Regionalna konferencija "Uloga medija u razvoju filantropije", Podgorica, jul 2010

1. PRIMJERI FILANTROPIJE
Anto Janković
Koordinator programa filantropije - fAKT

2. Što je filantropija?
Filantropija je napor ili pokušaj da se poveća dobrobit
čovječanstva, putem dobrotvorne pomoći ili donacija.
Grč. “philanthropos” = philos + anthropos (voljeti, njegovati +
čovječanstvo, ljudski rod).
orig. 'Philanthropia‘ – ljubav prema ljudskom rodu. (ključ
civilizacije).
čovjekoljublje, dobročinstvo i želja da se pomogne drugima.

3. Filozofi su istinskom filantropijom i umijećem darivanja smatrali davanje
pravoga dara pravoj osobi, u pravo vrijeme, i na pravi način. Takvo nešto se
smatralo velikim duhovnim umijećem. Tako je Maimonid, veliki jevrejski
filozof iz 12. vijeka, naveo osam nivoa darivanja:
•Najviši je bio pomoći nekome tako da mu se da posao koji će mu
omogućiti da zarađuje za život,
•Nakon toga dolazi darivanje onih u stanju potrebe na način da primalac ne
zna od koga dar potiče, a darodavac ne zna ko je primalac.
•Ispod toga je je darovanje kad darodavac zna koga dariva, ali primalac ne
zna ko je darodavac,
•Zatim slijedi dar gdje i darodavac i primalac znaju ko je onaj drugi.
•Peti je nivo darivanja kada darodavac uručuje dar sopstvenom rukom,
•Potom dolazi slučaj gdje darodavac daruje nakon što je zamoljen,
•Slijedi slučaj u kojem darodavac daje manje nego što može,
•I na kraju, na najnižem nivou je oblik darivanja koji se ne vrši drage volje...

4. 4 definicije
Klasična definicija
• “privatne inicijative za opšte dobro” (John W. Gardner)
• “volonterska akcija za opšte dobro” (Robert Payton)
• “privatno davanje vremena ili vrijednosti ... za javne svrhe”
(Lester Salamon)
•“cilj filantropije je unaprijeđenje kvaliteta ljudskog života”
(Robert Bremner)
Moderna definicija
“Privatna inicijativa za opšte dobro, koja se fokusira na kvalitet
života”

5. U najširem smislu, filantropija podrazumijeva davanje
novca za različite dobrotvorne aktivnosti. Najčešće se
razumije kao način da se direktno utiče na pozitivne
promjene, bez gubljenja vremena i resursa u
birokratskim mehanizmima, kakvi su npr. državni.
U početku je termin filantropija korišten da opiše
blagonaklonost prema zajednici (izvorno značenje je
“čovjekoljublje”). Međutim, značenje se mijenjalo
kroz istoriju, i danas je relativno široko prihvaćeno da
je filantropija naziv za dobrovoljnu akciju za opšte
dobro (Robert Payton, Philanthropy as a Concept,
1987 (PaytonPapers.org).

6. “Blago onome čovjeku, u čije ruke ulazi
blago od halala, pa ga na korisnu svrhu
zavješta.”
Jahja-aga Ibrahim Osmanov, Bar, 1753.
god.

7. FILANTROPI KROZ ISTORIJU CRNE GORE
Spiridon Gopčević (Herceg Novi, 1807. – Beč,
1861.)
-Po nekim ocjenama, nakon 1840. godine bio je
„najveći trgovac u Trstu i najjači brodovlasnik u
Austrijskoj Imperiji“.
-- I izdanje Gorskog vijenca 1847.
-Andrija Zmajević (Perast, 1624. - 1694. godina)
-- Zmajević je bio poznat kao jedan od
najprosvećenijih ljudi svoga vremena. Bavio
-- Najveći doprinos biskupa Andrije Zmajevića u
unapređivanju kulture bilo je pomaganje
najplodnijeg baroknog slikara u istoriji Crne Gore,
Tripa Kokolje.

8. FILANTROPI KROZ ISTORIJU CRNE GORE
Najveći crnogorski filantrop
Vasilije-Vaso Ćuković (Risan, 1858. – SAD,
1933.)
-Osnovao je 1922. godine „Fondaciju Lazara
i Stane Ćuković“ od 5.000.000 dinara
(100.000 dolara), za školovanje siromašne
djece iz Risna.
- U trenutku smrti Vasova imovina je vrijedila
preko 1.300.000 dolara (17 miliona dolara iz
2008. god).
- Ostatak imovine zavještao za izgradnju
bolnice u Risnu. (1941)

9. Počeci moderne filantropije
Benjamin Franklin
• Prvi lični (personalni) sistem građanske filantropije u
SAD (Filadelfija)
• Kao mladi trgovac, 1727. osniva “Junto”: klub koji se
sastaje petkom veče da razgovara o tekućim temama i
događajima.
• “ljubav prema čovječanstvu” - jedan od četiri uslova
za članstvo.
• Philadelphia Gazette (1729)
• Think thank za generisanje filantropskih ideja, a
preko Gazette: mobilizacija podrške javnosti,
rekrutovanje volontera i prikupljanje sredstava.
• Prva biblioteka na bazi članstva 1731.g; vatrogasno
društvo; društvo za osiguranje od požara; Američko
Filozofsko Društvo (1743); Univerzitet Pensilvanije
(1750); bolnica (1752 – challenge grant); popločavanje
gradskih ulica; gradnju gradskih vjećnica...

10. Termin filantropija se u današnje vrijeme najčešće koristi da opiše
davanje od strane organizacije (bilo profitne ili neprofitne), davanje
koje podrazumijeva šire i razvojne potrebe, kao što je podrška
kulturi, nauci, zaštiti životne sredine ili civilnom društvu i razvoju
demokratije, dok se davanje od strane pojedinaca naziva
individualnom filantropijom.
Korporativna filantropija je podrška neprofitnim organizacijama i
institucijama, ili neprofitnim akcijama/inicijativama, od strane
privrednih društava - u novcu, proizvodima ili uslugama.
Korporativna filantropija čini presjek između oblasti filantropije i
društveno odgovornog poslovanja (DOP).
DOP je široko shvaćen koncept upravljanja privrednim društvom koji
“održava balans između ekonomskih i socijalnih ciljeva” u cilju
„uspostavljanja viših standarda življenja, uz održavanje
profitabilnosti privrednog društva, za ljude u i van privrednog
društva“.

11. •organizovana,
•individualna i
•korporativna filantropija.
Organizovana filantropija podrazumijeva mrežu fondacija i/ili
drugih neprofitnih organizacija;
individualna filantropija označava dobrotvorni rad nekog
pojedinca, dok
korporativna filantropija podrazumijeva podršku neprofitnim
akcijama/inicijativama ili organizacijama, od strane
kompanija, u novcu, proizvodima ili uslugama.

12. “Korporativna filantropija više nije samo davanje novca i
pisanje čekova. Danas, filantropija je ambicioznija, strateškija i
zahtijeva rezultate.
Sve više i više, programima korporativnog davanja upravlja se
sa jasnim ciljevima, metrikom i izvještavanjem, slično kao i u
ostalim poslovnim disciplinama.
Korporativna filantropija smatra se zdravom poslovnom
praksom, koja je u interesu akcionara i interesnih grupa.
Često je institucionalizovana kao sastavni dio misije i prakse
kompanije.”
Shelly Lazarus, Chairman and Chief Executive Officer, Ogilvy &
MatherWorldwide, New York

13. Korporativna filantropija – Razlozi
•Doprinosi razvijanju i učvršćivanju odnosa;
• jača reputaciju preduzeća: među potrošačima, akcionarima,
investitorima, zaposlenima, državnim zvaničnicima,
neprofitnim organizacijama;
• Povećava lojalnost zaposlenih kompaniji;
• Korporativna filantropija je način preuzimanja odgovornosti
za socijalne prilike i stanje životne sredine u zajednici/društvu,
• Doprinosi povezivanju imena/brenda kompanije sa
akcijom/projektom koji je od koristi široj zajednici (mogućnosti
za obrazovanje, razvoj zajednice, socijalna pomoć, zaštita
životne sredine ),
•Doprinosi ostvarivanju koncepta DOP-a.

14. Najveća individualna zavještanja:
- $31 mlrd. - Warren Buffett (Bill and Melinda Gates
Foundation)
- $424 mil. – menadžeri Readers Digest-a
Metropolitan Muzeju
- $100 mil. - John D. Rockefeller (Rockefeller
Foundation)
- $100 mil. - Henry i Betty Rowan (Glassboro State
College)

15. Lista najbogatijih fondacija (2008)
Organization Country Headquarters Endowment
1 Bill & Melinda Gates Foundation United States Seattle, Washington $35.1 billion
2 Wellcome Trust United Kingdom London $26.4 billion
3 Howard Hughes Medical Institute United States Chevy Chase, Maryland $18.6 billion
4 Ford Foundation United States New York City, New York $13.7 billion
5 The Church Commissioners for England United Kingdom London $10.5 billion
6 J. Paul Getty Trust United States Los Angeles, California $10.1 billion
7 Li Ka Shing Foundation Hong Kong Hong Kong $10.1 billion
8 Robert Wood Johnson Foundation United States Princeton, New Jersey $10.0 billion
8 Mohammed bin Rashid Al Maktoum Foundation United Arab Emirates Dubai $10.0 billion
9 William and Flora Hewlett Foundation United States Menlo Park, California $8.5 billion
10 W.K. Kellogg Foundation United States Battle Creek, Michigan $8.4 billion
11 Lilly Endowment United States Indianapolis, Indiana $7.6 billion
12 Garfield Weston Foundation United Kingdom London $6.9 billion
13 Robert Bosch Foundation Germany Stuttgart $6.9 billion
14 David and Lucile Packard Foundation United States Los Altos, California $6.3 billion
15 Andrew W. Mellon Foundation United States New York City, New York $6.1 billion
16 John D. and Catherine T. MacArthur Foundation United States Chicago, Illinois $6.1 billion
17 Gordon and Betty Moore Foundation United States San Francisco, California $5.8 billion
18 Realdania Denmark Copenhagen $5.6 billion
19 Knut and Alice Wallenberg Foundation Sweden Stockholm $5.3 billion
20 The California Endowment United States Los Angeles $4.4 billion
21 The Pew Charitable Trusts United States Philadelphia, Pennsylvania $4.1 billion
22 Calouste Gulbenkian Foundation Portugal Lisbon $3.8 billion
23 Rockefeller Foundation United States New York City, New York $3.8 billion
24 The Starr Foundation United States New York City, New York $3.5 billion
25 The Kresge Foundation United States Troy, Michigan $3.3 billion

16. Doprinos filantropije “američkom načinu života”
• Pomjerila zapadni svijet “preko” granice (19.v.)
• Uticala na filantropski i demokratski razvoj “američkog
karaktera”
• Pokrenula reformske pokrete: protiv roblja, pravo glasa žena,
zaštita životne sredine, građanska prava, feminizam,
mirnodopski pokreti – nastali iz filantropskih volonterskih
asocijacija.

17. 89% domaćinstava daje
$1,620 prosječno godišnje davanje po domaćinstvu
$ 314 mlrd. ukupna davanja
33% rast davanja u odnosu na rast tržišta kapitala
2.2% GDP-a čine davanja
$41trilion će biti ukupna davanja u SAD do 2055.
86% bogatih donatora je najviše motivisano da da za pomoć u slučaju “hitne potrebe”; 83% da
“vrati društvu”
80% daje organizacijama koje se bave obrazovanjem; 72% religijom; 70% zdravljem
$ 4.2 mlrd su donirale korporativne fondacije u 2006.g.
18.5% rast raznih oblika korporativnog davanja ($13.8 mlrd)
83% ukupnih davanja je došlo od pojedinaca, uključujući nasljedstva
1,010,400 dobrotvornih organizacija u SAD
37.5% prihoda NVO-a je došlo od obaveza, članarine i provizija; 31.3% od Vladine podrške;
19.9% privatnih doprinosa; 11.4% drugih izvora.
10.2 miliona zaposlenih u NVO sektoru (6.9% ukupno zaposlenih)
55% amerikanaca volontira
93% amerikanaca – važno promovisati volonterizam; 51% bi radije čitalo, gledalo TV ili
posjećivalo tazbinu nego volontiralo;
42% inspirišu lične veze da volontiraju; za 40% je angažman u zajednici pokretačka snaga.
83.9 mil. odraslih amerikanacavolontiraju, što pokriva rad preko 9 miliona stalno zaposlenih
($239 mlrd.)
$18.77 procijenjena vrijednost volonterske satnice.
* Giving USA; Ronald McDonald House Charities 2006.

18. DANAS POZNATI FILANTROPI
Bill Gates (Seattle, 28.10.1955.)
1994. (94. mil $ u akcijama) William H. Gates Foundation
1999. Bill & Melinda Gates Foundation
2000. Gates Learning Foundation (126 mil. $) - > 2 mlrd.
15. Jun 2006. odluka o napuštanju Microsoft-a (31. jul 2008.)
25. Jun 2006 – 25. jun 2006. Warren Buffet (31. mlrd $)
2005. Persons of the Year 2005 for their charitable work (TIME - Bill
and Melinda Gates & Bono).
29 mlrd $ (Forbes)
Fondacija se bavi obezbjeđivanjem školarina siromašnim
manjinama, borbom protiv side, bolestima koje preovlađuju u
zemljama trećem svijeta, i dr.

19. George Soros rođen je u Budimpešti, u Mađarskoj 12.09.1930. godine.
Diplomirao je na London School of Economics (LSE). Kao student
upoznao se sa radom filozofa Karla Poppera, koji je značajno uticao na
njegovo razmišljanje i na kasnije profesionalno i filantropsko djelovanje.
Soros se 1956. godine preselio u Sjedinjene Američke Države, gdje je
stekao veliko bogatstvo, baveći se međunarodnim investicijama
u fondu, koji je sam osnovao.
Danas je predsjednik Soros Fund Management LLC. Soros djeluje kao
filantrop od 1979. godine, kada je prvi put, u vrijeme aparthejda u
Južnoj Africi, finansirao studije crnih studenata na University of Cape
Town.
Danas je Soros predsjednik Instituta za otvoreno društvo (Open Society
Institute - OSI) i osnivač mreže filantropskih organizacija, koja obuhvata
više od 50 zemalja - prvenstveno one iz centralne i istočne Evrope i
nekadašnjeg Sovjetskog Saveza, ali i afričke, latinskoameričke, azijske
te one u Sjedinjenim Američkim Državama.
Institut za otvoreno društvo i mreža Soros-fondacija ulažu godišnje više
od 400 miliona američkih dolara. Godine 1992, Soros je u Budimpešti
osnovao Central European University sa studentskim domom.
DANAS POZNATI FILANTROPI

20. David Rockefeller Sr (rođen u New Yorku, 12. juna 1915) je
američki bankar, državnik, globalista, a trenutno glava porodice
Rockefeller. On je najmlađi i jedino preživjelo dijete John D.
Rockefeller Jr. i jedino preživjelo unuče čuvenog naftaša John D.
Rockefeller-a, osnivača Standard Oil.
David je 1940. godine sa svojih četvoro braće i sestrom osnovao
Rockefeller Brothers Fund (Fond Braće Rokfeler) koji danas upravlja
imovinom vrijednom oko 670 miliona USD.
U 2005, sa svojih devedeset godina, dao je 100 miliona dolara
Muzeju moderne umjetnosti i 100 miliona dolara Rockefeller
Univerzitetu, dvijema od najuglednijih porodičnih institucija, kao i 10
miliona dolara za Harvard i 5 miliona dolara do Colonial
Williamsburg.
DANAS POZNATI FILANTROPI
U 2006 je obećao 225 miliona dolara Rockefeller Brothers Fund-u nakon njegove smrti,
najveći dar u istoriji Fonda. Novac će se koristiti za stvaranje David Rockefeller
Globalnog fonda za razvoj, za podršku projektima koji poboljšavaju pristup zdravstvenoj
njezi, sprovođenju istraživanja o međunarodnoj trgovini i finansijama, borbi protiv
siromaštva, te podršci održivom razvoju, kao i programu koji podstiče dijalog između
muslimanske i zapadne kulture. The New York Times je procjenio novembra 2006 da su
njegove ukupne dobrotvorne donacije iznosile 900 miliona dolara tokom života.

21. Michael Bloomberg – preko 300 mil. $ (Johns Hopkins University).
Andrew Carnegie – donirao je novac za gradnju preko 2500 biblioteka
širom svijeta. Osnivač Carnegie Foundations, Carnegie Endowment for
International Peace i Carnegie Mellon University.
Walt Disney – pomogao finansiranje California Institute of the Arts
Mohamed Al-Fayed –osnivač The New School at West Heath.
Henry Ford – ko-osnivač Ford Foundation.
David Gilmour – pjevač i gitarista Pink Floyd ($7.5 mil. od prodaje vile u
Londonu za Crisis, organizaciju koja pomaže beskućnike)
Johns Hopkins – osnivač Johns Hopkins University i Johns Hopkins
Hospital
Michael Jackson – donirao preko $300 mil. raznim fondacijama.
Angelina Jolie – Ambasadorka Dobre volje za UN Refugee Agency.
Alfred Nobel – osnivač Nobelove nagrade.
J.K. Rowling – Predsjednica One Parent Families, i promoterka socijalne
jednakosti.
Levi Strauss - pomogao mnoge fondacije.
Majka Teresa
Oprah Winfrey – donirala preko $300 mil, i osnivač Oprah's Angel
Network.

22. Stanislav Ćano Koprivica - rođen 1927. godine u Koprivicama,
kod Nikšića. Završio je Ekonomski fakultet i magistrirao u Beogradu.
Posljednje godine života proveo je u Beču i Moskvi, navraćajući u
svoju Crnu Goru kad god bi mu se ukazala prilika. Umro je u Moskvi
2002. godine. Sahranjen je u Beogradu.
Njegove su zasluge:
•formiranje Montexa (980 zaposlenih), mala privreda, bezcarinska zona,
•uvođenje kompjutera u osnovne škole,
•pomoć bolnicama i školama,
•štampanje knjiga, pomoć u izdavanju lista “Onogošt”,
•pomoć crnogorskim muzejima, kupovina slika od mladih crnogorskih umjetnika,
•liječenje djece i odraslih,
•zajedničko stvaranje Monitora i Radija,
•pomoć Matici Crne Gore, početno stvaranje Crnogorskog PEN Centra,
•praktično uvođenje ekologije (Montex pokretač), stvoreno ekološko odjeljenje u Montex-u Mont-bio,
dobijena prva evropska nagrada za čisti ekološki med u Ženevi,
•formiranje Pogona ukrasne keramike,
•formiranje domaće radinosti (600 žena po selima i gradovima radile trikotažu),
•renoviranje Zetskog doma na Cetinju,
•renoviranje zgrade “Zahumlja” u Nikšiću,
•finansiranje asfaltnog puta u Banjanima (20 kilometara)…

24. PRIMJERI IZ PRAKSE
 Uspostavljeni kontakti sa
rukovodstvom OS Pavle Rovinski
 Organizovana ekskurzija do Beograda
od 4 dana
 Posjeta djeci u Zvecanskoj ulici, muzej
Nikola Tesla, ZOO vrt, McDonalds,
Kalemegdan, Zlatibor
• Uvedeno bodovanja odjeljenja (ocjene, izostanci, sekcije, van
nastavne aktivnosti...)
ELKO TIM d.o.o.

25. PROMONTE CLIMATE BELIEVERS IN ACTION

26. DAN DOBRE VOLJE 2008/09
COCA COLA HELLENIC
• Volonterizam i humanost – Poboljšanje uslova za boravak 400 djece u javnim
ustanovama Bubamara i Leptirić
• Partnerstvo sa lokalnom zajednicom (Agencija za stanovanje, Opština
Podgorica, JU Djina Vrbica, Gradsko zelenilo, Fakultet likovnih umjetnosti)
• Renoviranje objekta i uredjenje dvorišta:
- Zamjena stolarije (nova vrata i prozori)
- Krečenje unutrašnosti i fasade
- Popravka i farbanje ograde
- Sadjenje trave i zelenila
- Postavljanje korpi za otpatke
26