Dund hut in angi mongol hool lekts 8

Хичээлийн сэдэв: Монгол үндэсний xар идээ Хичээлийн агуулга: 1.Булгийн ус 2.Худгийн ус 3.Шүүдрийн буюу бороо, цасны ус 4.Рашаан 5.Архи Хичээлийн зорилго: Монгол үндэсний хар идээний ангилал, нэршил, хүнс тэжээлийн ач холбогдлын талаар мэдлэг олж авах ,[object Object],Алтай, Хангай, хээр тал, говь нутгийн уул, асга дундаас, хад чулууны ёроолоос, гүвээ, толгой, дэнж, гуу жалга дахь бут сөөг, модны хажуунаас, сэрүү татуулан оргилох булгийн ус нь жинхэнэ рашаан буюу амьд ус юм. Булгийн ус нь үнэхээр цэнгэг, сэрүү татуулан сэнгэнэх өвөрмөц сайхан үнэр, амттай тэгш сайн чанартай тул цангааг түргэн тайлдаг. Монголчууд өвөл, зун тасралтгүй ундардаг булгийг “Амьд булаг”, зун ундраад өвөл хөлддөг булгийг “Сөхөрмөл булаг”, гол мөрний ойр хажууд булаглах ундрагыг “Горхи” гэж нэрлэдэг. Рашаан нь уг булгийг оргилох газрын шим эрдсээс болон сав газраас хамаарч “Хүйтэн” ба “Халуун” гэж байдаг. Булгийн усны эх ундрал нь өвөрмөц тогтоцтой. Зарим булаг нь хад асганы нүүр ёроолоос ундарч, зарим нь нэлгэр гүн тогтоол усны дундаас боргилдог. Булгийн усаар могойд хатгуулсан шарх, битүү яр, үл танигдах хавдар, нүдний өвчин зэргийг засдаг. Мөн ес эхэлснээс хойш 81 дэх хоногийн өглөө эрт босч Амьд булгийн уснаас 1 аягыг ууж усан жилбэнгийн хорыг тайлж, ходоодны шараа арилгадаг. ,[object Object],Хубилай хаан анх өргөн тал хээр, говь цэлгэр нутгийн шимт бэлчээрийг малчин иргэддээ эзэмшүүлэхийн тулд усны судлыг шинжин олж худаг малтуулж ашиглаж эхэлснээс монголчууд худгийн усаар ундаалж, амьдрах орчноо тэлж ирсэн. Худаг ухаж гаргахдаа ус хаана байгааг олж тогтоох буюу түүний судлыг олох явдал чухал байдаг. Тухайлбал, уул хэдий өндөр бол ус нь төдий ойр буюу дээр орших, мод бут ургамал арвин, өргөн болох тусам ус нь дээшилж элбэг байх, гуу жалгатай газрын ус их доороос ундрах зэрэг шинж тэмдгээр газар орны тогтоц, ургамлын бүрхүүл буюу хөрс шорооны тогтолцоо, шинж чанараар нь усны судлыг мэргэн олж тогтоодог. Ухаж гаргасан худгийн ус нь хаш хад чулуунаас ундрагатай бол охь сайн, хадан цагаан цахиур чулуу хадны дотроос ундарвал дээд сайн, жонш чулуунаас гарвал хурмал ужиг өвчин арилгах рашааны шидтэй гэдэг. Худгийн усны ундармал /өвөл хөлддөггүй/ нь маш сайн, сөхөрмөл /өвөл хөлддөг/ нь муу гэх буюу гүехэн усыг хужиртай, сөхөрмөл, гүн худгийн усыг мөнхийн ундрагатай цэнгэг гэж үздэг. Шинэ худаг ухаж байгаа үед худгаа хэдэнтээ ширгээн лайдаж, 5-7 тохой ундармал устай болгож, усны чанарыг хамгаалахын тулд голын бөмбөлөгөн чулуу, цахиур чулуу, мөн том талсжсан цэвэр давсыг бага хэмжээгээр ёроолд нь дэвсдэг. Ингэснээр худгийн усыг цэнгэг, тунгалаг, цэвэр ариун болгож, чанарыг нь хадгалуулж чаддаг. Шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийн ач, буянаар хүн төрөлхтөн газрын хэвлийг өрөмдөн хэдэн арав, мөн хэдэн зуун метр гүнээс ундны усаа олборлох чадварыг эзэмшсэн. Гэвч нэг талаас эх дэлхий маань хязгаарлагдмал нөөцтэй, нөгөө талаас хүн чмалалтгүй хөгжсөн оюун ухаантай хэрнээ хэрэгцээгээ аль болох дээд зэргээр хангахыг ямагт хүсэгч ховдог сэтгэлтэн учир усны гачаалыг шийдэж чадахгүй байна. ,[object Object],Монголчууд шүүдэр буюу тэнгэрийн хурын усыг ариуны дээд гэж өнө эртнээс эрхэмлэн цэвэр цэмцгэр зүйлсийг “Хурын усаар угаасан” гэж зүйрлэдэг. Цэцэг навчинд буусан шүүдрийн усыг үүр хаяаран гэгээрэх цагаар хураан цуглуулж, зуун өглөө цай бүрж ээждээ бариваас нэгэн шөнө босч хөхүүлсэн ачийг нь хариулдаг гэж хэлцдэг. Шүүдрийн ус нь байгаль эх өөрийнхөө хууль, зүй тогтлоор нэрж асар ариунаар тунгаагаад буцаан хувилж буулгасан ариуны дээд бөгөөд хүний бие махбодийг элдэв өвчин, шаналалаас ангижруулж анагаадаг. Ийм учир шүүдрийн усаар ундаан үйлдэж уулгаваас хүний биеийн таван цул эрхтэнийг ариусган тунгалагжуулдаг. Буцалгаж ариутгасан цагаан ямбуу даавуунд шүүдрийн усыг шингээн цуглуулж авах нь хамгийн хялбар, дөхөм арга бөгөөд үүний тулд хээр тал, уулын цэцэг, ногоон дээр уг даавуугаа дэвсэн шингээн авах, мөн түүн дээр мод, бутны навч мөчрийн шүүдрийг гөвж цуглуулж авдаг. Хурын усаар цай, хярам чанаж уувал ходоод гэдэсний хямралыг дарж, ходоод, элэг цанхайх, хэхрүүлэх өвчнийг засдаг. ,[object Object],Рашаан нь байгаль эх өөрөө урлаж цогцлоон бүтээсэн, хүн ба амьтныг элдэв өвчин, шаналалаас түргэн эдгэрүүлж анагаан эрүүлжүүлдэг онугой чанарын увидаст эм юм. Монгол нутагт халуун, хүйтэн, хийжсэн зэрэг маш олон төрлийн дэлхийд ховорт тооцогдох чанартай Рашаан булаг элбэг байдаг. Эдгээрийг өвөг дээдэс судалж онцгой увдист шинж чанарыг нь маш нарийн судалж тогтоон чухам ямар газрын рашааныг юунд зориулан яаж ууж хэрэглэх талаар уламжлалт мэдлэг ухааныг өвлөн үлдээсэн. ,[object Object],Цагаан сүүнээс “Хар” сархад нэрж чаддаг үндэстэн бол дэлхийд ганцхан монголчууд юм. Архийг амсан хэрэглэхэд нас, хүйсний болон улирал цагийн ялгааг монголчууд эрт дээр үеэс мөрддөг байсан. Тухайлбал: “Дөч хүрч дөнгөж амс, Тавь хүрч тавьж уу, Жар хүрч жаргаж уу” гэсэг ардын уламжлалт сургааль мөрдөгдөж байсан нь тухайн үед зөвхөн эрчүүдэд хамаарч байсан. Ер нь эмэгтэйчүүд архи хүртэх цээртэй, нүгэлт үйлдэл гэж үздэг байсан. Бидний өвөг дээдэс архи сархад, хоол ундыг ёс төртэй нарийн дэг журамтай хүртдэг байсан нь гадаадынхны анхааралд өртөгдөж тэдний бахархал, гайхлыг төрүүлдэг байсан. Архи нь идээний дээд гэж хүндлэгдэх мөртөө бас хорио цээртэй идээ юм.

Dund hut in angi mongol hool lekts 8

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Dund hut in angi mongol hool lekts 8

Similar to Dund hut in angi mongol hool lekts 8 (20)

More from Lha Bolorerdene

More from Lha Bolorerdene (20)

Dund hut in angi mongol hool lekts 8