1. გაკვეთილი № 17
საშინაო დავალების შემოწმება:
1.
2.
3. m (Cu2O) = 98,18გ
4.
XIV ტესტი
1. რომელი რეაქციაა სწორი?
2. რომელი დებულებაა მცდარი?
1. ბენზინის დეტონაციისადმი მედეგობის შესადარებელი ეტალონები
მზადდება ნორმალური ჰეპტანისა და იზოოქტანისაგან

2. -2-
2. ნარევში იზოოქტანის მასური წილი გვიჩვენებს ეტალონის ოქტანურ
რიცხვს
3. ნარევში ნორმალური ჰეპტანის მასური წილი გვიჩვენებს ეტალონის
ოქტანურ რიცხვს
4. ნ. ჰეპტანის დეტონაციური მედეგობა 0-ის ტოლია
3. 3-მეთილ ბუტანოლ-1-ის ფორმულაა:
4. რომელი რეაქციაა მცდარი?
5. რომელი ფორმულაა არასწორი?
6. გლიკოლი შეიძლება მივიღოთ:
1. აცეტილენის დაჟანგვით 2. ცხიმების ჰიდროლიზით
3. გლიცერინის დეჰირატაციით 4. ეთილენის დაჟანგვით
7. რომელი რეაქციაა მცდარი?
8. ალდეჰიდების აღმომჩენი რეაქციაა:
4. (2) და (3) რეაქციები
9. სამი ფორმულიდან:
ალდეჰიდებია
1. მხოლოდ (3) 2. (1) და (3)
3. (1) და (2) 4. სამივე
10. რომელი დებულებაა მცდარი?
1. პოლიკონდენსაციის და პოლიმერიზაციის რეაქციები ერთმანეთისგან
არაფრით განსხვავდება

3. -3-
2. ფენოლ-ფორმალდეჰიდური ფისების მიღების რეაქცია
პოლიკონდენსაციის ტიპიური მაგალითია
3. პოლიმერიზაციისგან განსხვავებით, პოლიკონდენსაციის დროს
ადგილი აქვს წყლის გამოყოფას
4. ფორმალდეჰიდი ერთადერთი ალდეჰიდია, რომელის ერთ მოლთან ორი
მოლი ვერცხლის ოქსიდი შედის რეაქციაში
კარბონმჟავები
კარბონმჟავების ზოგადი ფორმულაა
კარბოქსილის ჯგუფის შედგენილობაა
კარბოქსილის ჯგუფის ჟანგბადის ატომი იზიდავს ორმაგი ბმის  ელექტრონულ
წყვილს, რის შედეგადაც კარბონილის ნახშირბადატომზე წარმოიქმნება
ნაწილობრივი დადებითი მუხტი. ამ მუხტის ჩასაქრობად ჰიდროქსილის ჟანგბად
ატომის თავისუფალი ელექტრონული წყვილი გადაიხრება ნახშირბადატომისაკენ,
რაც თავის მხრივ იწვევს OH ბმის საზიარო ელექტრონული წყვილის კიდევ უფრო
მკვეთრად გადახრას ჟანგბადის ატომისაკენ.
ელექტრონული სიმკვრივეების ასეთი გადანაწილება აადვილებს კარბონმჟავების
მოლეკულიდან წყალბადის კათიონის მოწყვეტას ანუ მჟავურ დისოციაციას:

4. -4-
ნაჯერი ერთფუძიანი მჟავების ჰომოლოგიური რიგის ზოგადი ფორმულაა
ზოგადად სისტემატური ნომენკლატურის შესაბამისად მჟავების სახელწოდება
იწარმოება შესაბამისი ნახშირწყალბადის სახელზე დაბოლოება მჟავას დამატებით.
ამასთან ნახშირბადოვანი ჯაჭვის პირველი ნახშირბადი კარბოქსილის ნახშირბადია.
მაგ:
4-მეთილ-2-ეთილპენტანმჟავა
ბუნებაში დიდი რაოდენობით გვხვდება ნაერთები, რომლებიც მაღალი
მოლეკულური მასის მქონე ნაჯერი მჟავების ნაწარმებს წარმოადგენენ. ეს მჟავებია:
ზოგადად ორგანული რადიკალის ზრდასთან ერთად სუსტდება კარბონმჟავების
მჟავური ბუნება.
მჟავების მიღების ზოგადი ხერხია შესაბამისი პირველადი სპირტების დაჟანგვა
კარბონმჟავების პირველი წარმომადგენლები სითხეებია. წყალში იხსნებიან. R
რადიკალის ზრასთან ერთად იკლებს მათი ხსნადობა.

5. -5-
ქიმიური თვისებები:
ორგანული მჟავები მინერალურ მჟავებთან შედარებით სუსტი მჟავებია. ამ მჟავათა
დისოციაციის ხარისხი (0,1 მოლი/ლ კონცენტრაცია და 250C) 3%-ს არ აღემატება.
საშუალო სიძლიერის მჟავებს მიეკუთვნება მხოლოდ ჭიანჭველმჟავა.
R – ჯგუფის ბუნება ზეგავლენას ახდენს კარბონმჟავების თვისებებზე. თუ R ჯგუფი
განიზიდავს ელექტრონებს მაშინ ისინი ამცირებენ დადებით მუხტს კარბოქსილის
ნახშირბადატომზე, რაც ასუსტებს კარბონმჟავის მჟავურ ბუნებას. რაც უფრო დიდია
ალკილის ჯგუფი, მით უფრო ძლიერია ელექტრონის განზიდვის უნარი და მით
უფრო სუსტია შესაბამისი კარბონმჟავა. ამიტომ
ძმარმჟავა CH3COOH უფრო ძლიერი მჟავაა
ვიდრე პროპიონის მჟავა H5C2COOH და ა. შ.
ამავე დროს ჯგუფები რომლებიც იზიდავენ ელექტრონულ წყვილებს, აძლიერებენ
მჟავურ ბუნებას. მაგ: მონოქლორძმარმჟავა ClCH2COOH უფრო ძლიერი მჟავაა ვიდრე
ძმარჟავა.
კიდევ უფრო ძლიერი მჟავებია დიქლორ – და ტრიქლორძმარმჟავები:
Cl2CHCOOH და Cl3 CCOOH
ისევე როგორც მინერალური მჟავები, ორგანული მჟავებიც რეაგირებენ
მეტალებთან, ოქსიდებთან, ფუძეებთან და მარილებთან.
1.

6. -6-
2.
ტრადიციულად მარილის ფორმულაში ჯერ ვწერთ მეტალის ატომს, შემდეგ
მჟავას ნაშთს, მაგრამ ორგანული მჟავების მარილების ფორმულები შეიძლება
პირიქით ჩავწეროთ.
3.
4.
5. მჟავები რეაგირებენ სპირტებთან რთული ეთერების წარმოქმნით. ამ რეაქციას
ეთერიფიკაციის რეაქცია ქვია.
6. კარბოქსილის ჯგუფის მეზობელ ნახშირბადთან მიერთებული
წყალბადატომები ძალიან ადვილად შედიან ქლორირების რეაქციაში.
კერძო წარმომადგენლები:
H-COOH ჭიანჭველმჟავა.
ჭიანჭველმჟავა შედის ჭიანჭველას შხამის, ჭინჭრის და წიწვების შემადგენლობაში.
მას შეიცავს ოფლი და სხვა გამონაყოფები.
სხვა მჟავებისგან განსხვავებით ჭიანჭველმჟავას მოლეკულა ალდეჰიდის ჯგუფსაც
შეიცავს.
და ყველა სხვა მჟავასგან განსხვავებით მას შეუძლია ალდეჰიდებისათვის
დამახასიათებელ რეაქციებშიც შევიდეს, მაგ:
ჭიანჭველმჟავა შეიძლება მივიღოთ ნახშირჟანგისა და ნატრიუმის ტუტის
რეაგირებისას მიღებული მარილის მჟავასთან ურთიერთქმედების გზით.

7. -7-
ძმარმჟავა.
ძმარმჟავა მიიღება შემდეგი გარდაქმნების გზით:
ძმარმჟავა მიიღება ღვინის “დაძმარებისას”.
ჩვეულებრივი ღვინის ძმარი 8%-მდე ძმარმჟავას შეიცავს. ძმარმჟავა შეიძლება
მივიღოთ ბუტანის დაჟანგვითაც:
ძმარმჟავას იყენებენ ხელოვნური ბოჭკოების, რთული ეთერების და სხვა მრავალი
ქიმიური ნაერთის მისაღებად. მას მჟავე გემოს და აგრეთვე ანტისეპტიკური (ლპობის
საწინააღმდეგო) თვისებების გამო იყენებენ კვების მრეწველობაში.
უჯერი მჟავები.
უჯერ მჟავებს ახასიათებთ როგორც კარბოქსილის ჯგუფის შესაბამისი, ისე ორმაგი
ბმებისთვის დამახასიათებელი თვისებები. ბუნებაში ფართოდაა გავრცელებული
უჯერი მჟავების ერთერთი წარმომადგენელი ოლეინის მჟავა.
ორფუძიანი მჟავები:
უმარტივესი ორფუძიანი (ანუ კარბოქსილის ორი ჯგუფის შემცველი) მჟავაა
მჟაუნმჟავა.
სხვა ორფუძიანი მჟავებია
არსებობს უჯერი ორფუძიანი მჟავებიც, მაგ:

8. -8-
საშინაო დავალება:
1. დაწერეთ გაკვეთილში მოტანილი ძმარმჟავას მიღების სქემის შესაბამისი
რეაქციების ტოლობები.
2. დაწერეთ ძმარმჟავას ურთიერთქმედების რეაქცია კალციუმთან, მაგნიუმის
ოქსიდთან, ცინკის ჰიდროქსიდთან, მაგნიუმის კარბონატთან, ეთილის
სპირტთან და ერთ, ორ და სამ მოლეკულა ქლორთან.
3. აკრილის მჟავა H2C=CH-COOH უჯერი მჟავაა. დაწერეთ ამ მჟავას და
ნატრიუმის, კალიუმის ჰიდროქსიდის, კალციუმის კარბონატის, მეთილის
სპირტის, წყალბადის, HCl ურთიერთქმედების რეაქციები (HCl
ურთიერთქმედების პროდუქტი მარკოვნიკოვის წესის საწინააღმდეგო
მიმართულებით მიიღება).
4. დაწერეთ მალონის მჟავას ურთიერთქმედება ნატრიუმთან, კალიუმის
ოქსიდთან, ნატრიუმის ჰიდროქსიდთან და ერთ და ორ მოლეკულა მეთილის
სპირტთან.
5. დაადგინეთ ერთფუძიანი მჟავას ფორმულა თუ მჟავას 10გ ჭარბ ნატრიუმთან
გამოყოფს 1,27ლ წყალბადს (ნ.პ.). მჟავას ნორმალური აღნაგობა აქვს.
6. 20,8გ ორფუძიანი მჟავას განეიტრალებას 16გ NaOH სჭირდება. დაადგინეთ
მჟავას ფორმულა.