់តាក្លូសរឿងរបស់សាន់តាក្លូស
រឿងរបស់សាន់តាក្លូសFreeChildrenStories
 
Khmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 newKhmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 newHen Chan
 
Khmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 newKhmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 newRos4khmer
 
University policy framework12
University policy framework12University policy framework12
University policy framework12kutmdoc
 
Strategic plan policy
Strategic plan policyStrategic plan policy
Strategic plan policykutmdoc
 
Autiting policy (1)
Autiting policy (1)Autiting policy (1)
Autiting policy (1)kutmdoc
 
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤Vantha Kago
 
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤Vantha Kago
 
Kutm hr strategic plan
Kutm hr strategic planKutm hr strategic plan
Kutm hr strategic plankutmdoc
 
Statement of dr. so naro, former personal aid to pm hun sen
Statement of dr. so naro, former personal aid to pm hun senStatement of dr. so naro, former personal aid to pm hun sen
Statement of dr. so naro, former personal aid to pm hun senVeha Thmey
 

Similar to The root of 7 jan (20)

Ank 86-97-construction permit-k
Ank 86-97-construction permit-kAnk 86-97-construction permit-k
Ank 86-97-construction permit-k
 
Project maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thorProject maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thor
 
Project maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thorProject maha eang khut.plan sangkum thor
Project maha eang khut.plan sangkum thor
 
Academic policy
Academic policyAcademic policy
Academic policy
 
04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january
04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january
04រឹសគល់នៃ៧មករា the root of 7 january
 
រឿងរបស់សាន់តាក្លូស
រឿងរបស់សាន់តាក្លូសរឿងរបស់សាន់តាក្លូស
រឿងរបស់សាន់តាក្លូស
 
Khmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 newKhmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 new
 
Khmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 newKhmer nation leader 2 new
Khmer nation leader 2 new
 
University policy framework12
University policy framework12University policy framework12
University policy framework12
 
Strategic plan policy
Strategic plan policyStrategic plan policy
Strategic plan policy
 
Autiting policy (1)
Autiting policy (1)Autiting policy (1)
Autiting policy (1)
 
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
 
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
ប្រវត្តិព្រះអសីតិមហាសាវ័ក​ ភាគ៤
 
Kutm hr strategic plan
Kutm hr strategic planKutm hr strategic plan
Kutm hr strategic plan
 
ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ 2002
ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ 2002ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ 2002
ច្បាប់ស្តីពីព្រៃឈើ 2002
 
Short Joke
Short JokeShort Joke
Short Joke
 
Section 01 25_khm
Section 01 25_khmSection 01 25_khm
Section 01 25_khm
 
Statement of dr. so naro, former personal aid to pm hun sen
Statement of dr. so naro, former personal aid to pm hun senStatement of dr. so naro, former personal aid to pm hun sen
Statement of dr. so naro, former personal aid to pm hun sen
 
Constitution khmer
Constitution khmerConstitution khmer
Constitution khmer
 
Leadership1
Leadership1Leadership1
Leadership1
 

More from Hen Chan

Who is the drug king in cambodia 19 aug2012
Who is the drug king in cambodia 19 aug2012Who is the drug king in cambodia 19 aug2012
Who is the drug king in cambodia 19 aug2012Hen Chan
 
Tieng narith great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguage
Tieng narith   great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguageTieng narith   great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguage
Tieng narith great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguageHen Chan
 
Statement 12 dec2012
Statement 12 dec2012Statement 12 dec2012
Statement 12 dec2012Hen Chan
 
New pm of cambodia
New pm of cambodiaNew pm of cambodia
New pm of cambodiaHen Chan
 
Mystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishnMystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishnHen Chan
 
Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12Hen Chan
 
File0006#2
File0006#2File0006#2
File0006#2Hen Chan
 
File0004#1
File0004#1File0004#1
File0004#1Hen Chan
 
Kotler mm 14e_18_sppt
Kotler mm 14e_18_spptKotler mm 14e_18_sppt
Kotler mm 14e_18_spptHen Chan
 
Mystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishnMystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishnHen Chan
 
The root of 7 jan
The root of 7 janThe root of 7 jan
The root of 7 janHen Chan
 

More from Hen Chan (13)

File0005
File0005File0005
File0005
 
File0002
File0002File0002
File0002
 
Who is the drug king in cambodia 19 aug2012
Who is the drug king in cambodia 19 aug2012Who is the drug king in cambodia 19 aug2012
Who is the drug king in cambodia 19 aug2012
 
Tieng narith great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguage
Tieng narith   great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguageTieng narith   great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguage
Tieng narith great-danger-khmer-naion-official-khmerlanguage
 
Statement 12 dec2012
Statement 12 dec2012Statement 12 dec2012
Statement 12 dec2012
 
New pm of cambodia
New pm of cambodiaNew pm of cambodia
New pm of cambodia
 
Mystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishnMystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishn
 
Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12Khmer nation leaders 12
Khmer nation leaders 12
 
File0006#2
File0006#2File0006#2
File0006#2
 
File0004#1
File0004#1File0004#1
File0004#1
 
Kotler mm 14e_18_sppt
Kotler mm 14e_18_spptKotler mm 14e_18_sppt
Kotler mm 14e_18_sppt
 
Mystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishnMystey of cambodia englishn
Mystey of cambodia englishn
 
The root of 7 jan
The root of 7 janThe root of 7 jan
The root of 7 jan
 

The root of 7 jan

  • 1. GarmÖkfa (Preface)    esovePAenHsresreLIgkñúgeKalbMNgedIm,Idas;sμartI kUnecAExμrCMnan;eRkay RbCaBlrdæExμr TaMgGs;BIRKb;RsTab;kñúgsgÁm TaMgkñúg nigeRkARbeTs RBmTaMgRbCaCatiTaMgGs;enAkñúgtMbn; Edl rgeRKaHedaysarkareKobsgát;CiHCan;BIyYnkumμúynisþ eGayPJak;rlwkemIleXIjBIeRKaHfñak;RbeTs Cati CaBiesscg;bgðajBI b£sKl;bBaða Edl)annigkMBugekItmanenAkñúgRbeTsExμrbc©úb,nñ. kñúgnam eyIgCakUnExμrmYyrUb EdlkMMBugGanesovePAenHenAkñúgéd eyIgRtUvrYbrYmKñaKitKUrBIGayuCIvitRbeTsCati rbs;eyIg edayminRtUvbeNþayeGay Cati sasna RbCaCatiiExμr enArgTukçevTna Føak;cUleTAkñúg kNþab;édyYnkumμúynisþ dUcRbeTscm,a: nig km<úCaeRkameLIy. eyIgCaExμrRtUvBicarNafa etIeyIgrs; enAelITwkdIExμr smCaBUCExμrsagGgÁrb¤eT? ebIsinCa eyIgmin)ansagGIVCaRbeyaCn_CUnCati EfmTaMg eyIgminGackarBarplRbeyaCn_Cati karBarekrþ×mt’krbs;dUntaeyIgEdl)ansagTuksMrab;kulbuRtExμr eGay)anKg;vgSenaH? eyIgminRtUvbeNþayeGayCnBukrlYy mYykþab;tUc bMpøajCati lYcCatiyk eTAeFIVCaRbeyaCn_pÞal;xøÜn b¤bMerIplRbeyaCn_neya)ayeGaybreTsbnþeToteLIy. eyIgTaMgGs;Kña minRtUvbeNþayeGayRbeTsExμr CatiExμrkøayCakm<úCaeRkamTI2 tamneya)ayRtCak;rbs;yYn Edl manrbbpþac;kar h‘un Esn CYybiT)aMgenaHeLIy. esovePAenHlatRtdagbgðajb¤sKl;énbBaðaenA kñúgRbeTsExμr edIm,IeGayRbCaCatiExμrTaMgGs;)aneXIjnUvGIVEdlCnpþac;kar BYkkumμúynisþxitxMlak; )aMgkb;Tuk mineGayRbCaBlrdæExμryl;dwgBIEpnkarneya)ayd¾exμARkxVk;rbs;yYnkumμúynisþ Edlman mhicätaelbykTwkdIExμr. edaysarmhicätaneya)ayyYnkumμúynisþenHehIy Edl)aneFIVeGay RbCaBlrdæExμr ExμreRkam nigRbCaBlrdækñúgtMbn;rgeRKaH søab;)at;bg;CIvitrab;lannak;knøgmk. Cak;Esþg bc©úb,nñeyIgeXIjRsab;ehIyfa bBaðaCaeRcInkMBugEtekItmanenAkñúgRbeTsExμr dUcCakar kab;rukranéRBeQI CIkEr: kayPñM rwbGUsdIFøIRbCaBlrdæ BukrlYy biTsiTi§esrIPaB CnGenþaRbevsn_ yYnxusc,ab; kgT½ByYnTaMgÉksNæan TaMgsIuvilenAkñúgRbeTsExμr Etrbbpþac;kar h‘un Esn enH KμanqnÞ³BitR)akdedaHRsayrkyutþiFm’CUnRbCaBlrdæExμr nigKμankarBarplRbeyaCn_CatiExμr eyIg eLIy. müa:gvijeTot tamry³esovePAenHEdr GñkniBnæcg;bgðajGMBIGIVEdlRbCaBlrdæExμrcg;)an RbCaBlrdæcg;eXIjkarpøas;bþÚrneya)aydwknaMRbeTsnigemdwknaM BIrbbkumμúynisþpþac;kareRkamyYn RtYtRta eTACaRbeTsmYyman ÉkraCü snþiPaB siTi§esrIPaB nigRbCaFibetyüBitR)akd. niBn§eday s FmμrgSI ๑ rkSasiT§i
  • 2. RbCaBlrdæExμrCaCnrgeRKaHBImYyCMnan;eTAmYyCMnan; edaysarEtemdwknaMrbs;xøÜnelaPln; GMNac KitRbeyaCn_pÞal;xøÜnCagplRbeyaCn_Cati suxelIKMnrTukçRbCaBlrdæ CaBiessdUcBYkemdwknaM kumμúynisþpþac;karbc©úb,nñ h‘un Esn ehg sMrin Ca sIum )anlg;kñúgmenaKmn_kumμúynisþyYn. yYn)anykliTi§kumμúynisþenHCameFüa)ay mksabeRBaHelIExμr eGayExμrEbk)ak; eRbobdUcTwkexμAmYy tMNk;EdlRsk;elITwks¥atl¥brisuT§ eRBaHEtcg;deNþImrwbGUsykplRbeyaCn_BIExμr elbTwkdIExμr . yYnmanectnarMelIgb£sKl;ExμreGayFøak;exSay enAkñúgrbb b:ul Bt edIm,IbMeBjmhicätaelbTwkdIExμr ehIyRtYtRtaExμrtaMgBIéf¶7 mkra 1979 mk. RbeTsExμrCaRbeTstUcmYy Edlsm,ÚredayFnFanFmμCati esIÞrEtRKb;Ebbya:g b:uEnþCa Gkusl eRkamkardwknaMrbs;BYkRtYtRtabc©úb,nñ Edlsuxcitþ»nk,aleRkamyYnRtYtRta eGaymkbMpøaj FnFanFmμCatiExμr nigrwbGUsykeTARbeTseKKμansl; manCaGaT× dI éRBeQI Er: RtI stVéRB nigCaeRcIneTot. yYnkumμúynisþ)aneFIVGaNaniKmn_EbbfμIelIRbeTsExμr edayeRbIsini§sBaØaxusc,ab; Edl)aneFIVeLIgCamYy h‘un Esn Ca sIum ehg sMrin taMgBIqñaM 1979 1982 1983 1985 sþIBImitþPaB snþiPaB shRbtibtþikar nigcuHhtßelxasin§isBaØabMeBjbEnßméf¶TI 10 Extula qñaM2005. eyIgeXIjehIy rdæaPi)albc©úb,nñpþl;dIsm,TaneGayRkumh‘unyYn Edlmanry³eBl 99 qñaM Gs;cMnYn 45 PaKry eRkamBaküfa vinieyaK nigGPivDÆn_. karrwbGUsdIEdleFIVeLIgedayRkumh‘unyYnenH )aneFIVeGayb:HBal;dl;CIvPaBRbCaBlrdæExμrRkIRkya:gxøaMg eRBaHdIERsdIcMkarenaHehIyCaqñaMg )ayrbs;BlrdæRkIRk. eRkamkarRtYtRtarbs;Cnpþac;kar h‘un Esn CaCnlYcCati lk;Cati dUcr)aykarN_købl viFENs)anpSBVpSay eyIgeXIjfa BYkenHmin)ankarBarplRbeyaCn_CatiExμr min)anbMerIpl- RbeyaCn_eGayRbCaBlrdæExμrTUeTAeT pÞúyeTAvij BYkenHRbRBwtþGMeBIBukrlYy lYcCati lk;Cati eGayyYn EdlCnCMBUkenH ebItamkarbeRgonrbs;RBHsmμasm<úT§fa mRnþIraCkarEdlGyutþiFm’ BukrlYy KWCaecarEdl eFIVeGayRbCaBlrdæevTna BYkCnRbePTenH GaRkk;CagecarFmμtaeTot BIeRBaHfaBYkenH lYcTaMgRTBü sm,tþiCati nigRTBüsm,tþiRbCaBlrdæ ehIyeFIVeGayCatimanbBaða minecHcb; RbCaBlrdæ Cam©as;GMNac mansiTi§eBjelj edIm,IdkmRnþITaMgenaH nigdak;TNÐkmμBYkeK. niBn§eday s FmμrgSI ๒ rkSasiT§i
  • 3. ebIsinCaRbCaBlrdæExμr)andwgehIy B¤ehIy eXIjehIy minrYbrYmKñaedaHRsaybBaðaenH eGay cb;eT vasnaExμrnigrgTukçevTnadUcCaExμrenAkm<úCaeRkam tkUn tecA eRkamkarRKb;RKgrbs; yYnEkøg ePTCaExμr CaminxaneLIy. cugbBa©b;enH ´rIkrayTTYlnUvkarriHKn;Eklm¥RKb;Ebby:agBIGs;elakGñkGan nUvral;kMhusqÁg TaMgLayNa EdlmanenAkñúgesovePAenH. sUmTMnak;TMng tamGIuEm:l sar_dharmmarainsey@yahoo .com (2)       niBn§eday s FmμrgSI ๓ rkSasiT§i
  • 4. esckþIepþIm (Introduction) RbeTsExμr CaRbeTsmYymanTItaMgsißtenAGasIuPaKGaeKñy_ manépÞdIcMnYn 181 035 KILÚ Em:Rtkaer: RBMRbTl;xaglicCab;RbeTséf xageCIgCab;RbeTséfnigRbeTsLav nigxagekItCab;RbeTs yYn. RbCaBlrdæExμrmancMnYn 14 5 00 000 nak; kñúgenaHmanCnCatiyYncMnYn 4 500 000 nak; kMBugrs;enAkñúgRbeTsExμr nigmYycMnYneTotCacarkmμyYnEkøgePTCaExμr kMBugRtYtRtaExμrenAkñúgRksYg sMxan;²sBVéf¶ manTaMgsIuvil eyaFa nigb:UlIseTotpg. ExμrPaKeRcInCaGñkkan;RBHBuT§sasna nigExμrcMnYntictYckan;sasna GIusøam nigRKwsþ. RbeTsExμrbc©úb,nñenHRtYtRtaedayrbbpþac;kar h‘un Esn EdlyYnelIkbnþúbeLIgeGayeFIVCaGay:g kan;GMNactaMgBITsvtS 1980. enAqñaM 1999 RbeTsExμr)ankøayCasmaCikeBjsiTi§rbs;smaKmRbCaCatiGasIuGaeKñy_ ehAkat;fa ¬Gas‘an¦. RbeTsExμrFøab;)anyYnRtYtRtamþgmkehIy enAkñúgrC¢kalesþcGgÁmIu cenøaHqñaM 1835-1841 EtRtUvExμrerIbMr:HrYcBIGaNaniKmn_enH edayExμrrYbrYmsamKÁIKña egIbeLIgedjyYnecj kalenaHemT½ByYn eRTOg mijya:g CaGñkkan;kab;RbeTsExμr. eRkaymkeTot Exμr)anFøak;;kñúgGaNaniKmn_)araMgenAcenøaH qñaM 1863-1954 cab;BIesþc neratþm rhUtmkdl;esþc neratþm sIhnu. Exμrk¾Føab;enAeRkamkar RtYtRtarbs;Cb:unmYyry³eBlxøI enAkñúgsm½ysRgÁamelakelIkTI2 Edr. eRkayBIExμr)anrYcBIGaNa niKmn_)araMgmk RbeTsExμr)anFøak;cUlenAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI2 . enAkñúgeBlenaH BiPBelak sßitenAkñúgdMNak;kalsRgÁamRtCak; rvagkumμúynisþ nigesrI ¬shPaB sUevot nig shrdæGaemrik ¦. cMENkÉRbeTsExμr)angakeTArkb:UlfμImYyeTot Rbkan;neya)ayGBüaRkit ¬mincUlbkSsm<½n§¦ KWcin. eBlenaH sRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 )ancab;epþImeLIg EdlmanyYnxageCIg ¬yYnkumμúynisþ¦ dwknaMeday hU CImij KaMRTeday cin )ancab;epþImeFIVsRgÁamCamYyeyokNamxagt,ÚgdwknaMeday eg:a Dijyim EdlKaMRTedayshrdæGaemrik enAqñaM1958 edIm,IbRgYbbRgYmeyokNamTaMgBIr. eKalbMNg BitR)akdrbs;yYnkumμúynisþmanmhicäta vatTITwkdIcUlmkkñúgTwkdIExμr edIm,Ikan;kab;NÐÚcinTaMgmUl . kalenaH sIhnu nig sa Lútsr ¬b:ul Bt¦ CaGñkKaMRT CYyxagkumμúynisþ ¬eyokkug¦ edIm,IRbqaMg ExμrsaFarNrdæ ln; nl; EdlKaMRTedayshrdæGaemrik. eBlEdleyokkug)anTTYlC½yCMnHelIExμr saFarNrdæenAelITwkdIExμr enAéf¶TI17 Exemsa qñaM1975 yYn)anbMBak;C½yCMnHenH nigelIkGMNac eTAeGay sIhnu nig b:ul Bt EdlbMerIxagkumμúynisþ. 13éf¶eRkayBIeyokkugQñHelIrbb niBn§eday s FmμrgSI ๔ rkSasiT§i
  • 5. saFarNrdæExμr ln; nl; KW enAéf¶TI 30 Exemsa qñaM1975 yYnkumμúynisþ)anbBa©b;sRgÁamrvag yYnxageCIg nigyYnxagt,ÚgPøam. Rtg;enHbBa¢ak;eGayeXIjfa sRgÁamEdlyYneFIVeLIg maneKal bMNgvatTITwkdInigplRbeyaCn_rbs;CatieK edIm,Idak;RbeTsTaMgGs;eGayeTACacMNuH shB½n§NÐÚ cin. dUecñH éf¶ 17 emsa 1975 Caéf¶C½yCMnHrbs;BYkkumμúynisþNÐÚcin EdlmanyYneFIVCaemekøag. enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü yYn)anerobcMEpnkarl¥itl¥n;tameKalkarN_shB½n§NÐÚcin mkkkUr sßankarN_kñúgRbeTsExμrkñúgrbbenH rYmCamYyExμrkumμúynisþTaMgBIrRkum EdlyYn)anbMBak;bMb:n menaKmn_kumμúynisþrYcCaeRsc. ktþaTaMgGs;enHehIy CabuBVehtueFIVeGayRbeTsExμrFøak;eTAkñúgeRKaH mhnþraymYyya:gF¶n;F¶reTAkñúgrbbRbl½yBUCsasn_. yYnykliTi§kumμúynisþCameFüa)ay eFIVeGay Exμr TaMgExμreRkam nigExμrbc©úb,nñ søab;rgÁalGs;rab;lannak; kñúgcenøaHqñaM 1975-1979. enAcenøaH eBlenaHRbeTsExμrdwknaMeday neratþm sI hnu nig saLút s ehAfa b:ul Bt. kñúgsRgÁamCamYy ExμrsaFarNrdæ ln; nl; eyokkug)anesøokBak; nigBak;rUbqayl½kçsemþc« edIm,IykQñHxag citþsaRsþ bMP½nþRbCaBlrdæExμreGayKaMRT edayEkøgeFIVCakgT½BsIhnu. eRkayBIQñHExμrsaFarN³rdæ yYn)anbþÚrexaGavBIeyokkug eTAesøokBak;exaGavexμAbMP½nþCaExμrRkhmvij rYmCamYyRkumExμrRkhm EdlbNþúHbNþalBIhaNUy)ansmøab;bBaØvnþExμr GñkR)aCJExμr GñkesñhaCatiExμr eFIVeGayRbeTs vikvrenAkñúgrbb b:ul Bt. eRkaymk yYn)anpøas;bþÚrneya)ayfμI bBa¢ÚnkmøaMgT½B cUlmkQøanBanExμr kan;kab; TwkdIExμrenAéf¶TI7 Exmkra qñaM1979. CemøaHrvag yYn nig cin )aneFIVeGayyYnedaHédBIcin ehIy)angakeTATMnak;TMngCamYysUevot cMENkÉneya)ayExμrvij yYn)anbþÚrExμrkumμúynisþcas;Edl niymcin nigelIkExμrkumμúynisþfμIniymyYn dUcCa ehg sMrin h‘un Esn Ca sIum CMnYsvij eGaykan; GMNacbMerIneya)ayeGayxøÜn. RbeTsExμr)anFøak;cUleTAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI3 rvagyYn QøanBan nig rbbkumμúynisþ h‘un Esn xusc,ab; CamYynigRkumExμresñhaCati ExμrGñkts‘UtamCayEdn. sRgÁamenH minxusBIsRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 EdlmanExμrmçagkumμúynisþyYn sIhnu nig b:ul Bt ¬enATsSvtS 60-70¦ cMENkExμrmçageTotxagesrI ExμrsaFarNrdæ ln; nl; esrImt³eLIy. sRgÁamenH)anbnþrhUtdl;sRgÁamRtCak;rvagkumμúynisþ nigesrI bBa©b;enAqñaM 1989. yYnk¾)andkkg T½BÉksNæaneyaFaecjBIRbeTsExμr Etbgáb;TukkgT½BesøokBak;sIuvilRtYtRtaExμrbnþeTot enAkñúgCYr KNbkSRbCaCn h‘un Esn edayminGnuBaØateGayGgÁkarshRbCaCatiRtYtBinitüeLIy. rhUtdl;kic© RBmeRBogTIRkug)a:rIséf¶TI23 Extula qñaM1991 ExμrbYnPaKI)ancuHhtßelxa elIkic©RBmeRBogsnþiPaB niBn§eday s FmμrgSI ๕ rkSasiT§i
  • 6. ebIk»kaseGayyYnedaHédecjBIqakGnþrCati rYcxøÜnBIkarecaTRbkan;fa yYnQøanBanExμr eRBaHyYn man h‘un Esn nig sI hnu CakUnGuk eFIVeGayGnþrCatiemIleXIjfa sRgÁamEdlekItmanenAkñúg RbeTsExμr CasRgÁamsIuvileTAvij. enAqñaM 1993 RbeTsExμrTTYl)anBnøWénliTi§RbCaFibetyü tam ry³karerobcMe)aHeqñatedayesrI nigyutþiFm’ EdlerobcMeLIgedayGgÁkarshRbCaCati. xN³eBl enaH GgÁkarshRbCaCatiminTan;bBa©b;ebskkmμeBjeljpg Rsab;EteBlEdl h‘un Esn caj;eqñat enAqñaM1993 h‘un Esn )anbegáIttMbn;Gb,Kmn_enAeRtIyxagekIt KMrameFIVsRgÁam eRBaH h‘un Esn sMGagyYnenABIeRkayxñg EdlkalenaHmanneratþmcRkBgS CaGñkdwknaMeFIV. esþc sIhnu )anedj GgÁkarshRbCaCatieGaydkecjBIRbeTsExμr ehIyEbgEckGMNaceGayBYkkumμúynisþ h‘un Esn eFIVCanaykrdæmRnþITI2. b:uEnþeTaHCaya:gNak¾eday RbCaBlrdæExμrKμanvasnaTTYl)annUvsuxsnþiPaB RbCaFibetyü nigkarGPivDÆn_BitR)akd dUcGIVEdlGgÁkarshRbCaCatixitxMenaHeLIy eRBaHenAéf¶ 5-6 kkáda 1997 Cnpþac;kar h‘un Esn )aneFIVrdæRbhardeNþImGMNac smøab;GñkesñhaCatiExμr GñkRbCaFibetyü enAkñúgKNbkShViunsIunbiuc nig smaCikelakta sWn san Gs;Cag 280nak;. enHCa emeronExμrRtUvcgcaMfa BYkkumμúynisþminEdlcat;TukExμrGñkesñhaCati CaExμrenaHeT vaEtgEtsþab; ecAhVayyYnrbs;va eRbIl,ice)akR)as;Exμr eGaycUleTAkñúgRTug bnÞab;mkeKcab;smøab;Exμrtamcitþ. bBaðaTaMgenHk¾edaysarkarlg;eCOemdwknaMe)akR)as;dUcCnkumμúynisþ sI hnu mþgehIymþgeTot. cMENkkare)aHeqñateRkay²mkCabnþbnÞab; vaCakarerobcMrbs;KNbkSRbCaCn edIm,IbMP½nþEPñkCati nigGnþrCatiEtb:ueNÑaH lT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH minEmnecjBIqnÞ³RbCaBlrdæExμrBitR)akdeT. karerobrab;bgðajxagelI)ansreGayeXIjfa RbeTsExμrbc©úb,nñkMBugEtFøak;eTAkñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGaNaniKmn_yYnEbbfμI EdleFIVeGayRbCaBlrdæExμrrgTukçtElðrhUtmkdl;eBlenH. 3 niBn§eday s FmμrgSI ๖ rkSasiT§i
  • 7. esckþIEføgGMNrKuN (Acknowledgement) Cabzm´sUmelIkhtßfVaybgÁM RBHBuT§ RBHFm’ RBHsgÇ CaTIskáar³d¾x<g;x<s; nigCamøb;d¾RtCak; sMrab;sgÁmCatiExμrRKb;sm½ykal. ´sUmRkabfVaybgÁM elak»Buk Gñkmþay EdlCaGñkmanKuN d¾elIslub )anpþl;kMeNIteGaykUnekItCaCatiExμr ciBa©wmbI)ac;EfrkSakUn edayKμanKitkarenOyht;. ´sUmEføgGMNrKuNdl; elakRKU GñkRKU saRsþacarüTaMgGs;Edl)anxitxMGs;BIkmøaMgkaycitþ edIm,Ipþl; cMeNHdwgdl;´ nigsisSanusisSRKb;rUb edIm,ICaRbTIbmYysMrab;bMPøWpøÚvkñúgCIvit. CaBiess ´sUmEføg GMNrKuNdl;bgb¥ÚnCnrYmCatiExμr GñkesñhaCatiExμrTaMgGs;Edl)ancUlrYm]btßmKaMRT edIm,IeGay esovePAenHelcecjCarUbrageLIg kñúgkarpþl;cMeNHdwgfμI² dl;RbCaCatiExμrTaMgGs; EdlminFøab; )aneXIj minFøab;)anB¤BIerOgra:vRbeTsrbs;xøÜnknøgmk edaysarEtkarlak;)aMg karbMP½nþsMrab; cMeNjneya)ay plRbeyaCn_pÞal;xøÜn GMNac nigEpnkarrbs;yYnhaNUy edIm,ImkelbykTWkdI ExμreyIgEtmþg. esovePA b£sKl; 7 mkra Edl´)ancgRkgeLIgenH CakarrMlwkKuNdl;virPaBGñk esñhaCatiExμrRKb;sm½ykal Edl)ants‘UedIm,IbuBVehtuCatiExμr TaMgGñkEdl)an)at;bg;Civit nigGñk EdlenAmanCivitEtBikar nigrgeRKaHepSg²edaysarBYkkumμúynisþyYn nigh‘un Esn. vaCakUn esovePAtUc mYysMrab;rYmcMENkkñúgkarpþl;cMeNHdwg CaÉksarsMrab;GñksikSaRsavRCav eGayyl;dwg bEnßmEpñk neya)ay ehIyCYyykBt’manenHeTApSBVpSaydl;RbCaCatiExμrTaMgGs; GñkesñhaCatiExμr GñkCatiniym GñkRbCaFibetyü eGayemIleXIjbBaðaBitR)akdEdl)annwgkMBugekItmanenAkñúgsgÁm Exμr. GaRs½yehtuenH eyIgCaExμrRtUvh‘anegIbeLIg ebþCJacitþTaMgGs;KñaedaHRsay b£sKl;bBaða enHeGaycb; ha‘nlHbg;RKb;Ebbya:gedIm,I buBVehtu Cati sasna RbCaCatiExμr rbs;eyIg edayminbeNþay eGayCnmYykþab;tUc EdleGank,albMerIneya)ayeGayyYnkumμúynisþ dUcKNbkS RbCaCn h‘un Esn lk;Cati bMpøajCati eGayrlay tamEpnkarshB½n§NÐÚcinenaHeLIy. cugbBa©b;´sUm]TiÞsdl;vtßús½kþisiTi§TaMgGs;EdlEfrkSaRbeTsExμr CYyEfrkSabgb¥ÚnCnrYm CatiExμr CaBiessGñkesñhaCatiExμrTaMgGs; Edlh‘anegIbeLIgRbQmmuxedaHRsaybBaðaRbeTsCati eGay)anesckþIsuxcMerIn suPmgÁl manCIvPaBFUrFar tamkarb:gR)afña. cMeBaHbgb¥ÚnCnrYmCatiExμr EdllHbg;CYyftcMlgesovePAenHpSBVpSaybnþeGayRbCaBlrdæExμr sUmeGayGs;elakTTYl)an buNükusleRcIn CYbEtsuxsuPmgÁl rYcputBITukçevTnanigeRKaHcéRgepSg²EdlekItmanbc©úb,nñ nig GnaKt. eFIVenATIRkugva:sIunetan éf¶TI 9 Ex kBaØa qñaM 2009 bNÐit s FmμrgSI niBn§eday s FmμrgSI ๗ rkSasiT§i
  • 8. matika esckþIepþIm ------------------------------------------------------------------ 1 GarmÖkfa ------------------------------------------------------------------- 4 esckþIEføgGMNrKuN ----------------------------------------------------------- 7 CMBUkTI 1 b£sKl;bBaða I-edImkMeNItExμrkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr ----------------------------------------- 11 II-b£sKl;énrbbRbl½yBUCsasn_Exμr --------------------------------------------- 20 III-ehtuGIV)anCaExμrFøak;kñúgrbbRbl½yBUCsasn_ ------------------------------------- 21 IV-b£sKl; éf¶ 7 mkra ------------------------------------------------------- 25 V-yYnkumμúynisþQøanBanRtYtRtaExμr éf¶ 7 mkra 1979 ------------------------------- 26 VI-sRgÁamrvagExμrGñkts‘U CamYyyYnQøanBan nigrbbkumμúynisþ h‘un Esn xusc,ab; ----------- 27 VII-sn§isBaØaTIRkug)a:rIs ------------------------------------------------------ 28 VIII-kMeNItliTi§RbCaFibetyüenAkñúgRbeTsExμreLIgvij ------------------------------- 29 IX-karFøak;cuHliTi§RbCaFibetyü ------------------------------------------------- 30 X-RbeTsExμrFøak;kñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGNaniKmn_yYnEbbfμI ------------------- 31 XI-KμantulüPaBxagnitibBaØtþi nitiRbtibtþi nigtulakar -------------------------------- 32 1-B½t’man ---------------------------------------------------------- 32 2-karGb;rM---------------------------------------------------------- 33 3-kare)aHeqñat ------------------------------------------------------- 34 4-esrIPaBbeBa©jmti --------------------------------------------------- 34 5-c,ab; ------------------------------------------------------------- 35 XII-emdwknaMpþac;karbc©úb,nñ)aneFIVGIVxøH b:HBal;RbCaBlrdæ ------------------------------ 35 1-karbeNþjRbCaBlrdæ rwbGUsykdI -------------------------------------- 35 2-GMeBIBukrlYy -------------------------------------------------------36 3-PaBRkIRk -------------------------------------------------------- 37 4-kat;eTasExμrRkhm ------------------------------------------------- 37 5-GaNaniKmn_yYnEbbfμI ------------------------------------------------ 39 6-FnFanFmμCati ------------------------------------------------------ 39 niBn§eday s FmμrgSI ๘ rkSasiT§i
  • 9. CMBUkTI 2 bBa©b;bBaða I-etIRbCaBlrdæExμrcg;)anGIV? --------------------------------------------------- 42 II-etIExμrRtUveFIVGVIxøHedIm,ICYyseRgÁaHExμr? ------------------------------------------ 42 III-etIRbCaBlrdækñúgtMbn;EdlrgeRKaH Lav m:ug cam Exμr RtUveFIVdUcemþc? ---------------------- 43 IV-etIshKmn_GWr:ub nigshrdæGaemrik CYyGIVxøHdl;RbCaCatirgeRKaH? ----------------------- 43 V- RbeTsExμrRtUvdwknaMtameKalkarN_RbCaFibetyüÉkraCüBitR)akd - ------------------- 44 1-nitibBaØtþi ---------------------------------------------------------- 45 2-tulakar ---------------------------------------------------------- 45 3-nitiRbtibtþi -------------------------------------------------------- 45 4-B½t’man ----------------------------------------------------------- 45 5-bM)at;GMeBIBukrlYy --------------------------------------------------- 46 6-begIánCIvPaBRbCaBlrdæ ----------------------------------------------- 46 7-KNbkSneya)ay--------------------------------------------------- 46 8-KN³kmμkarerobcMe)aHeqñat -------------------------------------------- 46 9-CnGenþaRbevsn_ nigcarkmμyYn ------------------------------------------ 47 VI-karsnñidæan -------------------------------------------------------------- 47 Éksareyag --------------------------------------------------------------- 48 niBn§eday s FmμrgSI ๙ rkSasiT§i
  • 10. CMBUkTI 1 niBn§eday s FmμrgSI ๑๐ rkSasiT§i
  • 11. b£sKl;bBaða (The Root of Problems) I -edImkMeNItExμrkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr (Origin of Khmer Communism in Cambodia) kñúgdMNak;kalEdlliTi§kumμúynisþkMBugEtrIkraldalxøaMgenATIVbGWur:ub ekItmansRgÁamelakelIk TI 2 ehIysRgÁamenH)anbBa©b;enAqñaM 1945. GgÁkarshRbCaCatiRtUv)aneKbegIáteLIg edIm,IedaH RsaybBaðaBiPBelak kñúgenaHmanRbeTssMxan;²CasmaCikGciéRnþy_ dUcCa shrdæGaemrik shPaBsUevot cin Gg;eKøs nig)araMg. BiPBelak)anFøak;eTAkñúgsRgÁamRtCak;. kalenaH BiPBelak)anEbgEckCaBIr kumμúynisþ nigesrI. RbeTskumμúynisþmancMnYn 97 RbeTs nigmYycMnYn epSgeTotCa RbeTskan;liTi§RbCaFibetyüesrI. kumμúynisþmanRbPBedImecjmkBIRbeTsr:UsSIú¬elnIn sþalIn¦ GaLWm:g; ¬GIuEtø kalma:kS¦ GIutalI GWur:ubxagekIt )araMg cMENkRbeTskan;liTi§RbCaFibetyü esrIvijKWman shrdæGaemrik Gg;eKøs nigRbeTsmYycMnYneTot. liTi§kumμúynisþ)anrIksayPay enAGWur:ubnig mktMbn; GasIu kñúgenaHmanRbeTscin ¬emA: esTug ¦ RbeTseyokNam ¬hU CImij¦ nigRbeTsExμrCaedIm Edl)anykliTi§kumμúynisþmkGnuvtþn_. RbeTsExμr)aneFIVtammenaKmn_kumμúynisþ eBlEdleyokNamykliTi§enHmkpSBVpSay cab;taMgBIExμrenAkñúgsm½yGaNaniKmn)araMg. enAeBl enaH eyokNamdwknaMeday hU CImij eFIVbdivtþn_pøas;bþÚresþc e)A day nigrMedaHRbeTseGayrYcecj BIGaNaniKmn_)araMg. edayrs;enAeRkamGaNaniKmn_)araMg KμansiTi§esrIPaB Bi)akevTna eBlenaH esþcyYn e)A day )anmanKtibNÐitTukfa eFIVCaRbCaraRsþsamBaØkñúgRbeTsÉkraCü mansiTi§esrIPaB RbesIrCageFIVesþc mRnþIeRkambreTsRtYtRta. eTIbenAqñaM 1945 e)A day )andak;raCüRbKl;eGay hU CImij dwknaM. hU CImij )anpøas;bþÚrrbbRKb;RKgBIrbbraCaniymeTACasaFarNrdæsgÁmniymeyok Nam ehIybnþts‘Uedj)araMgecjBITwkdIrbs;xøÜn. nisSitExμrmYycMnYn Edl)anecjeTAeronenA eRkARbeTs CaBiess nisSitEdl)aneTAsikSaenARbeTs)araMg dUcCa saLúut s eGog sarI )annaMyk liTi§kumμúynisþmksabeRBaHenAkñúgRbeTsExμr. liTi§kumμúynisþenHminEmnecjBIqnÞ³neya)ayrbs;xøÜn BitR)akd EdlmansSrHPaB ÉkraCü edIm,IplRbeyaCn_CatiExμreLIy EtCaliTi§kumμúynisþsaxa rbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin Edl)anerobcMdwknaMedayyYn hU CImij. GñkdwknaMmanyYneQμaH swug g:ukmij ehAGacarü emon bnøMxøÜneFIVCab¥Ún swug g:ukfaj; CaRbFanbkSkumμúynisþkm<úCa ¬saxabkS kumúμynisþNÐÚcin¦. TU samut nig sa Lútsr )ancUleTAeFIVkareRkambkSkumμúynisþenaH. eBlenaH ehIyEdlyYn)anykliTi§kumμúynisþenH mkbNþúHbNþaldl;kUnecAExμr Edlekμgx©I minTan;dwg GMBIRbvtþisaRsþ nigneya)ayc,as;las; edIm,IeGayExμrbMerIneya)ayrbs;eK kñúgeKalbMNgRtYtRta elbTwkdIExμr enAtMbn;NÐÚcinTaMgmUl. niBn§eday s FmμrgSI ๑๑ rkSasiT§i
  • 12. kñúgdMNak;kalEdlRbeTsTaMgbI Exμr eyokNam Lav enAeRkamGaNaniKm)araMg edayman CMnYyBIbkSkumμúynisþcin KUmIgtaMg nigRsbeBlEdl hU CImij )ancUlCasmaCikbkSkumμúynisþ GnþrCati yYn)anerobcMeFIVbdivtþn_mYyedIm,Iedj)araMgecjBITwkdINÐÚcin. yYn)anykliTi§kumμúynisþ CameFüa)ay GMBavnaveGayRbCaCnkñúgtMbn;cUlrYmts‘Uedj)araMgecjBITwkdINÐÚcin edIm,IRbeTs TTYl)anÉkraCü. sUmbBa¢ak;fa menaKmn_kumμúynisþEdlyYnbNþúHbNþalExμrenaH KWCamenaKmn_ kumμúynisþxusTwssMrab;bMerIneya)ayeGayyYnb:ueNÑaH. kareFIVdUcenH eRBaHyYncg;rMelIgCatiExμreGay exSay dUcCaenAkñúgrbb b:ul Bt edIm,IelbykTwkdIExμr. yYnkumμúynisþ)ancUlmkbBa©úHbB©aÚlExμrCa sm¶at;enAkñúgTwkdIExμr bNþúHbNþalExμrenAkñúgTwkdIExμr edIm,IeGayExμrcUlCasmaCikbkSkumμúynisþyYn cab;taMgBIqñaM1946 . eRkaymk yYn)ancab;kUnExμrcMnYn 3 500 nak; eTA 4 000 nak; ykeTA bNþúHbNþalmenaKmn_viC¢akumμúynisþenATIRkughaNUy. BYkekμgExμrTaMgenaHenAekμgx©IxagRbvtþisaRsþ nigneya)ay eFIVeGayExμrTaMgenaHlg;kñúgmenaKmn_kumμúynisþyYn ehIybMerIneya)ayeGayRkug haNUy ekobsgát;CiHCan;CatiÉgCabnþbnÞab;mkrhUtdl;sBVéf¶. emdwknaMyYn eQμaH egVog éGkuk ¬hU CImij¦ bkSkumμúynisþNÐÚcinRtUv)an hU CImij begIáteLIgenATIRkug hug kug naéf¶ 3 kumÖ³ 1930. bkSkumμúynisþenHmankarKaMRTBIcin nigbkSkumμúynisþGnþrCatir:UsSúI. cin)anbNþúHbNþalkmμaPi)alyYn pþl;CMnYyEpñkesdækic© smÖar³sBVavuF nigpþl;kEnøghVwkhat;eGay hU CImijenAPaKxagt,ÚgénRbeTscin xageCIgRbeTséf RbeTslav cMENkÉrU:sIuvijCYyxaghVwkhat;kmμaPi)alyYnsMxan;². hU CImij )anyklTi§kumμúynisþ BIma:kS elnIn mksabeRBaHenAtMbn;NÐÚcin eRkayBIxøÜn)ancUlCasmaCik bkSkumμúynisþGnþrCatimYyenH. hU CImij )andwknaMRbeTsTaMg 3 enANÐÚcin edIm,IrMedaHRbeTs ecjBIGaNaniKmn_)araMg nigpøas;bþÚrkardwknaM RbeTsrbs;xøÜnBIrbbraCaniymeTACarbbsaFarNrdæ niBn§eday s FmμrgSI ๑๒ rkSasiT§i
  • 13. sgÁmniym EdlkalenaH RbeTseyokNamsißt enAkñúgkardwknaMrbs;esþc e)A day enAeLIy. TIbBa©b; hU CImij )anTTYlC½yCMnHesþcelI e)A day enAqñaM1945 bþÚrRbeTseTACasaFarNrdæ. hU CImij )anbnþneya)ayrbs;xøÜnedIm,IedjGaNniKmn_ )araMgecjBINÐÚcineTot. hU CImij maneQμaH TaMgGs; 19 nigCaGñkmanRbCaRbiymYyrUbkñúgcMeNamRbCaCnevotNam . hU CImij ekItenAéf¶TI 19 Ex]sPa qñaM1890 enAkñúgPUmi KIm elon kñúgextþ ejGan RbeTseyokNam. enAqñaM 1911 hU CImij )ancakecjBIRbeTsevotNameTARbeTs)araMgtamka)a:l;Twk edayeFIVCacugePArbs;)araMg. hU CImij )ankøayCasmaCikbkSkumμúynisþ)araMgenAqñaM 1920 ehIy)anbþÚreQμaHeTACa egVog éGkuk mann½yfa GñkesñhaCati. enAqñaM 1921-1929 hU CImij )ancUlrYmskmμPaBneya)ayCamYybkSkumμúyniisþ GnþrCati nigpSBVpSayesovePAmYymancMNgeCIgfa pøÚvbdivtþn_ enAqñaM 1927. enAqñaM 1923 hU CImij )aneTAshPaBsUevot edIm,IEsVgrkkarKaMRT GMBIbuBVehtuénkarts‘Urbs;Kat;kñúgcMeNamCnCati eyok Nam EdlCaGñkRbqaMg ehIy)annireTseTAeRkARbeTs. hU CImijk¾)aneFIVdMeNIreTAkan;RbeTscin PUma nigNÐapgEdr. clnaneya)ay yYneyokmij)ancUlmkeFIVclnas¶at;²enATwkdIExμr Edlkal enaHmanyYnPaKeRcIn eFIVCakmμkrekAs‘U EtBYkeKCaCnkumμúynisþdMbUg cUlmkeFIVclnaneya)ay enARbeTsExμr dUcCaenAtamextþkMBg;cam extþkMBt nigextþmYycMnYneTot. yYn)ancab;epþIm eFIVkareXasna nigeFIVcitþsaRsþCamYyExμr EdleFIVkmμkrenATIenaH edIm,IeGayExμrcUlCasmaCik rbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin bMerIneya)ayeGayBYkkumμúynisþyYn. tamry³kareXasnayYnkumμúynisþ ¬eyokmijeFμjexμA¦ ExμrmYycMnYn)anlg;eCO cUlbMerIskmμPaBneya)ayeGaybkSkumμúynisþyYnenaH. enA cenøaHqñaM 1946-1954 ekμgExμr CaeRcInBan;nak; 3500-4000nak; RtUv)aneKcab;ykeTAbMBak; bMb:nmenaKmn_kumμúynisþBIRkughaNUy EdleBlenaH ExμrehAfaRbma:t;Rbm:g; eRkay²mkeTotyYn enAEtbnþykkUnExμreTAbNþúHbNþalCabnþbnÞab;. hU CImij )aneFIVkarts‘UCamYy)araMgrhUtdl;QñH sRgÁamenA eDon ebonPU enAqñaM 1954 ehIy)ancab;Tahan)araMgCacMNab;xμaMg bgçMeGay)araMg cuHhtßelxa RbKl;ÉkraCümkeGayNÐÚcin enAéf¶TI20 Exkkáda qñaM1954. yYncab;epþImbnþeFIV neya)ay edIm,IRtYtRtaNÐÚcinCMnYs)araMgbnþeTot. kUnExμrEdlyYnkumμúynisþ bMBak;bMb:nmenaKmn_kumμúynisþ eGaysmøab;Exμr niBn§eday s FmμrgSI ๑๓ rkSasiT§i
  • 14. cMENknisSitExμrEdlTTYl)anGaharUbkrN_eTAsikSaenARbeTs)araMgvij dUcCa sa Lút sr eG‘og sarI CYn mMu hU‘ nwm hU‘ yn; )ancab;GarmμN_nigesovePARkhmrbs;kumμúynisþ ma:kS elnIn EdlkalenaHRTwsþIkumμúynisþkMBugEtmanRbCaRbiyenATIVbGWur:ub. enAeBlenaHnisSitExμrTaMgGs;enaH )ancab;ykliTi§kumμúynisþ eFIVkarRbqaMgneya)ayCamYyrbbskþiPUmirbs;semþc sI hnu . TIbMput neratþm sIhnu )ankat;pþac;GaharUbkrN_rbs;nisSitmYycMnYn kñúgenaHman sa Lútsr EdlCaGñk RbqaMg neratþm sIhnu . enAqñaM 1951 eBlEdl sa Lútsr RtLb;mkRbeTsExμrvijTaMgminTan; eroncb;EpñkxageGLicRtUnicpgenaH sa Lútsr )aneFIVCaRKUbeRgon nigbegIátsalaeronÉkCneQμaH km<úCbuRt. sa Lúts )aneFIVclnaneya)ayRbqaMgneratþmsIhnuCasm¶at; . eBlEdlEbkkarN_ neratþm sIhnu )anRbkasecaTRbkan;edjcab; sa Lútsr nigbkSBYkmYycMnYn bnÞab;mkRkumrbs;Kat; )anrt;cUléRB cUlrYmts‘UCamYybkSbdivtþn_RbCaCnkm<úCa EdlCasaxarbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin. bkSbdivtþn_RbCaCnkm<úCaenH dwknaMedayyYneQμaH suwg g:ukmij ehAfa Gacarü emon EdlbnøMeFIVCa Exμr. karEdlyYndak;eQμaH swug g:ukmij KWedIm,IbMP½nþExμrfaCab¥Únrbs; swug g:ukfaj; mkdwknaMExμr BIeRBaH swug g:ukfaj; CaemdwknaMExμr manRbCaRbiymYyrUbEdlRbCaBlrdæExμrsÁal;faCaGñk esñhaCatiExμrnasm½yenaH. bkSbdivtþn_RbCaCnExμrenaH )ankøayCaKNbkSRbCaCnkm<úCadwknaM eday ehg sMrin Ca sIum h‘un Esn naeBlbc©úb,nñenH. dUcenH tamkarsegáteXIjfa enAéf¶TI28 Exmifuna qñaM 2009 CaqñaMKMrb;xYbTI 58 rbs;KNbkSRbCaCnkm<úCa. eRkayBIsin§isBaØa TIRkughSWENv RbeTsTaMgbI Exμr Lav yYn enANÐÚcin)anTTYlÉkraCü BI)araMgenAqñaM1954. eyokmijEdlenAkñúgRbeTsExμr RtUv)aneKtMrUveGaydkecjBIRbeTsExμr. eBlEdlyYneyokmijdkecjeTA yYn)ancab;ykkUnExμrmYycMnYneTAbMBak;bMb:nmenaKmn_kumμúynisþ xusTws nigExμrmYycMnYn)aneTAtamk)a:l;yYn. ExμrTaMgGs;enaHehIy EdlyYnbBa¢ÚnmkRbeTsExμrvij edIm,IeFIVCaBiCXatsmøab;Exμr enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. ExμrEdlyYnbNþúHbNþalTaMgGs;enaH ehIy Cab£sKl;énkarRbl½yBUCsasn_Exμr eFIVeGayRbCaBlrdæExμrRbmaNCag 1>7 lannak;søab; ¬1975-1979¦. cMENkÉvasnakUnExμrTaMgGs;enaH k¾RtUvyYnerobcMEpnkarsmøab;bMbiTPsþútag CabnþbnÞab; eRkayBIyYneRbIR)as;Gs;plRbeyaCn_ehIy edIm,IkMueGayxUcEpnkarRkughaNUy Edlman bMNgelbTwkdIExμr. enAqñaM 1958 yYnkumμúynisþ)ancab;epþImeFIVsRgÁamCamYyyYnxagt,ÚgeTot edayman eKalkarN_fa edIm,IbRgYbbRgYmRbeTsTaMgBIr rvageyokNamxageCIg nigeyokNamxagt,Úg. EttamkarBit sRgÁamenHyYnmaneKalbMNgBRgIkTwkdI vatTIenAtMbn;NÐÚcinEtb:ueNÑaH. yYn niBn§eday s FmμrgSI ๑๔ rkSasiT§i
  • 15. kumμúynisþ)anecaTyYnxagt,ÚgEdldwknaMeday eg:a DijyIm faCaGay:gbrivarbs;GaemrikkaMg. yYneyokkugsMueGayExμrCYypþl;CMrkdl;T½BeyokkugRCkenAelITwkdIExμrPaKxagekIt edIm,IeFIVsRgÁam edjGaemrikkaMg. eRkamelsfa eFIVsRgÁamedjGaemrikaMg BYkRbtikiriyaecjBITwkdINÐÚcin sI hnu )ancuHhtßelxas¶at;²CamYy hU CImij enAqñaM1965 GnuBaØateGayyYndak;kgT½BeyokkugenAkñúg TwkdIExμrPaKxagekItman extþRkecH mNÐlKIrI éRBEvg sVayerog nigkMBg;camCaedIm. yYndak;T½BenH edaysMueGayExμrCYy edIm,IvayyYnxagt,Úg nigedjGaemrikaMgecj EtenHCal,icx©IpøÚvedIr edIm,I x©b;ykbUrIrbs;yYnkumμúynisþEtb:ueNÑaH eRBaHfayYn)anBRgIksRgÁam enaHFøak;mkelIRbeTsExμr. smr PUmisRgÁamBitR)akdKW TwkdIExμr eRBaHmUldæanT½BéRByYneyokkugtaMgenAelITwkdIExμr ehtuenH TaMg yYnxagt,Úg nigGaemrikaMg)anvaylukcUlmkkñúgTWkdIExμr eFIVeGayRbCaBlrdæExμrsøab;)at;bg;Civit nigrgeRKaHya:gxøaMg. enAéf¶TI 9 Ex kBaØa qñaM 1969 hU CImij )anTTYlmrNPaB ehIysaksBRtUv)aneKrkSaTuk rhUtmkdl;bc©úb,nñ. emdwknaMExμrman sIhnu nig h‘un Esn k¾eGank,aleKarBsBhUCImijEdr. enApÞH h‘un Esn )anerobcMGasn³dak;taMgrUb hU CImij fVaybgÁM eRbob)andUcCaRBHBuT§. sIhnu kMBugeKarBexμachUCImij sRgÁamNÐÚcinelIkTI2 enH yYnTTYl)anplRbeyaCn_CaeRcIn plRbeyaCn_TaMgenaH man dUcCa EpñkhirBaØvtßú EpñksmÖar³ nigsBVavuF nigTwkdIExμr.l. kalEdlhUCImijRtUvsøab; BIeRBaHyYn RtUvedaHédecjBIcin edaymin)ansgbMNulepSg²eTARbeTscin EdlCYyyYntaMgBIqñaM 1930 . yYn)anplRbeyaCn_BICMnYyBIGaemrikaMg EdlCYyyYnxagt,Úg eg:a DijyIm nigcMeNjTwkdIExμr ExμreRkam TwkdIlav. edIm,IkarBarplRbeyaCn_TaMgGs;enH yYn)angakeTAcgsm<½n§CamYyshPaB sUevotvij. dUcenHeyIg segáteXIjfa yYnTTYl)anplRbeyaCn_CaeRcInBImhaGMNacTaMg3 ehIy nigplRbeyaCn_BIRbeTstUc² dUcCa lav Exμr nigcamCaedIm. kñúgeBlsRgÁamenaH yYneyokkug)an CMritesdækic©Exμr tamkare)aHBum<luyEkøgkøay TijTMnijExμr )aj;eKaRkbIExμr eFIVCacMNIGahar ¬x©IdI nigesdækic©Exμr edIm,IciBa©wmkgT½B¦. cMENkyYnxagt,Úgvij )anTTYlCMnYyBIGaemrikkaMg nigkan;kab; TwkdIExμrenAkm<úCaeRkam. hUCImij suxcitþlHbg;Civitsøab;enAqñaM 1969 edIm,IplRbeyaCn_Cati eyok niBn§eday s FmμrgSI ๑๕ rkSasiT§i
  • 16. NamTaMgmUl edaymincaM)ac;sgsMNgTaMgLayeTAeGaycin nigGaemrikehIypøas;neya)ay gak eTArkRbeTsrU:sISú edIm,IRbqaMgnigshrdæGaemrik nigbM)at;kic©snüarvag sI hnu nig hU CImij edIm,I)anRKb;RKgelbTwkdIExμreTotpg. sIhnu CYypþl;es,ogeGayyYn nig pþl;CMrkeGayyYn ¬kumμúynisþ¦ b¤eyokkug hU CImij CasmaCikkumμúynisþGnþrCati KU mIgtaMg . edIm,IBRgIkkumμúynisþenAtMbn;GasIu hUCImij CasmaCikmYyrUbrbs;bkSkumμúynisþGnþrCatiEdlerobcMbegIátedaycin )aneTARbeTséf m:aeLsIu nigsigðbUrI edIm,IeFIVCaGFibtIkñúgkarbegIátsaxabkSkumμúynisþenAkñúgRbeTsTaMgenH. shPaBsUevot )anRbKl;eGay hU CImij TTYlxusRtUvbegáItsaxabkSkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr nigLav EdlCaEpñk mYyénbkSkumμúynisþGnþrCati tamkaryl;RBmpþl;mUlniFiedayshPaBsUevot. GIVEdlCaEpnkarrbs; hU CImij begIáteLIgedIm,IBRgIkTwkdIevotNameGayFMedayQøanBanRbeTsExμr lav ehIyeRkay mkeTot RbeTsenAGasIuGaeKñy_ dUcGIVEdlsþalIn nigrU:sSIú)aneFIVeLIg cMeBaHRbeTsCitxagrbs;eK kñúgkarbegIátshPaBsUevotEdr. enAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 edaymanCMnYy]btßmÖnigGnuBaØatBI neratþm sIhnu yYn)aneRCotcUlTwkdIExμrkan;EteRCAeTABaseBjTwkdIExμr edayyYn)anx©ITwkdIExμr edIm,IeFIVCasmrPUmiRbyuT§ e)aHBum<luyEkøgkøay edIm,ITijTMnijsac;es,og dUcCa Ggár RCUk eKa ykeTAciBa©wmkgT½BeK. cMENk sI hnu min)anenAedaHRsaybBaðaEdlkMBugEtvikvrenAkñúgRbeTseT dUcCa)atukmμdutsßanTUteyokkug eyokkugenABaseBjRbeTs edayRtUvmehsI mU:nic nig mþayekμk naMeTAkMsanþenARbeTs)araMgeTAvij. tMNagraRsþ 2 rUb)aneTAyagRBHGgÁmkBIRbeTs)araMg edIm,IedaH RsaybBaðaTaMgLay EdlRBHGgÁ)anbegáIteLIg dUcCakgT½BeyokkuglukluycUlTwkdIExμrPaKxag ekIt nigBIkMBg;esam rhUtmkdl;kMBg;s<WCaedIm. b:uEnþRBHGgÁminRBmyagRtLb;mkvij edaysþab;tam eyabl;mþayekμk nigmehsI EdlelIkeCIgbeBa¢arfa RBHGgÁCaGñkmanbuNü CaRBH)aTFmμik Kμan nrNaeFIVGIVekIteT. eTaHCaRBHmata kusm³ TUrs½BÞeTAedIm,Iyagmkk¾eday k¾sIhnucecs minsþab; niBn§eday s FmμrgSI ๑๖ rkSasiT§i
  • 17. eyabl;GñkNaTaMgGs;. ehtuenHehIyeTIb ln; nl; esrImt³ )anTMlak;semþc sIhnu enAéf¶TI 18 ExmIna qñaM 1970 edaykare)aHeqñatdkesckþITukcitþBIsPa edIm,IedaHRsaybBaðakgT½ByYneyokug EdlkMBugEtQøanBanelITwkdIExμrPaKxagekIténRbeTs. eRkayBI sI hnu Føak;BIGMNacRBHGgÁmin RBmKg;enAes¶omenaHeT eTaHCaeKsnüafanigRbKl;GMNacmkeGayRBHGgÁvij eRkayBIedaHRsay bBaðaeyokkugQøanBanecjBITwkdIcb;k¾eday. RBHGgÁ)anyageTARbeTs r:UsSIú nig RbeTscin edIm,I EsVgrkkarKaMRT. eBlenaHcin)anKaMRT yYnCaGñkCYyBIeRkayxñg snüadeNþImraCblø½gÁmkeGay RBHGgÁvij. tamkarjúHjg;rbs;BYkkumμúynisþ sIhnu eGaybegIátrNsirSrYbrYmCatikm<úCa enAéf¶TI 23 ExmIna qñaM 1970 edayRBHGgÁCaRbFanrNsirSrYbrYmCatikm<úCa rYmCamYyBYkExμrRkhm EdldwknaM eday b:ul Bt eGog sarI exov sMpn. cMENkÉyYnkumμúynisþvij CaGñkCYyExμrRkhmxagRKab;rMesv kaMePIøgtUc FM es,og kmøaMg nigkarhVwkhVWneFIVeGaymanC½yCMnHelIExμrsaFarNrdæ enAéf¶TI 17 Exemsa qñaM1975. eRkayBITTYl)anC½yCMnHelIBYksarFarNrdæExμr ln; nl; yYn)anelIkGMNaceGayExμr Rkhm ¬Exμrkumμúyniisþ¦. yYnEdl)anEkøgePTeTACaExμr nigExμrEdlyYnbMBak;bMb:nmenaKmn_ kumμúynisþenaH )anTTYlbBa¢aBIhaNUy eGaymke)assMGatExμrsaFarNrdæEdlRbqaMgyYn CaehtunaM eGaymanrbbRbl½yBUCsasn_Exμrrab;lannak;ekItmanenAkñúgRbeTsExμr nigExμrenAkm<úCaeRkam enAkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü. edIm,Icab;ExμrGñkRbqaMgnigyYnkumμúynisþ eKrkelsecaTRbkan; TMlak;kMhus dUcCa eKecaTRbkan;faPñak;gar sIu Gay eG rbs;Gaemrik ka es eb b¤xμaMgrbs;bdivtþn_ ehIycab;ykeTAsmøab; . ExμrPaKeRcInenAkñúgsaFarNrdæExμr mannisSit bBaØvnþ GñkesñhaCati RtUveKkab;smøab;Gs;enAkñúgrbbenaH. rbbRbl½yBUCsasn_enH eFIVeGayExμrxUceQμaHya:gxøaMgenA elIqakGnþrCati faExμrCatisasn_eXaeXA smøab;Catisasn_Ég cMENkÉyYncMeNjTaMgTwkdI nigRTBü sm,tþiExμr edayéf¶TI 7 Exmkra qñaM1979 yYn)ancUlmkbþÚrneya)ayfμI elIkbnþúbExμrevotmij EdlyYn)anbNþúHbNþal dUcCa Eb:n suvNÑ can; sIu ehg sMrin h‘un Esn Ca sIum eGayeFIVtam neya)ayrbs;xøÜn. éf¶ 7 mkra 1979 minEmnCaéf¶EdlyYnrMedaHExμreT b:uEnþCaéf¶EdlyYnQøanBanExμr bøn;RTBü sm,tþiExμr bnþkab;smøab;ExμrtamyuT§saRsþ edayecaTfa b:ul Bt nigbBa¢ÚnExμreGaysøab;enA tMbn; k 5eTot. yYn)andak;kgT½B 120 000 nak; eFIVGaNaniKmn_elITwkdIExμr ehIyEkERbneya)aytam sßankarN_ CabnþbnÞab;rhUtmkdl;bc©úb,nñ. BYkkumμúynisþEdlRbqaMgyYn¬ExμrRkhm¦ RtUvpøas;bþÚrfμI edayBYkkumμúynisþ¬ExμrRkhm¦niymyYn ehIyyYnhaNUyelIkbnþúbeGaykan;GMNac dUcmanBYk h‘un Esn ehg sMrin nigCa sIum EdlLÚvenH BYkenHkMBugEtRtYtRtaRbeTsExμr. niBn§eday s FmμrgSI ๑๗ rkSasiT§i
  • 18. dUcenHbkSkumμúynisþNÐÚcin hU CImij )ancab;epþImneya)ayGaNaniKmn_EbbfμIelIRbeTsExμr nig RbeTslav edaycat;TukCnCatievotNamPaKeRcInEdlrs;enAkñúgRbeTsTaMgenH CaCnCatiExμr b¤ CnCatilav . karGnuvtþEpnkaredIm,IRtYtRtaExμrenH eK)anbBa©ÚlPñak;garyYnkumμúynisþEdl)anGb;rM bNþúHbNþalenAhaNUyrYcehIy edIm,IbegIátmuxrbrepSg²edayxøÜneKenAkñúgRbeTsTaMgenH ehIyLÚv enHkUnRbus nigkUnRsIrbs;CnCatievotNamTaMgenaH)anerobcMdwknaMrebobkumμúynisþenAkñúgRbeTsExμr niglav. eRkayBIcb;sRgÁamNÐÚcinelIkTI 3 yYn)anrkSaTukkgT½ByYnenAkñúgRbeTslav mancMnYn ya:geRcInedIm,ICYykumμúynisþRbeTsLav kñúgkarbRgáabBYk m:ug EdlKaMRTedayshrdæGaemrik. cMENkRbeTsExμrvij eRkayBIkarcrcarKña nigcuHhtßelxa elIsni§sBaØaRkug)a:rIs 23 tula 1991 yYn)andkEtkgT½BÉksNæan edayyYn)anbgáb;TukkgT½BsIuvilCaeRcIneFIVkarenAkñúgRksYgsMxan;² enA kñúgRbeTsExμr tamkarGnuBaØatedayKNbkSRbCaCnkm<úCa kñúgkarbRgáabBYkGñkRbqaMgnigyYn kumμúynisþ . cMeBaHRbCaCnyYn)anhUrmkrs;enAelITwkdIExμr CaCnGenþaRbevsn_xusc,as;ya:g GaNa Fibetyü manGtþsBaØaNb½NÑCaCnCatiExμreTotpg dUcCaenA bwgTenøsab c,arGMeBA GñkelOg RkecH kMBg;qñaMg nigkMBg;camCaedIm. karbRgáabrbs;yYnkumμúynisþeTAelIBYkRbqaMgTaMgBIrRbeTsEdleK ecaTfaCabrivaGaemrikaMg b¤BYkRbtikiriya KWeKeFIVdl;b£sKl;vaEtmþg EdlmanBaküesøakeKniyayfa CIkesμACIkTaMgb£s mann½yfasmøab;GñkRbqaMg brivaGaemrikkaMgeGayGs; enHCaBakümenaKmn_ EdlyYnsabeRBaHelIExμr edIm,IeGayExμrsmøab;Exμr edaymindwgxøÜn EtpÞúyeTAvij yYnCaGñkcMeNjkñúg karelbTwkdIExμr eBlEdlGñkR)aCJ bBaØvnþExμrsøab;Gs;. RbFanaFibtIGaemrik rIqat nicsun Bnül;BIkarQøanBanrbs;yYnkumμúynisþenANÐÚcin bc©úb,nñenH yYn)anbnþneya)aykumμúynisþNÐÚcinrbs; hU CImij edIm,IRtYtRtaExμr nig lav edayeFIVeGayeKemIleXIjfa RbeTslavCaextþmYyrbs;yYnxageCIg. cMENkRbeTsExμrvij yYn)an rkSaTukkgT½BesøokBak;sIuvilcMnYn 3000 nak; edayrYmbBa©ÚlTaMgPñak;garcarkmμ nigkmøaMgBiess EdlmanrfeRkaH nig]T§mÖcRksßitenAcMgayRbmaN 2 KILÚEm:RtknøHenAeRkATIRkugPñMeBj Cab;TYl niBn§eday s FmμrgSI ๑๘ rkSasiT§i
  • 19. RksMag Ek,rtaexμA CaBiessTahanyYn EdlesøokBak;sIuvilmkeFIVCakmμkrcMkarekAs‘U nigtamry³ rUbPaB Rkumh‘unvinieyaK deNþImrwbGUsykdIRbCaBlrdæExμrCabnþbnÞab;. TahanyYnmanenATIenaH edIm,I FanaGegátemIlfa Gay:grbs;haNUy h‘un Esn mingakerBIneya)ayrbs;RkughaNUykMBugdak; GaNaniKmn_yYnEbbfμIenAelIRbeTsExμr. cMENkGgÁrkSrbs; h‘un Esn EdldwknaMeday Gwug b‘un ehog CaCnCatiyYnlayLMCamYyExμrmancMnYn 40 000 nak;. kumμúynisþeyokNam)ancab;epþImdak;GaNaniKmn_EbbfμIelIRbeTsExμr nigRbeTslav tam eKalneya)ayBRgIkTwkdIrbs;xøÜn edaydMbUgeKykkgT½Bmkkan;kab;TwkdIRbeTsTaMgBIr ehIybnÞab; mkeKykRkumRKYsarrbs;eKmktaMgCMrkenAkñúgTwkdIfμI. eRkaymkeTot yYnpøas;bþÚrkgT½BTaMgenaH eTA esøokBak;CasIuvil eFIVCaRbCaBlrdæsamBaØ nig)anpøas;bþÚrTahanTaMgenaHCakgT½BmYyfμI edIm,IBRgIk kmøaMgbEnßmeTot. enAqñaM 1989 eRkayBIyYn)ancaj;eRbobxagneya)aykarTUtrbs;clnats‘UTaMg 3 RkumenA tamRBMuEdnExμréf yYn)anbgçMGay:g h‘un Esn eGaycuHhtßelxaxusc,ab;GnuBaØatpþl;dIPaKxagekIt énRbeTsExμreGaykgT½ByYn nigBlrdæevotNamTaMgenaHCag 500 000 nak; dUckalEdl sI hnu cuHhtßelxas¶at;²eGayeyokkugenAqñaM1965 Edr. ehtudUecñHehIy yYnnUbnIykmμenAkñúgRbeTsExμr ekItmantaMgBIyYn)ankan;kab;RtYtRtaExμrenAéf¶ 7 mkra 1979 mk. yYnbgçMeGayrbbGay:g RkugPñMeBjecjpSayenAqñaM 1982 saracrN_elx 240 sr mc hh nigsaracrN_GMBavnav eGayRbCaBlrdæExμrTaMgGs;BicarNaGMBIkarBRgIksamKÁIPaB CamYyRbCaBlrdæevotNam nigPar³kic© rbs;eKkñúgkarCYyCnCatievotNamedIm,IRCkekanenAkñúgRbeTsExμr. enAqñaM 1989 cMnYnCnCatiyYn taMgCMrkenAkñúgRbeTsExμrmanrhUtdl; 1 250 000nak;. eRkaymkyYn)anbegIátEpnTIfμI bgçitRBMEdn fμIBRgIkrhUtdl; 40 KILÚEm:RtcUlmkTwkdIExμr nigTwkdIlav. h‘un Esn )ankat;dItamRBMEdn kat; ekaHRtl; nigekaHesHTaMgenaHeGayRkughaNUyCapøÚvkar tamry³snii§sBaØaCabnþbnÞab; nigfμI²bMput sn§isBaØabMeBjbEnßmelIsn§isBaØaxusc,ab;naTsvtS 1980 EdlcuHhtßelxaenAéf¶TI 10 tula 2005 edayRBHmhakSRt neratþm sIhmunñI. RbCaBlrdæyYnPaKeRcInenAxagekIténRbeTsdUcCa extþ sVayevog nigéRBEvg. yYnkumμúynisþ)anbnþneya)ayrbs;xøÜneFIVGaNaniKmn_EbbfμI edayBRgIkmktamRBMEdn dUcCa tameqñrsmuRT nigekaH ¬ekaHRtl; ekaHRkckesH¦tamsni§sBaØaxusc,ab;EdlrbbGay:gRkugPñMeBj )aneFIVxusrMelaPelIsni§sBaØaTIRkug)a:rIs. LÚvenH GgÁkarmitþPaBkm<úCaevotNamEdlmaneQμaHfa rNsirSrYbrYm edIm,IksagCati nig karBarkm<úCa CarNsirSrbs;yYn)anbegIáteLIgenAextþRkugTaMgGs;enAkñúgRbeTsExμr. rNsirSenH niBn§eday s FmμrgSI ๑๙ rkSasiT§i
  • 20. eRbobdUcCarNsirSrMedaHCatiEdlbegIáteLIgeday haNUy GMLúgeBlsRgÁamevotNam EdlehAfa sRgÁamNÐÚcinelIkTI 2Edr. enAeBlfμI²enH naqñaM 2004 evotNam)anbBa¢aeGayrbbkumμúynisþGay:g lav nigExμr cuHhtßelxaelIkic©RBmeRBogGPivDÆn_tMbn;RtIekaN. kic©RBmeRBogenHeFIVeGayyYnBRgIkTwkdIeday Rsbc,ab;eq<aHmkTwsxaglic mkextþ cMnYn 3 enAPaKxag|sanþénRbeTskm<úCaman sÞwgERtg rtnKIrI nigmNÐlKIrI ehIyextþ 3 énRbeTslav man GatW BW eskug nig sarava:n;. Rkumh‘uncMkarekAs‘U nigRkumh‘unepSg²cMnYn 400 Rkumh‘un EdlCaKMrbbiT)aMgkgT½ByYncUlmkenAkñúgRbeTsExμr eFIVCa kmμkr ehIynigviTüúyYn EdlniyayPasayYnenARkugRBHsIhnuCaedIm. eTaHbICa hU CImij søab;eTAehIyk¾eday k¾b:uEnþEpnkarrbs;hUCImijenAEteKykmkGnuvtþ CabnþbnÞab;rhUtmkdl;bc©úb,nñ edayyklMnaMtamrebobshPaBsUevot. RbeTsExμrLÚvenHRKb;RKg edayGay:grbs;haNUy h‘un Esn nig RtYtRtaBIeRkayxñgminecjmuxedayyYnkumúμynisþ. II -b£sKl;énrbbRbl½yBUCsasn_Exμr (The Root of Khmer Genocide) rhUtmkdl;eBlenH RbCaBlrdæExμrPaKeRcInenAEtmancm¶l; nigmin)andwgc,as;GMBImUlehtu énkarsøab;BlrdæExμrRbmaNCag 1>7 lannak;enAkñúgrbb b:ul Bt . CaBiessExμreyIgmYycMnYn Edl )ak;s,atedaykarKMramkMEhgrbs;BYkkumμúynisþ EdleFIVRKb;Ebbya:gmineGayExμryl;dwgB¤GMBIerOg neya)ay niyayerOgneya)ayCati KwtKUrerOgCati edayBYkvaxitxMlak;)aMgRbvtþisaRsþBitrbs;Exμr. BYkkumμúynisþ)anBgVk;eGayExμrvegVgtamkarbMBulmenaKmn_epSg² kareXasna EdlCakarerobcM rbs;BYkkumμúynisþ . BYkvaeFIVeGayExμrenAvegVgCamYykarbMP½nþrbs;kumμúynisþyYn nigkareRbIkll,ic eXasna rMlwkEtsm½y b:ulBt edIm,IeGayExμrcgkMhwgnigExμrKñaÉg Ebk)ak;samKÁI ehIydwg KuNyYnéf¶ 7 mkra 1979 faCaGñkl¥mkCYyseRgÁaHExμrCaedIm. EtBYkenHmin)anlatRtdag GMBI RbvtþisaRsþBitR)akdrbs;Exμr taMgBIsm½ysgÁmraRsþniym saFarNrdæExμr cab;BITsvtSqñaM 60 rhUtmkdl;bc©úb,nñ edIm,IeGayExμr)andwgenaHeT. eRBaHfa ebIniyayBIkarBitenAkñúgRbvtþisaRsþ vab:HBal;GñkmanGMNacsBVéf¶ nigneya)ayQøanBanrbs;yYnkumμúynisþ. cab;BIeBlenHeTAExμrQb; vegVgeTotehIy kalBIeBlEdlBYkyYnkumμúynisþ ¬eyokkug¦QøanBandeNþImC½yCMn³elIExμrTaMg Rsug enAéf¶ 17 emsa 1975 BYkeK)anbMpøaj Km<Irk,Ünxñat nigsmøab;ExμrGñkecHecalGs; edIm,I pþac;b£sKl;Exμr mineGaydwgGMBIRBwtþkarN_ nig RbvtþisaRsþekIteLIgcenøaHeBlenaH. BYkyYnkumμúynisþ CaGñkerobcMEpnkareGayExμrFøak;eTAkñúgrbbRbl½yBUCsasn_enH edayyYn)anyklTi§kumμúynisþ Ca meFüay)ay mksabeRBaHbNþúHbNþalelIExμr KYbpSMCamYyemdwknaMExμr dUc sI hnu nig b:ul Bt EdlelaPln;GMNac lg;eCOkare)akR)as; cin nigyYn eFIVeGayExμrekItklyuK RkLab;cak;Føak;cuH niBn§eday s FmμrgSI ๒๐ rkSasiT§i
  • 21. kab;smøab;Kña. kl,icx©IkmøaMgExμr tamkareRbImenaKmn_enHehIy eFIVeGayRbCaBlrdæExμr eyIgenAEt yl;RcLMfa Exμrsmøab;Exμr rhUtmkdl;sBVéf¶. yYnkumμúynisþEkERbneya)aybnþicmþg² tamry³eRbI h‘un Esn CakUnGuk bnþRtYtRtaExμr edayminecjmux. eBlEdlExμrFøak;cuHexSaydl;kMritsUnü KμanKm<Ir Éksar søab;GñkecHdwgGs;ehIy yYngayRsYlRtYtRtaExμr EkERbRbvtþisaRsþ edIm,IelbykTwkdIExμr nigdeNþImplRbeyaCn_BIExμrdUcsBVéf¶. dUcenHGñkEdlsmøab;Exμr KWyYnkumμúynisþ b¤kumμúynisþNÐÚcin EdlykliTi§kumμúynisþCameFüa)ay bMBak;bMb:nExμr eGaysmøab;Exμr nigemdwknaMExμrmYycMnYn Edllg; kñúgGMNac raCblø½gÁ bMerIeFIVCa]bkrN_yYn edIm,IeFIVeGayExμrvwkvr kab;smøab; elbykTwkdIExμr tamEpnkarshB½n§NÐÚcin. edIm,IrMelIgCatiExμreGayFøak;exSay gayRsYleKRKb;RKgRtYtRta ÉksarRtUveKbMpøajecal bBaØvnþRtUveKsmøab; cMENkÉRbvtþisaRsþExμreRkaymkeTot RtUv)aneK lak;)aMg EkERbbM)at;kñúgeKalbMNgcMeNjneya)ay CaBiessKWÉksar RbvtþisaRsþneya)ay Bak;B½n§eTAnwgemdwknaMkumμúynisþpþac;karnaeBlbc©úb,nñ. ehtudUecñHehIy b£sKl;énrbbRbl½yBUC sasn_Exμr KWCaEpnkarrbs;yYnkumμúynisþEdlykliTi§kumμúynisþCameFüa)ay BgVk;emdwknaMExμr Edlmanesþc sIhnu b:ul Bt h‘un Esn eGayedIrtammenaKmn_kumμúynisþ EdleKalbMNgcugeRkay KWedIm,IelbTwkdIExμr dak;CacMNuHyYntamEpnkarshB½n§NÐÚcinrbs;yYnhaNUy. III -ehtuGIV)anCaExμrFøak;kñúgrbbRbl½yBUCsasn_? (Why Cambodia fell in Genocide?) dUc)anerobrab;xagelImkehIyfa kumμúynisþExμr manedImkMeNItmkBIbkSkumμúynisþNÐÚcin EdlCasaxarbs;bkSkumμúynisþGnþrCati begIáteLIgedayyYn hU CImij enATIRkug hug kug éf¶TI 3 kumÖ³ 1930. bkSkumμúynisþNÐÚcinenHmankarKaMRT pþl;hirBaØvtßúBIkumμúynisþGnþrCati. bkSkumμúynisþ NÐÚcin)anbegIátsaxarbs;xøÜnenARbeTsExμr nigenARbeTslav KWbkSkumμúynisþExμr nigbkSkumμúynisþ lav RBmTaMgsaxaenARbeTsmYycMnYneTot dUcCa éf ma:eLsIu nigsigðbUrICaedIm. karEdlExμrsøab; TaMgExμreRkam nigExμrknøgmk vaCaEpnkard¾exμARkxVk;rbs;yYnkumúμynisþ kñúgkarrMlayBUCsasn_Exμr edIm,IbMeBjmhicätarbs;xøÜnkñúgkarelbTwkdIrbs;RbeTsCitxagenAtMbn;NÐÚcinEtb:ueNÑaH. BYkeK)an eRbIviFIbMP½nþlak;)aMgExμr EkRkéLRbvtþisaRsþExμreTACaRbvtþisaRsþNÐÚcin ¬sRtUvbgb¥Ún¦ eGaykUnExμr eron eFIVtamRKb;meFüa)ay eKobsgát;ExμrmineGaymansiTi§esrIPaB mineGayExμrdwgBIneya)ay niyayBIerOgRbeTsCati edayecaTRbkan;tamviFIepSg²cMeBaHGñkEdlniyaykarBit b¤RbqaMg. eFIV eGayExμrxøac mineGayExμrniyayGMBIerOgneya)ay nigRbvtþisaRsþrbs;xøÜn edaymankarKMramkMEhg cab; nigsmøab;tamkareRbIvIFIRKb;Ebbya:g. bkSkumμúynisþExμrdwknaMedayyYnbnøMxøÜn eFIVCaExμreQμaH swg g:ukmij b¤Gacarü emon nigTUsamut sa Luútsr EdlCasaxarbs;bkSkumμúynisþNÐÚcin. yYnkumμúynisþ)ancUlmkeFIVclnaneya)ayCasm¶at;enAkñúgTwkdIExμrenAtMbn;cMkarekAs‘U extþkMBg;cam niBn§eday s FmμrgSI ๒๑ rkSasiT§i
  • 22. enAsMLÚt nigkMBt cab;taMgBIqñaM 1946. yYn)aneXasnaeGayExμr niglavcUlrYbrYmCamYyeK edIm,IedjGaNaniKmn_)araMgecjBITwkdI EtenABIeRkayxñgneya)ayenH yYn)anerobEpnkarRtYtRta NÐÚcinCMnYs)araMgvij eRBaHyYnman cin nigsUevot CaGñkenACYyBIeRkayxñg. enAqñaM1954 )araMg)an cuHhtßelxaenATIRkughSWENv RbKl;ÉkraCümkeGayNÐÚcin eBlEdlyYn)aneFIVsRgÁamQñH)araMgenA eDon ebonPU. eRkayBIyYnTTYl)anÉkraCüBI)araMgehIy tamsn§isBaØaRkughSWENv)antMrUveGay kgT½ByYn ¬eyokmij¦ dkecjBIRbeTsExμr niglavTaMgGs;. eBlenaHyYn)andkecjBIRbeTsExμr edayyYn)ancab;kUnExμrtUc²eTACamYypg edIm,IykeTAbNþúHbNþal enATIRkug haNUy. cMENkÉ sa Lútsr EdlTTYl)anGaharrUbkrN_eTAsikSaRbeTs)araMgEpñkGKÁIsnI)ancab; GarmμN_erOgneya)ay ehIy)anGanesovePAkumμúynisþ¬esovePARkhm¦enARbeTs)araMg. dMbUg eLIy sa Lútsr )andwknaMeFIVkarts‘URbqaMg nigkardwknaMrbbskþiPUmirbs; neratþm sI hnu taMgBI Kat;kMBugsikSaenARbeTs)araMg eRkaymkesþc neratþm sIhnu )ankat;pþac;GaharUbkrN_vij edayKat; minTan;eroncb;pg k¾RtLb;mkRbeTsExμrvij. eRkayeBlEdlKat;mkdl;RbeTsExμr edaykarmin eBjcitþnigrbbskþiPUmi dwknaMeday sIhnu Kat;)anerobcMeFIVneya)aybdivtþn_enAkñúgRbeTsExμr ehIy Epnkar)anEbkdwgdl;GaCJaFr sIhnu eTIb sIhnu )anRbkasedjcab; sa Lúts nigGñkcUlrYm kñúgkic©karenHmYycMnYneTot mancMnYn 63 nak;kñúgenaHman sun esn Edr. eBlenaH sa Lútsr )anrt;cUléRBehIy)ancUleTAeFIVCaelxarbs; TU samut EdldwknaMeday swug g:ukmij. eyIgeXIjfa yYn)anCYyExμrRkhmeGayRbqaMg nigneratþm sIhnu sIhnu CaemExμrRkhm bMerIneya)ayeGayBYkkumúμynisþ yYn nig cin EtBIeRkayxñgmçageTotyYn)ansMueGay sIhnuu CYypþl;es,ogGarhar nigTwkdICMrkdl;yYn eyokkugedIm,IeFIVsRgÁamCamYyeyokNamxagt,Úg nigshrdæGaemrik. sRgÁamenH)anFøak;mk elIRbeTsExμr eFIVeGayvinasGnþray dUcykePøIgmkdutpÞHxøÜnÉg. yYnxageCIgcab;epþImsRgÁamCamYy niBn§eday s FmμrgSI ๒๒ rkSasiT§i
  • 23. yYnxagt,ÚgtaMgBIqñaM 1958 ehIysRgÁamenH)anrIkraldalenAelITwkdIExμrCabnþbnÞab; cab;BIqñaM 1965 edaysarEt sI hnu )anGnuBaØatpþl;TwkdIExμrPaKxagekItcMnYn 5 extþ eGayyYneyokkugdak;T½BcMnYn 60 000 nak; eTA 80 000 nak; eFIVsRgÁamEdlkalenaHkgT½BExμrmanEtcMnYn 30 000 nak; . cMENkExμrenAkm<úCaeRkam RtUv)anyYneXasnaeGaycUlbMerIxagyYnkumμúynisþ edayyYnkumμúynisþyk eQμaH sIhnu eTAeXasnafarMedaHTwkdIkm<úCaeRkam ÉExμreRkammYycMnYneTot)ancUleTAxagyYnxagt,Úg ¬esrI¦ edIm,IRbqaMgnigkarQøanBanrbs;BYkyYnkumμúynisþ. yYnkumúμynisþykrUbftsemþc sIhnu nig fasftsemøg edIm,IeFIVkareXasnaeGayExμreCO sIhnu cUlrYmCamYysemþc edIm,IeFIVsRgÁamrMedaHExμr km<úCaeRkam. ehtuenHExμrCaGñksøab;TaMgsgxag kumμúynisþ nigesrI edayyYnx©IédExμrsmøab;Exμr. cMENkExμrxagelIvij ExμrmçagxagsaFarNrdæ ExμrmçageTotxag sIhnu b:ul Bt nigkumμúynisþyYn. BYkyYneyokkug)anykrUbsBaØa sIhnu Bak;bMP½nþExμreGayKMaRTfaCakgT½B semþc« edIm,IeGayExμr KaMRT. sRgÁamrvagyYnxageCIg nigyYnxagt,Úg)anbBa©b;enAéf¶ 30 emsa 1975 KW 13 éf¶b:ueNÑaH eRkayBIyYnkumμúynisþQñHExμrsaFarNrdæenAéf¶ 17 emsa 1975. yYnTTYl)anplRbeyaCn_ cMeNjCaeRcIn dUcCa CMnYyBIcin EdlCYyyYnkumμúynisþ CMnYyBIGaemrik EdlCYyyYnxagt,ÚgesrI EtExμreRkam nigExμrsøab;rab;lannak; ebIk»kaseGayyYnlukluy cUlmkkan;kab;elbTwkdIExμr bc©úb,nñeTot. eBlEdlkgT½BeyokkugenABaseBjTwkdIExμrPaKxagekItnigtamRkugRBHsIhnu dl; extþkMBg;s<W sI hnu min)anenAedaHRsaybBaðakgT½ByYnenAelITwkdIExμr EdlxøÜnGnuBaØatCasm¶at; enaHeT EtEbrCacakecjeTAedIrkMsanþenARbeTs)araMgCamYyPriya mU:niceTAvij . RBHmata kusm³ )ansresrsMbuRt eTAyagRBHGgÁmkvij EtRBHGgÁsuxcitþsþab;Priyanigmþayekμk min)anyag RtLb;mkvij edIm,IedaHRsayeyokkugenAeBjTwkdIExμr eTaHbICaRBHGgÁ)ansnüaCamYyGñktMNag raRsþfa RBHGgÁnigyagmkRbeTsExμr enAéf¶TI 17 ExmIna qñaM1970 edIm,IedaHRsaybBaðaenaHk¾eday EtpÞúyeTAvij RBHGgÁ)anbdiesFkñúgkaryagRtLb;mkvij. ehtudUecñH edIm,IedaHRsayyYnkumμúynisþ EdlkMBugEtQøanBanTwkdIExμr eTIbenAéf¶ 18 mIna 1970 sirimt³ ln; nl; eFIVkarRbCMusPa TMlak;neratþm sIhnu ecjBIGMNac edIm,IedjyYneyokkugecjBITwkdIExμr. eRkayBI ln; nl; TMlak;esþc sIhnu mk sIhnu )aneFIVdMeNIreTARbeTsr:UsISú nigbnÞab;mkeTARbeTscin edIm,IEsVgrkkar KaMRT deNþImGMNac raCblø½gÁmkvij . edaymancin nigyYnenABIeRkayxñg cin)anbBa©úHbBa©ÚleGay saLút s nigsIhnurYbrYmKñabegIátCarNsirSrYbrYmCatikm<úCamYyenATIRkugeb:kaMg enAéf¶TI 23 ExmIna qñaM1970 eFIVsRgÁamCamYyExμrsarFarNrdæ Edlman ln; nl; nigesrImt³ CaedIm. kñúgenaH cinCaGñkCYy xagsBVavuF es,og cMENkyYnCaGñkCYyxagbec©keTs hVwkhat; bBa©ÚlmenaKmn_ nigCYykmøaMgc,aMg dl;ExμrRkhm. edIm,IEtGMNac nigraCblø½gÁ sIhnu min)anKitBIplRbeyaCn_ niBn§eday s FmμrgSI ๒๓ rkSasiT§i
  • 24. RbeTsCati nigGayuCivitrbs;RbCaBlrdæExμrEdlsøab;enaHeLIy. kgT½Beyokkug EdlmanenAkñúg TwkdIExμrRsab;)anBak;pøakrUbPaB sI hnu R)ab;RbCaBlrdæExμrCakgT½B semþc« edIm,IeGay RbCaBlrdæExμrCYyKaMRT eRBaHyYndwgfaeBlenaHesþc sIhnu enAmanRbCaRbiycMeBaHRbCaBlrdæExμr enAeLIy. ExμrPaKeRcIn)anCYyKaMRTCYyyYneyokkugTaMgenaH edIm,IeFIVsRgÁamCamYykgkmøaMgExμr saFarNrdæ ExμrGñkesñhaCati Edlman nisSit bBaØvnþ RBHsgÇ RbCaBlrdæExμr)anrYbrYmKñaeLIg. cMENkExμrmYycMnYneTotlg;eCO kareXasnarbs;yYneyokkug EdlykeQμaH sIhnu mkeRbI nigkarRbkasrbs; esþc sIhnu eGayExμrrt;cUléRBma:KI edIm,Ic,aMgdeNþImGMNac nigraCblø½gÁmk eGayRBHGgÁvij. TIbMputBYkExμrRkhm Edl RbqaMg neratþ sIhnu )anrYbrYmKña edayman cin nigyYn eyokkugCaGñkCYy edIm,Ic,aMgnigExμrsarFarNrdæ ln; nl; EdlRtg;cMNucenH Exμr)anedIr eRkamyuT§saRsþrbs;BYkkumμúynisþ eFIVtamBYkkumμúynisþ x©IédExμr eFIVsRgÁamCamYyExμr ExμrCaGñkxat RbCaBlrdæExμrCaGñksøab; TwkdIExμrRtUvbMpøajedaysarsRgÁam TIbMputRbeTsExμrRtUvFøak;kñúgkNþab;éd yYnkumμúynisþ. eBlEdlkgT½BshrdæGaemrik)andkecjBINÐÚcin eRkayBIcuHhtßelxaCamYyyYnenATIRkug hSWENvenAqñaM1973 edIm,IbBa©b;sRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 yYn)anenAEtbnþeFIVsRgÁamQøanBanExμreTot eRkampøak sIhnu nigExμrRkhm CaGñkbiT)aMgeGayGnþrCatiemIleXIjfa sRgÁamsIuvil rhUtdl;yYn kumμúynisþ)anQñHsaFarNrdæExμrenAéf¶ 17 emsa 1975 ehIyelIkC½yCMnHenaHeTAeGayExμr Rkhm Edlman sIhnu nigb:ul Bt CaemdwknaM cMENkyYnvij)anpøas;bþÚrexaGaveyokkugeTABak;Gav bnøMxøÜneFIVCaExμrRkhm bnþsmøab;Exμr. enAeBlEdlExμrRkhmTTYl)anC½yCMnHenaH kalenaHExμrRkhm manbIRkumTI1 ExμrRkhm EdlyYncab;eTAbNþúHbNþaledayRkughaNUy BYkenHsMrab;eFIVCa BiCXatsmøab;ExμrEdlRbqaMgyYnedaykarecaTRbkan;epSg² dUcCaecaTfa Pñak; sIu Gay eG kareseb nig brivaGaemrikaMgCaedIm. TI2 ExμrRkhmEdlKaMRT sIhnu TI3 ExμrRkhmEdlKaMRT b:ul Bt ExμrTaMgbIRkumenH suT§EtbNþúHbNþalmenaKmn_viC¢aneya)ayxusTws BIhaNUy ¬cgkMhwgnigExμr smøab;ExμrEtKaMRTyYn¦. ehtudUcenHehIy GñkEdlbgávinasskmμsmøab;ExμrenAkñúgRbeTsExμrenAkñúg rbbenH KWRkumBiCXatEdlyYn)anbMBak;bMb:nmenaKmn_kumμúynisþmk ehIyBYkBiCXatTaMgenaHRtUv )aneKbBa¢ÚnCabnþbnÞab; BIRkughaNUycUlmkkñúgrbbkm<úCaRbCaFibetyü edIm,Ismøab;Exμr ¬yYnyk liTi§kumμúynisþenHCameFüa)ay x©IédExμreGaysmøab;Exμr edIm,IbMP½nþExμreGay emIleXIjfaExμrsmøab;Exμr cMeNjneya)ayyYn 7 mkra 1979¦. RkumTaMgenHTTYlEpnkar pÞal;BIRkughaNUy edIm,Ismøab;Exμr CIkesμACIkTaMgb£s. menaKmn_rbs;BYkkumμúynisþyYn RbqaMgnigBYkRbtikiriya brivar EdlsMedArMelIg b£sKl;rbs;CatiExμr eGaydYlrlMFøak;cuH eFIVeGayExμrRcbUkRcbl; CaehtunaMeGayExμrRkhmxag niBn§eday s FmμrgSI ๒๔ rkSasiT§i
  • 25. b:ulBt mankarsgS½y ehIybegIáteGaymankarkab;smøab;tbtvij eRkayBIyYnkkUrsßankarN_kñúg sgÁmExμr enHCakareRKagTukrbs;yYn eRkayBIExμrRcbUlRcbl;vikvrkñúgRbeTsehIy yYn)ancUlmk EkERbneya)ayfμI 7 mkra 1979. eBlEdleKsmøab;Exμr GñkecHdwgGs;ehIy dUcenHRbeTsRtUv Føak;kñúgkarRKb;RKgrbs;BYkkumμúynisþNÐÚcinEdlmanyYnCaemekøagrhUtmkdl;eBlenH. cMeBaHExμr EdlenAsl;sBVéf¶ xøac)ak;s,at minh‘anniyaykarBit manEtkarQWcab;eFVIKr eFIVføg;minh‘anniyay bBaðaBitEdlekIteLIgenAkñúgsgÁm nigeGank,aleRkamyYnedIm,ICivitrs; edaykarekobsgát;RKb;Ebb ya:gtamkareRbIGMNacpþac;karrbs;BYkkumμúynisþsBVéf¶ etIeyIgbeNþayTukeGayCatiExμrTaMgmUlRtUv rlay)at;bg; ehIyTukçevTnaRtUvFøak;elIkUnecAeyIgCMnan;eRkayeTot b¤mYyya:gNa?. IV -b£sKl; éf¶ 7 mkra (The Root of 7 January) dUc)anerobrab;xagelImkehIyfa neya)ayrbs;yYnkumμúynisþeFIVtamEpnkarrbs;hU CImij EdlerobcMtaMgBIqñaM 1930. edIm,IeGayRbCaBlrdæCaeRcInrbs;xøÜnrs;enARsYl yYnRtUvvatTITwkdIenA tMbn;NÐÚcin dUcmanRbeTs lav Exμr cam nig ExμrenAkm<úCaeRkam edIm,Idak;CacMNuHrbs; shB½n§NÐÚcin. yYnkumμúynisþ)aneFIVsRgÁam lukluyRbeTsExμr eRbIl,ickl, yuT§saRsþRKb;viFI edIm,IeFIVeGayCatiExμrFøak;exSay. yYn)anerobcMEpnkar pþac;b£sKl;CatiExμreGaydYlrlMFøak;exSay enAkñúgrbbb:ul Bt dUcCakardutKm<Ir k,Ünxñat lubbM)at;RbvtþisaRsþ nigsmøab;GñkR)aCJ bBaØvnþCaedIm. sUmbBa¢ak;fa rbbExμrRkhm EdlmansIhnu CaRbFanrNsirSrYbrYmCatikm<úCaeFIVkarshkarCamYy b:ul Bt enH KWmanyYnRkhm ¬kumμúynisþ¦ b¤ehAfaeyokkugnigcin CaGñkCYyRKb;Ebbya:g rab;taMgBIkar bNþúHbNþal pþl;sBVavuF RKab;rMesv CYyc,aMgCamYykgT½B ln; nl; esrImt³ rhUt)anC½yCMn³ enAéf¶17 emsa1975. BYkeyokkugTaMgenH )anelIkC½yCMn³eGayBYk ExμrRkhm ¬Exμrkumμúynisþ¦. eyokkugEdlenAkñúgExμrRsab; nig ExμrEdlyYnbNþúHbNþal bþÚrexaGaveTAesøokBak;exaGavexμA bnøM eFIVExμr ¬Rkhm¦ edIm,IbMP½nþeGayeXIjfa Exμrsmøab;Exμr enAkñúgrbbenH. eRkayBIyYnkkUrsßankarN_ eGayFøak;cuHdl;kMritsUnüehIy yYn)anbþÚrneya)ayfμI vaylukQøanBanExμr kan;kab;TwkdIExμrTaMgRsug bnþkab;smøab;Exμréf¶TI 7 mkra 1979Etmþg. karbMpøajexÞcxÞIKm<Irk,Ünxñat smøab;GñkR)aCJ GñkecHdwg EdlCaRKwHya:grwugmaMrbs;Catisasn_Exμr ehIybnSl;TukGñkEdlecHdwgBIneya)aytictYc. bnÞab;mk BYkeKxitxMEkRkéLRbvtþisaRsþfμIeGaykUnecAExμrCMnan;eRkayeron. edIm,IcMeNjneya)ayelbTwkdI yYnlak;)aMgRbvtþisaRsþBitR)akd mineGayExμrCMnan;eRkay)andwgc,as;las; eFIVeGayExμrvegVgrkkar BitmineXIj. LÚvenHtamRKb;salaeron nayksalaeKbgçMeGaykan;KNbkSRbCaCn hammin eGayExμreronRbvtþisaRsþ niyayBIRbvtþisaRsþBitR)akd hamR)amRKUmineGayniyayBIerOgsgÁmBit nig RbvtþisaRsþBit. ebIelakRKUGñkRKUNah‘anniyaykarBit enaHeKecaTfaerOgneya)ay b¤beRgon niBn§eday s FmμrgSI ๒๕ rkSasiT§i
  • 26. neya)ay. EteKkMBugEtbeRgonRbvtþisaRsþNÐÚcinCMnYsvij ¬yYnCaGñkmanKuN CYyrMedaHExμr CaedIm¦. dUcenHehIy eyIgeXIjfab£sKl;rbs; éf¶ 7 mkra KW yYnkumμúynisþ ¬shB½n§NÐÚcin ¦ Edl)anyklTi§kumμúynisþmksabeRBaHelIExμr. yYnQñHExμr taMgBIéf¶ 17 emsa 1975 eday eRbIneya)ayTaMgRtCak;TaMgekþA eRbIBYkExμrkumμúynisþ b¤ExμrRkhmEdlniymyYn ehg sMrin Ca sIum h‘un Esn eGaykan;GMNacCMnYs rhUtmkdl;bc©úb,nñedIm,IelbTwkdIExμr sMerctamEpnkarshB½n§ NÐÚcin. CnCatievotExμrlavrYmsamKÁImWunqña V -yYnkumμúynisþRtYtRtaExμr éf¶ 7 mkra 1979 (Vietnamese Communist Colonize Cambodia on January 7, 1979) cab;BIéf¶TI 7 Exmkra qñaM1979 yYn)anpøas;bþÚrneya)ayfμI edayyYn)anpøas;bþÚrExμr ¬Rkhm¦ kumμúynisþniymcinecjBIGMNac elIkbnþúbExμrRkhm ¬kumμúynisþ¦niymyYnvij eGaykan;GMNac. BYk kumμúynisþEdlniymyYnmandUcCa Eb:n suvNÑ can; sIu ehg sMrin h‘un Esn Ca sIum say b‘Ufg nigCaeRcIneTot. yYnelIkExμr edIm,IeFIVCa]bkrN_neya)ayeGayxøÜn eRBaHyYn)angakBIcin ehIyP¢ab; TMnak;TMngCamYyr:UsIu. cinmanCemøaHCamYyr:UsIu cin)anbþÚrTMnak;TMngeTArkshrdæGaemrikvij. Cak;Esþg enAeBlEdlyYnelIk Eb:n suvNÑ nig can;sIu eGayeFIVCaGay:g bMerIneya)ayrbs;xøÜn EtEb:n suvNÑ nigcan; sIu mineFIVtamneya)ayrbs;xøÜn yYn)ancak;fñaM can; sIu smøab;enAelIynþehaHEdleTABüa)al enARbeTsr:UsIu. cMENkÉ Eb:n suvNÑvijRtUv h‘un Esn nig say b‘Ufg XubXitCamYyyYn cab;;yk eTAdak;KukenATIRkughaNUy cMnYn 10 qñaM 52éf¶ enHedaysaEb:n suvNÑ manRbBn§yYnCakUnRbsar paMva:n;dug emø:HRtUvsøab;dUc can; sIu. yYn)anelIkbnþúbCnelμaPGMNacdUc h‘un Esn Ca sIum nigehg sMrin eGaykan;GMNacrhUtmkdl;bc©úb,nñ. yYn)anQøanBankan;kab;TwkdIExμr rwbGUsbøn;ykRTBü sm,tþiExμr cab;BIeBlenaHmk ehIyEfmTaMgedjsmøab;ExμrEdlRbqaMgnigyYn rbbGay:gyYn eday niBn§eday s FmμrgSI ๒๖ rkSasiT§i
  • 27. ecaTfaBYk b:ul Bt. cMENkGñkEdlenAesssl;Rbus² EdlCaGñkmankmøaMg va)ancab;bgçMeGay eTAeFIVCaTahan nigxøHRtUvcab;mkeFIVCaBlkr eTAsøab;enAtMbn;k 5 PaKeRcInsøab;edaysarCm¶WRKuncaj; Can;mInCaedIm. enAkñúgeBlenaH yYnkumμúynisþCaGñkkan;kab;RbeTsExμrTaMgRsug. yYn)anedjsmøab; ExμrGñkts‘UenAtamCayEdneTot edayeFIVsRgÁame)assMGat smøab;ExμrEdlts‘UCamYyyYnenAtam CayEdnenAqñaM 1984. TIbMputExμrts‘UtamCayEdn)ancaj;yYn ehIy)anRbmUlKñaeTArs;enA CMrMsayFU nigsayb‘Í CaedIm. enAqñaM 1985 eTIbshrdæGaemrikcab;epþImpþl;CMnYydl;Gñkts‘U eday pþl;TwkR)ak;RbmaN 5 landuløa pþl;smÖar³swk nighVwkhat;TahanenAkøaMgdug . cMENkyYnRtUv)an GnþrCati nigRbeTskñúgtMbn; dUcCa cin Gas‘an efáaleTasedaysar karQøanBanrMelaPGFibetyü PaBRbeTsExμr elIkElgEtRbeTsNÐÚensIuenACaGaBüaRkit cMENkRbeTsr:UsSIúb:ueNÑaHEdlKaMRTyYn. eRkayBIkardYlrlMrbs;shPaBsUevotenAqñaM 1989 sUevotQb;pþl;CMnYyeGayyYn eRBaHr:UsISúman vibtiþhirBaØvtßú edayGs;fivkaBITunbMrug. karGs;fvikaBITunbMrugenH eRBaHEtshPaBsUevotBRgwg EpñkeyaFaxøaMgeBk CaBiess xatCaeRcIncMeBaHneya)ayenANÐÚcin EtcMeNjenAxagGWur:ubxagekIt. yYncaj;eRbobxagkarTUt cMeBaHkmøaMgGñkts‘U EdlCYy]btßmÖedayshrdæGaemrik cin nigGas‘an. b:uEnþtamkarsikSaRsavRCaveXIjfa kgT½BGñkts‘UExμr BMumanbec©keTsRKb;RKan;kñúgkareFIVsRgÁam eFIVeGaycaj;eRbobkgT½ByYnEdlmankarhVwkhat;c,as;las; sBVavuFRKb;RKan;. eBlenaH eK)anbBa¢Ún kgkmøaMgts‘UExμreGayeTAeronenA m:aeLsIu nigRbeTséf . eRkaymkeTIbkmøaMgts‘UmaneRbob elIyYnkumμúynisþ nigBYkGay:g ehg sMrin h‘un Esn eRBaHsUevotEdlCasm<½n§miRtrbs;yYn )ancaj;GaemrikkñúgsRgÁamRtCak; sUevot)angakeTArkshrdæGaemrikvij enAkñúgrdæaPi)al kU )aqUv edIm,IeGayesdækic©rbs;xøÜndMeNIrkarl¥vij. ehtudUcenHehIy eTIbyYn)anpøas;bþÚrriyabfeGay h‘un Esn nigsIhnu ccarcuHsn§isBaØasnþiPaBTIRkug)a:rIsnaéf¶ 23 tula 1991 edIm,IRbmUlExμr GñkesñhaCati cUlkñúgRTugeGayBYkkumμúynisþcab;Exμrsmøab;mþgmYymþgmYy CabnþbnÞab;rhUtmkdl; bc©úb,nñ. VI-sRgÁamrvagExμrGñkts‘U CamYyyYnQøanBan nigrbbkumμúynisþpþac;kar h‘un Esn xus c,ab; (The War between Khmer Resistances with Vietnamese Aggressor and Illegal Dictactor Hun Sen) cab;taMgBIsRgÁamNÐÚcinelIkTI 2 naTsvtSTI 60 yYnEtgEteRbIExμr eRbIemdwknaMExμrEdlelμaP GMNac Ca]bkrN_bMerIneya)ayeGayxøÜn. dUckalBIqñaM 1970 yYn)aneRbI sI hnu nig b:ul Bt Ca]bkrN_ CaKMrbeGayGnþrCatiemIleXIjfasRgÁamEdlekIteLIgCasRgÁamsIuvil . cMENkenAqñaM 1979 yYn)aneRbIBYkkumμúynisþ h‘un Esn Ca]bkrN_sMrab;bMerIneya)ayeGayxøÜn x©IédExμr eFIVsRgÁamCamYyExμreTot dUckalEdlyYneFIVsRgÁamkalBIqñaM 1970 EdlyYnx©IédExμrRkhm b:ul Bt nigExμrRkhm sIhnu mkeFIVsRgÁamCamYyExμrsaFarNrdæ. enAeBlenaH yYn)anlukluyRbeTsExμr niBn§eday s FmμrgSI ๒๗ rkSasiT§i
  • 28. BaseBjépÞRbeTs ehIycab;epþImeFIVneya)ayyYnnUbnIykmμenAkñúgRbeTsExμr edayTahanyYn)an ykRbBn§Exμr cMENkÉRsIyYn)anykbþIExμr ehIyyYncMnYn 5 nak;enATIRkug b¤TIRbCMuCn 1 nak; cMENkenAtamCnbTyYn 1nak;Exμr 5 nak;. dMNak;kalenH KWmnxusBIsRgÁamsm½ysaFarNrdæ i b:unμaneT eRBaHExμrmçagKaMRTedaykumμúynisþyYn EdlmanBYkGay:g h‘un Esn ehIymçageTotKaMRTeday cin GaemrikkaMg Gas‘an CaehtueFIVeGayGñkts‘UtamCayEdnmaneRbobelIyYn nig rbbkumμúynisþ h‘un Esn xusc,ab;. eBlEdlshPaBsUevot)andYlrlM ehIybBa©b;sRgÁamRtCak;CamYyGaemrik enAqñaM 1989 cMENkRbeTsGaløwm:g;)ankøayeTACaRbeTsEtmYy sUevot)anQb;CYy]btßmÖyYn eBlenaHyYn)ansMerccitþdkkgT½BesøokBak;ÉksNæanecjBIRbeTsExμrmun EtyYn)anbgáb;TukkgT½B yYn EdlesøokBak;sIuvilCaeRcInenAkñúgRbeTsExμrvij. yYn)aneRbI h‘un Esn eTAcrcarCamYy sI hnu CabnþbnÞab;rhUtdl;mankic©RBmeRBogsnþiPaBTIRkug)a:rIsenAéf¶ 23 tula 1991. yYneFIVdUc enH edIm,IedaHédBIkarefáaleTasBIGnþrCati fayYnQøanBanExμr eFIVeGayGnþrCatiemIleXIjfaCa sRgÁamsIuvilrvagExμrnigExμr. ebIeyIgRkeLkemIlenAkñúgrbbExμrRkhmEdlmanExμrsøab;rab;lan k¾yYn eFIVdUcenHEdr edayyYnykExμreTAbNþúHbNþalmenaKmn_kumμúynisþ eFIVCaBiCXadmksmøab;Exμr ehIy eRbIExμrRkhm sIhnu b:ul Bt edIrtamneya)ayrbs;xøÜn bMP½nþExμreGayvegVgrhUtmkdl;sBVéf¶. karcrcarrvag sIhnu nig h‘un Esn CabnþbnÞab;enA )a:taya: RbeTséf enAya:kata RbeTsNÐÚensIu ehIyenATIbMputenA TIRkug)a:rIsRbeTs )araMgenAéf¶ 23 tula 1991. VII -sn§isBaØaTIRkug)a:rIs (Paris Agreement Treaties) sn§isBaØaTIRkug)a:rIs)aneFIVeLIg eRkayBImankarcrcarCabnþbnÞab;rvag sIhnu nig h‘un Esn cab;BIqñaM 1987 mk. cMENksRgÁamRtCak;rvagkumμúynisþ nigesrI)anbBa©b;enAqñaM 1989. shPaBsUevoteRbImenaKmn_kumμúynisþ cMENkshrdæGaemrikeRbImenaKmn_esrI nigRbCaFibetyü. shPaBsUevotCaGñkKaMRTyYnkumμúynisþTaMgxagbec©keTs GñkCMnajkar nigsmÖar³sBVavuF. kñúgeBl enaHCMnajkarsUevotTaMgcl½t nigGciéRnþy_CaeRcInRbmaN 1 Esnnak; eFIVkarenAkñúgRbeTs eyokNam. cMENkÉRbeTscin shrdæGaemrik nigGas‘anCaGñkKaMRTclnats‘UExμrTaMg 3Rkum. ExμrTaMg3Rkum enaHmanRkumTI1 rNsirSCatirMedaHRbCaBlrdæExμrdwknaMeday elakta sWn san RkumTI 2 km<úCa RbCaFibetyüdwknaMeday exov sMpn cMENkRkumTI3 hViúnsiunbiuc dwknaMeday neratþm sI hnu. edaysarcin shrdæGaemrik nigGas‘an )andak;sm<aFkarTUteTAelIrdæa)alRkughaNUy nigenAeBlEdlshPaBsUevot)andYlrlM minGacKaMRTyYnbnþeTAeTot eFIVeGayyYncaj;eRbobExμr Gñkts‘UxagkarTUt nigneya)aykñúgRbeTsyYn)andkkgT½BesøokBak;ÉksNæanRtLb;eTAvij EtTuk kgT½BesøokBak;sIuvil bgáb;TukenAkñúgRbeTsExμr tamry³karbiT)aMgrbs;KNbkSRbCaCnkm<úCa h‘un niBn§eday s FmμrgSI ๒๘ rkSasiT§i
  • 29. Esn. yYn)aneGay h‘un Esn mkcrcarCamYy sI hnu EdltMNagGñkts‘UExμrCMnYsvij. eBlenaH yYn)anedaHédecjBIkarefáaleTasBIqakGnþrCati edayGnþrCatiemIleXIjfasRgÁamEdlekIteLIgenA RbeTsExμrCasRgÁamsIuvil minEmnCasRgÁamQøanBanenaHeT. karcrcarKñaCabnþbnÞab; rvag h‘un Esn nig sIhnu rhUtQaneTAdl;kic©RBmeRBogTIRkug)a:rIs enAéf¶ 23 tula 1991 Edlman NÐÚensIu nig )araMg eFIVCashRbFankñúgeBlcuHhtßelxasn§isBaØasnþiPaBbYnPaKI sWn san tMNagrNsirS CatirMedaHRbCaBlrdæExμr neratþm rNriTi§ hViúnsIunbiuc exov sMpn km<úCaRbCaFibetyü nig h‘un Esn rdækm<úCa. kalEdlRbeTsTaMg 2 enH eFIVCashRbFanenaH BIeRBaHRbeTsTaMg2 enH CaRbeTs GBüaRkitenAkñúgsRgÁamNÐÚcinelIkTI3enH edayminKaMRTxagyYn b¤KaMRTxagExμrGñkts‘U. kic©RBm eRBogTIRkug)a:rIs)annaMeGayRbeTsExμr Qb;)aj;Kña nigeFIVeGayRbeTsQaneTArkliTi§RbCaFibetyü snþiPaB tamry³karerobcMe)aHeqñatEdlerobcMedayGgÁkarshRbCaCati ehAkat;fa G‘untak;enAqñaM 1993. enAeBlenaHKNbkShViúnsiunbiuc dwknaMeday neratþm rNriTi§ CaGñkQñHeqñat TTYlsemøg)an 58 ekAGI . KNbkSRbCaCnkm<úCa)ancaj;eqñatTTYlsemøg)an 51 ekAGI. h‘un Esn erobcMeFIV Gb,Kmn_enAeRtIyxagekItTenøemKgÁ edIm,IeFIVsRgÁam. sI hnu )anedjGgÁkarshRbCaCatiecjBITwk dIExμr ehIyEckGMNaceGayBYkkumμúynisþ h‘un Esn EdlmanyYnenABIeRkayxñgeFIVCanayk rdæmRnþITI2. kic©RBmeRBogTIRkug)a:rIséf¶ 23 tula 1991 CacMNucrbt;neya)aymYyya:gsMxan;sMrab; RbvtþisaRsþExμr nigCakþIsgÇwmsMrab;RbCaCatiExμrTUeTA BIeRBaHfa kic©RBmeRBogenH )annaMExμrQan eTArksnþiPaB nigliTi§RbCaFibetyüBitR)akd. b:uEnþpÞúyeTAvij kic©RBmeRBogenaHRtUv)anlubbM)at; ecal ERbCatn½y edayCnkumμúynisþpþac;kar h‘un Esn mineKarBtamkic©RBmeRBogenHeLIy EfmTaMg eFIVrdæRbharsmøab;GñkesñhaCatiExμr GñkRbCaFibetyü enAéf¶ 5-6 kkáda 1997 rMelaPsiT§imnusS CabnþbnÞab;. Cnpþac;kar h‘un Esn EdlCa]bkrN_neya)ayrbs;yYn )annaMRbeTsExμreGayFøak;cUl kñúgrbbkumμúynisþeRkamyYnRtYtRtadEdl. VIII -edImkMeNItliTi§RbCaFibetyüsareLIgvij (The Democracy Was Reborn) edImkMeNItliTi§RbCaFibetyüsareLIgvij KWenAeBlEdlGgÁkarshRbCaCati )anerobcM e)aHeqñatedayesrI nigyutþiFm’enAkm<úCanaqñaM 1993. RbeTsCatiRtUvxatbg;CaeRcInenAkñúgsRgÁam lukluyrbs;yYnenH yYnCaGñkcMeNjRKb;Ebbya:g rab;cab;taMg RTBüsm,tþi elIdI eRkamdI EdlyYn qk;bøn;ykeTARbeTseK )at;Twk )at;dI tamsinsBaØaxusc,ab;rvagGay:gyYn nigBYkQøanBan. §i karBlICivitrbs;ExμrGñkesñhaCati nigbgb¥ÚnCnrYmCatiExμrTaMgGs; ERbCatn½y edaysaremdwknaM qáÜtlIla tamExSjak;neya)ayrbs;yYnkumμúynisþ dUcesþc sIhnu nig h‘un Esn. eyIgsegát niBn§eday s FmμrgSI ๒๙ rkSasiT§i
  • 30. eXIjfaenAqñaM 1993 RbCaBlrdæ)aneTAe)aHeqñatya:geRcInkuHkr edaysarcg;eGayRbeTsmankar pøas;bþÚrRbeTsCatimankarrIkcMerIntamRbCaFibetyü BIeRBaH RbCaBlrdæExμrrs;enArgnUvkareKob sgát;CiHCan; eFIVTukçbukemñj biTsiTi§esrIPaB BIBYkGay:g h‘un Esn nig yYnkumμúynisþ CayUrmkehIy. GgÁkarshRbCaCati CaGñkerobcMkare)aHeqñatmYyedayesrI nigyutþiFm’. BIeRBaHExμr EdlFøab;rs;enA rgkareKobsgát;CiHCan; eFIV)abRKb;Ebbya:grbs;BYkGay:g nigyYnkumμúynisþ. b:uEnþRbCaBlrdæExμr Gs;sgÇwm edaysar sI hnu )anedjGgÁkarshRbCaCatiecjBIRbeTs ehIyRbKl;GMNaceGay BYkkumμúynisþ h‘un Esn vij. kalenaH eKeXIjRbeTsExμrdwknaMedaynaykrdæmRnþI 2 KWnaykmRnþITI1 neratþm rNriTi§ nig naykrdæmRnþITI2 KW h‘un Esn. cab;BIqñaM 1993 mkdl;qñaM 1997 RbeTsExμr)ansÁal;enABnøWRbCaFibetyümYyry³eBlxøI EteRkaymkBYkkumμúynisþ h‘un Esn)an eFIVrdæRbharsmøab;GñkRbCaFibetyü GñkesñhaCatiGs;RbmaNCag 280 nak;. matuPUmiCaTIesñha rbs;eyIg )anFøak;cuHsnSwmbnþicmþg² cUleTAkñúgkNþab;édrbs;Cnpþac;kar h‘un Esn EdlsißtenAeRkam yYnRtYtRtaminecjmux rhUtmkdl;bc©úb,nñ. IX -karFøak;cuHRbCaFibetyü (Declining down the Democracy) karFøak;cuHRbCaFibetyüeTAkñúgkNþab;édrbs;BYkkumμúynisþKWcab;taMgBI h‘un Esn eFIVrdæRbhar deNþImGMNacBIKNbkShVú‘nsiunbiuc dwknaMeday neratþm rNriT§ enAéf¶TI 5-6 kkáda 1997 emøH. h‘un Esn elIkbnþúb Gwug h‘Yt CatukátaCMnYsvij. kareFIVrdæRbharenH CaEpnkarrbs;BYkkumμúynisþ EdlmanyYn Caemekøag edIm,Ipþac;b£sKl;GñkesñhaCati GñkRbCaFibetyüEdlmankmøaMgxøaMgeGayGs; edIm,IgayRsYlyYnnig BYkGay:g eFIV)abRbCaBlrdæExμrdUcbc©úb,nñ. kalenaHeKeXIjmanGñk RbCaFibetyü nigGñkesñhaCatiCaeRcIn enAkñúgKNbkShV‘únsiunbiuc nig KNbkSRbCaFibetyü esIrIniymRBHBuT§sasnarbs;elakta sWn san RtUveKcab;ykeTAsmøab;dUcCa hY sux RkUc eyOm ecA sm,tþi Ca riTI§Qut nigCaeRcInnak;eTot RbmaNCit 300nak;. cMENkGñkEdlrYcxøÜnenAEss sl;)anrt;eTAkan;tMbn; GUsμac; ehIyeFIVkarts‘UCamYyBYk h‘un Esn nig yYnkumμúynisþeTot. BYk h‘un Esn )anelIkGMNac xül;eTAeGay Gwug h‘Yt CMnYsvij dUckalEdlyYncUlmkQøanBanExμr éf¶ 7 mkra 1979 ehIyelIkGMNacxül;eGay ehg sMrin nig hu‘n Esn Edr. eBlEdlBYk h‘un Esn minGacvayEbkRkumGñkts‘UenAGUsμac;RbmaN 300nak; . eBlenaH RBwT§sPashrdæGaemrik r:UNa EbK½r )ancuHmkRtYtBinitüpÞal;dl;tMbn;GUsμac; dMNwgenH)aneFIVeGay sIhnu R)ab;kUnneratþm rNriTi§ eGayehA jwk b‘unéq xan; saevOn RtLb;cUleTAkñúgRbeTsvij edaysnüafaeGaytMENgCaedIm EtTIbMputGMNacenaH RtUvBYkkumμúynisþdkbnþicmþg²rhUtdl;cb;Etmþg. GIVEdlRbCaBlrdæExμrenAEt P½nþRcLMenaHyl;fa esþc sIhnu CaGñkRsLaj;kUnecARbCaBlrdæExμrBitR)akd EdlGñkesñhaCatiExμr niBn§eday s FmμrgSI ๓๐ rkSasiT§i
  • 31. GñkRbCaFibetyüxMdEgðrtamRBHGgÁtaMgBIts‘UéRBma:KI ts‘UtamCayEdnExμr-éf edaykaryl;RcLMsμan faesþc sIhnu bMerIplRbeyaCn_eGayCatiExμr RsLaj;karBarRbCaBlrdæExμr EtTIbMput esþc sIhnu CaCnkumμúynisþ EdlEkøgxøÜneTAtamCMenarneya)aybMerIeGaykumμúynisþ tamkarjak;RbmUlExμr GñkesñhaCati mkeGayBYkkumμúynisþsmøab;CafμI . sI hnu b:ul Bt h‘un Esn suT§EtCaCnkumμúynisþ EdlehAfa Exμr Rkhm. dUecñHehIy eyIgeXIjfa kare)aHeqñatEdlekIteLIgCabnþbnÞab;eRkayBIrdæRbharqñaM 1997 CakarerobcMrbs;KNbkSRbCaCnkm<úCaEtb:ueNÑaH lT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH minEmnecjBIqnÞ³ rbs;RbCaBlrdæExμrBitR)akdeT. karFøak;eTAkñúgGMNacrbs;BYkkumμúynisþenHehIy eFIVeGayBYk RbCaFibetyü BYkGñkesñhaCatiExμr RtUveKsmøab;CabnþbnÞab;mkeTot edayKμanrkXatkrmkpþnÞaeTas eLIy. RbeTs)anFøak;kñúgkNþab;édrbs;mnusSEtmñak; rdæCaGñksMerckic©karRKb;Ebbya:g RbCaBlrdæ Exμr KμansiTi§esrIPaBkñúgkarsMerckic©karTaMgLay eRBaHxøaceKeRbIRbB½n§ tulakar nigGMNac cab;dak;Kuk nigKMramkMEhgsMlab;CaedIm. X -RbeTsExμrFøak;kñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGaNaniKmn_yYnEbbfμI (Cambodia fell into Hun Sen Dictatorship under Vietnamese Neo-Colonism) ebIeyIgRkeLkemIlRbvtþisaRsþExμreyIg cab;taMgBIsm½yRtsk;Ep¥mmk eXIjfaGtItkal mankarRcbUkRcbl; minc,as;las; eRBaHKm<Irk,ÜnxñatRtUv)aneKbMpøajecal lubRbvtþisaRsþ Kμan karkt;Rtac,as;las;. ktþaTaMgenH eFIVeGayRbeTsExμrFøak;kñúgPaBRcbUkRcbl; sRgÁamvwkvr minecHcb; edaysarkarBwgelIbreTs mineCO nigeGaytMélCatisasn_xøÜnÉg. KnøgRbvtþisaRsþenH )anFøak; mkelIRbeTsExμrmþgehIymþgeTot rhUtmankarkab;smøab;Exμr CitputBUCenAkñúgsm½y b:ul Bt. Km<Irk,Ünxñat RbvtþiBgSavtaRtUveKdutbMpøajGs; EfmTaMgEkøgRbvtþisaRsþEkøgkøay mkeGaykUn ecAExμrCMnan;eRkayeronsURteTotpg. Cak;EsþgenAkñúgRbvtþisaRsþExμrfμI²enH eRkayBIExμr)anTTYl ÉkraCüBI)araMgmk eyIgeXIjfakarEkRkéLRbvtþisaRsþ edIm,IbMP½nþExμreGayKaMRT eRBaHGMNac nigraCblø½gÁb:ueNÑaH. yYn)anerobcMqakneya)ayenAkñúgtMbn;NÐÚcin begIátCabkSkumμúynisþ enAtam bNþaRbeTsnImYy² man lav Exμr CaedIm. yYnCaGñkbegIáteGaymanExμrRkhm ¬Exμrkumμúynisþ¦. eRkaymkyYn)anbþÚrExμrRkhm EdldwknaMeday b:ul Bt nig sIhnu edayelIkExμrRkhm ehg sMrin Ca sIum h‘un Esn eGaykan;GMNac bMerIneya)ayeGayxøÜnbnþeTAeTot. dUecñHehIy eyIgeXIjfa RbeTsExμr)an Føak;kñúgkarkan;kab;rbs;yYnkumμúynisþtaMgBIéf¶ 7 mkra 1979. éf¶ 7 mkra 1979 minEmnCaéf¶yYnmkCYyExμreT Caéf¶yYnQøanBanelbTwkdIExμr pøas;bþÚrneya)ayfμI edIm,IbMP½nþExμrEt b:ueNÑaH. Gñkkac;cgáÚtneya)ay KWecjBIyYnhaNUydEdl eRBaHyYn)anerobEpnkar pþac;b£sKl;Cati niBn§eday s FmμrgSI ๓๑ rkSasiT§i
  • 32. Exμr KWsmøab;EtnisiStbBaØvnþ . BYkkumμúynisþ kMBugEteXasnaRKb;Ebbya:g eGaymtiRbCaBlrdæ mtiCati nigGnþrCatiemIleXIjfa RbeTsExμrCaRbeTsRbCaFibetyü EtpÞúyeTAvijRbeTsExμr sißtenAkñúgrbbpþac;kar h‘un Esn eRkamGaNaniKmn_yYnEbbfμI. yYnEkøgePTCaExμr RtYtRtaExμr Bak;pøakRbCaFibetyü taMgesþcCarnaMg)aMg kMueGayExμremIleXIjBIeKalbMNgneya)ayRtCak;rbs; BYkva edIm,IelbTwkdIExμrTaMgmUl. cab;BIyYndkT½BÉksNæaneyaFaeTA bnSl;TukkgT½B ÉksNæan sIuvil eGaykan;kab;tMENgx<s;² sMxan;² eFIVeGayExμreyIgvegVg nig kll,icneya)ayrbs;yYn eFIVeGayRbCaBlrdæExμryl;fa RbeTsExμr)ansuxsnþiPaB. EtpÞúyeTAvij ExμrkMBugEtrgTukçevTnaRKb; Ebbya:g edayrbbpþac;karrbs; h‘un Esn EdlyYn)anelIkbnþúbtaMgBIqñaM 1979. LÚvenH RbeTsExμrmanEtsMbkxageRkAfaCaExμr EttamBitExμrRtUvsßitenAkñúgGaNaniKmn_yYnEbbfμI edayyYn ykrUbPaBRkumh‘un c,ab; karecaTRbkan; cab;dak;Kuk edIm,IKMramkMEhg bM)ak;sμartIExμrxøacminh‘an RbqaMgCamYynigBYkva. XI -KμantulüPaBxagnitibBaØatiþ nitiRbtibtþi nignititulakar (No Balance in Legislative, Executive and Court) tameKalkarN_RbCaFibetyü GMNacrdæTaMgbI¬nitibBaØtþi nitiRbtibtþi tulakar¦ RtUvEtman GMNacesμIrKña ehIysißtenAdac;edayELkBIKña. b:uEnþ cMeBaHkardwknaMenAkñúgRbeTsExμrvij minEmnCa RbeTsEdlkan;liTi§RbCaFibetyü mansiTi§esrIPaB BitR)akdeT eRBaHeyIgeXIjfaGMNacTaMg 3 enHsßitenAeRkamEtmnusSEtmñak; KWh‘un Esn. BYkkumμúynisþykRbCaFibetyüesrIBhubkS mkbiT)aMg faCaRbeTsRbCaFibetyüesrI edIm,IbMP½nþEPñkRbCaBlrdæExμr. eyIgsegáteXIjfa RbCaFibetyü enAkñúgRbeTsExμrxusBIeKalkarN_RbCaFibetyüBitR)akd. GMNactulakar KμanÉkraCü BukrlYy GyutþiFm’ lMeGogeTAGñkmanluy nigGñkmanGMNac CaBiess GMNactulakar xøacGMNac h‘un Esn EdlCakUnGukrbs;yYn. tamBittulakarminRtUvsißtenAeRkamTi§BlbuKÁlNamñak; KNbkSneya)ay NamYyeLIy. cMENkÉGMNacnitibBaØatiþvij smaCiksPa RBwT§sPaPaKeRcIn min)anedIrtYrCaGñk tMNagraRsþ tMNagRbCaBlrdæ BitR)akdeT EbCatMNageGaybkSeTAvij. karCECkBiPakSaedaH Rsaymin)ansVHEsVgrkplRbeyaCn_Cati karBarplRbeyaCn_Cati EtnaMKñaxitxMedIm,IdeNþImGMNacKña karBarGMNac RbRBwtþi GMeBIBukrlYy eKgRbv½Ba© CBa¢k;QamBICati sasna nig RbCaCatiExμr mkdak; plRbeyaCn_pÞal;xøÜn b:ueNÑaH. 1-B½t’man (Information) B½t’manRtUvEtÉkraCü manesrIPaBeBjeljebIkcMhr. cMeBaHRbB½n§sarB½t’manenAkñúg RbeTsExμrvij eyIgeXIjfa esÞIrEtRKb;bNþajpSBVpSayBt’man viTüú TUrTsSn_ karEstPaKeRcIn RtUvRKb;RKgedayKNbkSkan;GMNac b¤sißtenAeRkamTi§Blrbs; ¬KNbkSRbCaCnkm<úCa¦. enHcMNuc niBn§eday s FmμrgSI ๓๒ rkSasiT§i
  • 33. mYYyeTot EdlpÞúyBIeKalkarN_rbs;RbCaFibetyüBitR)akd eRBaHfatameKalkarN_RbCaFibetyü BitR)akd Bt’manRtUveFIVtamviC¢aCIv³ ÉkraCüRtwmRtUvsMrab;qøúHbBa©aMgTegIVrbs;emdwknaM nigGIVEdlekIt manenAkñúgsgÁmBitR)akd. RbeTsEdlkan;liTi§RbCaFibetyüesrI RbB½n§sarB½t’manRtUvEtÉkraCü minlMeGogeTArkKNbkSneya)ayNamYyb¤sißtenAeRkamGMNacrbs;buKÁlNamñak;. ebIeyIgRkeLk emIlkardwknaMenAkñúgRbeTsExμrvij etICaRbeTsRbCaFibetyü b¤pþac;kar ebImanemdwknaM Etmñak;kan;GMNac cMENkGñksarBt’man minh‘ansresrkarBitenAkñúgsgÁm PaKeRcInsresIrrdæaPi)al ebIsinCah‘anriHKn; RtUveKKMramkMEhg eKobsgát;ecaTRbkan; bþwgGMBIbTbriharekrþi_ júHjg; cab;b¤)aj;smøab;CaedIm. Cak;EsþgenAkñúgeBlfμI²enH GñkkarEst Kwmsm,Úr RtUveK)aj;smøab; GñkniBn§karEstExμrm©as;RsukmYyrUbeQμaH hgS cRka RtUveKbþwg ehIycab;dak;KukryHeBl 2 qñaM. ÉelakemOg sun RtUveKecaTRbkan;fa pSayB½t’manminBit nigjúHjg; edaysarEtelakniyaykarBit R)ab;RbCaBlrdæExμr GMBIkarb:HBal;GcäriyvtßúExμr GgÁrvtþ EdlRtUvBYkCnBukrlYy yYn sux Kg; kMBugEtdab;fμrR)asaTdak;GMBUlePøIg. ehtuenHehIy ebIsinCaExμreyIgh‘anniyayBIkarBitenAkñúg sgÁm BYkeKRtUvRbQmmuxeRKaHfñak;dl;GayuCivitnig suvtßiPaB RBYy)armÖ BIsuvtißPaB nigsnþisux. GñksarB½t’man GñkesñhaCati nigGñkRbCaFibetyüPaKeRcIn EdlXatkr)aj;smøab;GaCJaFr h‘un Esn minEdlcab;Xatkr b¤CnelμIsykmkpþnÞaeTaseLIy EtpÞúyeTAvij BYkeKcab;EtCnsøÚtRtg;mkdak; kMhusCMnYsvij. Bt’manmin)anebIkTUlMTUlaydl;RbCaBlrdæeGay)andwg pÞúyeTAvij GñkEdl sþab;viTüú GasIuesrI vIGUeG RtUveKbMPitbMP½y KMramkMEhg hammineGaysþab;. yYn sux Kg; dab;fμR)asaTGgÁrvtþ bMpøajGcäriyvtßúExμr 2-karGb;rM (Education) karGb;rMRtUvmanTaMgKuNPaB nigbrimaNsMrab;RbCaBlrdæExμrTUeTA. edaysarGMeBIBukrlYy kMritGb;rMenAkñúgRbeTsExμrenAEtminTan;manKuNPaBsikSaRKb;RKan; tamkMrittMbn; kMritGnþrCati b¤man kMritesμInwgRbeTsCitxageLIy edayRbB½n§Gb;rMmanGMeBIBukrlYy xVHsmÖar³sikSa xVHeBlevla sikSa niBn§eday s FmμrgSI ๓๓ rkSasiT§i
  • 34. RsavRCavedaysarEtCIvPaBRkIRk RKUR)ak;ExminRKb;RKan; CaehtueFIVeGayRKUKμanTwkcitþkñúgkarbeRgon nigCaBiesssißtenAeRkamKMnabTi§Blneya)ay min)anelIktMekIgeGayeronRbvtþisaRsþExμrBitR)akd nigmin)anGb;rMeGayecHRsLaj;Catirbs;xøÜn. karminR)ab;BIeKalbMNgeKaledAdl;sisSeGay)an c,as;las; edIm,IeFIVRbeyaCn_CUnCatimatuPUmi karBarplRbyaCn_Cati EtbeRgoneGayExμremIleXIj luyCaerOgsMxan; nigeronedIm,IEsVgrkkargar rkluyCaedIm. RKUbeRgonKμansiTi§esrIPaBRKb;RKan; kñúgkarniyaykarBit BIbBaðasgÁmenAkñúgRbeTs edaysarkareKobsgát;BInayksalaEdleKbgçM eGaybMerIKNbkSRbCaCnkm<úCa. GñkEdlh‘anniiyayR)ab;sisSBIerOgsgÁm RtUv)an eKKMramkMEhgfa xussIlFm’ b£dkhUtsiTi§mineGaybeRgon Cak;EsþgfμI²enH elakRKU su‘n Fun CaRKUbeRgonenA extþkMBg;FMCaedIm. enAkñúgRbB½n§Gb;rM)ankat;bnßymineGaysikSaeronRbvtþisaRsþ PUmisaRsþBitR)akd rbs;Exμr EdlGacb:HBal;eTAelIemdwknaMneya)ay kMBugEteFIVneya)ay bMpiøjbMpøajplRbeyaCn_Cati eFIVeGayExμrvegVgrkkarBit mineXIjKμanÉkPaBKña eQøaHRbEkkKña Ebk)ak;tammenaKmn_neya)ay rbs;yYnkumμúynisþ nigBYkGñkkan;GMNacEdlminniyaykarBit. 3-kare)aHeqñat (The Election) RbCaBlrdæmansiTi§e)aHeqñatdUc²Kña . kare)aHeqñatRtUverobcMedayesrI nigyutiþFm’. kar e)aHeqñateRkay²mk elIkElgEtkarerobcMedayGgÁkarshRbCaCatienAqñaM 1993 vaCakare)aHeqñat EdlKμanyutþiFm’RtwmRtUveT. lT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH min)anecjBIqnÞ³RbCaBlrdæExμr BitR)akdeT EtCalT§plEdlerobcMeLIgedayKNbkSRbCaCnkm<úCa EdlmanyYnenABIeRkayxñg nigcarkmμyYn EdlbnøMxøÜneFIVCaExμrCaeRcInnak;. KN³kmμkarerobcMkare)aHeqñat KμanÉkraCü GBüaRkitü RtwmRtUv eRBaHKN³kmμkarenHsißtenAeRkamGMNac Ti§BlKNbkSRbCaCn nigh‘un Esn. smaCik EdleFIVkarenAkñúgKN³kmμkarerobcMkare)aHeqñatPaKeRcIn CasmasPaBKNbkSRbCaCnkm<úCa. ebIeTaHCakare)aHeqñatQñHelIGñkesñhaCati GñkRbCaFibetyüehIyk¾eday k¾BYkkumμúynisþTaMgenH EdlmanyYnlUkédya:geRCAkkUrsßankarN_neya)ayExμrenaH eFIVrdæRbharsmøab;Exμr deNþImGMNac dUc krNIrdæRbharéf¶ 5-6 kkáda 1997 eTotCak;CaminxaneLIy. 4-esrIPaBkñúgkarbeBa©jmiti (Freedom of Expression) esrIPaBkñúgkarbeBa©jmitisMrab;RbCaBlrdæExμr manEtenAelIRkdas manEtelIrdæFmμnuBaØ Etkar GnuvtþCak;EsþgKμan. BYkGaCJaFr h‘un Esn biTsiTi§esrIPaB eKobsgát;CiHCan; vayeFIV)ab TaMgRBHsgÇ TaMgRbCaBlrdæedayKμanRtaRbNIeLIy. RbCaBlrdæRtUveKhamXat;mineGayniyay GMBIerOgRbeTs Cati KμansiTi§kñúgkarCYbRbCMuepSg² KμanesrIPaBRKb;RKan;kñúgkarbeB©ajmtienATIkEnøgsaFarN³. naeBlfμI²enH eBlEdlGaCJaFrGbSra)andab;fμR)asaTGgÁrvtþ edIm,Idak;ePøIg eFIVeGayb:HBal; niBn§eday s FmμrgSI ๓๔ rkSasiT§i
  • 35. dl;R)asaTGgÁrvtþ CavtßúGcäriy CaGtþsBaØaNrbs;Exμr EdlbuBVbursExμr)anksagTukeGayExμr. kareFIVEbbenHbuBVbursExμrmankarekþARkhay eFIVeGayGñkesñhaCatih‘anegIbeLIg edIm,IkarBar R)asaTGgÁrvtþ karBarTWkdI edayminbeNþayeGayGñkbMpøajCati GñkbMpøajvtßúbUraN eFIVeRscEtcitþ enaHeLIy. GñkEdlniyayBIerOgRbeTsCati RtUveKecaTfaCaerOgneya)ay ehIyRtUv)aneKKMram kMEhg RtUv)aneKcab;dak;Kuk b¤tamsmøab;edIm,IbM)ak;sμartI dUcCaeRbIRbB½n§tulakartamcab; elak emOgsun ecaTRbkan;cab;elak hgS cRka dak;Kuk dkGP½yÉksiTi§rbs;GñkRsI mUsuxhYr nig GñktMNagraRsþ hU va:n; CaedIm. GñkEdlha‘nkarBarplRbeyaCn_CatiRtUveKtamcab;tamsmøab; dUcCa elak Ca viC¢a RtUveKsmøab; TUc RsInic Bisidæ BalIkarRtUveK)aj;smøab; nigRBHetCKuN Twm saxn RtUv)aneKcab;ykeTAdak;KukyYnCaedIm. RBwtþikarN_TaMgGs;enH pÞúyBIRbeTsEdlmansiTi§esrIPaBeBj elj EdlRbCaBlrdæmansiTi§esrIPaBkñúgkarbeBa©jmti RbCaBlrdæCam©as;GMNac. 5-c,ab; (The Law) c,ab;enAkñúgRbeTsExμr Cac,ab;sMrab;karBarGñkmanGMNac GñkRbRBwtþTuc©rit RbRBwtþBukrlYy minEmnCac,ab;sMrab;karBarplRbeyaCn_Cati karBarplRbeyaCn_RbCaBlrdæGñkTn;exSayenaHeLIy. eyIgeXIjehIyfa Cm¶Wd¾F¶n;F¶renAkñúgsgÁmExμrsBVéf¶ KWGMeBIBukrlYy. c,ab;minRtUveKGnuvtþn_eGay )anRtwmRtUveLIy eRBaHmankarsIusMNUk sUk)a:n; BukrlYy nigniTnþPaB. BYkeKykEtc,ab;Ebb kumúμynisþ ykmkeRbIsMrab;ekobsgát;GñkTn;exSay. c,ab;sißtenAeRkamGñkmanGMNac nigbkSBYkrbs; KNbkSRbCaCn. c,ab;TaMgenHCa c,ab;Ebbkumμúynisþ eRBaHfaTaMgRbeTskumμúynisþ nigRbeTsesrIman c,ab;dUcKña EtRKan;Etc,ab;mYyekItecjBIbuKÁlmYyRkumtUcsMrab;plRbeyaCn_mYyRkumtUc dak;eGay RbCaBlrdæTUeTAGnuvtþn_ EtsMrab;RbeTsRbCaFibetyüesrIvij c,ab;ekItecjBIRbCaBlrdæ BItMNag RbCaBlrdæ edIm,IkarBarplRbeyaCn_RbCaBlrdæ nigplRbeyaCn_Cati. Cak;Esþg eyIgemIlGMeBI GyutþiFm’EdlekItmanenAkñúgRbeTsExμr eBlEdl h‘un tU RtUvCakμÜyrbs; h‘un Esn )aj;eKsøab;enA tamdgpøÚv Etc,ab;min)ancab;]RkidæCnmkpþnÞaeTaseLIy eRBaH h‘un tU CakμÜy h‘un Esn Edlman TaMgluy nigGMNac. GñkRsI Bisidæ BlIkar RtUv b‘un ra:nI EdlCaRbBn§rbs; h‘un Esn )anbBa¢aeGay eK)aj;smøab; EtKμannrNarkXatkrmkpþnÞaeTaseLIy rhUtmkdl;eBlenH. XII -etIemdwknaMpþac;karbc©úb,nñ)aneFIVGIVxøH Edlb:HBal;RbCaBlrdæ (What Does Present Dictator Leader Do to Suffer People) 1-karbeNþjRbCaBlrdærwbGUsykdI ( People Eviction for Grabbing Land) karbeNþjRbCaBlrdæExμrecjBIkEnøgmYyeTAkEnøgmYy edIm,IrwbGUsykdI CaGMeBI]RkidæmYy ya:gF¶n;F¶renAkñúgrbbpþac;kar h‘un Esn . karrwbGUsykdItamrUbPaBRkumh‘un nigGPivDÆn_enH eFIVeGayRbCaBlrdæERskRTehayMesÞIrEtRKb;extþRkugenAkñúgRbeTsExμr. tamBiteTAyYnykrUbPaB niBn§eday s FmμrgSI ๓๕ rkSasiT§i
  • 36. Rkumh‘un CakarbiT)aMg cMENkÉBYkGay:g ykBaküfa GPivDÆn_ mkeFIVCaels edIm,IbMeBjmhicäta rbs;yYn Edlcg;elbTwkdIExμr dUckalEdlyYn)aneFIVenAkñúgTwkdIExμrkm<úCaeRkamEdr. bBaðaenH )annwgkMBugekIteLIgCabnþbnÞab;enAkñúgRbeTsExμr. BYkGaCJaFrpþac;kar h‘un Esn )anRbKl;dIsm,Tan eGayRkumh‘un yYnmanryHeBlya:gtic 99qñaM. BYkenHrwbGUsykdIRbCaBlrdæ EdlkarrwbGUsdIenH )anb:HBal;ya:gF¶n;F¶rd;l;CIvPaBRbCaBlrdæExμrsBVéf¶. dUckñúgkrNIfμI²enH enAPUmisMbukcab enAPUmidI Rkhm shKmn_rIkray nigenAtambNþaextþepSg²eTotCaeRcIn. cUreyIgnaMKñaBicarNaemIleTA karpþl;sm,TandIEdlmanry³eBl 99qñaM eTAeGayyYn etIGnaKtTwkdIExμrGackøayCakmμsiT§ rbs;yYn)anb¤eT ebIsinCaCIvitmFümrbs;Exμrrs;)anRtwmEt 50qñaMenaH. cMENkkarbiTsiT§esrIPaBExμr karbMéPølubbM)at;RbvtþisaRsþExμrBitR)akd eKeFIVEkERbCabnþbnÞab;. CaBiess enAeBlLÚvenH CnGenþaRbevsn_yYnrs;enAya:geRcInkuHkrenA elIkTwkdIExμrsBVéf¶enHeTot . karrwbGUsykdIFøIRbCaBlrdæeRkamrUbPaBRkumh‘un nig GPivDÆn_ 2-GMeBIBukrlYy (Corruption) GMeBIBukrlYyCaCm¶WmYyd¾FMenAkñúgsgÁmExμr EdlrdæaPi)albc©úb,nñKμanqnÞ³ nigKμansmtßPaB edaHRsayeGay)ancb;. GMeBIBukrlYyenH CarUbPaBmYyEdleKbiT)aMg GMeBITuc©ritepSg² dUcCakar lYYcCati lk;RTBüsm,tþiCati ykeTAdak;plRbeyaCn_pÞal;xøÜn CaBiessbgðÚrplRbeyaCn_eTAeGay RbeTsd¾éTeTot)angayRsYl edayGMeBIBukrlYy. dUecñHehIy eyIgeXIjfa fvikarCati)anxat bg;Gs; 250-500 landuløa kñúgmYyqñaM² enHebItamsMdIrbs;elakRsI GKÁraCTUtshrdæGaemrikRbcaM enAkm<úCaeQμaH xar:Ul r:UdlI. eyIgRtUvBicarNaGMBIKNbkSRbCaCn etImanR)ak;Exb:unμanEdlBYkva manluyrab;lan duløaeTAdak;FanaKareRkARbeTs etIluyTaMgGs;enaHminEmnCarbs;CatiExμr b£luy )anmkBIBukrlYy lYcCati? etIRTBüsm,tþiTaMgGs;enaH minEmnCasm,tþirbs;CatiExμr eyIgTaMgGs; KñaeTb£? GMeBIBukrlYyenH rIkraldalya:gxøaMgenAkñúgsgÁmExμr enAkñúgRbB½n§Gb;rM enAkñúgRbB½n§tulakar nigtulakar ExμrRkhm pgEdr. niBn§eday s FmμrgSI ๓๖ rkSasiT§i
  • 37. 3-PaBRkIRk (Poverty) RbCaBlrdæExμrcMnYn 40 PaKry sißtenAeRkambnÞat;RkIRk. nisSitCaeRcIn EdlbBa©b;karsikSa ehIyKμankargareFIV. kmμkrR)ak;ExticminRKb;RKan;kñúgkarcMNaysMrab;CIvPaBRbcaMéf¶. BYkeKeFIVkar RKan;EtbMerInayTuneragcRkEtb:ueNÑaH. RKUbeRgonR)ak;ExTabd¾Edl EtTMnijenAelITIpSar ekIneLIg CalMdab; CaBiess saMg EdleFIVeGayb:HBal;dl;CIvPaBRbCaBlrdæya:gxøaMg eRBaHkalTMnijeLIgéfø R)ak;ExdEdleFIVeGaycMNayeRcInCagcMNUl R)ak;snSMTab ¬RkIRk¦. RbCaBlrdæExμrcMnYn 85 PaKry CaksikrRbkbmuxrbrksikmμ. muxrbrciBa©wmCIvitBYkKat;GaRs½yelIdIERs dIcMkar edIm,IciBa©wmCIvit EtLÚvenH dIERsdIcMkarbs;Kat;mYycMnYn RtUv)anyYnEdlEkøgePTCaExμr nigbkSBYk h‘un Esn eRbIR)as;CarUbPaBRkumh‘undeNþImdIERsdIcMkarrbs;Kat;Gs; etIGnaKtvasnakUnecAKat;EdlCaExμreTA Cay:agNa? kUnecARkIRk min)aneronsURt ehIyGs;dIERsdIcMkareTot. tamsm,tþiFnFanrbs;Exμr EdlmandUcCacMNUl)anBIeTscrN_ R)asaTGgÁrvtþ Er:mas eBRCt,Úg éRBeQI CaedIm eFobeTAnig RbCaBlrdæExμrRbmaNCag 10 lannak;enaH RbCaBlrdæExμrminKYrRkIRkedIrsMuTaneKenaHeLIy. etIFnFanTaMgGs;enaH Føak;eTAdl;édGñkNa? RTBüsm,tþirbs;Exμr plRbeyaCn_Exμr RtUvFøak;elI BYkCnBukrlYyKNbkSRbCaCnkm<úCaenHÉg EdleKgRbvB½a©ykeTAdak;plRbeyaCn_pÞal;xøÜn. yYn rwbGUsykeTAbMerIplRbeyaCn_Cati nigRbeTsrbs;eK. etIGnaKtkUnExμreTACaya:gNa? 4-kat;eTasExμrRkhm (Khmer Rouge Trial) emdwknaMExμrRkhmKW sIhnu Edl)anRbkaseGayExμrcUléRBma:kKIrYmCamYy h‘un Esn Edl)ancUleFIVCaExμrRkhmtaMgBI sI hnu eFIVCaRbFanrNsirSrYbrYmCatikm<úCa begIáteLIgenARkugeb:kaMg éf¶23 mIna 1970. sUmsalakþIExμrRkhmkat;eTas sIhnu nigh‘un Esn pg. ebIsinCamin)an kat;eTas sI hnu pgeT vaCakarlak;)aMgkMhusemdwknaMExμrRkhmd¾sMxan;mñak; eRBaHedaysar sI hnu enHehIyEdleFIVeGaykmøaMgExμrRkhm nigT½BeyokkugGacykC½yCMnHelIExμrsaFarN³rdæ varwtEteFIV eGayExμrkan;EtvegVgeRCAeTAminGacrkXatkrBitR)akdeXIjeTotpg. b:uEnþ eyIgCaCnrgeRKaHExμr niBn§eday s FmμrgSI ๓๗ rkSasiT§i
  • 38. RKb;Kñadwgc,as;faXatkrBitR)akd KWBYkkumμúynisþyYn ¬NÐÚcin¦ Edl)anerobcM nigbMBak;bMb:n lTi§kumμúynisþeGayExμr ¬Rkhm¦ Edlrt;cUléRBma:KItamkarGMBavnavrbs; sIhnu nig Exμr ¬Rkhm¦ EdlKaMRT b:ul Bt eGaysmøab;Exμr rYcehIyerobcMEpn smøab;CabnþbnÞab; edIm,IbM)at;bM)at;dan nig sakSI. eBlEdlyYnkumμúynisþQñH elIkGMNaceGayExμrkumμúynisþ eFIVeGayRbCaBlrdæExμrsøab;rab; lannak; TaMgExμreRkam nigExμrbc©úb,nñ ehIyyYnbBa¢ÚnBlrdæxøÜnmkCMnYs eFIVCaExμrfμIelITwkdIExμrvij. sI hnu nig h‘un Esn CaCnkumμúynisþ bMerIneya)ayeGayyYnkumμúynisþ edIm,IGMNac nigplRbeyaCn_ pÞal;xøÜnÉg nigbkSBYkEtb:ueNÑaH edayCnkumμúynisþTaMgenH min)anbMerIplRbeyaCn_eGayCatiExμr nigRbCaBlrdæExμreT. RbCaBlrdæExμrkMBugrgcaMyutþiFm’BitR)akdBIsalakþIenH. yYnmincg;eGayExμr dwgkarBit cMENk h‘un Esn k¾mincg;rkyutþiFm’eGayCnrgeRKaHExμrBitR)akdeT eRBaHxøac)at;bg; GMNac. Cak;EsþgfμI²enH h‘un Esn )anniyayfasuxcitþeGaysalakþIenHbraC½y ebIsinCanaM GñkBak;B½n§bEnßmeTotmkkat;eTas. karbegIátsalakþIenHcMeNjeTAkumμúynisþyYnPaKeRcIn ¬ 1-Exμr enAEtEbk)ak;KñaQWcab;nigExμr ¬Rkhm¦ b:ul Bt 2-dwgKuNyYn 7 mkra 3-RbCaBlrdæExμrenAEt mindwgkarBitfanrNaCaXatkrBitR)akd 4-ebIk»kaseGayyYnkumμúynisþ RtYtRtaExμrelbTwkdIExμr bnþ ¦. éf¶ 17 emsa 1975 KWBYkkumμúynisþ EdlyYnelIkGMNaceGayExμr ¬Rkhm¦ dUcKñanig éf¶ 7 mkra 1979 EdlBYkkumμúynisþyYnQøanBanelIkbnþúbGMNacExμr¬Rkhm¦ h‘un Esn Ca sIum nig ehg sMrin Edr cMENkÉ sI hnu EdlFøab;eFIVCaemExμrRkhm begIátExμrRkhm ¬kumμúynisþ¦ k¾minh‘anecj mksarPaBTTYlkMhuseTot. GgÁkarshRbCaCatiEdlcg;;rkyutiþFm’eGayRbCaBlrdæExμr nigcg;bM)at;niTnþPaB)ancMNay luyCaeRcInmkeGayBYkCnBukrlYy. edIm,IyutþiFm’sMrab;CnrgeRKaHExμr sUmeGayGgÁkarshRbCa Cati beBa©jeGayGs;smtßPaB edIm,IsMercnUvkic©karCaRbvtþisaRsþenH. ebIcg;rkyutiþFm’eGayExμr RtUvkat;eTas b:ul Bt sIhnu h‘un Esn nigyYn Edr niBn§eday s FmμrgSI ๓๘ rkSasiT§i
  • 39. 5-GaNaniKmn_EbbfμItamrUbPaBRkumh‘un nigkarpþl;dIsm,Tan (The Neo-Colonism through the Picture of Company and Land Concession) yYn)anbþÚrBIrUbPaBGaNaniKmn_edaypÞal; dUckalBIqñaM 1979 mkeRbIGaNaniKmn_EbbfμIvij edayyYn)anEkøgePTCaExμr edIm,IRKb;RKgExμr. yYn)aneRbIR)as;Rkumh‘unCakarbMP½nþExμr biT)aMgmin eGayExμremIleXIj faExμrenAeRkamkarRtYtRtarbs;kumμúynisþyYn.Rkumh‘unTaMgenaH PaKeRcInCa Rkumh‘un evotNam EdlykTahanmkeFIVCakmμkr RtYtRtaemIlsPaBkarN_enAkñúgRbeTsExμr. tamryHBaküfaGPivDÆn_ nig c,ab;sm,Tan yYn)andeNþImdIRbCaBlrdæ EdleFIVeGayb:HBal;dl; plRbeyaCn_ nigCIvPaBRbCaBlrdæya:gxøaMg. RbCaBlrdærgTukçevTna tElð QWcab;minecHcb; GMBIkarrwbGUsdIFøI BIGñkkan;GMNac edayKμannrNaCYyrkyutþiFm’eGay)ansmrmüeLIy. CaBiess eBlfμI²enH Rkumh‘un 7 EGnCI Edl)andeNþImdIRbCaBlrdæ nigRkumh‘unenAextþkMBg;s<W enAPñMRsYc )an)aj;eKaRbCaBlrdæ ehIyrwbGUsykdIRbCaBlrdæCaedIm. karEdlyYneRbIrUbPaBGaNaniKmn_EbbfμIenH edIm,IkMueGayRbCaBlrdæExμremIleXIj nigdwgGMBI mhicätarbs;yYn. ebIsinCaExμreyIgdwg ExμreyIgemIleXIj GacnaMeGayRbCaBlrdæExμr egIbeLIg RbqaMgCamYyyYn dUckalsm½yemT½B eRTOg mijya:g cUlmkRtYtRtaExμr. ehtudUcenHehIy karpþl; dIsm,TaneGay Rkumh‘unyYn Edlmanry³eBl 99 qñaM enH )anbgðajeGayeXIjfa kñúgeBl GnaKtd¾xøIxagmux RbeTsCatiExμrGacnwgFøak;kñúgkNþab;édyYn EdlEkøgePTeFIVCaExμrTaMgRsugminxan eLIy. RbCaBlrdæExμrBitR)akd rs;enACaCnCatiPaKticrbs;yYn enAelITwkdIxøÜnÉgdUccam nig Exμrkm<úCaeRkam. 6-FnFanFmμCati (The Natural Resource) FnFanFmμCatirbs;Exμr mancab;taMgBIéRBeQI RtIsac; stVéRB Er: RtUvbMpøajedayBYkCn BukrlYy XubXitKñalYcCatiykmkdak;;plRbeyaCn_buKÁl lk;CatiykmkeFIVCaRbeyaCn_pÞal;xøÜn ehtudUecñHehIy ebIeyIgeFobFnFanExμreTAnigRbCaBlrdæExμrEdlmancMnYnEtRbmaNCag 10lanenaH RbCaBlrdæExμr minKYrRkIRk edIrsMuTaneK rt;ecjBIRbeTsExμreTAeFIVkarenARbeTseKenaHeLIy. eRBaHeK eFIVeGayemIleXIjfa RbeTsExμrKμantMélGIVTaMgGs; nigBi)akkñúgkarrs;enA edaysarCIvPaB nigKμankargareFIVCaedIm. neya)ayrbs;yYnkumμúynisþ eFIVkarekobsgát;ExμrRKb;Ebbya:g eday mineGayExμremIleXIjGMBItMélénCatirbs;xøÜnÉg EsVgrkedIm,Irs;b:ueNÑaH. yYn)aneRbIRkumh‘un eGaydwkCBa¢ÚneQI Er:RKb;Ebbya:geTARbeTseK. Rkumh‘unyYn nigcin eFIVRKb;Ebbya:geGayExμr hinehacFnFansm,tþiFmμCatiTaMgGs;enaH. Cak;Esþg eyIgeXIjPñMmYycMnYnRtUv)aneKQUsqay eFIVeGayxUcRTg;RTay FmμCatiGs;dUcCaenAtMbn;GUk½ør mNÐlKIrI EdlmanRkumh‘uncineTACIkmas enAPñMCI niBn§eday s FmμrgSI ๓๙ rkSasiT§i
  • 40. Rsukrevog enATIenaHkñúgmYyExrab;etanmas EtebIsinCa RbCaBlrdæExμrvijBYkvaminGnuBaØateGayCIkeT eBlEdlExμrrkeXIjkEnøøgman mas cin nigyYnvadeNþImExμr edayminGnuBaØateGayExμrCIkeLIy. FnFanExμr kñúgTwk elIdI eRkam nigkñúgdI RtUvBYkCnBukrlYylk;CatiTaMgbI bMpøaj niBn§eday s FmμrgSI ๔๐ rkSasiT§i
  • 41. CMBUkTI 2 niBn§eday s FmμrgSI ๔๑ rkSasiT§i
  • 42. bBa©b;bBaða (End Problems) I.etIRbCaBlrdæExμrcg;)anGIV? (What Does Cambodian People Want?) RbCaBlrdæExμrTaMgGs;Edlrs;enAkñúgRbeTsExμrbc©úb,nñ KμansiTi§esrIPaBeBjeljeT PaKeRcIn CYbRbTHPaBRkIRk GyutþiFm’ nigkarrMelaPCiHCan;BIGñkkan;GMNacsBVéf¶. RbCaBlrdæExμrcg;eGay RbeTsCatiman sSrPaB ÉkraCü minRBmrs;enAeRkamGaNaniKmn_énRbeTsNamYy CaBiess GaNaniKmn_énRbeTsevotNamsBVéf¶. RbCaBlrdæcg;)anRbCaFibetyü snþiPaBBitR)akd rYcput BIPaBRkIRk nigGMeBIBukrlYyCaedIm. edIm,IsMercnUveKaledAenH RbCaCatiExμrTaMgGs;BIRKb;RsTab;kñúg sgÁm eTaHenATINak¾edayRtUvrYbrYm samKÁIKña edaHRsaybBaðaTaMgGs;enHeGaycb;. RbCaBlrdæExμr enOyNay nigQb;cg;rs;enAeRkamkareKobsgát; biTsiTi§rbs;BYkRtYtRtakumμúynisþdEdl²eTotehIy eRBaHfaGs;ry³eBlCag 2 TsvtSknøgmkenH RbCaBlrdæmankarlM)ak edaysarkareKobsgát; CiHCan; nigkareFIVTukçbukemñj. ehtudUecñHehIy eBlEdlmankarerobcMe)aHeqñat EdlerobcM nig RtYtBinitüedayGgÁkarshRbCaCatienAqñaM1993 RbCaBlrdæExμr)aneFIVkarsMerccitþ e)aHeqñat eRCIserIsemdwknaMfμI nigpøas;bþÚrrbbRKb;RKg. EtKYreGayesaksþay GIVEdlRbCaBlrdæExμrcg;)an ecjBIqnÞ³ RtUv)at;bg;eTAvij edaysaresþcsIhnu RbKl;GMNaceGayBYkkumμúynisþ h‘un Esn EdlCa Gay:gyYnvij. cMENkÉGgÁkarshRbCaCati minTan;bMeBjtYrnaTIcb;pg sI hnu )anedjGgÁkar shRbCaCatiecjBIRsukExμr ehIyKNbkSRbCaCn h‘un Esn )aneFIVrdæRbharbøn;GMNac smøab;Gñk esñhaCati smøab;GñkRbCaFibetyüenAéf¶TI 5-6 kkáda 1997. cMENkÉkare)aHeqñateRkay² mkCabnþbnÞab; vaCakarerobcMeLIgedayKNbkSRbCaCn edIm,IbMP½nþEPñkRbCaBlrdæExμr nigbMP½nþ mtiGnþrCati EtlT§ple)aHeqñatTaMgGs;enaH minEmnecjBIqnÞ³rbs;RbCaBlrdæExμrBitR)akdeT. II-etIExμreFIVya:gNaedIm,ICYyseRgÁaHExμr ?(How can Khmer help Khmer?) KμannrNaRsLaj;ExμrCaCagCatiExμrxøÜnÉgenaHeT ehIyk¾KμannrNaGacCYyExμr eRkABIExμrxøÜn ÉgEdr enHebItam»vaTrbs;RBHsmμasm<úT§EdlCaRBHbrmRKU)anTUnμaneRbonRbedAmkfa xøÜnTIBwgxøÜn . enAeBlEdlCatieyIgkMBugEtmanbBaða eyIgCaExμrmñak;² minRtUvbENþtbeNþayTukeGayCatieyIg enAEtmanbBaðaEbbenHeLIy eyIgTaMgGs;KñaRtUvrYbrYmKñaedaHRsaybBaðaTaMgGs;enHeGaycb;. EteyIg minRtUvnaMKñaedaHRsaycugbBaðaenaHeLIy eyIgRtUvedaHRsayb£sKl;bBaða eTIbbBaðaTaMgGs;enaHcb;. eyIgmñak;² k¾minRtUvmanemaTPaBfa manEtGtμaGjxøaMgGaceFIVGIVekIt b¤GYtxøÜnykmuxmat; ekrþ×eQμaH buNüs½káenaHk¾eT ktþasMxan;Kwfa KMniteRcIn RbesIrCagKMnitmYy eyIgCaExμrTaMgGs;RtUveGanlMeTan eGaytMélKñaeTAvijeTAmk rYbrYmKña Kit niyay eFIV edIm,IeGaysMerceKaledArYmEtmYy KWedIm,I Cati sasna nig RbCaCatiExμrBit². kalNaeyIgeFIVGIVmYyRBmKña RsuHKña kñúgyuT§saRsþrYm EtmYyenaH niBn§eday s FmμrgSI ๔๒ rkSasiT§i
  • 43. eRbob)andUcCaTwkEdlhUrcUlkñúgsmuRTEtmYyya:gdUecñaHEdr etInNamYyminxøac TwksmuRT. eyIgRtUv rYbrYmKñaedaHRsayedImbBaðaeRkamyuT§saRsþrYmEtmYy eTIbbBaðaenaHcb; . ehtudUecñHehIy ExμrRKb;rUb RtUvPJak;rlwkBIRKb;TwsTIRKb;mCÄdæan rYbrYmsamKÁICaFøúgmYy ebþCJacitþ TaMgGs;Kña edIm,IrMedaH karBar Cati sasna RbCaCatiExμr eGayrYcputBITukçevTna Edlrs;enAKμansiTi§esrIPaB eRkamrbbkumμúynisþpþac;kar h‘un Esn EdlmanyYnRtYtRtaeFIVGaNaniKmn_EbbfμIenH edayeyIgQb;eRbIviFIe)aHeqñat EdlKμanesrI nigyutþiFm’. III -etIRbCaBlrdækñúgtMbn;EdlrgeRKaH Lav m:ug cam ExμrRtUveFIVdUcemþc? (What do the People in the Region Lao, Hmong, Cham and Khmer do?) eyIgCaRbCaBlrdærgeRKaH edaysaryYnkumμúynisþTaMgGs;enAkñúgtMbn;NÐÚcin mandUcCa RbCaBlrdæ Lav m:ug cam Exμr RtUvEtdwgfa siT§iesrIPaB RbCaFibetyü ÉkraCü GFibetyüPaB sMrab;eyIgTaMgGs;KñaCaktþasMxan; kñúgnamCamnusS. eyIgminRBmsuxcitþrs;enAedayKμansiTi§esrIPaB eRkamkarRtYtRtarbs;RbeTsNamYyeLIy. eyIgrs;enACaRbCaBlrdæsamBaØ EdlmansiTi§esrIPaB ÉkraCü RbCaFibetyü eBjeljBitR)akd RbesIrCagkarrs;enAeFIVCaesþcmRnþIeRkamGaNaniKmn_ breTs. RbCaBlrdæTaMgGs;dUcCa Lav m:ug cam Exμr EdlsißtenAeRkamkarRtYtRtarbs;yYnkumμúynisþ RtUvEtmankarPJak;rlwk naMKñarYbrYmKñaeRkakeLIg edIm,IsiTi§esrIPaB sSrPaB ÉkraCürbs;CatixøÜn nImYy². eyIgminbeNþayeGayRbeTsrbs;eyIgnImYy²sißtenAeRkamkarRtYtRtarbs;yYnkumμúynisþ biTsiTi§esrIPaBCaerogrhUt dl;eyIg)at;eQμaHenAkñúgBiPBelakenaHeLIy. enAeBlEdlGs;elak GñkmanesovePAenHGanenAkñúgédehIy RtUvEtmankarPJak;rlwk naMKñaeRkakeLIgtamyuT§saRsþrbs; emdwknaM nigGnuvtþn_PaBCaemdwknaM edIm,IQaneTArkeCaKC½y edayminRBmsuxcitþrs;enAeday KμansiTi§esrIPaB )at;bg;GtþsBaØaNCaCatimYy Edlrs;enAesμImuxeKenAelIBiPBelakeLIy. eyIgTaMgGs;KñaRtUvEtnaMKñaegIbeLIg edIm,IÉkraCüCati sSrPaBrbs;eyIg. IV -etIshKmn_GWr:ub nigshrdæGaemrik CYyGIVxøHdl;RbCaCatirgeRKaH? (What Does EU and US help Cambodian Victims?) shKmn_GnþrCati nigshrdæGaemrik EdlCaRbeTsmhaGMNac EtgEtEsVgrkyutþiFm’ eGayRbCaCatiEdlrgeRKaH eRkamkareKobsgát;biTsiTi§esrIPaB. EtktþasMxan;RbCaCatinImYy²RtUv mankarxitxMRbwgERbgxøÜnÉgCamun edayminbENþtbeNþaytameRBgvasna b¤k¾facaMEtBwgelIGñkdéT enaHeLIy. ktþaEdlnaMeGayeyIgeCaKC½yenaH KWGaRs½yelIxøÜneyIgCaktþacMbg ehIycMENkRbeTs RbCaFibetyüeKemIleXIjGMeBIGyutþiFm’ KμansiTi§esrIPaB eKnwgCYyelIkTwkcitþ nigCYyrkviFIedaH RsaybEnßmelIkarxitxMRbwgERbgrbs;eyIg. edIm,IEsVgrkyutþiFm’CUndl;RbCaCatienAkñúgtMbn;TaMgenH niBn§eday s FmμrgSI ๔๓ rkSasiT§i
  • 44. eGayrYcputBIkarbiTsiiTi§esrIPaB TTYl)annUvsiTi§esrIPaBeBjelj nigRbCaFibetyütamGIVEdl RbCaCatienAkñúgtMbn;enHcg;)an. V -RbeTsExμrRtUvdwknaMtameKalkarN_RbCaFibetyüBitR)akd (Cambodia Must Lead Country Through the Real Principle of Democracy) RbeTsExμrRtUvmanneya)aymYyEdlman sSrPaB ÉkraCü nigRbCaFibetyüBitR)akd tamRbCaCatiExμrcg;)an edayminsißtenAeRkamTi§Blrbs;RbeTsNamYyeLIy. RbeTsTaMgGs;Edl enACitxag RtUveKarBGFibetyüPaBKñaeTAvijeTAmk edayesμIPaBcMeBaHmuxc,ab;GnþrCati. ehtuenH edIm,IeGayRsbeTAnigdMeNIrkardwknaMrbs;BiPBelak Edlpþl;siTi§esrIPaBeBjeljcMeBaHRbCaBlrdæ RbeTsExμrRtUvdwknaMtamrebobRbCaFibetyüBitR)akd. karBarEfrkSaplRbeyaCn_Cati nigGPivDÆn_ CatieGayrIkcMerIneTAmux edaykarcUlrYmBIRbCaBlrdæCakarcaM)ac; sMrab;emdwknaM nigGñkesñhaCati Exμr. eyIgRtUvelIktMekIgRBHBuT§sasna eGaytMélelIRBHsgÇ nigKm<Irk,Ünxñatrbs;RBHsmμasm<úT§ ehIy ebIkesrIPaBdl;sasnaepSg²eTot. karerobcMsnþisuxsgÁm CaktþacaM)ac;sMrab;karrs;enArbs; RbCaBlrdæ nigTMnukTukcitþBIbreTs GñkvinieyaKTunepSg² EdlCaCMhanQaneTArkkarbegIánkargar sMrab;RbCaBlrdæ nigkMeNInesdækic©. karlubbM)at;GMeBIBukrlYy GyutþiFm’enAkñúgsgÁm edaykar begIátc,ab; nigGnuvtþeGaymWugma:t;bMput CaktþasMxan;bMputsMrab;sgÁmExμr edIm,IeGaymanesckþIéføfñÚr s¥ats¥M edayKitplRbeyaCn_CatiCaFM. karelIktMélbuKÁlEdleFIVRbeyaCn_eGayCati buKÁlEdl eFIVl¥kñúgsgÁm GñkesñhaCati erobcMRbB½n§Gb;rMeGaymanKuNPaB nigeKaledAc,as;las; EbgEck R)ak;cMNUleGaymanlkçN³Rbhak;RbEhlKña edIm,IecosevogGñkmankan;Etman cMENkGñkRk kan;EtRk edaykarpþl;R)ak;ebovtS eGaysmtamCIvPaBrs;enA eBalKWrkTIpSarCUnRbCaBlrdæ. kMrit R)ak;cMNUleGay)aneRcInCagR)ak;cMNay eTIbRbCaBlrdæmanCIvPaBFUrFar CaBiess KWelIkTwkcitþ xøaMgcMeBaHGñkEdlRkIRk GñkTn;exSay . RbCaBlrdæExμrTaMgBIrePT RtUv)anelIkTwkcitþeGayman karGb;rMx<s;manKuNPaBdUcKña nigsiTi§esrIPaBesμIKñacMeBaHmuxc,ab;. CabzmeyIgRtUvBRgwgkgkmøaMgRbdab;GavuF nKr)aleGaymansmtßPaB mansIlFm’l¥ edIm,IFanasnþisux karBarplRbeyaCn_RbeTsCati ecosvagkarrMelaPQøanBanBIsMNak; RbeTsCit xag. kgkmøaMgRbdab;GavuFenACakmøaMgGBüaRkitü edayminsßitenAeRkamKNbkSneya)ayNamYy b¤Rbkan;ninñakarneya)ayKNbkSCaedIm. kgkmøaMgRbdab;GavuFeFIVtamtYrnaTICaGñkkarBar bMerICati sasna RbCaCatiExμr edayesμaHGs;BIdYgcitþ. cMENkÉmRnþIraCkarRtUveKarBc,ab;CamUldæan. c,ab;Gnuvtþn_cMeBaHCnTUeTAminerIsmux RbCa CatiExμrTaMgGs;RtUvesμIPaBKñacMeBaHmuxc,ab; BRgwgkarGnuvtþc,ab;. KμannrNamñak;enAelIc,ab;)aneLIy bM)at;GMeBIBukrlYyenARKb;mCÄdæanTaMgGs;enAkñúgRKb;mCÄdæanTaMgGs;. kmøaMgTaMgGs;RtUvmansIlFm’ niBn§eday s FmμrgSI ๔๔ rkSasiT§i