1. Χρέος και Τράπεζες
Ημερίδα Πρωτοβουλία 1000, RMF, Iskra, R-Project
Πάντειο Πανεπιστήμιο 9/11/14
Ελληνικό τραπεζικό σύστημα
όργανο κερδοσκοπίας των
τραπεζιτών
ή μοχλός παραγωγικής
ανασυγκρότησης;
Τόλιος Γιάννης, διδάκτωρ οικονομικών επιστημών,
συντονιστής ΜΑ.ΧΩ.Μ.Ε.
2. Κρίση και ελληνικό τραπεζικό σύστημα
• Η κρίση στην Ελλάδα, πριν περάσει στην πραγματική οικονομία,
εκδηλώθηκε ως κρίση «δημόσιου χρέους» και κρίση
«βιωσιμότητας των τραπεζών»
• Για τη διάσωση των τραπεζών, εφαρμόστηκαν αλλεπάλληλα
«πακέτα» στήριξης, είτε με μορφή εγγύησης ρευστότητας από το
δημόσιο είτε με παροχή «ζεστού χρήματος», ενώ ενισχύθηκαν οι
διαδικασίες «συγκεντροποίησης» τραπεζικού κεφαλαίου
• Τα «Πακέτα» διάσωσης:
Α) Το «πακέτο» Αλογοσκούφη με 28 δις, περιείχε «απ’ όλα»..!
Β) Επτά αλλεπάλληλα «πακέτα» εγγύησης ρευστότητας, ύψους 210
δις στο ο διάστημα 2010-12
Γ) Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών ύψους 40,2 δις (άμεσα 25,5 δις και
έμμεσα 14,7 δις για ΑΤΕ, ΤΤ, PROTON, κά), ενώ 11,6 δις υπόλοιπο,
βρίσκονται στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ)
3. Εντατικές διαδικασίες συγκεντροποίησης
τραπεζικού κεφαλαίου
• Στο «βωμό» στήριξης των μεγάλων τραπεζών, θυσιάστηκαν οι κρατικές
τράπεζες (ΑΤΕ, ΤΤ) με σκανδαλώδης διαδικασίες, ενώ απορροφήθηκαν όλες
οι μικρότερες, με εξαίρεση η «Τράπεζα Αττικής» που ανήκει στο ΤΣΜΕΔΕ
• Δημιουργήθηκαν 4 πολύ μεγάλοι τραπεζικοί μονοπωλιακοί όμιλοι (Εθνική,
Πειραιώς, Alpha και Eurobank) που ελέγχουν το 96% τραπεζικών εργασιών.!!
• Το συνολικό ύψος του ενεργητικού των 4 τραπεζών (346 δις) είναι 1,9 φορές
μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της χώρας (182 δις το 2013)
• Το ενεργητικό κάθε τράπεζας προς το ΑΕΠ είναι εξαιρετικά υψηλό (Εθνικής
61,1%, Πειραιώς 48,6%, Eurobank 41,1%, Alpha 39,4%), που σημαίνει ότι μια
χρεοκοπία θα έχει σοβαρές συνέπειες στην οικονομία και κοινωνία (λαϊκές
αποταμιεύσεις). Όπως λένε «πολύ μεγάλες» να χρεοκοπήσουν (to big to fail).!
• Η μεγάλη συγκέντρωση εργασιών, είχε αρνητικές συνέπειες στους
εργαζόμενους (περικοπές μισθών, μείωση υποκαταστημάτων και θέσεων
εργασίας, αύξηση ωραρίου εργασίας, κά)
• Από την άλλη αυξήθηκε η κερδοφορία μέσω πολιτικής επιτοκίων (το μέσο
επιτόκιο χορηγήσεων και καταθέσεων, το λεγόμενο ecar, ανέρχεται σε 3,77
μονάδες, τα υψηλότερα στην ΕΕ, ενώ ληστεύονται οι λαϊκοί αποταμιευτές.!
4. Η ευρύτερη ισχύς των 4 μεγάλων
χρηματιστικών ομίλων
• Οι μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι είναι στην ουσία χρηματιστικοί όμιλοι
(συνύφανση μονοπωλιακών κεφαλαίων), με πολυκλαδική -πολυεθνική
κεφαλαιακή δομή και δραστηριότητα. Με βάση τους ενοποιημένους
ισολογισμούς 2013:
• Όμιλος Εθνικής, είχε δεκάδες χρηματοπιστωτικές και εταιρίες στην
Ελλάδα και 9 θυγατρικές τράπεζες στο εξωτερικό, καθώς και συμμετοχές
σε πολλές βιομηχανικές, τουριστικές, κτηματικές και άλλες επιχειρήσεις
• Όμιλος Πειραιώς, είχε δεκάδες χρηματοπιστωτικές στην Ελλάδα και 7
θυγατρικές τράπεζες στο εξωτερικό, όπως επίσης συμμετοχές σε πολλές
βιομηχανικές κά, εταιρίες
• Όμιλος Alpha, είχε δεκάδες χρηματοπιστωτικές, ασφαλιστικές,
κτηματικές, τουριστικές στην Ελλάδα και 8 θυγατρικές τράπεζες στο
εξωτερικό, καθώς συμμετοχή σε άλλες επιχειρήσεις
• Όμιλος Eurobank, δεκάδες χρηματοπιστωτικές στην Ελλάδα και δεκάδες
τράπεζες στο εξωτερικό, καθώς συμμετοχές τουριστικές, ναυτιλιακές
• Κυριότερες περιοχές επέκτασης των ομίλων Βαλκάνια, Κύπρος, χώρες ΕΕ
• Η συνύφανση μονοπωλιακών κεφαλαίων διαμορφώνει πυκνό δίκτυο
«διαπλοκής» μεταξύ μερίδων οικονομικής ελίτ, καθώς και μεταξύ
εκπροσώπων της πολιτικής ελίτ και «βαρόνων» των media
5. Από το «μεγάλο σκάνδαλο» της
ανακεφαλαιοποίησης
στο «μέσα σκάνδαλο» της ιδιωτικοποίησης
• Παρά την ανακεφαλαιοποίηση, οι 4 τράπεζες λόγω «κόκκινων
δανείων», έχουν ανάγκη πρόσθετων κεφαλαίων
• Την άνοιξη 2014 προχώρησαν σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου,
επιδιώκοντας παράλληλα μείωση του μεριδίου του ΤΧΣ στα
κεφαλαία τους (αποκλεισμός από την α.μ.κ.), ενώ διέθεσαν τις
μετοχές σε χαμηλή τιμή σε σχέση με την τιμή κτίσης από το ΤΧΣ
• Αποτέλεσμα, το μερίδιο του δημοσίου (ΤΧΣ) μειώθηκε, στην Εθνική
από 84,6% στο 57,2%, στην Alpha από 83,7% σε 66,3%, στην
Πειραιώς από 80,9% σε 66,9% και στην Eurobank από 93,4% σε
35,4% (η τελευταία ελέγχεται πλέον από ξένα funds) !
• Εκτός από την απώλεια ελέγχου της Εurobank, σκάνδαλο αποτελεί
η πώληση μετοχών σε χαμηλή τιμή (Εθνικής από 4,2 € σε 2,2 € και
Εurobank από 1,3 σε 0,3 €), με αποτέλεσμα το δημόσιο να χάσει
(μέσω ΤΧΣ) γύρω στα 3,5-4 δις.
• Ένα νέο σκάνδαλο για την ενίσχυση κεφαλαίων εν όψει stress test,
ήταν ο «αναβαλλόμενος φόρος» (απαλλαγή φορολογίας σε βάθος
20ετίας) με απώλεια εσόδων δημοσίου γύρω στα 9-10 δις !!
6. Ο «έλεγχος αντοχής» (stress test) των
τραπεζών και το ζήτημα της «ρευστότητας»
• Τα λεγόμενα «stress test» των τραπεζών, ήταν μια ακόμα εκδοχή των
γνωστών «success stories» της κυβέρνησης
• Στην ουσία τα αποτελέσματα του «ελέγχου αντοχής» ήταν «μαϊμού»,
διότι κρύβουν τα «κόκκινα δάνεια» που αποτελούν μια «βραδυφλεγή
βόμβα» στο χρηματοπιστωτικό σύστημα
• Το ύψος τους φθάνει 75 δις (το 40% αριθμού των δανείων), από τα
οποία 47 δις είναι επιχειρηματικά (8 δις ΜΜΕ), 25 δις στεγαστικά και 13
δις καταναλωτικά
• Η προσδοκώμενη «ρευστότητα», δηλ. χρηματοδότηση επιχειρήσεων και
νοικοκυριών, αποτελεί «όνειρο απατηλό», λόγω ύφεσης, υποτίμησης
ενυπόθηκων ακινήτων και νέα ανοίγματα στους ισολογισμούς, διάθεση
κεφαλαίων για μείωση δανεισμού από ΕΚΤ και ELA (Έκτακτος Μηχανισμός
Ρευστότητας), τοποθετήσεις σε έντοκα γραμμάτια σίγουρης απόδοσης κά.
• Η άντληση κεφαλαίων από τη χαμηλότοκη χρηματοδότηση της ΕΚΤ με
επιτόκιο 0,05% φαίνεται πολύ χλωμή, διότι προσκρούει στη χαμηλή
αξιοπιστία των ελληνικών ομολόγων που πρέπει να δώσουν ως εγγύηση.
Άρα η φιλολογία περί ρευστότητας είναι βασικά επικοινωνιακό τρικ.!
7. «Κόκκινα δάνεια» βραδυφλεγής βόμβα
στην οικονομία και κοινωνία
• Τα μέτρα αντιμετώπισης των «κόκκινων δανείων» έχουν αποτύχει
λόγω βάθους κρίσης, «τραπεζοκεντρικής» λογικής ρύθμισης και
πολιτικών Μνημονίου, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να εντείνεται !
• Από 1.1.2015, προβλέπεται απελευθέρωση πλειστηριασμών
πρώτης κατοικίας, ενώ στα επιχειρηματικά προβλέπεται, με βάση
τον Κώδικα Τράπεζας Ελλάδος, αντιμετώπιση σε τρία επίπεδα
• Βραχυπρόθεσμες, μακροπρόθεσμες και οριστικές ρυθμίσεις, με
άξονες το «συνεργαζόμενο δανειολήπτη», ενώ η τελική απόφαση
από τράπεζα και η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων
• Η δήλωση του προέδρου ΕΕΤ κ.Ζανιά, ότι μόνο 12-15% των
επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι βιώσιμες, σημαίνει ότι ένα νέο
κύμα «λουκέτων», κυρίως ΜΜΕ, θα έπελθη από αρχές 2015 και
μαζί με αυτό ανέργων, κά !
• Από την άλλη τα «κόκκινα χρέη» στις εφορίες και ασφαλιστικά
ταμεία εντείνουν τα αδιέξοδα των οφειλετών, κάνοντας εφιαλτική
την προοπτική επιβίωσης χιλιάδων ΜΜΕ κι’ ασφαλιστικών ταμείων
8. Σενάρια ιδιωτικοποίησης και ευρωπαϊκή
τραπεζική εποπτεία
• Η ανάγκη νέας κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών με 5-6 δις, συνδέεται με σχέδια
ιδιωτικοποίησης τους, με μοντέλο την Eurobank και συρρίκνωση δικτύου με μείωση
προσωπικού κατά 20.000 άτομα
• Η κάλυψη της α.μ.κ. όχι από το «μαξιλαράκι» των 11,5 δις του ΤΧΣ, αλλά από έλληνες
ή ξένους ιδιώτες, σημαίνει μείωση μεριδίου ΤΧΣ ή δυνατόν κάτω του 33%, με
αντίστοιχες απώλειες από διάθεση μετοχών και «δικαιωμάτων» (warrants) σε
μετόχους, σε μικρή τιμή από την τιμή κτίσης
• Ήδη από τα 40,5 δις που διέθεσε για «διάσωση» το ΤΧΣ η χρηματιστηριακή αξία των
μετοχών σήμερα δεν ξεπερνάει τα 18-20 δις !
• Από την άλλη η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Εποπτεία, κάνει στενότερο τον έλεγχο στις
επιλογές των τραπεζών. Παρ’ ότι ίδια εποπτεία επιβάλλεται σε 130 μεγάλες τράπεζες
της ΕΕ, παραμένουν εκτός ελέγχου 3.200 μικρότερες, ενώ στην Ελλάδα μόνο η Αττικής
• Ταυτόχρονα η Εποπτεία από την ΕΚΤ δεν εξασφαλίζει την παροχή χαμηλότοκης
ρευστότητας εφ’ όσον χρειαστεί, ενώ ο έλεγχος της συναλλαγματικής πολιτικής κάνει
ασφυκτικότερη τη νομισματική εποπτεία
• Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις αυστηρές δεσμεύσεις του ΣΣΑ, του
Δημοσιονομικού Συμφώνου, των Εξάμηνων συντονισμού κά, στενεύουν πάρα πολύ
την προώθηση εθνικών αναπτυξιακών και κοινωνικών στόχων
9. Η εθνικοποίηση και κοινωνικοποίηση
αναγκαία και ικανή λύση
• Ο δημόσιος ιδιοκτησιακός έλεγχος αναγκαίος όχι μόνο λόγω «διάσωσης»
με δημόσιο χρήμα, αλλά διασφάλισης λαϊκών αποταμιεύσεων (160 δις)
και παροχή «ρευστότητας» με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια
• Η δημιουργία τραπεζών «ειδικού σκοπού» (αναπτυξιακής, στεγαστικής,
ΜΜΕ, κά) έπεται της επιλογής εθνικοποίησης-κοινωνικοποίησης, στα
πλαίσια του γενικότερου σχεδίου «παραγωγικής ανασυγκρότησης»
• Αντιμετώπιση «κόκκινων δανείων» με λογική «Σεισάχθειας»
(διασφάλιση πρώτης κατοικίας, διαγραφής σε οφειλέτες με χαμηλό
εισόδημα και ιδιοκτησία, μερικό «κούρεμα» και ευνοϊκή ρύθμιση για
ΜΜΕ και αποτροπή χαριστικών ρυθμίσεων σε μεγαλοεπιχειρηματίες
• Το κόστος ρύθμισης των «κόκκινων δανείων» να γίνει από τα 11,5 δις
του ΤΧΣ, το ειδικό αποθεματικό και τα κέρδη των τραπεζών
• Η δημιουργία ειδικής υπηρεσίας ή φορέα εποπτείας της ρύθμισης των
«κόκκινων δανείων», δεν υποκαθιστά αλλά κάνει αναγκαία το δημόσιο
έλεγχο των τραπεζών και σε κάθε περίπτωση δεν αποτελεί φιλολαϊκή
λύση, η δημιουργία μιας «bad bank» που αναλαμβάνει τα κόκκινα δάνεια
και οι «καθαρές» τράπεζες να είναι στους ιδιώτες !
10. Νομισματική πολιτική και κυβέρνηση
της Αριστεράς
• Η ανάληψη της διακυβέρνησης από την Αριστερά και η εφαρμογή
του σχεδίου «παραγωγικής ανασυγκρότησης», δημιουργία νέων
θέσεων εργασίας, αύξηση εισοδήματος, κά, επιβάλλει:
• Ανατροπή της κυρίαρχης οικονομικής πολιτικής των Μνημονίων,
διαγραφή μεγαλύτερου μέρους του χρέους, ανάκτηση εθνικού
ελέγχου στη δημοσιονομική, πιστωτική, συναλλαγματική πολιτική
και επιστροφή στο εθνικό νόμισμα
• Ανάκτηση επίσης της εποπτείας και ελέγχου του τραπεζικού
συστήματος από την Τράπεζα Ελλάδος και έλεγχο του μετοχικού
της κεφαλαίου από το δημόσιο
• Η διοίκηση της Τράπεζας Ελλάδος, όπως και των δημόσιων
τραπεζών και οργανισμών, θα εγκρίνεται από την Βουλή, ενώ
εφαρμόζεται ο ουσιαστικός κοινωνικός έλεγχος στη δράση τους
• Ο βαθύς εκδημοκρατισμός του κράτους, η δημιουργία θεσμών
λαϊκού ελέγχου και συμμετοχής των εργαζόμενων, αποτελούν όρο
για την επιτυχίας μιας αριστερής κυβέρνησης
