1. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
Không phải trả tiền! Vì sao 0 đô la là tương lai của ngành
kinh doanh?
(Phần đầu)
Minh Hà dịch từ Internetretailer
Ở tuổi 40, King Gillette đã là
một nhà phát minh dễ nản chí,
một người chống chủ nghĩa tư
bản gay gắt và cũng là một
người bán dạo những cái chai có
nắp đậy bằng nút bắn. Vào năm
1895, cùng với những ý tưởng
mạnh mẽ, năng lực tiềm tàng và
một nguồn vốn từ các bậc phụ
huynh giàu có, ông đã có được
chút vốn liếng để bắt đầu thực
hiện công việc của mình. Ông đã
lên án những thói xấu của việc
cạnh tranh thị trường, vì vậy ông
đã cho xuất bản một cuốn sách
có tên gọi The Human Drift, nhằm thuyết phục rằng tất cả các
ngành kinh doanh nên được một hiệp hội riêng do quần chúng
sở hữu tiếp quản, và rằng hàng triệu người Mỹ nên sống trong
một thành phố khổng lồ được gọi là Metropolis với nguồn điện
được lấy từ thác Niagara. Trong khi đó, ông chủ của ông tại
công ty sản xuất chai có nắp đậy bằng nút bắn chỉ có một lời
khuyên nhỏ với ông rằng: “Hãy phát minh ra thứ gì đó mà mọi
người dùng xong thì có thể vứt đi”.
Một hôm, trong lúc đang cạo râu bằng một lưỡi dao cạo đã cùn
tới mức không thể mài sắc hơn được nữa, King Gillette chợt
nảy ra một ý tưởng. Nếu lưỡi dao cạo này có thể được làm từ
một loại kim loại sắc mỏng dễ tháo thì sao? Hơn nữa, người
dùng sẽ không còn mất thời gian mài dao cạo và có thể đơn
giản vứt chúng đi khi chúng đã cùn. Sau vài năm thử nghiệm

2. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
luyện kim, bộ dao cạo râu dùng một lần hết sức an toàn đã ra
đời, thế nhưng nó vẫn chưa trở nên thịnh hành ngay lập tức bởi
thời điểm đầu năm 1903, Gillette mới bán được cả thảy là 51
bộ dao cạo cùng với 168 lưỡi dao. Qua hơn hai thập kỷ sau đó,
ông đã thử tất cả các quảng cáo tiếp thị mà mình đã có thể nghĩ
ra, chẳng hạn như ông cho in khuôn mặt mình lên bao bì sản
phẩm, điều đó khiến ông vừa trở nên thần kỳ, một số người đã
tin như vậy, và cũng vừa trở nên lạ lẫm. Gillette đã bán giảm
giá đặc biệt hàng triệu bộ dao cạo cho quân đội với hy vọng
những thói quen của những người lính được đào tạo trong
chiến tranh có thể sẽ được chuyển sang thời bình. Ông cũng
bán số lượng lớn những bộ dao cạo cho các ngân hàng tới mức
họ có thể đem cho chúng đi nhưng ông thì vẫn có được những
khoản tiền gửi mới (chính là những chiến dịch “cạo râu và tiết
kiệm”). Những bộ dao cao râu đã được đóng gói cùng với mọi
thứ từ chiếc kẹo cao su của Wrigley tới các gói cà phê, chè, gia
vị và cả những gói kẹo dẻo. Những gói quà biếu cũng trợ giúp
việc tiêu thụ các sản phẩm đó nhưng thực sự chiến thuật này
đã giúp cho Gillette nhiều hơn. Và sau vài tỉ lưỡi dao được
mang đi cho không như vậy, mô hình kinh doanh này đã trở
thành nền tảng cho toàn bộ các ngành kinh doanh hiện nay
như: đem cho máy điện thoại di động thì có thể bán được dịch
vụ thuê bao hàng tháng, mang tặng khách hàng bảng điều
khiển trò chơi bằng hình ảnh rẻ tiền thì sẽ bán được những
chương trình trò chơi đắt tiền; lắp đặt miễn phí các máy pha cà
phê ở các văn phòng thì bạn lại có thể bán được những gói cà
phê đắt tiền cho các nhà quản lý.
Nhờ có Gillette mà bạn mới thấy được ý tưởng có thể làm ra
tiền bằng cách cho đi một số thứ không phải là cơ bản nhất.
Nhưng cho tới hiện nay, thực tế mọi thứ “không phải trả tiền”
thật ra chỉ là kết quả của cái mà các nhà kinh tế học gọi là một
sự trợ giá chéo, nghĩa là: bạn sẽ có được một thứ gì đó không

3. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
phải trả tiền nếu bạn mua một thứ khác hoặc bạn sẽ chỉ có
được một sản phẩm không phải trả tiền nếu bạn đã trả tiền cho
một dịch vụ.
Tuy nhiên, hơn một thập kỷ qua, một kiểu không phải trả tiền
khác vừa mới trỗi dậy. Mô hình mới này không chỉ dựa trên
những kiểu trợ giá chéo – việc dịch chuyển chi phí từ sản phẩm
này sang sản phẩm khác – mà còn dựa vào thực tế rằng chi phí
của những sản phẩm đó, bản thân chúng đang trượt giá rất
nhanh. Nói như thế, dẫu giá thép có vừa rớt xuống tới gần bằng
không thì King Gillette cũng vẫn đem cho cả bộ dao cạo lẫn
lưỡi dao, và điều đó vẫn khiến cho toàn bộ số tiền của ông tăng
lên theo cách khác. (Nhờ kem cạo râu chăng?)
Ngày nay, bạn biết rằng Web chính là một miền đất hay thay
đổi mà không phải trả tiền này. Mười lăm năm qua, nó đã trở
thành một thử nghiệm trực tuyến vĩ đại khiến cho những cuộc
tranh luận cuối cùng về trực tuyến không phải trả tiền khác với
trực tuyến phải trả tiền đều phải chấm dứt. Trong năm 2007, tờ
The New York Times đã được đọc không mất tiền, còn năm nay
sẽ có rất nhiều mục của tờ The Wall Street Journal cũng được
đọc không mất tiền. (Tất nhiên vẫn có nhiều phần phải trả tiền,
và theo thông báo của ông trùm truyền thông Rupert Murdoch
thì mọi thứ sẽ trở nên “hết sức đặc biệt và chắc chắn phải trả
tiền nhiều hơn”. Điều này nhắc tới một phiên bản về nguyên
văn phát ngôn của Stewart Brand từ năm 1984, đó là: “Thông
tin cũng muốn không phải tiền. Thông tin cũng muốn được trả
tiền. Và tình trạng căng thẳng đó sẽ không thể nào thoát ra
được.”)
Kịch bản 1: Việc phân bổ kỹ thuật số chi phí thấp sẽ khiến
việc xem những tác phẩm kinh điển nổi tiếng không phải trả
tiền. Các rạp hát sẽ thu tiền từ những sự nhượng quyền – và

4. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
bằng việc bán kinh nghiệm chiếu phim giải thưởng với một
mức giá cao.
Một khi một quảng cáo tiếp thị không mất tiền vừa mới trỗi
dậy như một nền kinh tế chính thức thì việc tặng nhạc không
mất tiền được chứng minh là thành công đối với Radiohead,
Trent Reznor của Nine Inch Nails, hay một số lớn các thương
hiệu khác trên MySpace đã thu hút được khán giả thì cũng chỉ
được dựng lên từ chính những lời khen ngợi bằng không.
Những phần phát triển nhanh nhất của ngành công nghiệp trò
chơi chính là những trò chơi trực tuyến bình thường được
quảng cáo hỗ trợ và những trò chơi trực tuyến lớn nhiều người
chơi đang được chơi thử không mất tiền. Thế nên mọi thứ ảo
mà Google làm ra thì những người tiêu dùng đều không phải
trả tiền, từ Gmail tới Picasa rồi đến GOOG-411.
Việc gia tăng của “những nền kinh tế không phải trả tiền” đang
được định hướng bởi những nền công nghệ ẩn sau sức mạnh
của Web. Đúng như luật của Moore chỉ ra rằng, trung bình cứ
18 tháng thì một đơn vị năng lượng xử lý lại giảm giá xuống
một nửa, còn giá của băng thông và bộ nhớ thì thậm chí còn
giảm xuống nhanh hơn. Điều này để nói lên rằng các ranh giới
xu hướng mà xác định được chi phí của việc tiến hành hoạt
động kinh doanh trực tuyến thì tất cả đều cùng chỉ về một
hướng, đó là số không.
Mà điều đó cũng nói nên rằng đối với một giám đốc thông tin
(CIO) nghèo, người phải trả tiền đủ sáu con số để mua một tủ
rack khác cho các máy chủ thì nói chung là bạn chắc chắn vẫn
phải mất tiền khi định mua công nghệ. Nhưng nếu quan sát nó
từ một khía cạnh khác theo hướng lớn hơn, tức là sự thay đổi
của các nền kinh tế, thì bạn sẽ nhận thấy rằng những khoản đầu
tư lớn vào các thiết bị cứng (chi phí cố định) có thể phục vụ

5. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
được cho mười ngàn người sử dụng (chi phí biên). Và như vậy
thì Web đảm bảo được điều đó bởi nó đang tìm được các
hướng thu hút hầu hết những người sử dụng trong những
nguồn tập trung, dàn trải các chi phí đó qua những người sử
dụng ngày càng nhiều hơn ngay khi công nghệ ngày càng trở
nên cần thiết hơn. Ở đây không bàn về chi phí mua thiết bị
trong trường hợp những chiếc tủ rack đặt ở trung tâm dữ liệu,
mà là bàn về thiết bị đó có thể làm được gì. Và hàng năm, theo
như nhịp hoạt động của chiếc đồng hồ kỳ diệu, các thiết bị
ngày càng được sử dụng nhiều hơn thay vì ngày càng ít đi đang
mang lại những chi phí biên về công nghệ trong các đơn vị mà
các cá nhân chúng ta sử dụng lại càng gần bằng không.
Chúng ta càng phàn nàn về việc tốn bao nhiêu để có được mọi
thứ thì chúng ta lại càng bị vây quanh bởi những tác động rằng
đang làm cho chúng rẻ bấy nhiêu. 40 năm trước, vấn đề dinh
dưỡng hàng đầu ở Mỹ đó là tình trạng đói còn bây giờ là sự
béo phì, vì vậy, chúng ta phải cảm ơn cuộc cách mạng xanh.
Cũng 40 năm trước, lòng nhân hậu được đánh giá bằng việc
phân phát quần áo cho người nghèo, nhưng bây giờ bạn có thể
mua ngay được một chiếc áo phông ngắn tay với giá còn thấp
hơn giá một tách cà phê, và chúng ta lại phải cảm ơn Trung
Quốc và nguồn lực toàn cầu. Và cũng tương tự như vậy đối với
mỗi loại sản phẩm như đồ chơi, đồ dùng hay các tiện nghi.
Thậm chí dù co-ca-in có hấp dẫn đến mấy cũng không bao giờ
rẻ hơn được thế (thời kỳ toàn cầu hóa luôn làm việc theo
những kiểu khó hiểu).
Nền công nghệ kỹ thuật số đã được lợi từ những động lực này
cũng như từ một số cái khác còn có tác động lớn hơn nhiều: sự
dịch chuyển của thế kỷ 20 từ học thuyết của Newton sang các
máy lượng tử. Chúng ta vẫn mới chỉ bắt đầu khai thác những
tác động ở mức nguyên tử trong cuộc cách mạng của những

6. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
vật liệu mới như: các thiết bị bán dẫn (năng lượng xử lý), hợp
chất sắt từ (bộ nhớ) hay cáp quang (băng thông). Theo vòng
quay lịch sử thì tất cả ba loại vật chất này vẫn còn mới mẻ còn
chúng ta lại có nhiều điều để hiểu rõ về chúng. Và như thế
chúng ta chỉ mất có vài thập kỷ để khám phá ra cả một thế giới
mới.
Vậy điều này có ý nghĩa gì đối với khái niệm không phải trả
tiền không? Có nhiều nữa là khác, chỉ cần xem qua một ví dụ
này thôi. Năm ngoái, Yahoo đã ra thông báo rằng Yahoo Mail,
dịch vụ webmail không phải trả tiền của hãng, sẽ cung cấp bộ
nhớ không giới hạn. Phòng khi điều đó vẫn chưa thực sự rõ
ràng nên hãng đã xác nhận “không giới hạn” ngang bằng với
“vô tận”. Vì thế mà giá thị trường của bộ nhớ trực tuyến, ít
nhất đối với thư điện tử, bây giờ đang rớt xuống thành không.
Và điều gây ngạc nhiên hơn đó là không một ai ngạc nhiên cả
bởi nhiều người đã từng coi việc bộ nhớ vô tận không phải trả
tiền là điều tất nhiên rồi.
Theo đúng lý lẽ thì bây giờ rõ ràng rằng mọi tiếp xúc với công
nghệ Web hoàn toàn bắt đầu chuyển sang hướng không phải
trả tiền, ít nhất cho tới giờ những người tiêu dùng chúng ta
được thấy là vậy. Bộ nhớ bây giờ đã kết hợp băng thông
(YouTube: không phải trả tiền) và năng lượng xử lý (Google:
không phải trả tiền) thành một cuộc đua tới đáy. Còn những
nền kinh tế cơ bản đều cho chúng ta thấy rằng trong một thị
trường cạnh tranh, giá cả đang càng gần sát với chi phí biên.
Mà cũng chưa từng có thị trường cạnh tranh nào lớn hơn được
Internet, cũng như mỗi ngày, chi phí biên về thông tin kỹ thuật
số lại càng gần như trở nên không có gì.
Một trong những câu chuyện vui lúc trước từ ảo tưởng của
những thập niên 90 cuối thế kỷ trước đó là chỉ có hai con số

7. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
trên Internet: vô cực và số không. Với số thứ nhất, chí ít nó
cũng đã được áp dụng vào việc định giá trị trường cổ phiếu và
điều này đã được chứng minh sai. Nhưng với số thứ hai thì nó
lại tồn tại và rất đúng. Và chính Web đã trở thành miền đất của
việc không phải trả tiền.
Kết quả đó có nghĩa rằng ngày nay, chúng ta không chỉ có một
mà có hai xu hướng đang định hướng cho việc phân bổ các mô
hình kinh doanh không phải trả tiền thông qua nền kinh tế. Xu
hướng thứ nhất chính là việc mở rộng thêm sự trợ giá chéo
theo King Gillette đang ngày càng phổ biến hơn trong các
ngành kinh doanh. Và như thế thì công nghệ đang đưa cho các
công ty sự linh hoạt ngày càng nhiều hơn trong việc làm thế
nào mà các công ty có thể xác định rộng thêm các thị trường
của mình, đồng thời cũng cho phép các công ty tự do hơn khi
đem cho đi những sản phẩm hoặc những dich vụ tới một bộ
phận khách hàng này trong khi lại bán nó cho một bộ phận
khách hàng khác. Lấy ví dụ như hãng Ryanair vừa mới phá vỡ
việc kinh doanh của mình bằng cách xác định chính hãng sẽ
hoạt động như một đại lý du lịch dịch vụ trọn gói hơn là một
công ty chỉ chuyên bán vé máy bay.
Còn xu hướng thứ hai chỉ đơn giản rằng bất kỳ điều gì có liên
quan tới các mạng kỹ thuật số thì đều nhanh chóng nhận thấy
được hiệu quả của việc giảm chi phí. Không có điều gì mới về
tác động giảm lạm phát của công nghệ, nhưng cái mới ở đây
chính là tốc độ, mà với nó những ngành kinh doanh về tất cả
các lĩnh vực đang dần trở thành những hoạt động kinh doanh
kỹ thuật số và như thế sẽ có đủ khả năng để khai thác những
nền kinh tế đó. Vì khi Google chuyển việc quảng cáo thành
một phần mềm ứng dụng, một công việc kinh doanh các dịch
vụ cổ điển chủ yếu dựa vào những nền kinh tế của con người
(mọi thứ dần đắt đỏ hơn theo từng năm) được chuyển thành
những nền kinh tế phần mềm (mọi thứ bỗng trở nên rẻ hơn).

8. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
Cũng như vậy, mọi thứ đều đang từ ngân hàng chuyển sang trò
chơi ăn tiền. Thế nên hiện nay các chi phí quan trọng của một
công ty đang đổ dồn vào những thứ phải dựa vào chất bán dẫn,
còn việc không phải trả tiền thì không chỉ trở thành một lựa
chọn mà còn là mục đích cuối cùng không thể tránh được.
Lãng phí và còn lãng phí hơn
40 năm trước, giáo sư Carver Mead của Viện công nghệ
California (Caltech) đã tìm ra được hệ quả về luật của Moore
cho việc ngày càng gia tăng sức mạnh tính toán. Cứ 18 tháng
một, Mead lại nhận thấy giá của một chiếc bóng bán dẫn giảm
xuống một nửa. Và cứ như vậy, từ giá 10 đô la những năm
1960 mà nó đã giảm xuống khoảng chừng 0.000001 cent đối
với mỗi chiếc bóng bán dẫn trong con chip xử lý quad-core
mới nhất của hãng Intel ngày nay. Và theo như nhận định của
Mead thì điều này có nghĩa rằng chúng ta nên bắt đầu “lãng
phí” các bóng bán dẫn được rồi.
Kịch bản 2: Quảng cáo trên đường hầm ư? Điều đó hoàn toàn
đúng ở thế kỷ 20 đấy. Bằng việc tài trợ cho cả con đường và tổ
chức những cuộc du ngoạn không mất tiền, hiệp hội các doanh
nhân địa phương đã đem lại cho những người đi vé tháng sự
thoải mái khi tới các cửa hàng vùng lân cận.
Lãng phí là một cụm từ không hay lắm và điều đó đặc biệt
đúng trong thế giới công nghệ thông tin của thập niên 70. Cả
một thế hệ các chuyên gia máy tính vừa mới được dạy rằng
nghề nghiệp của họ là để tận dụng tối đa các tài nguyên máy
tính đắt tiền. Trong những tiện nghi được bao bọc bởi lớp kính
của kỷ nguyên máy tính lớn, những người điều hành các hệ
thống này đã rèn luyện năng lực của họ bằng cách chọn ra
những chương trình của mình nên được phép chạy trên các

9. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
máy tính đắt tiền đó. Vai trò của họ là để giữ gìn các bóng bán
dẫn cũng như họ không chỉ quyết định cái gì là thích hợp mà
còn khuyến khích các lập trình viên làm cho việc sử dụng thời
gian máy tính của họ trở nên kinh tế nhất. Và một kết quả tất
yếu là thời gian đầu những nhà phát triển đã rất tận tâm viết
nhiều mã để chạy được các thuật toán chủ yếu của họ một cách
hiệu quả đồng thời lồng thêm vào một chút suy nghĩ về giao
diện người dùng. Đây chính là kỷ nguyên của dòng lệnh, và đó
cũng chính là lý do có thể hiểu được rằng nếu một ai đó có thể
từng muốn sử dụng một chiếc máy tính tại nhà để tổ chức các
tệp tin quan trọng. Thực ra thì chiếc máy tính cá nhân đầu tiên
của thế giới, một ứng dụng theo phong cách nhà bếp được
Honeywell tung ra vào năm 1969, đã xuất hiện với việc kết
hợp không gian theo kiểu máy đếm tiền.
Và lúc này Mead đã nói với những lập trình viên về sự lãng phí
chung đó. Họ đã phải bắt đầu suy nghĩ lại là làm thế nào để
bạn không lãng phí khả năng của máy tính? Điều này đã được
Alan Kay, một kỹ sư làm việc tại trung tâm nghiên cứu Palo
Alto của Xerox, phát hiện ra. Còn hơn cả việc giữ gìn các bóng
bán dẫn cho những chức năng xử lý chủ chốt, ông đã còn phát
triển được cả một khái niệm máy tính – chính là khái niệm
Dynabook – cái mà sẽ triển khai được chất bán dẫn một cách
nhẹ nhàng để làm được những việc hết sức giản đơn như: vẽ
các biểu tượng, các cửa sổ, các con trỏ, và thậm chí là cả
những hình ảnh hoạt hình trên màn hình. Mục đích của ý tưởng
ngông cuồng này xem ra hấp dẫn nhỉ? Dễ dàng sử dụng đối
mọi người, kể cả các em nhỏ, công việc đồ họa giao diện người
dùng của Kay bỗng chốc đã trở thành cảm hứng cho hãng
Xerox Alto, và rồi sau đó là Apple Macintosh, hãng đã thay
đổi thế giới này bằng việc mở rộng máy tính tới tất cả chúng
ta.

10. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
Tất nhiên, sau đó các máy tính vẫn phải mất tiền mua và tới
ngày nay chúng vẫn phải mất tiền mua mới có được. Nhưng
cái mà cả Mead và Kay đã nhận thấy đó là các bóng bán dẫn
trong những chiếc máy tính – những đơn vị nguyên tử của máy
tính – khi có quá nhiều trong một chiếc máy thì dần dần chúng
sẽ không còn làm tốn tiền nữa mà lại có thể không mất tiền
mua là đằng khác. Điều này có nghĩa những người viết phần
mềm, những người hoàn toàn không còn phải lo lắng về những
tài nguyên máy tính khan hiếm như bộ nhớ hay bộ xử lý CPU,
có thể ngày càng trở nên tham vọng khi họ tập trung vào
những chức năng xử lý mức cao hơn chẳng hạn như các giao
diện người dùng cũng như cả những thị trường mới chẳng hạn
như giải trí. Và điều đó có nghĩa rằng phần mềm ngày càng
được sử dụng nhiều hơn bởi chính những người sử dụng ngày
càng dùng máy tính nhiều hơn. Và thế là chúng ta lại phải cảm
ơn việc đã lãng phí những chiếc bóng bán dẫn hơn mức cho
phép bởi điều đó đã khiến cho thế giới được thay đổi.
Điều thú vị là những chiếc bóng bán dẫn đó (hoặc trong bộ
nhớ, hoặc ở băng thông) không phải hoàn toàn không phải trả
tiền để tạo ra được hiệu quả này. Mà theo một quan điểm rõ
ràng thì chúng mới đủ rẻ để được coi như không đáng kể một
cách an toàn. Zeno, triết gia người Hy Lạp đã giải thích khái
niệm này trong một hoàn cảnh hơi khác một chút. Theo biện
luận hai chiều của Zeno là nếu bạn chạy về phía một bức tường
thì ngay khi bạn chạy có nghĩa bạn đang rút dần khoảng cách
đến bức tường đó xuống và sau đó lại rút xuống tiếp, cứ như
thế. Nhưng nếu bạn tiếp tục chia nhỏ mãi khoảng cách ra thì
làm thế nào bạn có thể thực sự tới được bức tường đó? (Câu trả
lời là bạn không thể, bởi một khi bạn vẫn còn trong một
khoảng cách rất ngắn mà những lực đẩy nguyên tử lại vẫn còn
quá mạnh đối với bạn thì bạn sẽ không tới gần hơn một chút
nào.)

11. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
Trong các nền kinh tế thì sự hai chiều lại thế này: nếu chi phí
theo đơn vị của công nghệ (“từng megabyte”, hoặc “mỗi
megabit mỗi giây”, hoặc “một ngàn thao tác mỗi giây”) cứ 18
tháng lại giảm xuống một nửa thì khi nào nó xuống gần bằng
không là có nghĩa rằng bạn đã đạt được mục đích và có thể an
toàn cắt giảm xuống chẳng còn gì. Và câu trả lời là: hầu hết
mọi cái thường đến sớm hơn bạn nghĩ nhiều.
Điều mà Mead hiểu được đó một sự thay đổi về tâm lý chỉ nên
nhẹ nhàng như việc đưa mọi thứ dần về không. Mặc dù chúng
có thể không bao giờ trở thành không mất tiền hoàn toàn cả
cho dù là giá cả có xuống thấp, thế nhưng vẫn ưu điểm lớn đó
là chúng ta đang dần coi việc mua chúng gần như không phải
trả tiền nữa. Không phải là quá rẻ để trả giá, theo lời phát biểu
của Lewis Strauss, giám đốc Ủy ban Năng lượng Nguyên tử
trong một hoàn cảnh khác, mà là quá rẻ để sử dụng. Chính vì
thế mà lịch sử cải cách công nghệ vừa mới được con người ghi
nhớ bằng việc đánh dấu về các xu hướng giá cả và hiệu suất,
cũng như đang ngày càng đưa chúng lên hàng đầu.
Mặc dù vậy, từ khía cạnh của người tiêu dùng thì có một sự
khác biệt rất lớn giữa rẻ và không phải trả tiền. Việc cho đi
một sản phẩm và nó có thể được lan truyền. Còn việc bỏ ra dù
chỉ một cent thôi cho nó thì rõ ràng là bạn đang thuộc về một
hoạt động kinh doanh hoàn toàn khác, và đó là một cách nắm
bắt và thu hút với mọi khách hàng. Chính vì thế mà tâm lý của
việc “không phải trả tiền” có tác động cực tốt ngay khi có bất
kỳ nhà tiếp thị nào nói với bạn điều đó.
Sự khác biệt giữa rẻ và không phải trả tiền là cái mà nhà tài
phiệt tư bản Josh Kopelman từng gọi là “khoảng cách đồng
xu”. Mọi người đều nghĩ nhu cầu thường thay đổi và số lượng

12. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
thì thường giảm mạnh khi giá cả tăng cao, nhưng sự thực thì
mức giá về không là một thị trường và bất kỳ mức giá nào
khác lại là một thị trường khác. Và trong nhiều trường hợp, đó
cũng chính là sự khác biệt giữa một thị trường lớn với một thị
trường không có gì cả.
(Phần cuối)
Nhưng việc không phải trả tiền
không đơn giản hoặc ngớ ngẩn
như ý nghĩa của nó. Chỉ bởi vì các
sản phẩm không phải trả tiền thì
không có nghĩa rằng một ai đó, ở
một nơi nào đó, đang không phải
móc tiền ra trả cho chúng, và về
việc này thì Google chính là một ví
dụ căn bản. Còn Craigslist với số
tiền lợi nhuận thu về vô cùng lớn
nhưng lại bị phân tán giữa mười
ngàn người sử dụng nó hơn là tập
trung thẳng vào Craig Newmark
Inc. Và để hiểu rõ được về số tiền
đó thì bạn phải chuyển từ hướng
nhìn cơ bản về một thị trường như
một cuộc thi đấu giữa hai bên tham gia – bên những người
mua và bên những người bán – thành một xu hướng rộng mở
hơn về một hệ sinh thái gồm nhiều bên tham gia nhưng chỉ có
một số bên trong đó là có thể trao đổi bằng tiền mặt mà thôi.
Khoảng cách tâm lý khá lớn giữa “gần bằng không” với
“không” lý giải tại sao những khoản thanh toán cực nhỏ trở
nên thất bại. Đó là lý do tại sao Google không hỏi thẻ tín dụng
của bạn, các công ty Web hiện đại không tính giá cho những
người sử dụng của họ bất kỳ điều gì, hay Yahoo đã cho không
dung lượng ổ đĩa. Câu hỏi về bộ lưu trữ vô hạn giờ không phải

13. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
là nếu nữa mà là khi nào. Và những người chiến thắng đã làm
cho sản phẩm của họ không phải trả tiền trước tiên.
Còn những người theo chủ nghĩa truyền thống thì đang vò đầu
bứt tay về “sự bay hơi của giá trị” và cả “sự hủy bỏ dùng tiền”
đối với toàn bộ các ngành kinh doanh. Ví dụ như chính sự
thành công về những bản danh sách không phải trả tiền của
Craigslist vừa khiến cho việc kinh doanh mục rao vặt của tờ
báo bị thiệt hại. Nhưng việc mất doanh thu từ đó thực sự cũng
không làm Craigslist bị sụt giảm. Trái lại, trong năm 2006,
trang web này đã thu về được khoảng chừng 40 triệu đô la từ
chính một số thứ không phải trả tiền. Và nó chiếm khoảng 12%
trong tổng số 326 triệu đô la doanh thu cho dù mục rao vặt trên
báo đã bị sụt giảm trong năm đó.
Nhưng việc không phải trả tiền nó không tương đối đơn giản
hoặc ngớ ngẩn như ý nghĩa của nó. Chỉ bởi vì các sản phẩm
không phải trả tiền thì không có nghĩa rằng một ai đó, ở một
nơi nào đó, đang không phải móc tiền ra trả cho chúng, và về
việc này thì Google chính là một ví dụ căn bản. Còn Craigslist
với số tiền lợi nhuận thu về vô cùng lớn nhưng lại bị phân tán
giữa mười ngàn người sử dụng nó hơn là tập trung thẳng vào
Craig Newmark Inc. Và để hiểu rõ được về số tiền đó thì bạn
phải chuyển từ hướng nhìn cơ bản về một thị trường như một
cuộc thi đấu giữa hai bên tham gia – bên những người mua và
bên những người bán – thành một xu hướng rộng mở hơn về
một hệ sinh thái gồm nhiều bên tham gia nhưng chỉ có một số
bên trong đó là có thể trao đổi bằng tiền mặt mà thôi.
Và hầu hết những nền kinh tế phổ biến thì được dựng nên có
liên quan tới việc không phải trả tiền chính là hệ thống ba bên.
Ở đây, bên thứ ba phải trả tiền để được tham gia vào một thị
trường đã được tạo nên bởi một sự trao đổi không phải trả tiền

14. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
giữa hai bên tham gia đầu tiên. Điều này nghe có vẻ phức tạp
nhỉ? Thế nhưng bạn chắc chắn đang trải nghiệm nó đúng vào
lúc này đấy bởi đó chính là cơ sở của tất cả các phương tiên
truyền thông ảo mà.
Với mô hình các phương tiện truyền thông truyền thống thì
một nhà sản xuất truyền thông sẽ cung cấp một sản phẩm
không phải trả tiền (hoặc gần như không phải trả tiền) cho
những người tiêu dùng, còn những người quảng cáo thì phải trả
tiền để được tham gia vào. Đài phát thanh thì “không phải trả
tiền phát sóng” và với ti vi thì còn hơn thế nữa. Tương tự như
vậy, các nhà xuất bản báo và tạp chí không phải tính tiền các
độc giả bất cứ thứ gì có liên quan tới chi phí thực về việc viết
bài, in ấn và phân phối các sản phẩm của họ. Bởi họ không
phải đang bán báo hay tạp chí cho các độc giả mà thực ra họ
đang bán các độc giả cho các nhà quảng cáo. Và đấy chính là
một thị trường ba bên.
Còn theo một nghĩa khác thì cái mà Web thể hiện chẳng qua
chính là sự mở rộng của mô hình hoạt động kinh doanh các
phương tiện truyền thông đối với tất cả mọi ngành kinh doanh.
Điều này không đơn giản chỉ về khái niệm rằng quảng cáo sẽ
phải trả cho mọi thứ, bởi có rất nhiều cách mà các công ty
truyền thông đại chúng kiếm được tiền xung quanh nội dung
không phải trả tiền, từ việc bán thông tin về những người tiêu
dùng tới đăng ký nhãn hiệu, các thuê bao “giá trị gia tăng”, hay
cả việc thương mại trực tiếp. Ngày nay, cả nguyên một hệ sinh
thái của các công ty Web đang phát triển xung quanh cùng
theo bộ các mô hình giống nhau.
Một nguyên tắc phân loại của việc không phải trả tiền
Giữa những hướng mới như vậy, các công ty đều phải tìm ra
các sản phẩm được trợ cấp và giảm chi phí về tiến hành hoạt

15. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
động kinh doanh trong kỷ nguyên kỹ thuật số, các cơ hội để
theo được một mô hình hoạt động kinh doanh không phải trả
tiền về một số lĩnh vực chưa bao giờ nhiều hơn thế. Nhưng đó
là cái nào? Và có bao nhiêu cái như vậy? Chắc chắn phải hàng
trăm bởi nền kinh tế không định giá này có thể được chia thành
sáu loại chính như sau:
1. Dịch vụ gia tăng miễn phí
Cái gì không phải trả tiền: Một số nội dung, các dịch vụ và
phần mềm Web. Không phải trả tiền đối với ai: Những người
sử dụng phiên bản cơ bản.
Thuật ngữ này, được nhà tài phiệt tư bản Fred Wilson đưa ra,
là nền tảng cho mô hình thuê bao các phương tiện truyền thông
và là một trong những mô hình kinh doanh Web thịnh hành
nhất. Nó có thể cần tới cả một loạt các vấn đề: các thể loại nội
dung khác nhau, từ không phải trả tiền tới phải trả khá cao,
hoặc một phiên bản “pro” hơn về một số trang hay một phần
mềm với nhiều tính năng hơn phiên bản miễn phí.
Mà như vậy thì điều này khá quen thuộc: Không phải nó chỉ là
mô hình hàng mẫu miễn phí được tìm thấy ở bất kỳ đâu, từ
những quầy thu tiền sạch sẽ tới những xó xỉnh ngoài đường
phố đấy chứ? Đúng vậy, nhưng với một sự thay đổi có ý nghĩa
hết sức thú vị. Với hàng mẫu miễn phí truyền thống thì chỉ là
những bản tin tại các quầy rượu để thu hút quảng cáo hoặc
những gói tã giấy được gửi tới cho một người mới làm mẹ.
Còn từ khi những hàng mẫu đó có chi phí thực thì các nhà sản
xuất lại chỉ đem cho số lượng rất ít với hy vọng thu hút được
những người tiêu dùng và kích thích được nhu cầu của họ được
nhiều hơn.

16. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
Nhưng với các sản phẩm kỹ thuật số thì tỷ lệ về việc miễn
thanh toán đã được đảo chiều. Một trang web trực tuyến thông
thường tuân theo nguyên tắc 1%, nghĩa là 1% người sử dụng sẽ
hỗ trợ được cho toàn bộ những người còn lại. Và trong mô
hình dịch vụ gia tăng miễn phí thì điều đó có nghĩa rằng cứ
một người trả tiền cho phiên bản cao hơn của trang web đó thì
99 người khác được sử dụng miễn phí phiên bản cơ bản. Và lý
do để điều đó hoạt động được đó là chi phí phục vụ 99% gần
như là bằng không nếu như muốn nói là không có gì.
2. Quảng cáo
Cái gì không phải trả tiền: Nội dung, các dịch vụ, phần mềm
và còn nhiều hơn nữa. Không phải trả tiền đối với ai: tất cả
mọi người.
Việc quảng bá thương mại cũng như đưa ra hình ảnh quảng
cáo vừa phải nhượng bộ một cơn bão tuyết của những kiểu
quảng cáo dựa trên Web mới mẻ: các banner thanh toán theo
trang được xem của Yahoo, các quảng cáo bằng lời thanh toán
theo lần kích chuột của Google, “các quảng cáo hội viên”
thanh toán theo lần giao tác của Amazon và cả những trang tài
trợ có liên quan dù chỉ lúc ban đầu. Rồi sau đó là tới một đợt
sóng tiếp theo: thanh toán theo các kết quả tìm kiếm, thanh
toán theo việc liệt kê các dịch vụ thông tin, và cả việc dẫn đầu
thế hệ về việc một bên thứ ba tham gia phải thanh toán cho tên
của những người đã quan tâm tới một chủ đề cụ thể. Các công
ty ngày nay đều đang cố thử mọi thứ từ việc bố trí sản phẩm
(thanh toán theo lần đăng) tới thanh toán theo kết nối trên các
mạng lưới xã hội như kiểu Facebook. Và tất cả những cách tiếp
cận này đều dựa trên nguyên lý rằng: những lời chào hàng
miễn phí thì đều có được khách hàng với những quyền lợi rõ
ràng và các nhu cầu riêng biệt mà các nhà quảng cáo sẽ cần
phải trả tiền mới có được.

17. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
3. Trợ giá chéo
Cái gì không phải trả tiền: Bất kỳ sản phẩm nào có thể khiến
bạn phải thanh toán cho một số thứ khác. Không phải trả tiền
đối với ai: tất cả mọi người sẵn sàng trả tiền ngang nhau, dù
cách này hay cách khác.
Kịch bản 3: Đó chính là Wiii! thế hệ thứ hai không phải trả
tiền. Nhưng nó chỉ không phải trả tiền nếu bạn mua một phiên
bản xịn của ban nhạc Rock.
Khi tính 15 đô la cho một đĩa DVD mới xịn, Wal-Mart đã là
một người dẫn đầu chịu lỗ. Công ty này đang đưa ra giá một
đĩa DVD thấp như vậy là để kéo được bạn vào trong cửa hàng,
nơi nó hy vọng bán được một chiếc máy giặt có lãi. Những
chai rượu vang đắt tiền trợ giá cho thức ăn trong một nhà hàng
và “bữa trưa miễn phí” đầu tiên đó chính là một suất ăn không
phải trả tiền cho bất kỳ ai gọi ít nhất một chai bia trong các
phòng hội trường ở San Francisco vào cuối những năm 1800.
Và trong bất kỳ các gói sản phẩm hay các dịch vụ, từ các kế
hoạch về ngân hàng tới những kế hoạch về việc gọi di động thì
giá của mỗi một thành phần riêng biệt thường được xác định
bằng tâm lý chứ không phải bằng chi phí. Công ty điện thoại di
động của bạn có thể không thu tiền hàng tháng theo biên bản,
nó giữ cho phí đó thấp vì biết rằng điều trước tiên bạn quan
tâm bao giờ cũng là chọn lấy một hãng tốt, mà như thế phí thư
thoại hàng tháng của bạn mới là lợi nhuận thực sự.
Tại một nơi náo nhiệt ở Sao Paulo, Braxin, những người bán
hàng rong hè phố bật lên những đĩa CD có giai điệu techno
mới nhất, kể cả một bản của một ban nhạc đang được ưa
chuộng có tên gọi Banda Calypso. Cũng giống như những

18. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
chiếc đĩa CD của hầu hết những người bán hàng rong hè phố,
những chiếc đĩa này không phải của các nhà sản xuất băng đĩa,
mà cũng không phải là đĩa lậu. Chúng được trực tiếp tung ra từ
chính ban nhạc đó. Chính Calypso đã phân phát quyền kiểm
soát các đĩa CD của ban nhạc cùng nghệ thuật lót đường bằng
đĩa CD tới những mạng lưới người bán hàng rong hè phố ở
những thành thị nằm trong kế hoạch tới lưu diễn của ban nhạc,
với sự thỏa thuận đầy đủ rằng những người bán hàng rong sẽ
sao chép các đĩa CD, bán chúng và giữ lại toàn bộ số tiền. Thế
là ổn, bởi việc bán những chiếc đĩa không phải là nguồn thu
nhập chính của Calypso. Ban nhạc thực ra đang thực hiện công
việc kinh doanh và công việc kinh doanh đó khá tốt. Việc di
chuyển từ thành thị này sang thành thị khác theo cách này đã
được báo trước bằng một đợt sóng các đĩa CD siêu rẻ giúp cho
Calypso luôn có những buổi biểu diễn đông nghịt khán giả và
chỉ phải bỏ chi phí cho chiếc máy bay lên thẳng cá nhân.
Còn những người bán hàng rong lại chính là những người tạo
nên hình ảnh mới nhất ở mỗi thành thị mà Calypso tới biểu
diễn, và sự có mặt khắp nơi của ban nhạc ở mọi nơi trong
thành phố có nghĩa rằng ban nhạc có được lượng lớn khán giả
của riêng mình khi tham gia các sự kiện như giới thiệu, bình
chọn tác phẩm hay hòa nhạc. Âm nhạc không mất tiền thực ra
chỉ là sự quảng cáo cho một hoạt động kinh doanh tua diễn có
lãi nhiều hơn mà thôi. Và không một ai lại nghĩ điều đó như
một sự phát hành bất hợp pháp.
4. Chi phí biên bằng không
Cái gì không phải trả tiền: Những thứ có thể được phân bổ
hoàn toàn không cần một khoản chi phí đáng kể nào cho bất kỳ
ai. Không phải trả tiền đối với ai: tất cả mọi người.

19. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
Điều này diễn tả rằng không có gì hay được bằng âm nhạc trực
tuyến. Giữa việc sao chép kỹ thuật số với việc phân phát theo
từng điểm thì rõ ràng chi phí thực của việc phân tán âm nhạc
thực sự đã chạm đáy. Đây là một trường hợp mà sản phẩm vừa
trở nên không phải trả tiền do lực hút kinh tế là tuyệt đối, dù có
hay không một mô hình kinh doanh. Lực đó mạnh tới mức mà
các điều luật, những sai phạm, việc quản lý bản quyền số
(Digital Rights Management – DRM) và mọi rào cản khác về
sự bất hợp pháp và nhãn hàng đều có thể được xem là thất bại.
Một số nghệ sĩ coi âm nhạc trực tuyến của họ như một cách
tiếp thị các buổi hòa nhạc, mua bán các tác phẩm, giấy phép và
cả việc bồi dưỡng khác được thanh toán nữa. Nhưng những
người khác lại đơn giản chấp nhận điều đó vì đối với họ âm
nhạc không phải là một công việc kinh doanh làm ra tiền. Thế
nên đôi khi họ làm điều này vì những lý do khác, từ vui thích
tới thể hiện tính sáng tạo. Và điều đó dĩ nhiên vẫn luôn đúng
đối với hầu hết các nhạc sĩ dù có thế nào đi chăng nữa.
5. Việc trao đổi lao động
Cái gì không phải trả tiền: Các trang Web và các dịch vụ.
Không phải trả tiền đối với ai: tất cả những người sử dụng, kể
từ khi hành động sử dụng những trang web và các dịch vụ đó
thực sự tạo ra được một số thứ có giá trị.
Bạn có thể có được sách báo khiêu dâm không phải trả tiền nếu
bạn giải thích được một số hình ảnh được nhặt ra từ những đề
tài thường được dùng để chặn lại chính các trang đó. Và thực
sự điều bạn đang làm đó là đưa ra những câu trả lời với một
trang như vậy nhờ sử dụng các thư tiếp thị điện tử để truy cập
nhanh tới các trang khác – điều đó còn có giá trị với chúng hơn
băng thông bạn sẽ sử dụng để lướt qua các hình ảnh. Tương tự
như vậy đối với việc phân loại những câu chuyện trên Digg,

20. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
bầu chọn trên Yahoo Answers, hoặc sử dụng dịch vụ 411 của
Google. Trong mỗi trường hợp, hành động sử dụng dịch vụ đó
tạo ra một số thứ có giá trị, hoặc cải thiện chính dịch vụ đó,
hoặc tạo ra thông tin mà có thể trở nên hữu ích ở những chỗ
khác.
6. Quà biếu kinh tế
Cái gì không phải trả tiền: The whole enchilada, là phần mềm
mã nguồn mở hoặc nội dung do người dùng tạo ra. Không
phải trả tiền đối với ai: tất cả mọi người.
Từ Freecycle (hàng đã dùng qua rồi không phải trả tiền cho bất
kỳ ai tới đem chúng đi) tới Wikipedia, chúng ta đều nhận thấy
rằng tiền không phải là động lực duy nhất mà còn cả lòng vị
tha luôn hiện hữu, nhưng Web đã biến nó thành một nền tảng
nơi mà hoạt động của các cá nhân có thể có ảnh hưởng toàn
cầu. Và theo một nghĩa nào đó thì sự phân bổ chi phí bằng
không này vừa mới chuyển việc chia sẻ thành một ngành kinh
doanh. Trong nền kinh tế tiền tệ, ngành kinh doanh này trông
như tất cả đều không phải trả tiền. Thế nên, trong nền kinh tế
tiền tệ ngành kinh doanh này trông giống như sự cạnh tranh
không công bằng. Nhưng điều đó cho thấy được về những cách
đánh giá giá trị nhận thấy ngay nhiều hơn là về giá trị của cái
được tạo ra mà ngành kinh doanh này làm được.
Những nền kinh tế của sự giàu có
Có khả năng nhờ vào phép màu của sự giàu có, các nền kinh tế
kỹ thuật số vừa xoay chuyển lại những nền kinh tế truyền
thống. Hãy đọc cuốn giáo trình đại học của bạn và nó hình như
định nghĩa các nền kinh tế như “khoa học xã hội về khả năng
lựa chọn chưa đến mức khan hiếm”. Toàn bộ lĩnh vực này
được xây dựng dựa trên việc nghiên cứu các sự thỏa hiệp cũng

21. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
như việc chúng được làm như thế nào. Bản thân chính Milton
Friedma đã nhắc đi nhắc lại với chúng ta rằng: “không hề có
được điều như kiểu bữa trưa không phải trả tiền”. Nhưng
Friedma cũng đã sai theo cả hai hướng. Thứ nhất, một bữa trưa
không phải trả tiền không nhất thiết có nghĩa rằng thức ăn
được đem cho hoặc sau đó bạn sẽ phải thanh toán cho nó, mà
nó có thể chỉ có nghĩa rằng một ai đó khác đang chọn món.
Thứ hai, trong lĩnh vực kỹ thuật số như chúng ta vừa thấy, thì
những nguyên liệu thô chủ yếu của nền công nghệ thông tin
như bộ nhớ, năng lượng xử lý hay băng thông đang ngày càng
trở nên rẻ hơn rất nhiều. Hai trong những chức năng khan hiếm
chính của những nền kinh tế truyền thống đó là các chi phí
biên về sản xuất và phân bổ thì đều đang cùng lao vào một
hướng. Kiểu thế nên nó như thể nhà hàng đột nhiên không phải
thanh toán tiền cho bất kỳ chi phí nào về thực phẩm hoặc nhân
công phục vụ cho bữa trưa không phải trả tiền đó.
Chắc chắn các nền kinh tế phải có đôi điều để bàn về vấn đề
này?
Đúng vậy. Câu trả lời là những cái bên ngoài, một khái niệm
cho rằng để giữ được tiền không phải là điều khan hiếm duy
nhất trên thế giới. Cái quan trọng giữa những cái khác đó chính
là thời gian và sự chú ý của bạn, hai yếu tố mà chúng ta luôn
biết rõ nhưng thực ra gần đây mới có đủ khả năng để đánh giá
được nó một cách đúng đắn. “Nền kinh tế quan tâm” và “nền
kinh tế nổi tiếng” là quá mờ nhạt để xứng đáng được với một
lĩnh vực có tính chất học thuật, nhưng vẫn có một số cái thực
tế đều bắt nguồn cả từ hai nền kinh tế trên. Chúng đều biết nhờ
có Google mà ngày nay chúng ta đều biết một cách thuận tiện
để chuyển từ sự nổi tiếng (trang chấm điểm) thành sự chú ý
(lưu lượng) ra tiền (quảng cáo). Bất kỳ điều gì mà bạn có thể
chắc chắn chuyển thành tiền được thì đều là một dạng về chính

22. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
tiền của nó, và Google đóng vai trò là ông chủ ngân hàng chính
đối với những nền kinh tế mới mẻ này.
Có lẽ nguồn cung ứng của sự nổi tiếng và sự quan tâm trên thế
giới bị giới hạn tại bất kỳ thời điểm nào. Và như vậy là có
thêm hai điều khan hiếm mới, cũng như thế giới của việc
không phải trả tiền chủ yếu tồn tại để đòi hỏi cho những tài sản
có giá trị vì mục đích của một mô hình hoạt động kinh doanh
được nhận ra sau này. Việc không phải trả tiền làm dịch
chuyển nền kinh tế, từ một sự tập trung chủ yếu vào cái có thể
được xác định bằng những đồng đô la và cent thành một kiểu
thanh toán hiện thực hơn nhiều cho tất cả mọi thứ mà chúng ta
thật sự xác định được giá trị hiện nay.
Việc không phải trả tiền thay đổi tất cả mọi thứ
Giữa những nền kinh tế kỹ thuật số với phương thức bán buôn
theo kinh nghiệm trong việc thay đổi giá của King Gillette thì
chúng ta sắp bước vào một kỷ nguyên mà ở đó việc không phải
trả tiền sẽ được xem như một quy chuẩn chứ không phải là một
điều dị thường. Vậy sự thỏa thuận đó quan trọng như thế nào?
Tốt thôi, chúng ta hãy cùng xem xét điều tương tự này: Vào
năm 1954, thời kỳ đầu của năng lượng hạt nhân, Lewis
Strauss, khi đó là giám đốc của Ủy ban Năng lượng Nguyên tử,
đã hứa rằng chúng ta đang sắp bước vào một kỷ nguyên mà ở
đó điện sẽ trở nên “quá rẻ để trả giá”. Chẳng cần phải nói nữa
bởi điều đó đã không xảy ra vì chủ yếu do những rủi ro về
năng lượng hạt nhân ngày càng khiến cho các chi phí của nó
tăng lên một cách khổng lồ. Nhưng điều gì xảy ra nếu điều ông
ta nói là đúng? Sẽ là điều gì nếu thực tế điện bỗng nhiên hầu
như không phải trả tiền? Câu trả lời đó chính là mọi tiếp xúc về
điện, như kiểu để chỉ nói về mọi thứ chung chung, cần phải
được chuyển đổi, hơn nữa phải có sự cân bằng giữa điện với
những nguồn năng lượng khác. Và khi đó thì chúng ta nên

23. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
dùng điện vào nhiều thứ mà chúng ta có thể dùng được, nghĩa
là chúng ta nên lãng phí điện. Nếu thực tế như thế thì chỉ bởi vì
khi đó điện là quá rẻ khiến chúng ta chẳng còn phải bận tâm về
nó nữa.
Khi đó tất cả những tòa nhà sẽ được sưởi ấm bằng điện mà
chẳng còn phải lo ngại về sự chuyển đổi thời tiết nữa. Còn tất
cả chúng ta sẽ đều lái những chiếc xe hơi chạy bằng điện
(không phải trả tiền điện sẽ khuyến khích việc phát triển nền
công nghệ pin hiệu quả để có thể tích điện được). Những nhà
máy lọc muối khổng lồ sẽ chuyển được nước mặn thành nước
ngọt, bởi bất kỳ ai cũng đều muốn có nước để tưới cho đồng
ruộng, tới những vùng xa xôi, hay chuyển các sa mạc thành
những cánh đồng phì nhiêu màu mỡ, và còn nhiều điều nữa
khiến cho những nhiên liệu đắt đỏ này thành như một kho năng
lượng rẻ hơn cả những cục pin. Liên quan tới việc không phải
trả tiền điện thì những nhiên liệu hóa thạnh sẽ được xem là bẩn
thỉu và đắt một cách vô lý, và vì thế mà các khí thải cacbon
cũng sẽ bị biến mất. Và tới lúc đó, cụm từ “làm ấm lên toàn
cầu” sẽ chẳng bao giờ còn xuất hiện trong ngôn ngữ của chúng
ta nữa.
Hiện nay, đó lại là những nền công nghệ kỹ thuật số chứ không
phải là điện, và nó thì cũng vừa mới trở nên quá rẻ để trả giá.
Nhưng nó cũng đã mất hàng chục năm để giũ sạch được giả
định rằng máy tính đã được tạo ra chỉ để dành cho số ít, cũng
như chúng ta bây giờ cũng mới chỉ bắt đầu được tự do về băng
thông và bộ nhớ do chính sự nghèo nàn về khả năng sáng tạo.
Nhưng một thế hệ nổi lên dựa vào việc không phải trả tiền
Web lại đang biến nó thành một thời đại, và họ sẽ tìm ra những
con đường hoàn toàn mới để nắm lấy sự lãng phí và chuyển
đổi thế giới trong chính sự lãng phí đó. Bởi đơn giản không
phải trả tiền là cái bạn muốn và không phải trả tiền ngày càng

24. Copy from bwportal
Bai viet gui boi phamthao_91 tai http://ecvin.net
nhiều chính là cái mà bạn sắp có trong một tương lai không
còn xa nữa.