1. Cách đo huyết áp
Huyết áp của bất kỳ ai đều có thể thay đổi ở các thời điểm trong ngày và
giữa các ngày, do vậy để chuẩn đoán và điều trị THA, phải đo huyết áp
nhiều lần và vào các thời điểm khác nhau. Thậm chí huyết áp thay đổi giữa
2 lần đo liền nhau, do vậy thường phải đo 2-3 lần rồi lấy số trung bình. Nói
chung tất cả người lớn nên đo huyết áp ít nhất 5 năm 1
lần.
Khi nào cần đo huyết áp?
Với người có huyết áp bình thường cao ( 130 đến 139 với huyết áp tâm thu
hoặc 85- 89 với huyết áp tâm trương ) hoặc những người đã có lần nào đó
đo thấy huyết áp cao thì nên đo lại hàng năm. Nếu các bệnh nhân có
huyết áp tăng cao đáng kể, có biểu hiện tổn thương cơ quan đích do THA
hoặc có bằng chứng nguy cơ tim mạch cao hoặc rất cao, nên đo huyết áp
lại sau thời gian ngắn ví dụ như sau vài ngày hoặc vài tuần song song với
việc điều trị. Đo huyết áp có thể được thực hiện bởi bác sỹ hoặc y tá tại
phòng khám, tại bệnh viện, hoặc bệnh nhân tự đo tại nhà.
Các loại máy đo HA thường dung
- Huyết áp kế thủy ngân
Huyết áp kế thủy ngân thường chính xác hơn các phương tiện đo
khác.Nhưng cần phải được tập huấn tốt, cẩn thận về phương pháp đo và
cần tập đo nhiều lần cho quen cách dùng băng đo, ống nghe…
- Huyết áp kiểu đồng hồ:
Khi bơm hơi, áp suất băng quấn tức là huyết áp, được thể hiện qua hệ
thống kim chỉ đồng hồ theo từng mức.So với huyết áp kế thủy ngân loại
thiết bị này kém ổn định theo thời gian.Vì vậy, cần phải chỉnh lại định kỳ( 6
tháng).

2. - Huyết áp kế
điện tử:
Cột thủy ngân hoặc
đồng hồ huyết áp
được thay thế bằng
thang đo điện tử và
huyết áp được biểu thị
bằng số tâm thu và
tâm trương.Tần số tim
(mạch đập cũng được
biểu thị) rất tiện lợi
cho bệnh nhân tự theo
dõi huyết áp và tần số
tim ở mọi nơi, mọi
lúc.Có nhiều loại huyết áp kế điện tử:Loại có băng quấn ở cánh tay, loại
quấn ở cổ tay,loại đo ở đầu ngón tay… nhưng Tổ chức y tế thế giới chỉ
khuyến cái dùng loại máy đo huyết áp điện tử có băng quấn ở cánh tay.
- Huyết áp kế điện tử ngoại trú( lưu động):
Máy đo huyết áp điện tử, có băng cuốn ở cánh tay được bơm tự động theo
chương trình lập sẵn nối với máy đo và ghi vào thẻ nhớ số huyết áp của
bệnh nhân trong nhiều giờ ( thường ghi 15 phút/lần trong suốt 24 giờ) sau
đó thẻ nhớ của máy đo được đưa vào máy tính để lấy số liệu, vẽ biểu đồ
diễn biến huyết áp và tần số mạch trong suốt 2 giờ với 70-80 lần đo.
Phương pháp đo huyết áp:
- Tư thế người bệnh:
Huyết áp thường được đo ở hai tư thế là ngồi và nằm ngửa.Để đảm bảo
độ chính xác, vị trí cánh tay được điều chỉnh sao cho băng quấn ở ngang
mức của tim. Do vậy, đơn giản hơn cả là đo huyết áp ở tư thế nằm, dễ đặt
tay để quấn băng đo huyết áp ở ngang mức của tim.Nên để bệnh nhân
nghỉ 5 phút trong một phòng yên tĩnh trước khi bắt đầu đo huyết áp.
- Sự khác biệt huyết áp giữa hai tay:
Huyết áp nên được đo cả hai tay trong lần khám đầu tiên.Điều này có thể
giúp phát hiện bệnh lý hẹp của ĐM chủ và ĐM chi trên.Huyết áp giữa hai
tay thường khác nhau ít nhiều( khoảng 5-7mmHg).Huyết áp ở tay cao hơn
sẽ được sử dụng.Đối với người già và bệnh nhân đái tháo đường, nên đo
them huyết áp sau khi đứng dậy ít nhất hai phút để phát hiện hạ huyết áp

3. tư thế đứng.Mỗi lần khám nên đo ít nhất hai lần, cách nhau 1-2 phút và lấy
số trung bình của 2 lần đo.Nếu bệnh nhân bị loạn nhịp tim(rung nhĩ…)nên
đo nhiều lần và dùng phương pháp đo bằng ống nghe.
Các phương thức đo huyết áp
- Đo huyết áp tại phòng khám ( huyết áp lâm sàng): Là phương
pháp kinh điển nhất, bệnh nhân phải được đo huyết áp mỗi lần khám bệnh.
- Theo dõi huyết áp tại nhà( tự đo huyết áp): Nên dùng máy đo đã
chuẩn hóa và đo đúng quy trình.Không dùng loại đo ở cổ tay vì không
chính xác.Tiện lợi của việc theo dõi huyết áp tại nhà là ghi được các số đo
huyết áp trong nhiều ngày, giảm được yếu tố tâm lý khi đến khám ở cơ sở
y tế( huyết áp và nhịp tim tăng lên so với bình thường- hiệu ứng THA áo
choàng trắng).Điều quan trọng của đo huyết áp tại nhà là giúp bệnh nhân
biết con số huyết áp của mình khi điều trị.Con số huyết áp đo tại nhà
thường thấp hơn tại phòng khám.Khuyến khích sử dụng các máy tự động
vì huyết áp kế thủy ngân sẽ làm cho bệnh nhân khó khăn trong sử dụng và
có thể sai sót với động tác nghe, đặc biệt ở người già.
- Theo dõi huyết áp lưu động(24h): Huyết áp lưu động cung cấp
thông tin nhiều hơn huyết áp đo tại nhà hoặc phòng khám, ví dụ huyết áp
24h gồm cả huyết áp trung bình ban ngày( thường từ 7-22h) và giá trị ban
đêm và mức dao động huyết áp.Phương pháp này đặc biệt dùng để đánh
giá hiệu quả hạ huyết áp qua điều trị, do không có hiện tượng áo choàng
trắng và các yếu tố nhiễu.
Chỉ định các phương thức đo huyết áp:
- Huyết áp được đo tại phòng khám hoặc tại trung tâm y tế nên
được sử dụng như là thông số tham khảo.
- Theo dõi huyết áp 24h có thể được xem như bổ trợ lâm sàng
khi:
Con số huyết áp đo tại phòng khám khác nhau đáng kể khi đo nhiều
lần hoặc đo nhiều thời điểm.
Con số huyết áp đo tại phòng khám lại cao ở những đối tượng có
nguy cơ tim mạch thấp.
Có sự khác nhau mâu thuẫn giữa huyết áp đo tại phòng khám và đo
tại nhà.
Không đáp ứng điều trị.
Áp dụng trong các nghiên cứu.

4. - Tự đo huyết áp tại nhà được khuyến khích áp dụng nhằm:
Cung cấp nhiều thông tin giúp theo dõi và điều chỉnh quá trình điều
trị.
Cải thiện sự gắn kết bệnh nhân vào chế độ điều trị.
- Tự đo huyết áp tại nhà không được khuyến khích nếu:
Gây cho bệnh nhân lo lắng.
Bệnh nhân tự thay đổi chế độ điều trị theo suy luận chủ quan của
mình.
ThS. Phạm Thái Sơn
Tổng thư ký Phân hội Tăng huyết áp Việt Nam