Vrasjet apo vetëvrasja. Kohën e fundit është inicuar një korogjim i përshkrimit të vetëvrasjes nga shoqata e familjarëve që kanë humbur anëtarët e tyre të familjes si pasojë e vetëvrasjes, nga "committed suicide" (kreu vetëvrasje), në "died from suicide" (vdiq nga vetëvrasja), sepse ky përshkrim daton që nga koha e mesjetes kur kisha kishte ndikim te gjërë dhe të fortë, si dhe dënimi për "kryesit e vetëvrasjeve" ishte aq i tmerruar sa që nuk i linin të varroseshin ne varrezat e përbashkëta me personat të tjerë të vdekur, dhe nuk shoqeroheshin me rite fetare normale. Dhe që nga ajo kohë keta persona janë barazuar me një "kryes të veprës së rëndë", nga ku dhe i ka mbetur ky "term". Arsyeja se pse familjarët e këtyre personave kanë inicuar këtë korigjim, bazohet në ate se, këta persona paraprakisht pësojnë një crregullim psikik. Kjo është edhe një nga arsyet që nuk kam cituar as edhe një herë termin "kreu vetevrasje" në këtë punim.

1. PUNIM NË PSIKOLOGJI
copyright©BESSI
TEMA : VRASJET - VETËVRASJA
PUNOI: BESFORT HAZIRI dhe
BLERIM RUSHITI
MENTORI: BESNIK SPAHIU
KOLEGJI DARDANIA – PRISHTINË
FAKULTETI I PSIKOLOGJISË
DEGA: PSIKOLOGJI MENAXHERIALE
LËNDA: PSIKOLOGJI APLIKATIVE
copyright©BESSI
1

2. HYRJE
Mendo! Kjo fjalë e vetme e cila na jep shumë mundësi dhe punë.
Me këtë rast, gjatë bisedës tonë me ju, për temën sa i përket
VETËVRASJEVE dhe VRASJEVE në përgjithësi.
Me kuptimin dhe vlerën që e ka, fjala mendo, pikësëpari koordinon
lëvizjet dhe sjelljet tona, të cilat nëse i shikojmë nga pasqyra,
patjetër se vërejmë besim në vetëvehte, pasi që jemi ne ata që
vendosim se si sillemi, si flasim; askush tjetër.
Këtë të drejtë të mendimit që e kemi të dhuruar nga natyra, duhet
ta shfrytezojmë, në mënyrë që sa më parë dhe sa më drejtë të jemi
ata që duam të jemi. Gjeneza dhe kurimi pozitiv i temës sonë për
sot, pikërisht është dhe duhet të jetë të menduarit logjik.
Pra, le t’i qasemi jetës dhe mundësive qe na jep jeta, me mendje të
shëndoshë, që ta kemi sa më të lehtë rrugëtimin tonë në këtë botë.
copyright©BESSI
2

3. JETA
“E gjithë lumturia varet nga guximi dhe puna”
Honoré de Balzac
copyright©BESSI
3

4. “Jeta është një lundrim në botën e rrethinës”
Është kështu sepse kemi një jetë të cilën
e ndajmë me rrethinën,
pa marrë parasyshë se ku jetojmë.
E gjithë kjo shpjegohet në fazat
e jetës, dhe mundësite që na
ofron ajo, që nga fëmijeria
e deri te mplakja.
copyright©BESSI
4

5. Motivi për jetesë
Kur më parë se tash kemi pasur motiv dhe
liri që t’i jetësojmë dëshirat tona?
Secili prej nesh lindë i pafajshëm në këtë
botë, dhe që të gjithë gjatë jetës përballemi
me vështirësi, sfida, padrejtësi, të cilat duhet
t’i amortizojmë dhe t’i lëmë jashtë trupit,
ashtu sikurse rrobat.
Themi kështu, sepse nëse ndryshe atëhere
jemi nën ndikimin e faktorëve të jashtëm, sa
i përket vazhdimit apo mosvazhdimit të jetës
sonë.
Nuk ka asgjë në botë që ka të drejtë t’jua
mohojë të drejtën e të jetuarit!
copyright©BESSI
5

6. Vetëvrasjet ne Kosovë
Kemi veçuar dy karakteristika te cilat shtynë personat deri tek
vdekja nga vetëvrasja:
- Shkaqet socio-ekonomike (numri më I lartë tek femrat, pasi janë
shpesh personazhi i dhunuar ) siç janë paaftësia për zgjidhjen e
konflikteve, ndryshimet bazike të jetesës, varfëria, papunësia,
krizat e ndryshme etj.
- Shkaqet socio-patologjike (prostitucioni, alkoolizmi,
narkomania….etj)
- Në 15% - 60% të rasteve të vetëvrasjeve, personat janë nën
ndikimin e alkoholit apo substancave të ndryshme narkotike
copyright©BESSI
6

7. Poashtu, arritja deri tek pika finale e vetëvrasjes, apo vrasjes, vie si
pasojë kur njeriu ndjek deri në fund rrjedhën e ndjenjave të veta, gjë
që nuk ka kurfarë logjike që ndjenjat të shpiejnë deri te kjo pikë.
Nganjeherë nga koncepti i vetëgjykimit, apo edhe i tipareve që
zotëron qenia njerëzore (agresioni) në përgjithësi, që fshehet diku
brenda nesh, dhe që nuk mund të zhduket.
Këto tipare kur shfaqen, shpeshëherë na shpiejnë në rrugë të
pakthyeshme!
copyright©BESSI
7

8. HIJA: Nuk ke pse të jetosh më…
HIJA: Unë nuk kam për të ardhë me TY…
HIJA = padrejtesitë, mundimet, sfidat … etj.
copyright©BESSIcopyright©BESSI
8

9. Përfundimi tragjik-vetëvrasja
nga pikëpamja shkencore
Pjesa më e madhe e njerëzve që përjetojnë një sëmundje mentale,
nuk vdesin nga vetëvrasja . Megjithatë, ata që vdesin nga vetëvrasja,
më shumë se 90% prej tyre, vuajnë nga çrregullimi mental.
Njerëzit që më së shpeshti vdesin nga vetëvrasja, janë ata persona që
kanë përjetuar depresion, që kanë qenë nën trajtim, ose të patrajtuar
fare.
Në të gjithë botën , vetëvrasja është ndër tre shkaqet kryesore të
vdekjes në mesin e njerëzve, të moshës prej 15 deri 44 vjeçare
(wikipedia 2013).
Këta faktorë si sëmundjet mentale dhe çrregullimi mental, mund të
konsiderohen si faktorë të brendshëm.
copyright©BESSI
9

10. Semundja e vetëvrasjes
copyright©BESSI
Trigeminal neuralgia (TN ose TGN) njohur gjithashtu si prosopalgia, semundja e
vetevrasjes, ose sëmundja e Fothergillit, është një çrregullim neuropatik,
karakterizuar nga episode të dhimbjes intensive në fytyrë, që vjen nga sistemi nervorë
trigeminal.
Ajo është përshkruar si një nga semundjet
me dhimbjet më të medha, të njohurë për
njerëzimin. Është vlerësuar se 1 në 15,000
ose 20,000 njerëz vuan nga TN, edhe pse
shifra e vërtetë mund të jetë dukshëm më
e lartë, kjo qendron për shkak të keq
diagnoztifikimt të shpeshtë. Në shumicën
e rasteve, simptomat TN fillojnë të
paraqiten mbi moshën 50 vjeçare, edhe
pse ka pasur raste me pacientë të të qenit
me i ri si tre vjeç. Kjo është më e
zakonshme tek femrat sesa te meshkujt
(wikipedia 2014) 10

11. Çka shtynë njerëzit deri te
Vetëvrasja?
Thamë që kemi faktorë të ndryshëm dhe shembuj, që shtynë
njerëzit deri tek vdekja nga vetevrasja.
Për shembull ne vitet e ’80, në ish jugosllavinë e atëhershme, që nga
qyteti i Zagrebit e deri në Shkup, ishte i njohur i ashtuquajturi sekt
“Darkerat”, të cilët i nxitnin anëtarët e tyre që të bënin vetëvrasje pa
i mbushur të 20-tat. Një rast i tillë ka ndodhur në Shkup, kur një
femër ka kërcyer nga ndërtesa e RTV maqedon të asajkohe.
Poashtu, për vetëvrasjet në shtetet skandinave, sipas shkenctarëve
të ndryshëm, si arsye kryesore e shohin mungesën e mjaftueshme
të diellit gjatë tërë vitit në
këto vise (Prishtina Press : Mr.sci.Flori Bruqi)
Këta faktorë mundë të konsiderohen si faktorë të jashtëm.
copyright©BESSI
11

12. Cilat diagnoztifikime janë më të prirura
për të shtyrë individin drejt vetëvrasjes?
Sipas studimeve të fundit të kryera në Universitetin e Washingtonit
Nga raporti i shëndetit mental, të vitit 2013, thuhet se 2-15 % e personave
të cilët kanë qenë të diagnostifikuar me depresion të lartë vdesin nga
vetëvrasja.
Rreziku nga Vetëvrasja është më i lartë tek ata individë që ndjehen të
pashpresë për të ardhmen , ata që kanë qenë te hospitalizuar, ata që kanë
një histori familjare të vetëvrasjes dhe ata që kanë bërë një përpjekje
vetëvrasëse në të kaluarën .
Rreth 3-20 % e personave, të cilët kanë qenë të diagnostifikuar me
çrregullim bipolar, vdesin nga vetëvrasja.
Rreth 6-15 % e personave, të diagnostifikuar me skizofreni, vdesin nga
vetëvrasja.
Midis 75% dhe 95 % të këtyre individeve janë meshkuj.
(http://depts.washington.edu/mhreport/facts_suicide.php)
copyright©BESSI
12

13. Rreth 3-20 % e personave, të cilët kanë qenë të diagnostifikuar
me çrregullim bipolar, vdesin nga vetëvrasja.
interval I shkurte kohore
copyright©BESSI
13
Euthymia
Gjendje ekstreme
gezimi
Gjendje emocionale
normale
Gjendje emocionale
depresive
Hyperthymia
Dysthymia
Çrregullimi unipolar
Çrregullimi bipolar
Gjendja psikike

14. copyright©BESSI
14
Çrregullimi Bipolarë

15. Si mundemi të kontribuojmë në
parandalimin e Vetëvrasjeve?
• Me formimin e një Qendre Kontaktuese 24ʰ (Call
Center)
• Me mbështetje pozitive ndaj personave me nevoja
të veçanta
• Me gatishmërinë për ta mbështetur personin në
zgjidhjen e problemit që e mundon
• Me vetëdijësimin e popullatës së ekzistimit të
problemeve të ndryshme, dhe menyres se qasjes
ndaj problemit
• Me lexim dhe mësim, në mënyrë që t’i kuptojmë
sa më herët simptomat e para
që shtynë personat drejt vetëvrasjes
copyright©BESSI
15

16. Jeta
Ashtu siç ka thënë edhe Nënë Tereza:
Jeta është një mundësi, përfito prej saj.
Jeta është një ëndërr, realizoje atë.
Jeta është një sfidë, takohu me të.
Jeta është detyre, kompletoje atë.
Jeta është lojë, luaje atë.
Jeta është premtim, përmbushe atë…….
copyright©BESSI
16

17. Ju falemnderit
copyright©BESSI
17